ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕДЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ АУДИТТІ ДАМЫТУ БАҒЫТТАРЫН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЗАЯВКА

на участие в студенческой заочной олимпиаде

по специальности «Учет и аудит»

1. ФАМИЛИЯ, ИМЯ, ОТЧЕСТВО УЧАСТНИКОВ:__ Қазымбек Г. А., Аусарова А. А.

2. Ф. И. О. НАУЧНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ:___ Жумабекова Г. Ж., Тасанова Г. Д.

3. МЕСТО УЧЕБЫ: Казахский университет технологии и бизнеса, 4 курс ___

(наименование учебного заведения, курс)

4. СПЕЦИАЛЬНОСТЬ: Учет и аудит

5. КОНТАКТНЫЕ ДАННЫЕ:

- СОТОВЫЙ ТЕЛЕФОН: 87471081538

- E-MAIL gaukhar69@mail. ru

Қазымбек Г. А., Аусарова А. А. -

Қазақ технология және бизнес

университеті, Нұр- Сұлтан қ.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕДЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ АУДИТТІ ДАМЫТУ БАҒЫТТАРЫН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Табиғат қорғау қызметі саласындағы инновациялық дамудың басым стратегиялық бағыттарының бірі кәсіпкерлік салаға экологиялық аудит рәсімін қалыптастыру және енгізу болып табылады.

Шетелде экологиялық аудит рәсімін дамыту және тарату, ең бастысы, экологиялық заңнаманы қатаңдатумен, бірыңғай экологиялық кеңістікті құруға байланысты сауда, несиелік және қаржылық саясат саласындағы талаптар мен стандарттарды біріздендірумен байланысты. Мысалы, ЕО шеңберінде бірқатар нормативтер жұмыс істейді, оларды орындамау несие және сақтандыру ұйымдары үшін айтарлықтай қаржылық және басқа да шығындарға себеп болуы мүмкін.

Бірқатар елдерде 90-шы жылдардан бастап осы салада ұлттық стандарттар қабылданды. Егер шетелде экологиялық менеджмент және экологиялық аудит жүйесі (EMAS) 1993 жылдан бастап экологиялық саясаттың нақты құралына айналса, онда Қазақстанда 14000 сериялы ISO стандарттарына ұқсас осы салада ұлттық стандарттарды жасау жөніндегі инновациялық қызмет ғана басталады. Мамандар бұл "экологиялық аудит" түсінігін әр түрлі анықтайды[1, 96 б. ] .

Егер шетелде экологиялық аудит басқарудың нақты құралына айналса, онда Қазақстанда құқықтық және нормативтік базаны қалыптастыру, бұл бағытта белгілі бір тәжірибе бар болса да, осы салада тиісті стандарттар мен құжаттарды жасау жөніндегі жұмыс басталады. Елде дамып келе жатқан нарықтық қатынастарды енгізумен, орнықты даму принциптеріне көшумен, шетелдік инвестицияларды тартумен, мемлекеттік және муниципалдық кәсіпорындарды жекешелендіру мен қайта құрылымдау бағдарламаларын жүзеге асырумен байланысты процестер әлемдік тәжірибеде тиісті, жалпы қабылданған экологиялық рәсімдерді қолдануды талап етеді.

Қазақстанда қоғам мен қоршаған табиғи орта арасындағы теңгерімді қатынастар экологиялық аудит тетігін енгізу және пайдалану кезінде мүмкін болады. Бұл туралы шетелдік тәжірибе дәлелдейді. Экологиялық аудит 80-жылдардың ортасында кәсіпорындардың қызметін бақылауды күшейту мақсатында Ішкі әкімшілік басқару әдісі ретінде өз дамуын алды. Бұл бағытты халықаралық сауда палатасын енгізді. Бұл ретте экологиялық аудит кәсіпорын қызметі стратегиясының экологиялық заңнама нормаларына сәйкестігін бағалау мақсатында жүргізіледі. Мәселен, АҚШ-та 1984 жылы қоршаған ортаны қорғау жөніндегі ұлттық агенттік федералдық агенттіктер үшін экологиялық аудит тұжырымдамасын әзірледі. Экологиялық аудит Швецияда, Ұлыбританияда, Нидерландыда, Канадада кеңінен дамуда. Еуропалық Одақ елдеріне келетін болсақ, экологиялық аудиттің негізгі қағидаттары мен ережелері халықаралық стандарттар шеңберінде әрекет етеді.

Экономикалық дамыған елдерде экологиялық аудит кәсіпорында іске асырылған қызмет түрлерін экологиялық талаптарға сәйкестігі тұрғысынан жүйелендірілген, құжаттық, мерзімдік және объективті бағалауды көздейді. Аудит схемасы сондай-ақ экологиялық менеджмент жүйесінің тиімділігін бағалауды, шикізатты, материалдарды, өнеркәсіптік қалдықтарды пайдаланумен байланысты тәуекелді бағалауды қамтиды [2, б. 116] .

АҚШ, Бельгия, Франция, Еуропалық Одақ сияқты көптеген елдер кәсіпорындарға табиғи ресурстарды басқаруда көмек көрсету, әлемдік нарықтарда бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында, өнім өндірісінің қауіпсіздігін тексеру үшін, сондай-ақ халықтың денсаулығын қорғау саласындағы проблемаларды анықтау үшін экологиялық аудит жүргізеді.

Дамыған елдерде экологиялық аудит жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату кезінде, қалдықтарды кәдеге жарату проблемаларын шешу кезінде, кәсіби аурулармен күрес кезінде, табиғи ортаның ластануын бақылауды жүзеге асыру кезінде қолданылады. Экологиялық аудит шаруашылық қызметтің салдарын анықтауға ықпал етеді, кәсіпорынның экологиялық саясатын және оны іске асыру стратегиясын әзірлеу үшін негіз болады.

Еуропа соңғы онжылдықта біртұтас, соның ішінде Біртұтас экономикалық және экологиялық кеңістік ретінде дамып келеді. Бұл әсіресе қоршаған ортаны қорғау саласына жағымды әсер етеді.

Батыс Еуропа елдерінде EMAS енгізудің себептері мен алғышарттары жекелеген компаниялар тұрғысынан келесіге (олардың маңыздылығына қарай) :

маркетингті жақсарту, бәсекеге қабілеттілікті тұрақтандыру немесе өсіру. Ішкі шығындарды қысқарту, үнемдеу әлеуетін анықтау және пайдалану;

қоршаған ортаны қорғауды экономикалық тиімділікпен үйлестіру мүмкіндігі;
құқықтық базаға сәйкестігі және экологиялық қауіпсіздіктің ұзақ мерзімді кепілдігі;
қоршаған ортаны қорғаудың нақты ұйымдық құрылымдарын құру, міндеттерді беру;
Мемлекет тарапынан экологиялық басқару жүйесіне (ЭБЖ) қатысатын және экологиялық аудит (ЭА) рәсіміне қосылған кәсіпорындарға жеңілдікті экономикалық жағдайлар мен экономикалық ынталандырулар беруге үміт.

EMAS мазмұны мен мақсаттары:

1) кәсіпорындардың қоршаған ортаға әсері туралы ақпараттың ішкі және сыртқы ашықтығы мен қолжетімділігі;

2) кәсіпорындар қызметінің экологиялық жағын тұрақты жетілдіру;

3) ЭБЖ, сондай-ақ кәсіпорын қызметінің осы жүйелері мен экологиялық жағын жүйелі, объективті, құжатталған және мерзімдік бағалауды енгізу.

Осылайша, EMAS ЭБЖ міндетті мазмұны мен құрылымын, ЭА көлемі мен рәсімдерін және сарапшы-аудиторлардың міндеттерін реттейді; ол ЕО-ға мүше мемлекеттерге қолданылады. Алайда, инспектор-экологтарды аккредиттеу және қадағалау және аудиттелетін объектілерді тіркеу схемаға қатысушы әрбір жеке мемлекеттің айрықша ерекшелігі болып табылады, сондықтан да айтарлықтай өзгеше болуы мүмкін.

EMAS қатысу ерікті, бірақ EMAS директивасында қамтылған кәсіпорындар тізімімен шектелген. Бұл бірінші кезекте тауарлар мен энергия өндіретін кәсіпорындар, өңдеуші кәсіпорындар.

Соңғы жылдары EMAS өндірістік емес салаларға, мысалы, сауда және қоғамдық қызметтерге кеңейту ынталандырылады. Схемаға Еуропалық экономикалық аймақтың мүшелері болып табылатын барлық 15 мемлекет, ЕО-ға мүше, сондай-ақ Норвегия, Исландия және Лихтенштейн қатыса алады.

Өз кезегінде көрсетілген процесс әлемдік және әсіресе еуропалық нарықта ISO 14001 және EMAS сияқты жүйелерді сақтап қалғысы келетін қазақстандық кәсіпорындардың неғұрлым терең зерттеу қажеттілігіне алып келеді.

Алайда, Қазақстандағы ЭБЖ табысқа ықпал ету үшін осы саладағы инновациялық даму стратегиясының әдістері мен құралдарын таңдаумен байланысты бірқатар алғышарттар қажет. Мұндай құралдардың бірі ЭБЖ туралы ақпаратты құру және тарату (осы инновациялық шешімдердің диффузия процесін бастау) болып табылады. Алайда, осы жолдағы ең маңызды және кейінге қалдыруды талап етпейтін қадам ЕО-да қабылданған экологиялық менеджмент және экологиялық аудиттің халықаралық жүйесіне және 14001 сериялы ISO-ге өзінің мазмұны бойынша жақын болатын СЭБ туралы жаңа заңнамалық және нормативтік-әдістемелік актілерді әзірлеу жөніндегі инновациялық қызмет болып табылады.

Кесте 1

EMAS пен ISO 14001 арасындағы негізгі айырмашылықтар

EMAS және ISO 14001арасындағы айырмашылықтар:

EMAS және ISO 14001

арасындағы айырмашылықтар

ISO 14001: ISO 14001

EMAS: EMAS

EMAS және ISO 14001арасындағы айырмашылықтар: Шындығында бары

ISO 14001: Барлық жерде

EMAS: ЕС және байланысты мемлекеттер

EMAS және ISO 14001арасындағы айырмашылықтар: Қоғам үшін экологиялық мәлімдеме

ISO 14001: Міндетті емес

EMAS: Міндетті

EMAS және ISO 14001арасындағы айырмашылықтар: Экологиялық басқару жүйесінің құрылымы

ISO 14001: Қисынды және қатаң

EMAS: Толық емес

EMAS және ISO 14001арасындағы айырмашылықтар:

Мақсатты топ

Мемлекеттік аккредитацияланған аудиторлық фирмалардың күшіне енуі

Өндірілетін тауарлар мен қызметтердің экологиялық аспектілері

ISO 14001:

Барлық ұйымдар

Жоқ

Иә

EMAS:

Өнеркәсіптік кәсіпорындарда

Иә

Жоқ

EMAS және ISO 14001арасындағы айырмашылықтар: Аудит талабы

ISO 14001: ЭБЖ ұйым белгілеген аудит критерийлеріне сәйкес келе ме

EMAS: Экологиялық қызметті, қоршаған ортаны қорғау бойынша басқару жүйесін және процестерді бағалау

Қазақстанның нарықтық экономикасы бар өнеркәсіптік дамыған елдердің қоғамдастығына кіруі туралы айта келе, бірыңғай халықаралық нормалар мен ережелерді сөзсіз сақтау қажеттігін атап өткен жөн. Осылайша, экологиялық бағдарланған басқару әдістері жүйесін (ISO 14000 халықаралық стандарттары) енгізген ұйым экономикалық пайда алып, бәсекелестік күресте маңызды артықшылықтарға қол жеткізе отырып, алдын ала артықшылық алады.

Экологиялық аудит Қазақстанда қоршаған ортаны қорғау, ресурстарды пайдалану және халықтың экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі болып танылды. Экологиялық аудит мынадай деңгейлерде жүргізілуі мүмкін: мемлекеттік, өңірлік, облыстық, қалалық және кәсіпорын деңгейінде.

Қазақстандық кәсіпорындарда экологиялық аудит жүргізудің өзектілігі экономикалық, экологиялық және әлеуметтік негіздерге ие. Мемлекет экологиялық аудитті дамытуға және оның жұмыс істеуі үшін тиісті құқықтық және нормативтік база құруға мүдделі. Экологиялық аудит экологиялық есепке алынуы тиіс. Экологиялық есепке алу ұғымы білімнің кешенді қалыптасқан жүйесі түрінде түпкілікті ұғынуға және логикалық аяқтауға әлі де ие болған жоқ.

Аудит жүргізілетін негізгі себептер:

- Сақтандыру (қоршаған ортаны ластау салдарын жоюға арналған шығындар) ;

- Нарықтағы бәсекелестік (тауарлар экологиялық таза болуы тиіс, бұл олардың тұтыну нарығындағы сұранысын арттырады, тексеруден өткен тауарлар арнайы экоярлықпен бөлінеді және т. б. ) ;

- Сатып алу (жер учаскесін немесе кәсіпорынды сатып алуға шығындар жоғары болуы мүмкін; қоршаған ортаның жай-күйіне және сатып алынатын объектінің жер учаскелерінің ластануына сараптама жасау) ;

- Заңнама (ластаушы материалдармен жұмыс істеуге рұқсат беру қажеттілігі) .

Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негіздері Қазақстан Республикасы Президентінің 1996 жылғы 30 сәуірдегі өкімімен мақұлданған экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасында қаланды, онда жекешелендірудің экологиялық проблемалары, табиғат қорғау заңнамасы жүйесін құру, мемлекеттік бақылау және сараптама, табиғат пайдаланудың экономикалық тетіктері, қоршаған орта мониторингі мәселелері қаралды. Мемлекет дамуының стратегиялық құжаттары әзірленді, табиғат қорғау заңнамасының негізі құрылды, қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша бірқатар халықаралық конвенцияларға қол қойылды, табиғат қорғау қызметін басқару жүйесі құрылды. 2007 жылдың 9 қаңтарында экологиялық заңнаманы озық халықаралық актілермен үйлестіруге, жаңа стандарттарға көшуге, мемлекеттік бақылау жүйесін жетілдіруге бағытталған Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі қабылданды .

Қазақстан жаһандық әріптестік негізінде халықаралық ынтымақтастықты мемлекеттік экологиялық саясатты тиімді жүргізудің кілті ретінде пайдалануы тиіс. 1992 жылы Рио - де-Жанейрода қаланған және 2002 жылы Йоханнесбург қаласында өткен Бүкіләлемдік саммитте расталған орнықты даму принциптері Қазақстанның әлемдік қоғамдастықта үлкен танымалдыққа ие екенін ескере отырып, халықаралық қатынастардағы ынтымақтастық пен әріптестік саясатының негізі болуы тиіс.

Қазақстандық экоаудиторларға аудиттелетін тұлғалардың экологиялық бақылау құралдарын қолдануының тиімсіздігін куәландыратын жағдайларға ерекше назар аудару қажет. Бұдан басқа, кәсіпорын өндіретін өнімге тіркелген шағымдар мен оның қызметінің салдарлары, сондай-ақ Құзыретті ведомстволар жүргізген тексерулердің нәтижелері (шағымдармен бастамашылық жасалған, сондай-ақ жоспарлы түрде жүзеге асырылған) ерекше қарауды талап етеді. Тиісінше кәдімгі қаржылық тексеру жүргізетін кез келген аудитордан экологиялық тақырып салалары бойынша Ерекше білімді меңгеруді күтуге болмайды. Мұндай жағдайларда бөгде эколог маманын тарту қажеттігі туралы мәселе қойылуы мүмкін.

Шетелде экологиялық аудит рәсімдерін дамыту және тарату негізінен экологиялық заңнаманы қатаңдатумен, өндіріс және сауда саласындағы талаптар мен стандарттарды біріздендірумен, Бірыңғай экономикалық және экологиялық кеңістікті құруға байланысты жалпы кредиттік және қаржылық саясатты әзірлеумен байланысты. Көрсетілген талаптардың орындалмауы елеулі қаржылық шығындардың себебі болып табылады, экоаудитке көмектесетін көздеу немесе алдын алу.

Тәжірибе көрсеткендей, кәсіпорынның алдын ала және одан әрі мерзімдік экологиялық тексеруін (экоаудитті) жүргізбестен қоршаған ортаның жай-күйін жақсарту жөнінде тиімді шаралар қабылдау мүмкін емес, бұл, сайып келгенде, кәсіпорынның экономикалық қызметінің нәтижелеріне теріс әсер етеді.

Халықаралық тәжірибені талдау кәсіпорын немесе өзге де шаруашылық объект туралы экологиялық ақпаратты алу және бағалау құралы ретінде, сондай-ақ түзету шараларын әзірлеу және басқарушылық шешімдер қабылдау мақсатында экологиялық аудит рәсімін іс жүзінде кеңінен қолдану туралы куәландырады.

Экологиялық аудитті жүргізудің нәтижесі бірінші кезекте табиғатты пайдалануды неғұрлым ұтымды жүргізу және экологиялық талаптардың нұсқамаларын сақтау есебінен қаржы қаражатын үнемдеу болып табылады. Экоаудит жиі арнайы жаңа нормативтерді қабылдауға ықпал ете алады және осы нақты объект немесе қызмет түрі үшін жаңа құқықтық жағдайлар орнатуға негіз бола алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.