Internet желісімен жұмыс істеу тәсілдері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 INTERNET ЖЕЛІСІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТӘСІЛДЕРІ
1.1 Internet.информация сақтайтын орын
1.2 Дүниежүзілік орын(www)
1.3 E.MAIL
1.4 Электрондық пошта жүйесіндегі адрестер
1.5 Электрондық поштамен жұмыс істеуге арналған танымал программалар(шолу) Eudora
1.6 Microsoft Еxchange, Internet немесе Outlook Eхress
2 WEB .ТҮЙІН ҚҰРУ ЖӘНЕ ОНЫ ИНТЕРНЕТКЕ ҚОСУ МҮМКІНДІКТЕРІ.
2.1 Web. түйін құру
2.2 World Wide Web құрылымы
2.3 Wеb.парақтары қалай жасауға болады?
2.4 Қашықтан оқыту үшін Web.сайт құру әдістері
2.5 Білім жүйесіндегі интерактивті Web .технологиялар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
1 INTERNET ЖЕЛІСІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТӘСІЛДЕРІ
1.1 Internet.информация сақтайтын орын
1.2 Дүниежүзілік орын(www)
1.3 E.MAIL
1.4 Электрондық пошта жүйесіндегі адрестер
1.5 Электрондық поштамен жұмыс істеуге арналған танымал программалар(шолу) Eudora
1.6 Microsoft Еxchange, Internet немесе Outlook Eхress
2 WEB .ТҮЙІН ҚҰРУ ЖӘНЕ ОНЫ ИНТЕРНЕТКЕ ҚОСУ МҮМКІНДІКТЕРІ.
2.1 Web. түйін құру
2.2 World Wide Web құрылымы
2.3 Wеb.парақтары қалай жасауға болады?
2.4 Қашықтан оқыту үшін Web.сайт құру әдістері
2.5 Білім жүйесіндегі интерактивті Web .технологиялар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 INTERNET ЖЕЛІСІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТӘСІЛДЕРІ
1.1 Internet-информация сақтайтын орын
1.2 Дүниежүзілік орын(www)
1.3 E-MAIL
1.4 Электрондық пошта жүйесіндегі адрестер
1.5 Электрондық поштамен жұмыс істеуге арналған танымал
программалар(шолу) Eudora
1.6 Microsoft Еxchange, Internet немесе Outlook Eхress
2 WEB -ТҮЙІН ҚҰРУ ЖӘНЕ ОНЫ ИНТЕРНЕТКЕ ҚОСУ МҮМКІНДІКТЕРІ.
2.1 Web- түйін құру
2.2 World Wide Web құрылымы
2.3 Wеb-парақтары қалай жасауға болады?
2.4 Қашықтан оқыту үшін Web-сайт құру әдістері
2.5 Білім жүйесіндегі интерактивті Web -технологиялар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
ХХI ғасырда ғылымы мен техникасының дамуын қазіргі ақпараттық
технологиялардың қарқындап дамуымен, жоғарғы деңгейлі ЭЕМ-дың пайда
болуымен және т.б. ғана байларысты аламыз.
Қазіргі кездегі ғалым немесе кез келген маман қандай да бір мәселені шешу
үшін, берілген ақпаратты іздеуі,таңдауы жалпы айтқанда өңдеуі қажет.
Сондықтан ол ақпараттану ғылымсыз бұл мәселені шеше алмайды. Ал оны
ғылымның кейбір облыстарының ЭЕМ-сыз дамуы тіпті мүмкін емес.
Әлеуметтік пәнде болғандықтан адам әрқашанда өзі сияқтылармен араласу
тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі INTERNET желісінің күрт дамып
кетуі(қазіргі кезде 18000 әр үрлі желілерді біріктіріп,күнбе-күн жаңалармен
толықтыруда) қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез-келген
нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде байланыстыруда. Информацияның көзді
тартар ертеңі таң қалдырып,өзнің соңғы пайдалана алатынын қуантады.Оның
құрамында миллиондаған компьютерлер, компьютер терминалдары және қарапайым
пайдаланушы адамдар бар. Кейбір есептеулер бойынша екі миллиондай
компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс істеп жатыр. INTERNET желісіне
күніне 1000 компьютер қосыдады екен. ISOK (Internet Sciety -Internet
қоғамдығы) президентінің жақында INTERNET желісін пайдаланушылар саны бір
миллиардқа жетеді деуі де бекер емес шығар.
Сондықтан да, жалпы білім беретін мектептерде Интернет желісін
тереңдетіп оқыту актуальді тақырыптардың бірі болы табылады.
Курстық жұмыс жалпы білім беретін орта мектептерде интернет желісін
оқытудың негізгі әдістерін, осы саладағы.
World wide web(www,web), яғни дүниежүзілік өрмек информация іздеп
бүкіл дүние жүзіне электрондық саяхат жасайтын жүйе туралы ғылыми
әдістемелік тұжырымдама жасау.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты:Жалпы білім беретін орта мектептердегі
информатика курсында интернет желісін ощытудың әдістемесін қарастырып,
ғылыми-әдістемелік тұжырымдама жасау.
Қойылан мақсатқа жетуде келесі талаптар қойылған:
- берілген тақырып бойынша деректер жинау;
- берілген тақырыпқа теориялық анализ жасау;
- теориялық негізді практикада қолдану.
Жұмыстың міндеті - орта мектеп оқушыларына компьютер көмегімен хабарларды
қабылдау және беру, компьютерлік желінің негізгі түрлері, Жергілікті желі,
Дүниежүзлік информациялық желі, Интернет, Электрондық почта тақырыптарын
түсіндіру.
Жұмыстың мақсаты - Интернеттен инфомация іздеуді, электрондық почтадан
хабарларды қабылдау және беруді, Web-беттерін құру және қарап шығу, олардың
дизайнын өзгертуді үйрету.
1 INTERNET ЖЕЛІСІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТӘСІЛДЕРІ
1.1 Internet-информация сақтайтын орын.
Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік және оның қай жерде
екні бізге белгілі болсын.Ол файл тегін берілетін программа,жұмысқа керекті
ақпарат,сурет немесекітап та болуы мүмкін.Енді сол файлды өз
компьютерімізге қалай әкелу жолын қарастырайық.
Мұндай мақсат үшін файлды жеткізу хаттамасы деп аталатын жүйе
қолданылады(File Transfer Protokol-FTR).Практикада ҒТР немесе ftp термині
жиі ұшырасады. Каталокта немесе почталық хабарда(файлды алу үшін
коьпьютерге ftp жеткізу) деген сөздер кездесуі мүмкін. Ол осы файлды алу
үшін ҒТР жүйусінін қолданылатынын білдіреді.ҒТР арқылы қызмет ететін
арнаулы программасы бар желіге қосылған компьютер ҒТР-сервері дейді.
Көптеген ҒТР-серверлер барлық адамдар үшін ашық болады, кез-келген адам
одан администратор рұқсатымен әр түрлі мәліметтер алады.Бұл тәсіл ананомдик
ftp деп аталады,өйткені мәлімет алу үшін өз атын айтпайды,белгізіс болып
қала береді.Көбінес пароль ретінде әркім өз почталық адресін енгізеді. Ал
кейде мәліметті қолдану үшін кіру атауын(naımed) және паролін (password)
білу қажет болады.
FTP-серверінің мәліметтерімен қатынас құру үшін әркім стандартты кіру
сұхбатын орындауы керек.Оның бір мысалы мынандай болуы ықтимал.
Open ftp.relkom.su naimed password –FTP-серверге кірердегі сұраныс
тізбегі, мұндағы:
Open FTP-сервер қатынас құру сұранысы;
ftp.relkom.su – FTP-серверінің қажетті инфармациясымен толықтырылған
аты;
namied-папайдаланушының кіру аты немесе anonımus;
password-сұраушы адамның паролі немесе почталық (E-mail) адресі;
Парольді немесе өз атын дұрыс енгізбегенде,ҒТР-сервер тек шектелу
коьандалар жиынын олындай алады, атап айтқанда:
Help-сервер командалар бойынша анықтама беру;
Quit-сеансты анықтау.
Пароль мен атау дұрыс болса,қатынас құру құқығына байланысты командалар
орындауға болады.Олардың құрамына мыналар кіреді:
Cd католог аты-катологты ауыстыру.
cd ... -жоғарғы деңгейден каталогқа қайту;
Get файл аты-ҒТР-серверден файл алу;
Binary екілік файлды жіберуалу режиміне ауысу (типтері exe, com, frj,
rar, tar, zip және т.б.)
Dir-ағымдағы католог файлдары тізімдерін беру.
ҒТР-севермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар
жиынтығын HELP командасы арқылы алуға болады.
Сd pub-барлық ҒТР-cерверін пайдаланушыларға ашық PAB
катлогін(директориін) пайдалану;
Dır- сол католог файлдар тізімін беру;
Get 03ndx.txt ҒТР-серверден аты көрсетілгін мәтіндік файлды алу.
Binary- екілік файлдарды өңдеуге алу;
Get far 140.zip-ҒТР-серверден екілік файл алу;
Quit-ҒТР-серверден ажырау (байланысты үзу).
Осы мысалдан командалық интерфейстің қолайсыз екені көрініп тұр. Ал
егер әр түрлі катологтардан файлдар алу керек болса олар ішкі деңгейлерде
орналаса, олардың аттары да ұзақ 256 символға дейін созылса, бір сеанстағы
жұмыс өнімділігінің онша болмайтынына көз жеткіземіз.
Netscape Navigator және Internet Explorer тәрізді ыңғайлы графикалық
интерфейсі бар браузерлердің шығуына байланысты басуға ғана терілгенін
айтуға болады.
Мысал ретінде Microsoft Internet Explorer 3.01 програмасын пайдалану
кезіндегі ҒТР-сервермен ftp:ftp.relkom.ru қатынас құру сеансын талқылап
шығайық.
Браузерді іске қосу үшін жұмыс столынан немесе есептер тақтасынын
Internet Explorer пиктограмасын табу қажет (1-сурет), соған курсорды алып
барып, тышщанныңң негізгі батырмасын екі рет шерту керек.
1-сурет.Internet Explorer прогоаммасын таңдау.
Internet Explorer –іске қосар алдында желімен алыстан қатынас құру
программасы іске кіреді,ол провайдур серверімен сіздің компьютеріңізді
байланыстырады.Мұндайда үш терезеге мәліметтер енгізілуі тиіс. Cіздің
желідег аты-жөніңіз және пароль(бұлар сізге провайдер-компания арқылы
Internet-ке қосылып тіркелген кезде бекітіледі),оған қоса провайдер
серверімен байланыстыратын олардың телефон нөмірі.Сіздіңсеаанс алдындағы ең
соңғы әрекетіңіз Байланыс орнату (Установить связ) батырмасын басу болып
табылыады. Осы сәттурде сіздің экраныңызға алыстағы компьютермен қатынас
құрған программаның бірнеше терезелері шығады. Сеанс кезінде кез келген
сәтте Болдырмау(Отмена) батырмасын басу аоқылы байланысты үзуге болады.
Егер барлық әрекеттер дұрыс орындалса,экланға Internet Explorer терезесі
шығады.Одан әрі жұмыс істеу барысында сізге аспаптар тақтасында бірнеше
батырмалар мен меню жолдарынпайдалану керек болады.Батырмалар астындағы
жазулар олардың қызметін көрсетеді,бірақ қай кезде оларды басу керектігі
щнша түсінікті бола бермейді.Ал, сеанс кезінде оқып үйрену оңай емес,
өйткені желідегі байланыс орнатылған сәттен бастап, ол біткенше уақытқа
ақша төленеді.
Алдымен Адрес өрісін қарастырайық. Бұл өрісте ҒТР адресі былай
теріледі: ftp:www.yandex.ru Адрес терілген соң, Enterпернесі басылады.
Осы сәттен бастап сеанс соңына дейін пернелер қажет болмайды,өйткені барлық
әрекеттер тышқанмен орындалады.
Адрес енгізілген сәттен бастап, Internet турезесінің жоғарғы оң жақ
бұрышындағы жер шарының бейнесі көрсетілген сурет қозғалып айнала
бастайды.Қозғалып тұрған сурет бейнесінің Internet Explorer эмблемасына
айналуы ҒТР-сервермен байланыстың толық орнатылып, тікелей қатынас
басталғанын мәлімдейді.
Internet Explorer терезесінің жұмыс аймағындағы 1 цифры тұрған орында ҒТР
серверге кіріп отырған адамға мәтін көрсетіледі.Одан ары қарай орындалатын
әрекеттер осы мәтін нұсқауларына сәйкес жүргізіледі.
Құрал-саймандар тақтасындағы Тоқта(стоп) батырмасын ке-келген кезде
басып қалып,ҒТР-сервермен өз компьютеріңіздің байланысын тоқтатуға болады.
Егер сеанс кезінде бірнеше парақ мәтін алған болсаңыз, Алға және Артқа
батырмалары сол мәтін бойынша жылжу мүмкүндігін береді. Таңдалмалы
(Избранное) батырмасы арқылы қабылдан парақта өз бумаңызға сол күйінде
сақтауға болады. Сонымен ҒТР-сервермен сеанс аяқталғаннан кейін ол мәтінді
аспай-саспай қарап шығуға болады.
Баспабатырмасы экранда көрініп тұрған бетті баспаға шығаруға арналған.
Егер сізге қаріп мөлшері ұнамайтын болса, онда Шрифт батырмасы арқылы оны
үлкейтуге немесе кішірейтуге мүмкіндік бар.
Релком желісінің сервурлерімен жұмыс істегенде ҒТР-сервері мен өз
компьютеріміздің символдарды белгілеу кодтары сәйкес келмейтіні байқалуы (5-
сурет)ықтимал.Өйткені Windows жүйесі 1251 шарттаңбалау тәсілін, ал РЕЛКОМ
желісі KOI 18г кодтау тәсілін пайдаланады. Мұндай жағдай туындаса, мәтін
символдары кодтары түрлендіру үшін басты меню пунктін пайдаланған жөн.Басты
менюдің Түр (Вид) пунктінің Параметрлер та4дап алсақ, сол командаға
сәйкес терезе экранға шығады. Сол терезедегі Қаріп батырмасын басу керек
те, МIME кодтары параметрлері ішінен қажеттісін таңдап алу қажет.
Мұның себебі кодтардың стандартты кестедегі кириллица әріптері (орыс,
қазақ әріптері ) жоқ, сондыұтан әркім өзі енгізген әріптерін немесе өзі
ойлап шығарған әріптер программасын пайдаланып жүр ( әр бір программалаушы
осыған өз үлесін жалықпай қосып келеді).
Жұмыс өрісінде ҒТР-серверінің бейнеленген Internet Explorer терезесі PUB
катологының мазмұны орналасұан мәтін тұр.Мұндай каталог көптеген ҒТР-
серверлерінде болады,оның ішінде керекті файлдар сақталуы тиіс.
Керекті Файлды не катологты алу үшін курсорды сол файл атына алып бару
керек, сол сәтте курсор сұқ айналып тышқан батырмасын шерту арқылы, сол
файлдың мәтін алуға мүмкіндік аламыз.Сол мәтін өз компьютерімізге
жеткізіледі (ал каталог болса, ашылып толық көрсетіледі).Жоғарғы деңгейдегі
каталогқа өту керек болса, Артқа батырьасын басаьыз немесе жоғарғы
жақтағы бірдеңгей жоғары шығу батырмасын басу жеткілікті.
Экранда көрінбей одан тысқары тұрған мәтін бөліктерін көру үшін көлденең
немесе тік жылжу сызықтарын пайдалану керек, олар Internet Explorer
терезесінің оң жақ және төменгі шеттерінде орналасады (лифт деп те
аталады).
Браузер арқылы кез-келген уақытта басқа ҒТР-серверге ауыса аламыз. Ол
үшін Адрес деген терезеге жаңа адрес енгізіп, Еnter пернесін басу қажет
немесе Адрес өрісінің оң жағындағы бағыттауыш тілсызық батырманы басып,
шыққан тізімнен керектісін таңдап алған жөн.Керекті адресті Таңдамалар
батырмасы арқылы тізімдер ішінен тауып алуға болады.
Браузермен жұмысты аяқтау үшін Файл менюінің Жабу пунктін орындау
керек. Бұл мақсат үшін оң жақ жоғарғы бұрышты Х батырмасын пайдаланса да
болады.
1.2 Дүниежүзілік өрмек (www)
Internet ішінен керекті информацияны іздеп табуға мүмкіндік беретін
тағы бір мүмкіндікті қарастырып көрейік
World Wide (WWW,Web), яғни дүниедүзілік өрмекинформация іздеп бүкіл
дүние үзіне электрондық саяхатжасайтын гипермәтіндік жүйе болып
табылады.Қазіргі кездегі әр түрлі информация алуға болатын ең кең тараған
жүйе ретінде, WWW есептеледі. Internet-тің қалған бөліктерінен гөрі WWW
жүйесін пайдалану жеңіл, әрі ыңғайлы.
Мұнда бір-бірімун байланысқан сөздер тізбекше арқылы іздеу жүргізіледі.
Өзіңізге керекті тақырыпты таңдап алып, соған байланысты информацияны қарап
шығасыз, сол инфорьация ішінен тағы бір тақырыпты таңдап алсаңыз, соған
байланысты ғана мәліметтерді оқи бастайсыз.Осылай бір тақырыптан екіншісіне
ауысып қарап шығасыз,бірақ керек болса кейін оралуыңызыз қиын емес.
WWW жүйесі байланыс орнатылған құжаттардан тұрады.Гипермәтін деген не?
Егер сіз Windows жүйесінің көмек беретін мәліметтер құрылымын қарап
шықсаңыз немесе Macintosh компьютерінің Hyper Card файлын көрсетіңіз,сол
гипермәтін мысалы бола алады. Гипермәтін құжат бір ұғымнан екінші ұғымға
мәтіндік байланыс арқылы тез өтуді қамтамасыз етеді (links). Бір мәтінді
бастан аяқ оқудан гөрі сол мәтіннің белгілі бір бөлігін ғана оқып, сонан
кейін сол бөліктен байланысты басқа ұғымдарға жылдам өте аласыз. Бұлай
жылжу ерекшеленген мәтін үзіндісіне курсорды алып барып тышқанды шерту
арқылы орындалып отырады.
Web жүйесімен жұмыс жасау және қатынас құру.
Web жүйесімен жұмыс істеудің бірнеше тәсілі бар.UNIX операциялық
ортасында сервистік қызмет көрсететін,компания жасап қойған,арнайы команда
арқылы WWW браузерімен оңай байланысу жолы бар. Оны іске қосу үшін www
немесе linx cөздерін енгізу керек.
Егер тұрақты қызмет атқару қажет болса немесе linex cөздерін енгізу
керек.
Егер тұрақты қызмет атқару қажет болса немесе тікелейтеру арқылы
байланыс орнату керек болып жатса, өз WWW браузеріңізді пайдалану
мүмкіндігі бар.
Қолданылып отырған тәыілге қарамастан сіз гипермәтіндік файлдарда
мәліметтерді іздеп табатын браузермен жұмыс істей аласыз.Енді біз желіні
пайдалану кезінде жұмыс істеуге тиіс Internet Explorer графиктік
браузерімен танысайық. Әрине бұдан басқа да браузерлер бар, мысалы,
Netscape Navigator, бірақ Windows жүйесі өз Internet Explorer програмасының
ішкі браузерімен жабдықталған. Windows жүйесінің басқа түрлерінде де
арнаулы бірден бекітіліп берілетін ішкі браузерлер болады, оларьен жұмыс
істеу де ыңғайлы.Ал егер кейбір себептермен сіз Internet Explorer-мен жұмыс
істегіңіз келсмесе, онда Netscape Navigator браузеріне немесе басқасына
оңай ауыса аласыз және олардағы жалпы жұмыс істеу ережелері бір-біріне
ұқсас болады.
Сонымен ҒТР-серверімен жұмыс істеуді меңгерсіңіз және Web жүйесінің
бірнеше адресін білсеңіз, онда желіге кіріп жұмыс істеуге қиын болмайды.
Адресіңізді білсеңіз де,өзіңізге керекті информацияларды тақырыбы арқылы
іздеу ісіне кіріп кете бересіз.
Internet Explorer немесе Navigator іске қосылса, браузер міндетті
түрде,сіз араласпай-ақ өз серверімен байланыс орната береді. Ал, егер де
Internet Explorer жүйесімен жұмыс істейтін болсаңыз онда бірден Microsoft
компаниясының WWW сервері парағымен байланысатыңыз есіңізде болсын, оған
мынындай мәлімет енгізілсе,
Htttp:www.home.microsoft.comint ru
Мұнан кейін лифт көмегімен парақтың төменгі жағына өтіп, өзіңізге
керекті ақпаратты таңдайсыз. Курсорды ерекшеленген мәтін бөлігіне алып
барып тышқанды бір рет шертіңдер, браузер осы таңдап алынған жаңа мәтін
бетін сіздің өз машинаңызға жеткізеді.
Курсорды Internet-те парақты іздеу үшін осы сілтемені
таңдаңыз(выбирите данную ссылку) деген сөзге, яғни оның ерекшеленіп тұрған
үзіндісіне алып барып, тышқанның сол жақ батырмасын шертеміз.Сол сәтте
браузер сіздің компьютеріңізге Internet-тегі информация іздеу жүйелерінің
жиі қолданатын адресі көрсетілген келесі парақты шығарады да, сіздің іздеу
шарты көрсетілген (критерий) информация және іздеу батырмасын басуыңызды
өтінеді.
Web каталогтары кітапхананың жүйелік каталогтар тәрізді жасалып, олар
Спорт ,Компьютерлер, Ойындар сияқты рубрикаларға жіктелген.
Каталогтан өзіңізге керекті тақырыпты тауып алып, оның ішінен Web-тегі
түйінді сөздер тізімінен іздеуді бастауға болады.
Көптеген серверлердегі тізімдерде әрбір түйінді тақырып қысқаша
сипатталып отырады да, одан негізгі тақырыпқа өту жолы лөрсетіліп тұрады.
Бірақ Web кааталогтары мәтін парақтарының тек аз бөлігін көрсетеді, ал
дүниежүзілік өрнекте (всемирная паутина) одан басқа толып жатқан
мәліметтер жиыны бар екені түсінікті болар. Мұнда да Alta Vista, HotBot
немесе Lycos cияқты іздеу серверлері іске қосылады, оларда серверге
өзіңізге керекті тақырыпты көрсетіңіз, Web парақтарынан осы салаға
байланысты бар мәліметтерді қамти алады. Бірақ сіз оларды сұрыптай отырып,
мыңдаған парақтан тұратын информация іщінен керектісін таңдауыңыз қажет.
Егер сіз жалпы сипаттағы информация іздейтін болсаңыз, іздеуді Web
каталогтарынан бастағаныңыз жөн.
Ал, егер сіз нақты бір сөз тіркесін іздейтін болсаңыз, мысалы, Little
girl немесе классифактордан жалпы атауын табу қиын түсінік туралы мәлімет
іздегенде, каталогтар да онша көмек бере қоймайды.Мұндайда іздейтін
серверді пайдалану қажет шығар, мүмкін біреуін емес бірнешеуін қарап шығу
керек болар, өйткені әр түрлі серверлер қойылған бір сұраққа әр түрлі жауап
береді.Сіздің сұрағыңыз нақты болса, іздеу нәтижесі де табысты болатыны
есіңізде болсын. Бір емес, сұрағыңызға сәйкес келетін бірнеше сөз тіркесін
іздеген қолайырақ болады.Көп сөзден қашпау керек,синоним сөздер іздеп табу
ісін оңайлатады.
Егер іздейтін сервер сізге толық жауап таппаса,онда сұрағыңыздың нақты
болмағаны немесі керекті сөз тіркестерін дәл таппағаныңыз деп
біліңіз.Мұндайда басқа және қысқа сөздерді пайдалана отырып, тағы да іздеу
жұмысын жүргізу керек.
Ал,егер табылған мәліметтер жүздеген немесе мыңдаған беттерге жалғасып
кетсе,онда мәселенің өте кең ұғымды, ауқымды болып кеткені.Қайта сұрақ
қойып, нақты терминдерді пайдалануға тырысып, іздеу варианттарын шектеуге
талпынған жөн.
Өрмек ішінде қызықты, орыс тілінде жазылған мәтіндер көп, сондықтан
орысша әр түрлі ақпарат іздеу қажеттілігі жиі кездеседі. Бірақ тиімді
жолмен керектісін жылдам іздеп табу орыс алфавитінің ерекшеліктері мен сөз
таптарының айрықшалықтарына қарай қиынға соғады.
Орыс алфатін пайдалануға оның кодтарының да әр түрлілігі кедергі болады,
бір мәтін КОИ-8 кодында жазылса, екіншісі Windows кодын қолдануы (1251)
мүмкін. Бұған орыс сөздерін латын әріптерімен жазу әдісінің қосылатынын
айтсақ, қиындықтың арта түсетіні өз-өзінен белгілі болады.
Осындай себептермен Желі бойынан, мысалы, Алматы туралы информация
іздесек, серверге Алматы сөзін 1251 түріндегі код арқылы енгізсек – бір
түрлі жауап, ал КОИ-8 коды арқылы енгізе алсақ (ол жөнінде
Совинформбюродан білуге болады, http:www.siber.comsibrussify) - екі
түрлі жауап аласыз; латын әрпімен Almaty сөзін енгізсеңіз - үш түрлі жауап,
ал төртінші түрде Almatı сөзі арқылы алуымызға болады. Ол жауаптардың
кейбірі қайталанатын да шығар,бірақ айырмашылығы да жетіп артылады.
Кейбір келеңсіздіктен қашық болу үшін және орысша мәтіндер табу
мақсатында Com Tek фирмасының серверіне (http:www.cti:ruhtml) шығуға
болады. Ол фирма орыс тіліндегі мәтін ерекшеліктерін есепке алатын іздеу
жүйесін (Яндекс-тіл индексі) жасап шығарды және жарнама ретінде өздері
арқылы сұрақтарды Alta Vista-ға жіберетін мәтін беттерін ашты. Com Tek
серверіне енгізілгін сұрақтардағы сөздер автоматты түрде көбейтіліп, тек
керекті информация түрі келтіріліп Alta Vista- ға жөнелтіледі.
Бұл сервердің тағы бір ерекшелігі – кодтарды сәйкестіре отырып өзгерту:
бір сұрақты әр түрлі кодтар түрі келтіру үшін бірнеше рет енгізудің керегі
жоқ. Бір енгізілген мәлімет автоматты түрде барлық кодқа айналады (нәтижені
қарап шығу үшін тек қаріпті өзгерту жеткілікті), сервердегі кодтау түрі
екеу – КОИ-8 бен 1251).Басқа да кодтарда өрнектелген информациялар
болғанымен, олар осы екі кодтау түріне автоматты түрде айналады.
Керекті ақпарат табылса, ары қарай барлық жұмыс ҒТР-серверіндегі сияқты
орындалады.
3. E-MAIL
Қазіргікезде электрондық пошта кеңінен қолданылып келе жатыр.
Оны қалай пайдалануға болады?
Поштаның не екенін білеміз.Ол, кем дегенде, екі абонентке мәлімет алмасуға
мүмкіндік беретін кәдімгі байланыс құралы. Мұнда мәлімет алмасу жүзеге асуы
үшін адресі көрсетілген хат жазылып, оны пошта жәшігіне салу керек. Одан
хат пошта бөліміне жетеді. Егер адрес жалпы қабылданған тәртіппен дұрыс
көрсетілсе, біраз уақыт өткен соң поштальон оны алушының пошта жәшігіне
салып кетедіСонан кейін абонент хатты ашып оқиды-міне осылай мәлімет алмасу
жүзеге асады.Бұл процесті жылдамдату үшін телефон құлақшасын
көтеріп,керекті нөмерді тексереміз, егер дұрыс байланыс орнатылса, біздің
абонентіміз айтатын сөзімізді естиді. Ал, егер абонент жауап бермесе немесе
оның басқа шарауасы болып жатса, онда телефон соғуды кейінге қалдырамыз.
Осы пошталық және телефондық – екі байланыс түрін адамдар кең
пайдаланады, олардың кемшіліктері мен артықшылықтарын біз жақсы білеміз. Ал
электрондық пошта ше?
Электрондық поштаның ең елеулі ерекшелігі - оның жылдамдығы. Бірақ оның
көпшілік біле бермейтін басқа да ерекшеліктері бар. Элекерондық поштаның
жылдамдығы телефонмен бірдей, бірақ мұнда екі жақтағы абоненттердің бір
сәтте болуы қажет емес. Оған қоса мұнда хабарламаның көшірмесі жазбаша
түрде жеткізелтіндіктен, оны сақтап қоюға, бірден бірнеше абонентке беруге
немесе ары қарай тағы да басқаларға жеткізуге болады.Электрондық поштаның
хаттан да басқа сурет,бейнелік мәлімет,дыбыс, программа т.с.с. ақпарат
түрлерін де тасымалдай алатынын айту керек.
Осылардың бәрі де жер шарының кез келген нүктесіне бірнеше минут ішінде
міндетті түрде жылдам жетлізілетінін ашып айту керек.
Электрондық пошта жүйесі үш бөліктен тұрады:
- қолданушы агенті- әрбір тұтынушыға мәліметтерді оқуға және жаңасын
құрастыруға мүмкіндік береді;
- тасымалдау агенті – мәліметтерді бір компьютерден екінші компьютерге
жуткізеді;
- жеткізу агенті- мәліметтерді оны алушының пошта жәшігіне салып кетеді.
Қолданушы агенті- тұтынушыларға мәліметтерді оқуға және жіберілетін
пошталық хабарларды құрастыруға мүмкіндік беретін программалар жиыны.Мұндай
агенттерге Windows жүйесіндегі Internet Mail,UNIX жүйесіндегі Mail
программалары жатады.
Осындай программалардың ең алғашқы тобына АТ&Т фирмасы жасап шығарған
binmail программасы жатады. Қазірде мұндай программалардың бірнешеуі бар.
Олардан өзге графикалық интерфейсі бар қолданушы агенттері де бар. Пошталық
мәліметтерге мультмедиа объектілерін қосуды анықтайтын MIME –Интернеттегі
электрондық поштаның көп мақсатты кеңейтілулері атты стандарт та
жасалған.Осы стандартты көптеген қолданушы агенттері сүйемелдеп жұмыс жасап
келеді.
Тасымалдау агенттері – поштаны қолданушы агенттерден қабылдап алып,оның
алушылардың адрестерін анықтап ,мәліметтерді ары қарай тасымалдау
мақсатында басқа компьютерлергежеткізуді қамтамасыз ететін программалар
жиыны.Бұлар басқа тасымалдау агенттерінен келіп түскен мәліметтерді де
қабылдап алады. Тасымалдау агенттері RFC821 бойынша анықталған 8МТР
(Simple Mail Transport Protokol- поштаны тасымалдаудың қарапайым протоколы)
протоколы негізінде жұмыс істейді.UNIX операциялық жүйесі үшін бірнеше
тасымалдау агенттері (MMDF, smaller,email,upas т.б.) жасалғақ солардың
ішіндегі ең кең тарағалғаны, әрі қуаттысы – sendmail.
Sendmail программасы – тасымалдау агенті, ол қолданушы агенті мен
жеткізу агенті арасындағы дәнекер болып табылады.Ал Интернет үшін ол
жеткізу агентінің де рөлін атқарады.Sendmail программасы мынадай міндеттер
атқарады:
- қолданушы теріп даярлаған мәліметтерді басқару;
- алушылар адрестерін талдау;
- қажетті жеткізу немесе тасымалдау агентін таңдау;
- адрестерді жеткізу агентіні түсінікті түрге түрлендіру;
- тақырыптарды қайта форматтау;
- түрлендірген мәліметті жеткізу агентіне жөнелту.Оған қоса, программасы
қате туралы мәлімет қалыптастырып, алушыға жетпеген мәліметтерді иесне
қайтарады.
Жеткізу агенттері – поштаны тасымалдау агенттеріненқабылдап алып, оны
тиісті пайдаланушыларға жеткізетін программалар тобы.Пошта нақты тұлғаға,
таратылу тізімдеріне, файлға,программаға,т.с.с.жеткізілуі мүмкін Мәлімет
алушылардың әрбір тобына қызмет ететін жеке агент –mail бар, ол-
жергілікті компьютер пайдаланушыларға арналған жеткізу агенті.Spop-
поштаны қабылдау үшін UUCP (UNIX to UNIX Copy) немесе POP (Post Office
Protocol) протоколдарын пайдаланатын қашықтағы компьютерлерге арналған
жеткізу агенті.
binmail программасы- жергілікті комьютер пайдаланушылырға аарналған
жеткізу агнті, uux,spop және Fetchmail- UUSP ytvtct POP протоколдарын
пайдалананатын қашықтағы компьютерлерге арналған жеткізу агенті.
1.4 Электрондық пошта жүйесіндегі адрестер.
Электрондық пошта адрестерінің екі түрі бар: пошта жіберетін бағытқа
тәуелді және ол бағыттан тәуесіз.
Алғашқы адресті, яғни бағытқа тәуелді тәсілді пайдаланғанда,жіберілген
хабар алушыға жетуі үшін жөнелтуші пошта өтетін аралық станцияларды білуі
тиіс.Ал бағыттан тәуелсіз адресте тек алушы ғана көрсетіледі.Мысалы,UUCP-
адрестер бағытқа тәуелді,ал Internet-адрестер әдетте бағытқа тәуелді
болмайды.
Internet жүйіндегі электрондық пошта адресі мұндай форматпен жазылады:
Тұтынушы @ машина , мұндағы@ таңбасы тұытушы атын атауынан бөліп
тұрады.Бұл адрес поштаны машина компьютеріне тұтынушы пошта жәшігіне
жеткізеді.
Электрондық пошта адресінің мысалы:intKaz@oK.kz
Мұндағы iniicar- абонент идинтификаторы.@ таңбасының оң жағында сөз
домен деп аталады, ол тікелей абоненттың орналасқан тұрағын
анықтайды.Доменның құрамындағы сөздер нүктемен бөлінеді.Доменнің ең оң
жақ шетіндегң екі әріптен тұратын сөз мәлімет баратын елдің коды болып
табылады,ол-ең жоғарғы деңгейдегі домен.Мемлекеттердің коды халықаралық
ISO стандарты бойынша бекітіледі. Адрестегі Кz –Қазақстан
Рееспубликасының коды. Кейдегі жоғарғы деңгейдегі домен ретінде желі
атауы да көрсетілуі мүмкін. Мысалы, АҚШ-та жоғары оқу орындарын немесе
мемлекеттік мекемелерді біріктіретін желілері бар, сондықтан жоғарғы
домен ретінде мынадай қысқарған сөздер қолданылады: edu- Educational
institutions (мысалы,cs.berkeley.edu).
Келесі ішкі (төменгі деңгей) домен- мысалда ок- жоғарғы деңгей
доменінің ішіндегі нақты атауы болып табылады.Жеке домен атауларынан
құрылған жиын –ok.kz –екінші деңгейдегі домен деп аталады. Ол жоғарғы
доменде бекітілген ережелерге сай анықталады.
Пошталық қосалқы аттар.
Қосалқы аттар (псевдонимдер) жүйе администраторына немесе жеке
тұтынушыларға поштаны қайталап адрестеуге мүмкіндік береді.Оларды тарату
тізімдерін (оларда бірнеше алушылар болады) бергенде, комьютерлер
арасында мәлімет алмасқанда және кейбір тұтынушыларға екі-үш ат арқылы
хабарласу үшін пайдалануға болады. Қосалқы аттар:
- қолданушының агентінің конфуграциялық файлында;
- қосалқы аттардың жалпы жүйелік etcaliases файлында;
- қайта бағыттауға арналған `~.forward файлында анықталады.
Алдымен электрондық пошта жүйесі қосалқы аттарды қолданушы агентінің
конфигурация файлынан іздейді,онан кейін aliases файлынан, соңында қайта
бағыттауға арналған қолданушы файлынан іздейді.
Төменде aliases файлында анықталған бірнеше қосалқы аттар мысалдары
кенлтірілген;
Hemeth:evi
Evi: evi@mailhub
Authors:evi,garth,scott,trent
Бірінші жолда hemeth атына келіп түскен поштаны evi атты тұтынушыға
беру керектігі көрсетілген. Екіншіде – evı атына келген барлық поштаны
mailhub атты машинаға жіберу туралы жазылған. Соңғы жолда authors-қа
жіберілген поштаны evi,garth,scott және trent атты тұтырушыларға қатар
беру керектілігі көрсетілген.
Ішкі рекурсиялық адрестеу де есепке алынады, сондықтан hemeth-ке
арналған пошта evi@mailhub адресіне де жіберіледі.
Қосалқы аттар тұтынушылар тізімінен басқа:
- адрестер тізімі бар файлды;
- мәліметтер қосылатын файлды;
- хабарламалар енгізілуге тиіс команданы да анықтай алады.
Компьютерге пошта қызметін орнату
Компьютерге пошта қызметін орнатып оны пайдалану операциялық жүйені
алғаш рет компьютерге жазғанда немесе кейіннен қажет болғанда қосымша
жүргізіле береді.Поштаны орнатып оның жұмыс істеу үшін:
-аппараттық құралдар- модем керек немесе өз пошта сервері бар жергілікті
желіге қосылу қажет;
- компьютеріңіз электрондық пошта протоколдарын сүйемелдейтін болуы тиіс,
ол үшін комппьютерде ТСРІР протоколы бұрын орналғандығы тексерілуі
керек.
Мұнан кейін тікелей орнату ісіне кірісуге болады. Егер сіз Windows
жүйесіндегі кәдімгі пошталық программаны пайдаланатын болсаңыз, Басқару
тақтасы – Программаларды орнатуаластау (Панель управление – Установка
удаление программ) терезесін ашып, Windows-ті орнату (Установка Windows)
ішкі бетіне көшіп, MS Outlook Express пунктін белгілеңіз де, OK
батырмасын басыңыз. Программа автоматты түрде керекті қызметтік
мүмкіндіктерімен толық орнатылады.
Басқа пошта программаларын орнату үшін солардың құрамына кіретін арнайы
іске қосужазу программаларын (программы установкиинсталляции) пайдалану
қажет.
1.5 Электрондық поштамен жұмыс істеуге арналған танымал
программалар (шолу) Eudora.
Электронды почтамен жұмыс істеу
Қазіргі уақытта кез келген информациялық технологияның жатпай техникалық
компоненті компьютер болып табылатыны белгілі. Бұл күндері біздің елімізде
компьютерлік техникамен бірге жаңа информациялық технологиялар оқу
процесіне табанды түрде енгізілуде, олардың әртүрлі пәндерді оқыту
барысындағы және ғылыми жобалар мен жазбаларды орындаудағы пайдаланылу
қажеттілігі айқындала түсуде. Сондықтан информациялық технологияларды
үйрену жұмысын, оның ішінде, компьютерлік телекоммуникацияны аса жоғары
сапалы деңгейде ұйымдастыру қажет екені көрінеді. Компьютерлік
телекоммуникацияны пайдалану – алыстағы компьютермен диалогтық режимде
немесе электрондық почта режимінде жұмыс істеуді ұйымдастыруды қамтамасыз
етеді. Сондай-ақ электрондық почта өте қолайлы және аса қымбат емес.
Электрондық почта тақырыбы компьютерлік телекоммуникация курсының
құрамдас бөлігі болып табылатындықтан, оны оқып үйренуге бағдарламада
бірінші орын беріледі. Оқытуды телекоммуникацияның техникалық құралдарын
қарастырудан бастаған дұрыс. Сондықтан төмендегідей компоненттерді бөліп
көрсету қажет:
- желілік компьютер (сервер, бас машина, хост- жүйе);
- модем;
- байланыс каналы;
Желілік компьютер жұмысын баяндауды әдеттегі почта бөлімінің жұмысына
ұқсас деп түсіндіруге болады. Олар бірдей қызмет атқарады: хатты
қабылдайды, іріктейді және алушыға жібереді. Мұндай компьютерлердің жұмысы
әртүрлі сипаттағы белгілі бір талаптардың орындалуын қамтиды, мысалы, 486
ДХ процессоры 100-ден төмен болмауын және оперативті есте сақтау құрылғысы
(ОЕСҚ) 8 Мб-тан кем болмауы тиіс. Операциялық жүйе ретінде UNIX жүйесі
пайдалануы мүмкін.
Енді абоненттің дербес компьютерін алатын болсақ, оның қызметі әдеттегі
почта жәшігінің қызметіне ұқсас. Ол сондай-ақ, алынған информацияны
(корреспоннденцияны) өңдеу және жаңа хаттарды жіберуге дайындау үшін
пайдаланылады. Мұндай компьютердің процессоры 386SX-40-тан төмен, ал ОЕСҚ-
сы 4 Мб-тан кем болмауы тиіс. Операциялық жүйе ретінде UNIX, DOS, OS2
жүйелері пайдалануы мүмкін. Абоненттің дербес компьютерімен желілік
компьютер арасындағы және басқа да абоненттердің дербес компьютерлерімен
байланысы үшін әдеттегі телефон линиясы қажет. Ол мәліметтерді
коммутацияланатын немесе коммутацияланбайтын байланыс каналдары бойынша
таратуға мүмкіндік береді.
Ортақ пайдаланатын коммутацияланатын каналдар – бұл автоматты режимде
телефон абоненттерін біріктіреді және ол үшін релелік немесе электрондық
АТС –тың коммутацияланатын жабдығын пайдаланатын әдеттегі телефон
линиялары.
Коммутацияланбайтын (бөлінбейтін) каналдар – бұл екі абонентті тікелей
жалғастыратын каналдар. Техникалық бөлінген линия тек кабель ғана емес.
Сондай-ақ, жалданған спутниктік канал да болуы мүмкін. Модем - әдеттегі
телефон желісі бойынша компьютерлер арасында мәліметтерді таратуға
арналған. Телефон адам сөзін, яғни аналогтық сигналдарды таратуға арналған.
Сондықтан цифрлық кодты аналогтық сигналға және керісінше аудару қажет.
Міне, осы процеспен модем айналысады. Оқушыларға модем анықтамасын
төмендегідей тұжырымдап беруге болады. Модем екі логикалық құрылғыны өзіне
біріктіретін құрал: модулятор – информацияны цифрлық кодтан аналогтық
сигналға түрлендіретін, ал демодулятор кері түрлендіргіш құрал.
Модемдер техникалық атқаратын қызметіне байланысты сыртқы және ішкі болып
бөлінеді. Сыртқы модем тізбектелген портпен компьютерге арнайы кабельмен
жалғанады және жеке қоректендіру көзі болады. Ішкі модем – бұл компьютердің
аналық платасының бір бос ойығына қойылатын плата.
Модемдер әдетте мәліметтерді таратудың үш режимінің бірінде жұмыс
істейді: дуплекстік, жартылай дуплекстік, симплекстік.
Дуплекстік режимде мәліметтерді тарату бір мезгілде екі бағытта бірдей
жүзеге асырылады. Жартылай дуплекстік режимде мәліметтерді тарату әрбір
уақыт мезетінде тек бір ғана бағытта жүреді.
Симплекстік (ең қарапайым) режимде мәліметтерді тарату тек бір ғана
бағытта жүзеге асырылады. Кез келген модемнің аса маңызды сипаттамаларын
бөліп көрсетуге болады:
- мәліметтерді таратудың ең жоғарғы жылдамдығы;
- модем қолдайтын, сигналдарды тарату протоколдарының тізімі;
- модеммен басқарылатын командалар жиынтығы.
Мәліметтерді тарату жылдамдығы жөнінде сөз еткенде, оның өлшем бірліктері
туралы да айту қажет.
Информациямен тарату жылдамдығы секунд ішіндегі битпен (бодпен)
өлшенеді. Алғашқы модемдердің жылдамдығы 300 бод болған, бұл күндері 2400,
4800, 7200, 9600, 12000,14400, 19200 бодпен жұмыс істейтін модемдер бар.
Дегенмен, мәліметтерді тарату жылдамдығы төмен болған сайын информация
алмасу процесі сенімді болатынын естен шығармаған дұрыс, өйткені
информацияны таратудағы қателіктің мөлшері аз жазуды анықтаудан бастауға
болады.
Байланыс протоколы дегеніміз –екі абоненттің арасындағы мәліметтер
алмасуы жөніндегі өзара келісім. Мұның көрнекі мысалы ретінде әртүрлі тілде
сөйлесетін екі әңгімелесушінің қарым-қатынасын алуға болады. Мұндай қарым-
қатынастың тиімділігі өте төмен, әңгімелесушілер бір-бірін әрең түсінеді.
Модемнің мәліметтерді тарату протоколы мен қателерді түзету протоколы
тығыз байланысты.
Қателерді түзету – бұл таратылатын мәліметтер ағыны (нольдер мен
бірлер жиынтығы) модем арқылы блоктарға бөлінеді және соңында сол блок
бойынша есептелген қандай да бір сан жазылады (ол бақылау қосындысы деп
аталады). Алынған мәліметтерді қабылдау кезінде блоктың бақылау қосындысы
есептеледі және ол жіберушіден модемнің алған мәліметімен салыстырады. Егер
осы екі қосынды сәйкес келмесе, онда блокпен мәліметтерді таратуда қате
жіберілде деп есептелінеді. Блоктағы қабылданған мәліметте ақаудың
болғанына көз жеткізгеннен кейін модем ақауы бар блоктың таралымын қайта
сұрауға мәжбүр болады. Бірнеше қайта қателіктің пайда болуының салдарынан
информацияның таралу жылдамдығы белгілі бір деңгейге дейін төмендейді, ол
әртүрлі модемдерде әртүрлі болады, бұдан кейін байланыста үзіліс болады.
Сабақта оқушыларға қатенің пайда болу себебін түсіндірген өте пайдалы.
Байланыс линиясында үлкен қашықтықтарда мәліметтерді таратуда пайдалы
сигналға қабатасып, қабылдауға әсер ететін шупар мен кедергілер пайда
болады.
Модемді басқару командаларының жиынтығы бұл компьютердің модемі
басқаруына көмектесетін инструкциялар жүйесі. Командалар жиынтығының
көптеген түрлері бар. Бірақ әлемдік стандарт жиынтығы Hays деп аталады, ол
модемді алғашқы жасаушылардың бірі Дениз Хеиздің құрметіне солай аталған.
Бұл жиынтықтың командаларын көбінесе АТ-командалары деп атайды. АТ-
командаларын түсіндіретін модемдерді Hays-ге үйлесімді деп атайды.
Орындалатын командалардың толық тізімі барлық уақытта модемнің техникалық
сипаттамасында беріледі.
Электрондық почта тақырыбын оқытуды екі бөлікке бөлген дұрыс:
- электрондық почтаның құрылымы;
- электрондық почтамен жұмыс істеудің программалық қамтамасыз етілуі.
Бірінші бөлімді оқытуда электрондық почтаны әдеттегі почтамен салыстыра
отырып, төмендегі мәселелерге тоқталу қажет. Электрондық адрес қалай
ұйымдастырылады және хат қандай компоненттерден тұрады. Мұнда сондай-ақ,
компьютерлік почта жәшігінің ұғымы енгізіліп, оның құрылымы мен
корреспонденция жұмысын сүйемелдейтін программалық құралдар қызметі
түсіндіріледі. Бұдан кейін оқушыларға байланыс тораптарымен
телекоммуникациялар линияларымен қоса, бірнеше абонентке арналған
электрондық почта жұмысының схемасын беру қажет. Электрондық почта туралы
әңгімені оқушылармен әдеттегі почтаның қалай жұмыс істейтіндігі жөніндегі
диалог түрінде ұйымдастыруға болады. Ол үшін почталық адресі бар нақты екі
абонентті алып, А-дан Б-ға келетін жолын толық қарастыру қажет.
Әдеттегі почта.
Электрондық почта.
1.А-дан хат. 1.
Компьютерде А-абоненттің хаты.
2.Тасымалдау. 2.Байланыс каналы.
3.Почта станциясы. 3. Тораптық
компьютер.
4.Тасымалдау. 4. Байланыс
каналы.
5.Почта станциясы 5. Тораптық
компьютер.
. . .
. . .
N–3. Тасымалдау N–3. Байланыс
каналы
N–4. Почта станциясы N–2. Тораптық
компьютер
N–1. Тасымалдау N–1. Байланыс
каналы
N. Б-ға хат
N. Б-абоненттің компьютерінде хат
Осылайша, әдеттегі почта мен электрондық почтаның арасында
ұқсастық түрлендіреді. Бұдан кейін электрондық почтаға анықтама беріліп,
оның жетістіктеріне тоқталады:
- информацияны тарату жылдамдығының жоғарылығы;
- сенімділігі;
- қызметтің салыстырмалы түрде арзандығы;
- почталар қосымшаларын басқару сфераларының дербестігі;
- Корреспонденттермен хабар алмасуға өзіңізге қолайлы уақытты таңдау
мүмкіндігінің бар болуы.
Электрондық почта (немесе e-mail) - бұл компьютерлік желілер
көмегімен бүкіл әлеммен (Жер-кибер кеңістігіндегі кез келген тұрғынмен)
информация алмасу тәсілі. Оқушыларға әдеттегі почтамен хат жіберу үшін
нақты адресінің болатыны тәрізді электрондық почтамен әрбір абонентке
жазуды ұйымдастыру үшін адрес меншіктелуі қажет. Нақтылай түсу үшін
оқушыларға төмендегідей сұрақтар беру қажет, мысалы:
- өзіңізге келген хатты қайдан аласыз? (Почта жәшігінен)
- почта тасымалдаушы көптеген жәшіктердің ішінен сіздің үйіңізге келген
хатты жіберу үшін қалай біледі? (Пәтер номері бойынша). Бұдан кейін,
әдеттегі почта жәшігіне меншіктелген атауы болатыны тәрізді
электрондық почтаның әрбір почта жәшігінің нақты атауы болады деп
тұжырым жасалады. Ол иеленушінің фамилиясы туралы информациядан
құрылып, оның ұзындығы 1–ден 8-ге дейінгі символдар тізбегі болуы
тиіс.
Одан кейінгі кезеңде электронды почтаны пайдаланушының толық адресі қалай
құралатыны туралы мәселе қарастырылады. Тағы да әдеттегі салыстыруды
пайдаланамыз: ел, қала, көше, үй, пәтер, тегі, аты. Бүкіл әлемдік желілерді
біріктірудің Халықаралық стандарты бар. Оларда мекен-жайды беру тәсілі
домендік деп аталады және оның түрі мынандай:
USERNAME @ Dn..D3,D2,D1
Мұндағы USERNAME – пайдаланушының аты, D1- ел, D2- қала, D3-
байланыс торабы, DN(HOSTNAME) – төмендегі деңгей домені: компьютерді
пайдаланушының аты.
Дербес жағдайда, мекен-жайдың бұлайша берілуі Интернетте
қабылданған. Сондай-ақ, оқушыларға domain және hostname тәрізді
терминдердің мағынасын түсіндіру қажет. Domain (домен) – электрондық мекен-
жай иесінің қайда орналасқанын көрсететін, әдетте бірнеше алаңнан тұратын
облыс. Мұнда ел атауы екі әріптен қысқартылып көрсетіледі (АҚШ-та үш
әріптен қысқартылып алынған ұйымның атауы пайдаланылады). Нostname – сол
хост компьютерге берілген атау (көбінесе өзінде желі торабын қарастыруды
ұйымдастырған фирма атауына сәйкес келеді).
Бұл жерде Интернет телекоммуникациялық желісінің қалай құрылатыны
жөнінде материал беруге болады. Ол көптеген ұсақ аймақтық желілерден
құралатын күрделі тор(паутина). Мұны түсіндіру үшін үлкен қалаларды
байланыстыратын трансконтиненттік транспорт супермагистрлінің қазіргі
желісін ұсынуға болады. Ол үлкен қалаларда ұсақ жолдарға тарайды, олардың
басты міндеті – тұрғындары кішкентай жолмен қатынайтын ұсақ қалаларды
байланыстыру. Супермагистраль желісі Интернеттің жоғары жылдамдықты бөлігі.
Осы магистральға жалғастырылған компьютерлер жоғары жылдамдықтағы
мәліметтерді таратудың ерекше жүйесін пайдаланады. АҚШ-та бас backbone
(хребет) Интернет теориялық түрде мәліметтерді секундына 45 млн.бит
жылдамдықпен жіберуге қабілетті (енді мұны әдеттегі модемдердің орташа
жылдамдығымен салыстырыңыз, оның ең жоғарғы жылдамдығы секундына 2400-14400
бит). Вackbone жалғастырылған компьютерлер – жекелеген географиялық
аймақтардың ұсақ желілерін қамтып, мәліметтердің көптеген бөлігін шамамен
секундына 1,5 млн.бит жылдамдықпен таратылады. Бұған өз кезегінде көптеген
ұсақ желілер мен дербес компьютерлер қосылады.
Коммерциялық желілерден айырмашылығы – Интернеттің толық сервисін
қамтамасыз ететін қандай да бір орталық компьютер жоқ.
Сабақтың соңында арнайы атаулар қарастырылады: Postmaster, Mailer-
daemon, Newsserv, Mailserv. Олар шартты белгілер ретінде пайдаланушының
атауында жиі қолданылады.
Eudora- Интернетпен бірге жұмыс істейтін кең тараған прогоаммалардың
бірі.Ол желіге қосылу арқылы немесе PPP и SLIP протоголдары көмегімен
қашықтан қатынасу жолымен поштаны автономды оқу программасы тәрізді Unıx
жүйесіндегі интеравтиректі қатынасу режимінде жұмыс істей береді.
Eudora программасының Eudora Lite тегін берілетін көшірмесін мына Web-
адрестен алуға болады:http: www.eudora.com. Бұл программаның көптеген
командалары Message менюі арқылы орындалады. Мысалы,мәлімет жөнету үшін
Message =New Message командасын орындау керек. Сонан соң кімге
жіберілетінін лөрсететін адрес енгізіледі де, Tab пернесі –енгізу нүктесі
сұр сызық аймағына сәйкес келгенше – бірнеше рет басылады. Осыларды
мойындаған соң, хабарлар терезесінің оң жақ бұрышындағы send батырмасын
басу керек. Бұдан соң хабарлама жөнелтетін хаттар тізіміне қосылып,
кейінірек программаның жұмыс сеансы біткенде немесе байланыс орнатылғанда
жөнетіледі.
Eudora программасында келген поштаны тексеру үшін Ғі1е=Chec1: Mail
командасын немесе Ctrl + M пернелерінбасу қажет. Сонда Eudora POP(POP-
Post Office Protokol, яғни пошта протоколы) серверіне қосылып, осы
адреске келген барлық поштаны алып алады. Оқылмаған хабарламалар Inbox
терезесінің сол жақ бөлігінде үлкен нүктемен белгіленіп тұрады. Оны оқу
үшін маркерде тышқанды екі шерту керек немесе Enter пернесін басу қажет.
Хабарды оқыған соң,терезені жабға немесе essage =Reply (Ctrl+K)
командаларын орындау арқылы оған жауап жіберуге болады. Егер жауап жазу
барысында істі доғарғыңыз келсе, мәліметті сақтамай-ақ терезені жауып
тастау қажет.
Егер осы хат кошірмесін алған барлық тұтынушыларға тегіс жауап
жібергіңіз келсе, Ctrl+K емес trl+Shıft +R пнрнелерін басыңыз немесе
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 INTERNET ЖЕЛІСІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТӘСІЛДЕРІ
1.1 Internet-информация сақтайтын орын
1.2 Дүниежүзілік орын(www)
1.3 E-MAIL
1.4 Электрондық пошта жүйесіндегі адрестер
1.5 Электрондық поштамен жұмыс істеуге арналған танымал
программалар(шолу) Eudora
1.6 Microsoft Еxchange, Internet немесе Outlook Eхress
2 WEB -ТҮЙІН ҚҰРУ ЖӘНЕ ОНЫ ИНТЕРНЕТКЕ ҚОСУ МҮМКІНДІКТЕРІ.
2.1 Web- түйін құру
2.2 World Wide Web құрылымы
2.3 Wеb-парақтары қалай жасауға болады?
2.4 Қашықтан оқыту үшін Web-сайт құру әдістері
2.5 Білім жүйесіндегі интерактивті Web -технологиялар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
ХХI ғасырда ғылымы мен техникасының дамуын қазіргі ақпараттық
технологиялардың қарқындап дамуымен, жоғарғы деңгейлі ЭЕМ-дың пайда
болуымен және т.б. ғана байларысты аламыз.
Қазіргі кездегі ғалым немесе кез келген маман қандай да бір мәселені шешу
үшін, берілген ақпаратты іздеуі,таңдауы жалпы айтқанда өңдеуі қажет.
Сондықтан ол ақпараттану ғылымсыз бұл мәселені шеше алмайды. Ал оны
ғылымның кейбір облыстарының ЭЕМ-сыз дамуы тіпті мүмкін емес.
Әлеуметтік пәнде болғандықтан адам әрқашанда өзі сияқтылармен араласу
тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі INTERNET желісінің күрт дамып
кетуі(қазіргі кезде 18000 әр үрлі желілерді біріктіріп,күнбе-күн жаңалармен
толықтыруда) қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез-келген
нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде байланыстыруда. Информацияның көзді
тартар ертеңі таң қалдырып,өзнің соңғы пайдалана алатынын қуантады.Оның
құрамында миллиондаған компьютерлер, компьютер терминалдары және қарапайым
пайдаланушы адамдар бар. Кейбір есептеулер бойынша екі миллиондай
компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс істеп жатыр. INTERNET желісіне
күніне 1000 компьютер қосыдады екен. ISOK (Internet Sciety -Internet
қоғамдығы) президентінің жақында INTERNET желісін пайдаланушылар саны бір
миллиардқа жетеді деуі де бекер емес шығар.
Сондықтан да, жалпы білім беретін мектептерде Интернет желісін
тереңдетіп оқыту актуальді тақырыптардың бірі болы табылады.
Курстық жұмыс жалпы білім беретін орта мектептерде интернет желісін
оқытудың негізгі әдістерін, осы саладағы.
World wide web(www,web), яғни дүниежүзілік өрмек информация іздеп
бүкіл дүние жүзіне электрондық саяхат жасайтын жүйе туралы ғылыми
әдістемелік тұжырымдама жасау.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты:Жалпы білім беретін орта мектептердегі
информатика курсында интернет желісін ощытудың әдістемесін қарастырып,
ғылыми-әдістемелік тұжырымдама жасау.
Қойылан мақсатқа жетуде келесі талаптар қойылған:
- берілген тақырып бойынша деректер жинау;
- берілген тақырыпқа теориялық анализ жасау;
- теориялық негізді практикада қолдану.
Жұмыстың міндеті - орта мектеп оқушыларына компьютер көмегімен хабарларды
қабылдау және беру, компьютерлік желінің негізгі түрлері, Жергілікті желі,
Дүниежүзлік информациялық желі, Интернет, Электрондық почта тақырыптарын
түсіндіру.
Жұмыстың мақсаты - Интернеттен инфомация іздеуді, электрондық почтадан
хабарларды қабылдау және беруді, Web-беттерін құру және қарап шығу, олардың
дизайнын өзгертуді үйрету.
1 INTERNET ЖЕЛІСІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТӘСІЛДЕРІ
1.1 Internet-информация сақтайтын орын.
Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік және оның қай жерде
екні бізге белгілі болсын.Ол файл тегін берілетін программа,жұмысқа керекті
ақпарат,сурет немесекітап та болуы мүмкін.Енді сол файлды өз
компьютерімізге қалай әкелу жолын қарастырайық.
Мұндай мақсат үшін файлды жеткізу хаттамасы деп аталатын жүйе
қолданылады(File Transfer Protokol-FTR).Практикада ҒТР немесе ftp термині
жиі ұшырасады. Каталокта немесе почталық хабарда(файлды алу үшін
коьпьютерге ftp жеткізу) деген сөздер кездесуі мүмкін. Ол осы файлды алу
үшін ҒТР жүйусінін қолданылатынын білдіреді.ҒТР арқылы қызмет ететін
арнаулы программасы бар желіге қосылған компьютер ҒТР-сервері дейді.
Көптеген ҒТР-серверлер барлық адамдар үшін ашық болады, кез-келген адам
одан администратор рұқсатымен әр түрлі мәліметтер алады.Бұл тәсіл ананомдик
ftp деп аталады,өйткені мәлімет алу үшін өз атын айтпайды,белгізіс болып
қала береді.Көбінес пароль ретінде әркім өз почталық адресін енгізеді. Ал
кейде мәліметті қолдану үшін кіру атауын(naımed) және паролін (password)
білу қажет болады.
FTP-серверінің мәліметтерімен қатынас құру үшін әркім стандартты кіру
сұхбатын орындауы керек.Оның бір мысалы мынандай болуы ықтимал.
Open ftp.relkom.su naimed password –FTP-серверге кірердегі сұраныс
тізбегі, мұндағы:
Open FTP-сервер қатынас құру сұранысы;
ftp.relkom.su – FTP-серверінің қажетті инфармациясымен толықтырылған
аты;
namied-папайдаланушының кіру аты немесе anonımus;
password-сұраушы адамның паролі немесе почталық (E-mail) адресі;
Парольді немесе өз атын дұрыс енгізбегенде,ҒТР-сервер тек шектелу
коьандалар жиынын олындай алады, атап айтқанда:
Help-сервер командалар бойынша анықтама беру;
Quit-сеансты анықтау.
Пароль мен атау дұрыс болса,қатынас құру құқығына байланысты командалар
орындауға болады.Олардың құрамына мыналар кіреді:
Cd католог аты-катологты ауыстыру.
cd ... -жоғарғы деңгейден каталогқа қайту;
Get файл аты-ҒТР-серверден файл алу;
Binary екілік файлды жіберуалу режиміне ауысу (типтері exe, com, frj,
rar, tar, zip және т.б.)
Dir-ағымдағы католог файлдары тізімдерін беру.
ҒТР-севермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар
жиынтығын HELP командасы арқылы алуға болады.
Сd pub-барлық ҒТР-cерверін пайдаланушыларға ашық PAB
катлогін(директориін) пайдалану;
Dır- сол католог файлдар тізімін беру;
Get 03ndx.txt ҒТР-серверден аты көрсетілгін мәтіндік файлды алу.
Binary- екілік файлдарды өңдеуге алу;
Get far 140.zip-ҒТР-серверден екілік файл алу;
Quit-ҒТР-серверден ажырау (байланысты үзу).
Осы мысалдан командалық интерфейстің қолайсыз екені көрініп тұр. Ал
егер әр түрлі катологтардан файлдар алу керек болса олар ішкі деңгейлерде
орналаса, олардың аттары да ұзақ 256 символға дейін созылса, бір сеанстағы
жұмыс өнімділігінің онша болмайтынына көз жеткіземіз.
Netscape Navigator және Internet Explorer тәрізді ыңғайлы графикалық
интерфейсі бар браузерлердің шығуына байланысты басуға ғана терілгенін
айтуға болады.
Мысал ретінде Microsoft Internet Explorer 3.01 програмасын пайдалану
кезіндегі ҒТР-сервермен ftp:ftp.relkom.ru қатынас құру сеансын талқылап
шығайық.
Браузерді іске қосу үшін жұмыс столынан немесе есептер тақтасынын
Internet Explorer пиктограмасын табу қажет (1-сурет), соған курсорды алып
барып, тышщанныңң негізгі батырмасын екі рет шерту керек.
1-сурет.Internet Explorer прогоаммасын таңдау.
Internet Explorer –іске қосар алдында желімен алыстан қатынас құру
программасы іске кіреді,ол провайдур серверімен сіздің компьютеріңізді
байланыстырады.Мұндайда үш терезеге мәліметтер енгізілуі тиіс. Cіздің
желідег аты-жөніңіз және пароль(бұлар сізге провайдер-компания арқылы
Internet-ке қосылып тіркелген кезде бекітіледі),оған қоса провайдер
серверімен байланыстыратын олардың телефон нөмірі.Сіздіңсеаанс алдындағы ең
соңғы әрекетіңіз Байланыс орнату (Установить связ) батырмасын басу болып
табылыады. Осы сәттурде сіздің экраныңызға алыстағы компьютермен қатынас
құрған программаның бірнеше терезелері шығады. Сеанс кезінде кез келген
сәтте Болдырмау(Отмена) батырмасын басу аоқылы байланысты үзуге болады.
Егер барлық әрекеттер дұрыс орындалса,экланға Internet Explorer терезесі
шығады.Одан әрі жұмыс істеу барысында сізге аспаптар тақтасында бірнеше
батырмалар мен меню жолдарынпайдалану керек болады.Батырмалар астындағы
жазулар олардың қызметін көрсетеді,бірақ қай кезде оларды басу керектігі
щнша түсінікті бола бермейді.Ал, сеанс кезінде оқып үйрену оңай емес,
өйткені желідегі байланыс орнатылған сәттен бастап, ол біткенше уақытқа
ақша төленеді.
Алдымен Адрес өрісін қарастырайық. Бұл өрісте ҒТР адресі былай
теріледі: ftp:www.yandex.ru Адрес терілген соң, Enterпернесі басылады.
Осы сәттен бастап сеанс соңына дейін пернелер қажет болмайды,өйткені барлық
әрекеттер тышқанмен орындалады.
Адрес енгізілген сәттен бастап, Internet турезесінің жоғарғы оң жақ
бұрышындағы жер шарының бейнесі көрсетілген сурет қозғалып айнала
бастайды.Қозғалып тұрған сурет бейнесінің Internet Explorer эмблемасына
айналуы ҒТР-сервермен байланыстың толық орнатылып, тікелей қатынас
басталғанын мәлімдейді.
Internet Explorer терезесінің жұмыс аймағындағы 1 цифры тұрған орында ҒТР
серверге кіріп отырған адамға мәтін көрсетіледі.Одан ары қарай орындалатын
әрекеттер осы мәтін нұсқауларына сәйкес жүргізіледі.
Құрал-саймандар тақтасындағы Тоқта(стоп) батырмасын ке-келген кезде
басып қалып,ҒТР-сервермен өз компьютеріңіздің байланысын тоқтатуға болады.
Егер сеанс кезінде бірнеше парақ мәтін алған болсаңыз, Алға және Артқа
батырмалары сол мәтін бойынша жылжу мүмкүндігін береді. Таңдалмалы
(Избранное) батырмасы арқылы қабылдан парақта өз бумаңызға сол күйінде
сақтауға болады. Сонымен ҒТР-сервермен сеанс аяқталғаннан кейін ол мәтінді
аспай-саспай қарап шығуға болады.
Баспабатырмасы экранда көрініп тұрған бетті баспаға шығаруға арналған.
Егер сізге қаріп мөлшері ұнамайтын болса, онда Шрифт батырмасы арқылы оны
үлкейтуге немесе кішірейтуге мүмкіндік бар.
Релком желісінің сервурлерімен жұмыс істегенде ҒТР-сервері мен өз
компьютеріміздің символдарды белгілеу кодтары сәйкес келмейтіні байқалуы (5-
сурет)ықтимал.Өйткені Windows жүйесі 1251 шарттаңбалау тәсілін, ал РЕЛКОМ
желісі KOI 18г кодтау тәсілін пайдаланады. Мұндай жағдай туындаса, мәтін
символдары кодтары түрлендіру үшін басты меню пунктін пайдаланған жөн.Басты
менюдің Түр (Вид) пунктінің Параметрлер та4дап алсақ, сол командаға
сәйкес терезе экранға шығады. Сол терезедегі Қаріп батырмасын басу керек
те, МIME кодтары параметрлері ішінен қажеттісін таңдап алу қажет.
Мұның себебі кодтардың стандартты кестедегі кириллица әріптері (орыс,
қазақ әріптері ) жоқ, сондыұтан әркім өзі енгізген әріптерін немесе өзі
ойлап шығарған әріптер программасын пайдаланып жүр ( әр бір программалаушы
осыған өз үлесін жалықпай қосып келеді).
Жұмыс өрісінде ҒТР-серверінің бейнеленген Internet Explorer терезесі PUB
катологының мазмұны орналасұан мәтін тұр.Мұндай каталог көптеген ҒТР-
серверлерінде болады,оның ішінде керекті файлдар сақталуы тиіс.
Керекті Файлды не катологты алу үшін курсорды сол файл атына алып бару
керек, сол сәтте курсор сұқ айналып тышқан батырмасын шерту арқылы, сол
файлдың мәтін алуға мүмкіндік аламыз.Сол мәтін өз компьютерімізге
жеткізіледі (ал каталог болса, ашылып толық көрсетіледі).Жоғарғы деңгейдегі
каталогқа өту керек болса, Артқа батырьасын басаьыз немесе жоғарғы
жақтағы бірдеңгей жоғары шығу батырмасын басу жеткілікті.
Экранда көрінбей одан тысқары тұрған мәтін бөліктерін көру үшін көлденең
немесе тік жылжу сызықтарын пайдалану керек, олар Internet Explorer
терезесінің оң жақ және төменгі шеттерінде орналасады (лифт деп те
аталады).
Браузер арқылы кез-келген уақытта басқа ҒТР-серверге ауыса аламыз. Ол
үшін Адрес деген терезеге жаңа адрес енгізіп, Еnter пернесін басу қажет
немесе Адрес өрісінің оң жағындағы бағыттауыш тілсызық батырманы басып,
шыққан тізімнен керектісін таңдап алған жөн.Керекті адресті Таңдамалар
батырмасы арқылы тізімдер ішінен тауып алуға болады.
Браузермен жұмысты аяқтау үшін Файл менюінің Жабу пунктін орындау
керек. Бұл мақсат үшін оң жақ жоғарғы бұрышты Х батырмасын пайдаланса да
болады.
1.2 Дүниежүзілік өрмек (www)
Internet ішінен керекті информацияны іздеп табуға мүмкіндік беретін
тағы бір мүмкіндікті қарастырып көрейік
World Wide (WWW,Web), яғни дүниедүзілік өрмекинформация іздеп бүкіл
дүние үзіне электрондық саяхатжасайтын гипермәтіндік жүйе болып
табылады.Қазіргі кездегі әр түрлі информация алуға болатын ең кең тараған
жүйе ретінде, WWW есептеледі. Internet-тің қалған бөліктерінен гөрі WWW
жүйесін пайдалану жеңіл, әрі ыңғайлы.
Мұнда бір-бірімун байланысқан сөздер тізбекше арқылы іздеу жүргізіледі.
Өзіңізге керекті тақырыпты таңдап алып, соған байланысты информацияны қарап
шығасыз, сол инфорьация ішінен тағы бір тақырыпты таңдап алсаңыз, соған
байланысты ғана мәліметтерді оқи бастайсыз.Осылай бір тақырыптан екіншісіне
ауысып қарап шығасыз,бірақ керек болса кейін оралуыңызыз қиын емес.
WWW жүйесі байланыс орнатылған құжаттардан тұрады.Гипермәтін деген не?
Егер сіз Windows жүйесінің көмек беретін мәліметтер құрылымын қарап
шықсаңыз немесе Macintosh компьютерінің Hyper Card файлын көрсетіңіз,сол
гипермәтін мысалы бола алады. Гипермәтін құжат бір ұғымнан екінші ұғымға
мәтіндік байланыс арқылы тез өтуді қамтамасыз етеді (links). Бір мәтінді
бастан аяқ оқудан гөрі сол мәтіннің белгілі бір бөлігін ғана оқып, сонан
кейін сол бөліктен байланысты басқа ұғымдарға жылдам өте аласыз. Бұлай
жылжу ерекшеленген мәтін үзіндісіне курсорды алып барып тышқанды шерту
арқылы орындалып отырады.
Web жүйесімен жұмыс жасау және қатынас құру.
Web жүйесімен жұмыс істеудің бірнеше тәсілі бар.UNIX операциялық
ортасында сервистік қызмет көрсететін,компания жасап қойған,арнайы команда
арқылы WWW браузерімен оңай байланысу жолы бар. Оны іске қосу үшін www
немесе linx cөздерін енгізу керек.
Егер тұрақты қызмет атқару қажет болса немесе linex cөздерін енгізу
керек.
Егер тұрақты қызмет атқару қажет болса немесе тікелейтеру арқылы
байланыс орнату керек болып жатса, өз WWW браузеріңізді пайдалану
мүмкіндігі бар.
Қолданылып отырған тәыілге қарамастан сіз гипермәтіндік файлдарда
мәліметтерді іздеп табатын браузермен жұмыс істей аласыз.Енді біз желіні
пайдалану кезінде жұмыс істеуге тиіс Internet Explorer графиктік
браузерімен танысайық. Әрине бұдан басқа да браузерлер бар, мысалы,
Netscape Navigator, бірақ Windows жүйесі өз Internet Explorer програмасының
ішкі браузерімен жабдықталған. Windows жүйесінің басқа түрлерінде де
арнаулы бірден бекітіліп берілетін ішкі браузерлер болады, оларьен жұмыс
істеу де ыңғайлы.Ал егер кейбір себептермен сіз Internet Explorer-мен жұмыс
істегіңіз келсмесе, онда Netscape Navigator браузеріне немесе басқасына
оңай ауыса аласыз және олардағы жалпы жұмыс істеу ережелері бір-біріне
ұқсас болады.
Сонымен ҒТР-серверімен жұмыс істеуді меңгерсіңіз және Web жүйесінің
бірнеше адресін білсеңіз, онда желіге кіріп жұмыс істеуге қиын болмайды.
Адресіңізді білсеңіз де,өзіңізге керекті информацияларды тақырыбы арқылы
іздеу ісіне кіріп кете бересіз.
Internet Explorer немесе Navigator іске қосылса, браузер міндетті
түрде,сіз араласпай-ақ өз серверімен байланыс орната береді. Ал, егер де
Internet Explorer жүйесімен жұмыс істейтін болсаңыз онда бірден Microsoft
компаниясының WWW сервері парағымен байланысатыңыз есіңізде болсын, оған
мынындай мәлімет енгізілсе,
Htttp:www.home.microsoft.comint ru
Мұнан кейін лифт көмегімен парақтың төменгі жағына өтіп, өзіңізге
керекті ақпаратты таңдайсыз. Курсорды ерекшеленген мәтін бөлігіне алып
барып тышқанды бір рет шертіңдер, браузер осы таңдап алынған жаңа мәтін
бетін сіздің өз машинаңызға жеткізеді.
Курсорды Internet-те парақты іздеу үшін осы сілтемені
таңдаңыз(выбирите данную ссылку) деген сөзге, яғни оның ерекшеленіп тұрған
үзіндісіне алып барып, тышқанның сол жақ батырмасын шертеміз.Сол сәтте
браузер сіздің компьютеріңізге Internet-тегі информация іздеу жүйелерінің
жиі қолданатын адресі көрсетілген келесі парақты шығарады да, сіздің іздеу
шарты көрсетілген (критерий) информация және іздеу батырмасын басуыңызды
өтінеді.
Web каталогтары кітапхананың жүйелік каталогтар тәрізді жасалып, олар
Спорт ,Компьютерлер, Ойындар сияқты рубрикаларға жіктелген.
Каталогтан өзіңізге керекті тақырыпты тауып алып, оның ішінен Web-тегі
түйінді сөздер тізімінен іздеуді бастауға болады.
Көптеген серверлердегі тізімдерде әрбір түйінді тақырып қысқаша
сипатталып отырады да, одан негізгі тақырыпқа өту жолы лөрсетіліп тұрады.
Бірақ Web кааталогтары мәтін парақтарының тек аз бөлігін көрсетеді, ал
дүниежүзілік өрнекте (всемирная паутина) одан басқа толып жатқан
мәліметтер жиыны бар екені түсінікті болар. Мұнда да Alta Vista, HotBot
немесе Lycos cияқты іздеу серверлері іске қосылады, оларда серверге
өзіңізге керекті тақырыпты көрсетіңіз, Web парақтарынан осы салаға
байланысты бар мәліметтерді қамти алады. Бірақ сіз оларды сұрыптай отырып,
мыңдаған парақтан тұратын информация іщінен керектісін таңдауыңыз қажет.
Егер сіз жалпы сипаттағы информация іздейтін болсаңыз, іздеуді Web
каталогтарынан бастағаныңыз жөн.
Ал, егер сіз нақты бір сөз тіркесін іздейтін болсаңыз, мысалы, Little
girl немесе классифактордан жалпы атауын табу қиын түсінік туралы мәлімет
іздегенде, каталогтар да онша көмек бере қоймайды.Мұндайда іздейтін
серверді пайдалану қажет шығар, мүмкін біреуін емес бірнешеуін қарап шығу
керек болар, өйткені әр түрлі серверлер қойылған бір сұраққа әр түрлі жауап
береді.Сіздің сұрағыңыз нақты болса, іздеу нәтижесі де табысты болатыны
есіңізде болсын. Бір емес, сұрағыңызға сәйкес келетін бірнеше сөз тіркесін
іздеген қолайырақ болады.Көп сөзден қашпау керек,синоним сөздер іздеп табу
ісін оңайлатады.
Егер іздейтін сервер сізге толық жауап таппаса,онда сұрағыңыздың нақты
болмағаны немесі керекті сөз тіркестерін дәл таппағаныңыз деп
біліңіз.Мұндайда басқа және қысқа сөздерді пайдалана отырып, тағы да іздеу
жұмысын жүргізу керек.
Ал,егер табылған мәліметтер жүздеген немесе мыңдаған беттерге жалғасып
кетсе,онда мәселенің өте кең ұғымды, ауқымды болып кеткені.Қайта сұрақ
қойып, нақты терминдерді пайдалануға тырысып, іздеу варианттарын шектеуге
талпынған жөн.
Өрмек ішінде қызықты, орыс тілінде жазылған мәтіндер көп, сондықтан
орысша әр түрлі ақпарат іздеу қажеттілігі жиі кездеседі. Бірақ тиімді
жолмен керектісін жылдам іздеп табу орыс алфавитінің ерекшеліктері мен сөз
таптарының айрықшалықтарына қарай қиынға соғады.
Орыс алфатін пайдалануға оның кодтарының да әр түрлілігі кедергі болады,
бір мәтін КОИ-8 кодында жазылса, екіншісі Windows кодын қолдануы (1251)
мүмкін. Бұған орыс сөздерін латын әріптерімен жазу әдісінің қосылатынын
айтсақ, қиындықтың арта түсетіні өз-өзінен белгілі болады.
Осындай себептермен Желі бойынан, мысалы, Алматы туралы информация
іздесек, серверге Алматы сөзін 1251 түріндегі код арқылы енгізсек – бір
түрлі жауап, ал КОИ-8 коды арқылы енгізе алсақ (ол жөнінде
Совинформбюродан білуге болады, http:www.siber.comsibrussify) - екі
түрлі жауап аласыз; латын әрпімен Almaty сөзін енгізсеңіз - үш түрлі жауап,
ал төртінші түрде Almatı сөзі арқылы алуымызға болады. Ол жауаптардың
кейбірі қайталанатын да шығар,бірақ айырмашылығы да жетіп артылады.
Кейбір келеңсіздіктен қашық болу үшін және орысша мәтіндер табу
мақсатында Com Tek фирмасының серверіне (http:www.cti:ruhtml) шығуға
болады. Ол фирма орыс тіліндегі мәтін ерекшеліктерін есепке алатын іздеу
жүйесін (Яндекс-тіл индексі) жасап шығарды және жарнама ретінде өздері
арқылы сұрақтарды Alta Vista-ға жіберетін мәтін беттерін ашты. Com Tek
серверіне енгізілгін сұрақтардағы сөздер автоматты түрде көбейтіліп, тек
керекті информация түрі келтіріліп Alta Vista- ға жөнелтіледі.
Бұл сервердің тағы бір ерекшелігі – кодтарды сәйкестіре отырып өзгерту:
бір сұрақты әр түрлі кодтар түрі келтіру үшін бірнеше рет енгізудің керегі
жоқ. Бір енгізілген мәлімет автоматты түрде барлық кодқа айналады (нәтижені
қарап шығу үшін тек қаріпті өзгерту жеткілікті), сервердегі кодтау түрі
екеу – КОИ-8 бен 1251).Басқа да кодтарда өрнектелген информациялар
болғанымен, олар осы екі кодтау түріне автоматты түрде айналады.
Керекті ақпарат табылса, ары қарай барлық жұмыс ҒТР-серверіндегі сияқты
орындалады.
3. E-MAIL
Қазіргікезде электрондық пошта кеңінен қолданылып келе жатыр.
Оны қалай пайдалануға болады?
Поштаның не екенін білеміз.Ол, кем дегенде, екі абонентке мәлімет алмасуға
мүмкіндік беретін кәдімгі байланыс құралы. Мұнда мәлімет алмасу жүзеге асуы
үшін адресі көрсетілген хат жазылып, оны пошта жәшігіне салу керек. Одан
хат пошта бөліміне жетеді. Егер адрес жалпы қабылданған тәртіппен дұрыс
көрсетілсе, біраз уақыт өткен соң поштальон оны алушының пошта жәшігіне
салып кетедіСонан кейін абонент хатты ашып оқиды-міне осылай мәлімет алмасу
жүзеге асады.Бұл процесті жылдамдату үшін телефон құлақшасын
көтеріп,керекті нөмерді тексереміз, егер дұрыс байланыс орнатылса, біздің
абонентіміз айтатын сөзімізді естиді. Ал, егер абонент жауап бермесе немесе
оның басқа шарауасы болып жатса, онда телефон соғуды кейінге қалдырамыз.
Осы пошталық және телефондық – екі байланыс түрін адамдар кең
пайдаланады, олардың кемшіліктері мен артықшылықтарын біз жақсы білеміз. Ал
электрондық пошта ше?
Электрондық поштаның ең елеулі ерекшелігі - оның жылдамдығы. Бірақ оның
көпшілік біле бермейтін басқа да ерекшеліктері бар. Элекерондық поштаның
жылдамдығы телефонмен бірдей, бірақ мұнда екі жақтағы абоненттердің бір
сәтте болуы қажет емес. Оған қоса мұнда хабарламаның көшірмесі жазбаша
түрде жеткізелтіндіктен, оны сақтап қоюға, бірден бірнеше абонентке беруге
немесе ары қарай тағы да басқаларға жеткізуге болады.Электрондық поштаның
хаттан да басқа сурет,бейнелік мәлімет,дыбыс, программа т.с.с. ақпарат
түрлерін де тасымалдай алатынын айту керек.
Осылардың бәрі де жер шарының кез келген нүктесіне бірнеше минут ішінде
міндетті түрде жылдам жетлізілетінін ашып айту керек.
Электрондық пошта жүйесі үш бөліктен тұрады:
- қолданушы агенті- әрбір тұтынушыға мәліметтерді оқуға және жаңасын
құрастыруға мүмкіндік береді;
- тасымалдау агенті – мәліметтерді бір компьютерден екінші компьютерге
жуткізеді;
- жеткізу агенті- мәліметтерді оны алушының пошта жәшігіне салып кетеді.
Қолданушы агенті- тұтынушыларға мәліметтерді оқуға және жіберілетін
пошталық хабарларды құрастыруға мүмкіндік беретін программалар жиыны.Мұндай
агенттерге Windows жүйесіндегі Internet Mail,UNIX жүйесіндегі Mail
программалары жатады.
Осындай программалардың ең алғашқы тобына АТ&Т фирмасы жасап шығарған
binmail программасы жатады. Қазірде мұндай программалардың бірнешеуі бар.
Олардан өзге графикалық интерфейсі бар қолданушы агенттері де бар. Пошталық
мәліметтерге мультмедиа объектілерін қосуды анықтайтын MIME –Интернеттегі
электрондық поштаның көп мақсатты кеңейтілулері атты стандарт та
жасалған.Осы стандартты көптеген қолданушы агенттері сүйемелдеп жұмыс жасап
келеді.
Тасымалдау агенттері – поштаны қолданушы агенттерден қабылдап алып,оның
алушылардың адрестерін анықтап ,мәліметтерді ары қарай тасымалдау
мақсатында басқа компьютерлергежеткізуді қамтамасыз ететін программалар
жиыны.Бұлар басқа тасымалдау агенттерінен келіп түскен мәліметтерді де
қабылдап алады. Тасымалдау агенттері RFC821 бойынша анықталған 8МТР
(Simple Mail Transport Protokol- поштаны тасымалдаудың қарапайым протоколы)
протоколы негізінде жұмыс істейді.UNIX операциялық жүйесі үшін бірнеше
тасымалдау агенттері (MMDF, smaller,email,upas т.б.) жасалғақ солардың
ішіндегі ең кең тарағалғаны, әрі қуаттысы – sendmail.
Sendmail программасы – тасымалдау агенті, ол қолданушы агенті мен
жеткізу агенті арасындағы дәнекер болып табылады.Ал Интернет үшін ол
жеткізу агентінің де рөлін атқарады.Sendmail программасы мынадай міндеттер
атқарады:
- қолданушы теріп даярлаған мәліметтерді басқару;
- алушылар адрестерін талдау;
- қажетті жеткізу немесе тасымалдау агентін таңдау;
- адрестерді жеткізу агентіні түсінікті түрге түрлендіру;
- тақырыптарды қайта форматтау;
- түрлендірген мәліметті жеткізу агентіне жөнелту.Оған қоса, программасы
қате туралы мәлімет қалыптастырып, алушыға жетпеген мәліметтерді иесне
қайтарады.
Жеткізу агенттері – поштаны тасымалдау агенттеріненқабылдап алып, оны
тиісті пайдаланушыларға жеткізетін программалар тобы.Пошта нақты тұлғаға,
таратылу тізімдеріне, файлға,программаға,т.с.с.жеткізілуі мүмкін Мәлімет
алушылардың әрбір тобына қызмет ететін жеке агент –mail бар, ол-
жергілікті компьютер пайдаланушыларға арналған жеткізу агенті.Spop-
поштаны қабылдау үшін UUCP (UNIX to UNIX Copy) немесе POP (Post Office
Protocol) протоколдарын пайдаланатын қашықтағы компьютерлерге арналған
жеткізу агенті.
binmail программасы- жергілікті комьютер пайдаланушылырға аарналған
жеткізу агнті, uux,spop және Fetchmail- UUSP ytvtct POP протоколдарын
пайдалананатын қашықтағы компьютерлерге арналған жеткізу агенті.
1.4 Электрондық пошта жүйесіндегі адрестер.
Электрондық пошта адрестерінің екі түрі бар: пошта жіберетін бағытқа
тәуелді және ол бағыттан тәуесіз.
Алғашқы адресті, яғни бағытқа тәуелді тәсілді пайдаланғанда,жіберілген
хабар алушыға жетуі үшін жөнелтуші пошта өтетін аралық станцияларды білуі
тиіс.Ал бағыттан тәуелсіз адресте тек алушы ғана көрсетіледі.Мысалы,UUCP-
адрестер бағытқа тәуелді,ал Internet-адрестер әдетте бағытқа тәуелді
болмайды.
Internet жүйіндегі электрондық пошта адресі мұндай форматпен жазылады:
Тұтынушы @ машина , мұндағы@ таңбасы тұытушы атын атауынан бөліп
тұрады.Бұл адрес поштаны машина компьютеріне тұтынушы пошта жәшігіне
жеткізеді.
Электрондық пошта адресінің мысалы:intKaz@oK.kz
Мұндағы iniicar- абонент идинтификаторы.@ таңбасының оң жағында сөз
домен деп аталады, ол тікелей абоненттың орналасқан тұрағын
анықтайды.Доменның құрамындағы сөздер нүктемен бөлінеді.Доменнің ең оң
жақ шетіндегң екі әріптен тұратын сөз мәлімет баратын елдің коды болып
табылады,ол-ең жоғарғы деңгейдегі домен.Мемлекеттердің коды халықаралық
ISO стандарты бойынша бекітіледі. Адрестегі Кz –Қазақстан
Рееспубликасының коды. Кейдегі жоғарғы деңгейдегі домен ретінде желі
атауы да көрсетілуі мүмкін. Мысалы, АҚШ-та жоғары оқу орындарын немесе
мемлекеттік мекемелерді біріктіретін желілері бар, сондықтан жоғарғы
домен ретінде мынадай қысқарған сөздер қолданылады: edu- Educational
institutions (мысалы,cs.berkeley.edu).
Келесі ішкі (төменгі деңгей) домен- мысалда ок- жоғарғы деңгей
доменінің ішіндегі нақты атауы болып табылады.Жеке домен атауларынан
құрылған жиын –ok.kz –екінші деңгейдегі домен деп аталады. Ол жоғарғы
доменде бекітілген ережелерге сай анықталады.
Пошталық қосалқы аттар.
Қосалқы аттар (псевдонимдер) жүйе администраторына немесе жеке
тұтынушыларға поштаны қайталап адрестеуге мүмкіндік береді.Оларды тарату
тізімдерін (оларда бірнеше алушылар болады) бергенде, комьютерлер
арасында мәлімет алмасқанда және кейбір тұтынушыларға екі-үш ат арқылы
хабарласу үшін пайдалануға болады. Қосалқы аттар:
- қолданушының агентінің конфуграциялық файлында;
- қосалқы аттардың жалпы жүйелік etcaliases файлында;
- қайта бағыттауға арналған `~.forward файлында анықталады.
Алдымен электрондық пошта жүйесі қосалқы аттарды қолданушы агентінің
конфигурация файлынан іздейді,онан кейін aliases файлынан, соңында қайта
бағыттауға арналған қолданушы файлынан іздейді.
Төменде aliases файлында анықталған бірнеше қосалқы аттар мысалдары
кенлтірілген;
Hemeth:evi
Evi: evi@mailhub
Authors:evi,garth,scott,trent
Бірінші жолда hemeth атына келіп түскен поштаны evi атты тұтынушыға
беру керектігі көрсетілген. Екіншіде – evı атына келген барлық поштаны
mailhub атты машинаға жіберу туралы жазылған. Соңғы жолда authors-қа
жіберілген поштаны evi,garth,scott және trent атты тұтырушыларға қатар
беру керектілігі көрсетілген.
Ішкі рекурсиялық адрестеу де есепке алынады, сондықтан hemeth-ке
арналған пошта evi@mailhub адресіне де жіберіледі.
Қосалқы аттар тұтынушылар тізімінен басқа:
- адрестер тізімі бар файлды;
- мәліметтер қосылатын файлды;
- хабарламалар енгізілуге тиіс команданы да анықтай алады.
Компьютерге пошта қызметін орнату
Компьютерге пошта қызметін орнатып оны пайдалану операциялық жүйені
алғаш рет компьютерге жазғанда немесе кейіннен қажет болғанда қосымша
жүргізіле береді.Поштаны орнатып оның жұмыс істеу үшін:
-аппараттық құралдар- модем керек немесе өз пошта сервері бар жергілікті
желіге қосылу қажет;
- компьютеріңіз электрондық пошта протоколдарын сүйемелдейтін болуы тиіс,
ол үшін комппьютерде ТСРІР протоколы бұрын орналғандығы тексерілуі
керек.
Мұнан кейін тікелей орнату ісіне кірісуге болады. Егер сіз Windows
жүйесіндегі кәдімгі пошталық программаны пайдаланатын болсаңыз, Басқару
тақтасы – Программаларды орнатуаластау (Панель управление – Установка
удаление программ) терезесін ашып, Windows-ті орнату (Установка Windows)
ішкі бетіне көшіп, MS Outlook Express пунктін белгілеңіз де, OK
батырмасын басыңыз. Программа автоматты түрде керекті қызметтік
мүмкіндіктерімен толық орнатылады.
Басқа пошта программаларын орнату үшін солардың құрамына кіретін арнайы
іске қосужазу программаларын (программы установкиинсталляции) пайдалану
қажет.
1.5 Электрондық поштамен жұмыс істеуге арналған танымал
программалар (шолу) Eudora.
Электронды почтамен жұмыс істеу
Қазіргі уақытта кез келген информациялық технологияның жатпай техникалық
компоненті компьютер болып табылатыны белгілі. Бұл күндері біздің елімізде
компьютерлік техникамен бірге жаңа информациялық технологиялар оқу
процесіне табанды түрде енгізілуде, олардың әртүрлі пәндерді оқыту
барысындағы және ғылыми жобалар мен жазбаларды орындаудағы пайдаланылу
қажеттілігі айқындала түсуде. Сондықтан информациялық технологияларды
үйрену жұмысын, оның ішінде, компьютерлік телекоммуникацияны аса жоғары
сапалы деңгейде ұйымдастыру қажет екені көрінеді. Компьютерлік
телекоммуникацияны пайдалану – алыстағы компьютермен диалогтық режимде
немесе электрондық почта режимінде жұмыс істеуді ұйымдастыруды қамтамасыз
етеді. Сондай-ақ электрондық почта өте қолайлы және аса қымбат емес.
Электрондық почта тақырыбы компьютерлік телекоммуникация курсының
құрамдас бөлігі болып табылатындықтан, оны оқып үйренуге бағдарламада
бірінші орын беріледі. Оқытуды телекоммуникацияның техникалық құралдарын
қарастырудан бастаған дұрыс. Сондықтан төмендегідей компоненттерді бөліп
көрсету қажет:
- желілік компьютер (сервер, бас машина, хост- жүйе);
- модем;
- байланыс каналы;
Желілік компьютер жұмысын баяндауды әдеттегі почта бөлімінің жұмысына
ұқсас деп түсіндіруге болады. Олар бірдей қызмет атқарады: хатты
қабылдайды, іріктейді және алушыға жібереді. Мұндай компьютерлердің жұмысы
әртүрлі сипаттағы белгілі бір талаптардың орындалуын қамтиды, мысалы, 486
ДХ процессоры 100-ден төмен болмауын және оперативті есте сақтау құрылғысы
(ОЕСҚ) 8 Мб-тан кем болмауы тиіс. Операциялық жүйе ретінде UNIX жүйесі
пайдалануы мүмкін.
Енді абоненттің дербес компьютерін алатын болсақ, оның қызметі әдеттегі
почта жәшігінің қызметіне ұқсас. Ол сондай-ақ, алынған информацияны
(корреспоннденцияны) өңдеу және жаңа хаттарды жіберуге дайындау үшін
пайдаланылады. Мұндай компьютердің процессоры 386SX-40-тан төмен, ал ОЕСҚ-
сы 4 Мб-тан кем болмауы тиіс. Операциялық жүйе ретінде UNIX, DOS, OS2
жүйелері пайдалануы мүмкін. Абоненттің дербес компьютерімен желілік
компьютер арасындағы және басқа да абоненттердің дербес компьютерлерімен
байланысы үшін әдеттегі телефон линиясы қажет. Ол мәліметтерді
коммутацияланатын немесе коммутацияланбайтын байланыс каналдары бойынша
таратуға мүмкіндік береді.
Ортақ пайдаланатын коммутацияланатын каналдар – бұл автоматты режимде
телефон абоненттерін біріктіреді және ол үшін релелік немесе электрондық
АТС –тың коммутацияланатын жабдығын пайдаланатын әдеттегі телефон
линиялары.
Коммутацияланбайтын (бөлінбейтін) каналдар – бұл екі абонентті тікелей
жалғастыратын каналдар. Техникалық бөлінген линия тек кабель ғана емес.
Сондай-ақ, жалданған спутниктік канал да болуы мүмкін. Модем - әдеттегі
телефон желісі бойынша компьютерлер арасында мәліметтерді таратуға
арналған. Телефон адам сөзін, яғни аналогтық сигналдарды таратуға арналған.
Сондықтан цифрлық кодты аналогтық сигналға және керісінше аудару қажет.
Міне, осы процеспен модем айналысады. Оқушыларға модем анықтамасын
төмендегідей тұжырымдап беруге болады. Модем екі логикалық құрылғыны өзіне
біріктіретін құрал: модулятор – информацияны цифрлық кодтан аналогтық
сигналға түрлендіретін, ал демодулятор кері түрлендіргіш құрал.
Модемдер техникалық атқаратын қызметіне байланысты сыртқы және ішкі болып
бөлінеді. Сыртқы модем тізбектелген портпен компьютерге арнайы кабельмен
жалғанады және жеке қоректендіру көзі болады. Ішкі модем – бұл компьютердің
аналық платасының бір бос ойығына қойылатын плата.
Модемдер әдетте мәліметтерді таратудың үш режимінің бірінде жұмыс
істейді: дуплекстік, жартылай дуплекстік, симплекстік.
Дуплекстік режимде мәліметтерді тарату бір мезгілде екі бағытта бірдей
жүзеге асырылады. Жартылай дуплекстік режимде мәліметтерді тарату әрбір
уақыт мезетінде тек бір ғана бағытта жүреді.
Симплекстік (ең қарапайым) режимде мәліметтерді тарату тек бір ғана
бағытта жүзеге асырылады. Кез келген модемнің аса маңызды сипаттамаларын
бөліп көрсетуге болады:
- мәліметтерді таратудың ең жоғарғы жылдамдығы;
- модем қолдайтын, сигналдарды тарату протоколдарының тізімі;
- модеммен басқарылатын командалар жиынтығы.
Мәліметтерді тарату жылдамдығы жөнінде сөз еткенде, оның өлшем бірліктері
туралы да айту қажет.
Информациямен тарату жылдамдығы секунд ішіндегі битпен (бодпен)
өлшенеді. Алғашқы модемдердің жылдамдығы 300 бод болған, бұл күндері 2400,
4800, 7200, 9600, 12000,14400, 19200 бодпен жұмыс істейтін модемдер бар.
Дегенмен, мәліметтерді тарату жылдамдығы төмен болған сайын информация
алмасу процесі сенімді болатынын естен шығармаған дұрыс, өйткені
информацияны таратудағы қателіктің мөлшері аз жазуды анықтаудан бастауға
болады.
Байланыс протоколы дегеніміз –екі абоненттің арасындағы мәліметтер
алмасуы жөніндегі өзара келісім. Мұның көрнекі мысалы ретінде әртүрлі тілде
сөйлесетін екі әңгімелесушінің қарым-қатынасын алуға болады. Мұндай қарым-
қатынастың тиімділігі өте төмен, әңгімелесушілер бір-бірін әрең түсінеді.
Модемнің мәліметтерді тарату протоколы мен қателерді түзету протоколы
тығыз байланысты.
Қателерді түзету – бұл таратылатын мәліметтер ағыны (нольдер мен
бірлер жиынтығы) модем арқылы блоктарға бөлінеді және соңында сол блок
бойынша есептелген қандай да бір сан жазылады (ол бақылау қосындысы деп
аталады). Алынған мәліметтерді қабылдау кезінде блоктың бақылау қосындысы
есептеледі және ол жіберушіден модемнің алған мәліметімен салыстырады. Егер
осы екі қосынды сәйкес келмесе, онда блокпен мәліметтерді таратуда қате
жіберілде деп есептелінеді. Блоктағы қабылданған мәліметте ақаудың
болғанына көз жеткізгеннен кейін модем ақауы бар блоктың таралымын қайта
сұрауға мәжбүр болады. Бірнеше қайта қателіктің пайда болуының салдарынан
информацияның таралу жылдамдығы белгілі бір деңгейге дейін төмендейді, ол
әртүрлі модемдерде әртүрлі болады, бұдан кейін байланыста үзіліс болады.
Сабақта оқушыларға қатенің пайда болу себебін түсіндірген өте пайдалы.
Байланыс линиясында үлкен қашықтықтарда мәліметтерді таратуда пайдалы
сигналға қабатасып, қабылдауға әсер ететін шупар мен кедергілер пайда
болады.
Модемді басқару командаларының жиынтығы бұл компьютердің модемі
басқаруына көмектесетін инструкциялар жүйесі. Командалар жиынтығының
көптеген түрлері бар. Бірақ әлемдік стандарт жиынтығы Hays деп аталады, ол
модемді алғашқы жасаушылардың бірі Дениз Хеиздің құрметіне солай аталған.
Бұл жиынтықтың командаларын көбінесе АТ-командалары деп атайды. АТ-
командаларын түсіндіретін модемдерді Hays-ге үйлесімді деп атайды.
Орындалатын командалардың толық тізімі барлық уақытта модемнің техникалық
сипаттамасында беріледі.
Электрондық почта тақырыбын оқытуды екі бөлікке бөлген дұрыс:
- электрондық почтаның құрылымы;
- электрондық почтамен жұмыс істеудің программалық қамтамасыз етілуі.
Бірінші бөлімді оқытуда электрондық почтаны әдеттегі почтамен салыстыра
отырып, төмендегі мәселелерге тоқталу қажет. Электрондық адрес қалай
ұйымдастырылады және хат қандай компоненттерден тұрады. Мұнда сондай-ақ,
компьютерлік почта жәшігінің ұғымы енгізіліп, оның құрылымы мен
корреспонденция жұмысын сүйемелдейтін программалық құралдар қызметі
түсіндіріледі. Бұдан кейін оқушыларға байланыс тораптарымен
телекоммуникациялар линияларымен қоса, бірнеше абонентке арналған
электрондық почта жұмысының схемасын беру қажет. Электрондық почта туралы
әңгімені оқушылармен әдеттегі почтаның қалай жұмыс істейтіндігі жөніндегі
диалог түрінде ұйымдастыруға болады. Ол үшін почталық адресі бар нақты екі
абонентті алып, А-дан Б-ға келетін жолын толық қарастыру қажет.
Әдеттегі почта.
Электрондық почта.
1.А-дан хат. 1.
Компьютерде А-абоненттің хаты.
2.Тасымалдау. 2.Байланыс каналы.
3.Почта станциясы. 3. Тораптық
компьютер.
4.Тасымалдау. 4. Байланыс
каналы.
5.Почта станциясы 5. Тораптық
компьютер.
. . .
. . .
N–3. Тасымалдау N–3. Байланыс
каналы
N–4. Почта станциясы N–2. Тораптық
компьютер
N–1. Тасымалдау N–1. Байланыс
каналы
N. Б-ға хат
N. Б-абоненттің компьютерінде хат
Осылайша, әдеттегі почта мен электрондық почтаның арасында
ұқсастық түрлендіреді. Бұдан кейін электрондық почтаға анықтама беріліп,
оның жетістіктеріне тоқталады:
- информацияны тарату жылдамдығының жоғарылығы;
- сенімділігі;
- қызметтің салыстырмалы түрде арзандығы;
- почталар қосымшаларын басқару сфераларының дербестігі;
- Корреспонденттермен хабар алмасуға өзіңізге қолайлы уақытты таңдау
мүмкіндігінің бар болуы.
Электрондық почта (немесе e-mail) - бұл компьютерлік желілер
көмегімен бүкіл әлеммен (Жер-кибер кеңістігіндегі кез келген тұрғынмен)
информация алмасу тәсілі. Оқушыларға әдеттегі почтамен хат жіберу үшін
нақты адресінің болатыны тәрізді электрондық почтамен әрбір абонентке
жазуды ұйымдастыру үшін адрес меншіктелуі қажет. Нақтылай түсу үшін
оқушыларға төмендегідей сұрақтар беру қажет, мысалы:
- өзіңізге келген хатты қайдан аласыз? (Почта жәшігінен)
- почта тасымалдаушы көптеген жәшіктердің ішінен сіздің үйіңізге келген
хатты жіберу үшін қалай біледі? (Пәтер номері бойынша). Бұдан кейін,
әдеттегі почта жәшігіне меншіктелген атауы болатыны тәрізді
электрондық почтаның әрбір почта жәшігінің нақты атауы болады деп
тұжырым жасалады. Ол иеленушінің фамилиясы туралы информациядан
құрылып, оның ұзындығы 1–ден 8-ге дейінгі символдар тізбегі болуы
тиіс.
Одан кейінгі кезеңде электронды почтаны пайдаланушының толық адресі қалай
құралатыны туралы мәселе қарастырылады. Тағы да әдеттегі салыстыруды
пайдаланамыз: ел, қала, көше, үй, пәтер, тегі, аты. Бүкіл әлемдік желілерді
біріктірудің Халықаралық стандарты бар. Оларда мекен-жайды беру тәсілі
домендік деп аталады және оның түрі мынандай:
USERNAME @ Dn..D3,D2,D1
Мұндағы USERNAME – пайдаланушының аты, D1- ел, D2- қала, D3-
байланыс торабы, DN(HOSTNAME) – төмендегі деңгей домені: компьютерді
пайдаланушының аты.
Дербес жағдайда, мекен-жайдың бұлайша берілуі Интернетте
қабылданған. Сондай-ақ, оқушыларға domain және hostname тәрізді
терминдердің мағынасын түсіндіру қажет. Domain (домен) – электрондық мекен-
жай иесінің қайда орналасқанын көрсететін, әдетте бірнеше алаңнан тұратын
облыс. Мұнда ел атауы екі әріптен қысқартылып көрсетіледі (АҚШ-та үш
әріптен қысқартылып алынған ұйымның атауы пайдаланылады). Нostname – сол
хост компьютерге берілген атау (көбінесе өзінде желі торабын қарастыруды
ұйымдастырған фирма атауына сәйкес келеді).
Бұл жерде Интернет телекоммуникациялық желісінің қалай құрылатыны
жөнінде материал беруге болады. Ол көптеген ұсақ аймақтық желілерден
құралатын күрделі тор(паутина). Мұны түсіндіру үшін үлкен қалаларды
байланыстыратын трансконтиненттік транспорт супермагистрлінің қазіргі
желісін ұсынуға болады. Ол үлкен қалаларда ұсақ жолдарға тарайды, олардың
басты міндеті – тұрғындары кішкентай жолмен қатынайтын ұсақ қалаларды
байланыстыру. Супермагистраль желісі Интернеттің жоғары жылдамдықты бөлігі.
Осы магистральға жалғастырылған компьютерлер жоғары жылдамдықтағы
мәліметтерді таратудың ерекше жүйесін пайдаланады. АҚШ-та бас backbone
(хребет) Интернет теориялық түрде мәліметтерді секундына 45 млн.бит
жылдамдықпен жіберуге қабілетті (енді мұны әдеттегі модемдердің орташа
жылдамдығымен салыстырыңыз, оның ең жоғарғы жылдамдығы секундына 2400-14400
бит). Вackbone жалғастырылған компьютерлер – жекелеген географиялық
аймақтардың ұсақ желілерін қамтып, мәліметтердің көптеген бөлігін шамамен
секундына 1,5 млн.бит жылдамдықпен таратылады. Бұған өз кезегінде көптеген
ұсақ желілер мен дербес компьютерлер қосылады.
Коммерциялық желілерден айырмашылығы – Интернеттің толық сервисін
қамтамасыз ететін қандай да бір орталық компьютер жоқ.
Сабақтың соңында арнайы атаулар қарастырылады: Postmaster, Mailer-
daemon, Newsserv, Mailserv. Олар шартты белгілер ретінде пайдаланушының
атауында жиі қолданылады.
Eudora- Интернетпен бірге жұмыс істейтін кең тараған прогоаммалардың
бірі.Ол желіге қосылу арқылы немесе PPP и SLIP протоголдары көмегімен
қашықтан қатынасу жолымен поштаны автономды оқу программасы тәрізді Unıx
жүйесіндегі интеравтиректі қатынасу режимінде жұмыс істей береді.
Eudora программасының Eudora Lite тегін берілетін көшірмесін мына Web-
адрестен алуға болады:http: www.eudora.com. Бұл программаның көптеген
командалары Message менюі арқылы орындалады. Мысалы,мәлімет жөнету үшін
Message =New Message командасын орындау керек. Сонан соң кімге
жіберілетінін лөрсететін адрес енгізіледі де, Tab пернесі –енгізу нүктесі
сұр сызық аймағына сәйкес келгенше – бірнеше рет басылады. Осыларды
мойындаған соң, хабарлар терезесінің оң жақ бұрышындағы send батырмасын
басу керек. Бұдан соң хабарлама жөнелтетін хаттар тізіміне қосылып,
кейінірек программаның жұмыс сеансы біткенде немесе байланыс орнатылғанда
жөнетіледі.
Eudora программасында келген поштаны тексеру үшін Ғі1е=Chec1: Mail
командасын немесе Ctrl + M пернелерінбасу қажет. Сонда Eudora POP(POP-
Post Office Protokol, яғни пошта протоколы) серверіне қосылып, осы
адреске келген барлық поштаны алып алады. Оқылмаған хабарламалар Inbox
терезесінің сол жақ бөлігінде үлкен нүктемен белгіленіп тұрады. Оны оқу
үшін маркерде тышқанды екі шерту керек немесе Enter пернесін басу қажет.
Хабарды оқыған соң,терезені жабға немесе essage =Reply (Ctrl+K)
командаларын орындау арқылы оған жауап жіберуге болады. Егер жауап жазу
барысында істі доғарғыңыз келсе, мәліметті сақтамай-ақ терезені жауып
тастау қажет.
Егер осы хат кошірмесін алған барлық тұтынушыларға тегіс жауап
жібергіңіз келсе, Ctrl+K емес trl+Shıft +R пнрнелерін басыңыз немесе
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz