Салыстырмалы зоология

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі

Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті

Жаратылыстану факультеті

Химия және химиялық технологиялар кафедрасы

СӨЖ

(Салыстырмалы зоология )

Орындаған: Қуанышева Шолпан

Тобы: Химия-Биология 208

Тексерген: Абдукаримов Абдумурат

Ақтөбе

2020ж

Жануарлардың тері қабаты

Тері жамылғысы-бұлшықет пен сүйектің рельефін қайталайтын жануарлар денесінің тығыз, берік және серпімді сыртқы қабығы. Теріде үш қабат бөлінеді: Үстірт-эпидермис, орта-тері негізі немесе дерма және терең тері астындағы қабат

Тері-жануардың маңызды мүшелерінің бірі. Ол жануарларды механикалық зақымданудан қорғайды, ағзадағы ылғалды, жылуды реттейді, сонымен қатар бірқатар басқа функцияларды орындайды. Сондықтан жануарлардың терісінің тері тіндері біртекті емес, бірақ күрделі құрылымға ие. Теріде тері мен пальто ерекшеленеді.

Сыртқы түрі мен тұқымдары мүлдем басқа жануарлар мен жануарлардың терісі негізінен бірдей құрылымға ие және келесі қабаттардан тұрады.

Тері-ең үлкен және көрінетін орган. Тері-бұл дененің сыртқы қабаты болып табылатын күрделі орган, сондықтан ол ең алдымен қорғаныс функцияларын орындайды:

- механикалық әсерлерден қорғау; - радиациялық әсерлерден қорғау (инфрақызыл әсерден УФЛ-ға дейін) ;

- бактериялық әсерлерден қорғау;

- иммундық қорғауға қатысады; - терморегуляцияға қатысу

- су-тұз алмасуына қатысу

- май алмасуына қатысу (тері астындағы май-май қоймасы) ; - витамин алмасуына қатысу (УФЛ әсерінен Д витаминінің синтезі; - тері - үлкен рецепторлық өріс; - бұл қан қоймасы .

Тері екі эмбриональды бүршіктен дамиды. Эмбрионның эктодермасынан терінің сыртқы қабаты - эпидермис дамиды. Терінің терең қабаттары - дерма және тері астындағы тін - эмбрионның дерматомаларын саралау өнімі мезенхимамен түзіледі.

Терінің құрылымы мен құрылымы:

Теріні 3 қабатқа бөлуге болады:

- Эпидермис

- Дерма

- Теріасты май қабаты

1. Эпидермис-беткі қабат. Бұл өте жұқа және тері қалыңдығының 1/20 бөлігін құрайды. Эпидермис екі қабаттан тұрады: мүйізді (жоғарғы) және шырышты (ішкі) . Эпидермальды жасушалар өсіп, көбейген сайын олар жоғары көтеріліп, біртіндеп өліп, құрғақ плиталарға айналады, олар қайызғақ деп аталады.

Эпидермис бірнеше қабатта орналасқан жалпақ көп қабатты эпителийден тұрады. Призмалық жасушалардың терең қабаты үздіксіз көбейіп, пигмент жасушаларға жиналады. Мүйізді немесе беткі қабаты тегіс кератинделген ядросыз жасушалардан тұрады, олар біртіндеп өліп, қабыршақтар түзеді.

Тері эпидермисі көп қабатты жалпақ кератинді эпителиймен ұсынылған. Оның қалыңдығы мен кератинизация дәрежесі жануардың түріне, дененің аймағына және шаштың дамуына тән. Терінің эпидермисі шашпен жабылмаған жерлерде толығымен ұсынылған. Эпидермисте бес қабатты бөлуге болады: базальды, тікенекті, түйіршікті, жылтыр және мүйізді. Эпидермис қабаттары негізінен кератиноциттердің кератиноцит процесіне байланысты жасушалардан тұрады.

1. Базальды қабат-ең төменгі, цилиндр тәрізді жасушалардың бір қабатынан тұрады, олардың негізгі бөлігі эпидермистің үздіксіз жаңаруына жауап беретін үнемі көбейетін бағаналы жасушалардан тұрады.

2. Тікенді қабат базальды қабаттың аналық жасушаларынан, көпбұрышты пішінді кератиноциттерден тұрады. Олардың арасында айқын көрінеді

кішкентай процестер - омыртқалар, соның арқасында осы қабатқа атау берілді

3. Түйіршікті қабат-жасушалар тегіс пішінге ие болады, ядро азая бастайды, осыдан кератинизация процесі басталады.

4. Жылтыр қабат-тар қабат, ондағы жасушалар одан да тегіс болады, біртіндеп жасушаішілік құрылымын жоғалтады. Оны тек мұрын мен табан жастықшаларының қалың эпидермисінен табуға болады.

5. Мүйізді қабатта тегістелген, бір - біріне тығыз орналасқан, мүйізді таразылар-кератиноциттер бар, олар өзегін толығымен жоғалтады. Мүйізді таразылардың жоғарғы қабаты үнемі құрғап, қабылданбайды.

Қабыну процестерінде, механикалық жүктемеде және қанмен қамтамасыз етудің нашарлауымен кератинизация процесі күшейеді - гиперкератоз.

Эпидермис қан тамырларынан айырылған. Қоректік заттар дермистен эпидермиске диффузия арқылы енеді.

Терінің өзі немесе дерма - мезенхиманың туындысы. Ол екі қабаттан тұрады: сыртқы - папиллярлы және ішкі - торлы.

Папиллярлы қабат борпылдақ, түзілмеген дәнекер тінінен тұрады. Оның құрамында коллаген талшықтарының жұқа байламдары, серпімді желі және көптеген жасушалар бар: фиброциттер, гистиоциттер, ретикулярлы жасушалар, тіндік базофилдер және т. б.

Тор қабаты тығыз формасыз дәнекер тінінен тұрады. Ол құрылымның аймақтық ерекшелігімен сипатталады.

Тері асты клетчаткасы-құрамында май жасушалары басым болатын борпылдақ, қалыптан тыс дәнекер тін қабаты. Ол теріні қозғалатын тіндермен байланыстырады: терінің қозғалғыштығын қамтамасыз етеді, негізгі тіндерді механикалық зақымданудан қорғайды, жылу реттеуге қатысады.

2. Дерма (терінің өзі) эпидермистің астында орналасқан. Бұл тері тінінің негізгі қабаты. Дерма негізінен (98-99%) терінің негізгі қасиеттерін анықтайтын коллаген талшықтарынан тұрады. Дермистің жоғарғы қабатында шаш тамырлары, май және тер бездері орналасқан. Бұл қабаттағы коллаген талшықтары ортаңғы бөлікке қарағанда жұқа. Дермистің жоғарғы қабаты папиллярлы деп аталады. Шаштың беріктігі осы қабаттың жағдайына байланысты. Сондықтан, бактериялық процестің дамуының бастапқы кезеңінде де, теріні дұрыс сақтамаған кезде, шаштың беріктігі бұзылып, шаш ағымы пайда болады.

Дермистің төменгі қабаты тек дәнекер тінінің талшықтарымен түзіледі. Ол торлы деп аталады және оның қалыңдығы терінің жыртылу күшін анықтайды. Терінің былғары матасын өңдеу дермистің табиғи қасиеттерін оған тиісті химиялық реактивтердің әсерінен дұрыс бағытта өзгертуден тұрады.

Тері астындағы қабат борпылдақ дәнекер тінінен тұрады, оның талшықтары арасында майлы тін - тері астындағы май ұлпасы орналасқан. Шошқаларда сойылғаннан кейін тері астындағы май (шпик) шұжық өндірісінде тәуелсіз өнім ретінде қолданылады.

3. Май қабаты дермистің астында орналасқан. Бұл дәнекер тінінің жұқа қабықшаларымен бөлінген май жасушаларының жиналуы.

4. Бұлшықет қабаты май қабатының астында орналасқан. Ол түрі үлдірлер бұлшық ет тіні.

5. Тері астындағы тін-май жасушаларының жиналуы бар борпылдақ дәнекер тін. Бұл қабат теріні жануардың қаңқасымен байланыстырады.

Терінің негізі папиллярлы және торлы қабаттардан тұрады. Папиллярлы қабат эпидермистің астында жатыр, оның мембранамен бөлінген. Папиляда қан тамырлары мен жүйке аяқтарының тығыз желісі орналасқан. Папиллярлы қабат серпімді талшықтардан, борпылдақ және ретикулярлы тіндерден тұрады. Тор қабаты коллаген мен серпімді талшықтардың басым болуымен тығыз дәнекер тінінен тұрады. Дермисте шаштың тамыры, май және тер бездері, сондай-ақ тегіс бұлшықеттер мен пигмент жасушалары бар.

Жануардың терісі құрылымының сызбасы:

1-эпидермис;

2-дерма;

3-май қабаты;

4-бұлшықет қабаты;

5-тері астындағы тін;

6-шаш сөмкесі;

7-қан тамырлары;

8-жүйке ұштары;

9-канал;

10-шашты көтеретін бұлшықет;

11-шаш білігі;

12-май безі

Май, бұлшықет қабаттары және тері астындағы тіндер Шелдеу кезінде жойылады. Алынған қабаттың бөліктері мезра деп аталады.

Тері функциялары өте алуан түрлі. Бұл тітіркенуді қабылдайтын және осылайша дененің сыртқы ортамен байланысын орнататын рецепторлық өріс. Қан тамырлары мен тері капиллярлары дене температурасын, терінің тыныс алуын және қанның тұндыруын реттейді.

Терінің тыныс алу функциясы көмірқышқыл газының бөлінуіне және ауадан қанға оттегінің түсуіне байланысты жүзеге асырылады.

Терінің экскреторлық функциясы тер, май және сүт бездері арқылы жүзеге асырылады.

Теріде орналасқан ерекше бездер секреторлық функцияны орындайды. Бұл бездердің құпиясы иісті сигналдардың көздерінің бірі болып табылады және жануарлардың мінез-құлқын анықтайды. Иістердің көмегімен олар адамның белгілі бір түрге жататындығын тани алады.

Тері денені зиянды әсерлерден, микроорганизмдерден, төмен және жоғары температурадан, кептіруден қорғайды.

Терінің қалыңдығы жануардың жасына, жынысына, тұқымына және өнімділігіне байланысты. Жас адамдарда ол ересектерге қарағанда жұқа; әйелдерде еркектерге қарағанда жұқа, сүтті ірі қара мал етке қарағанда жұқа. Ірі қара малдағы тері астындағы қабаттың қалыңдығы терінің жалпы қалыңдығының 15% - на жетеді, ал бордақыланған жануарларда және әсіресе шошқаларда ол терінің қалыңдығынан бірнеше есе көп болуы мүмкін.

Терінің беріктігі мен қалыңдығы оның жануардың денесінде орналасуына да байланысты. Сонымен, артқы, төменгі артқы, сакрумда ол асқазанға қарағанда қалың және күшті; аяқ-қолдардың сыртқы жағында ішкі жағынан қарағанда қалың. Жіңішке тері жүрекшенің артында, мойында, қол астында, тізе (зонд) және каудальды қатпарлар аймағында жатыр. Бұл жерлерде ол қатпарларға жақсы жиналады және борпылдақ талшықтың дамыған тері астындағы қабатының арқасында сезіледі.

Басынан алынған тері деп аталады бас, мойын-жақа, аяқ - аяқ, төменгі іш және кеуде - еден, тізе қатпарынан - артқы ішек, артқы, төменгі арқа және сакрум - чепрак. Чепракта крупон-спино-бел бөлігі ерекшеленеді, оның алдыңғы аймағының 85% құрайды. И огузок - сакральды бөлік және құйрықтың түбірі, ол огузкадан перпендикуляр сызықпен ішек деңгейінде бөлінеді. Шошқа крупонына жатыр мойны, дорсальды бөліктер және оғыздар кіреді. Бүйірлік сызық ұшаның бойымен емізіктен 16-20 см жоғары өтеді.

Тері туындылары

Терінің туындыларына сүт, тер және май бездері, тырнақтар, үгінділер, шаштар, иттердің мұрын айнасы жатады.

Май бездері сүтқоректілердің бүкіл терісіне таралған, тек емізік терісінде, шошқа пиглетінде және аяқ-қолдарда жоқ. Олардың каналдары шаш фолликулаларының сағаларына ашылады. Май бездері теріні және шашты майлау арқылы бактериялық және саңырауқұлақ флорасынан қорғайтын жұмсақтық пен серпімділік береді.

Тер бездері. Олардың шығаратын каналдары эпидермистің бетіне ашылады, ол арқылы сұйық секреция-тер шығады. Содан кейін ыдырау өнімдері шығарылады, бірақ тер бездерінің негізгі қызметі терморегуляциялық болып табылады: қызып кету кезінде пайда болатын тер буланып, денені салқындатады. Иттерде тер бездері аз. Олар негізінен табандар мен тілдегі үгінділер аймағында орналасқан.

Сүт бездері. Олар көп және төменгі кеуде және құрсақ қабырғасында екі қатарда орналасқан, әр қатарда 4-6 жұп төбелер бар. Әр төбеде емізіктің ұшында емізік каналдары арқылы ашылатын бездің бірнеше лобтары бар.

Иісті бездер-бұл өзгертілген тер бездері немесе, көбінесе, май бездері, кейде екеуінің де бірлестігі. Мысалы - көптеген жыртқыштардың анальды бездері, бұл бездердің иісті құпиясы, ең алдымен, аумақты белгілеу және түрді тану үшін, аз - өзін-өзі қорғау үшін (скуки) .

Шаш. Бұл көп қабатты кератинделген және кератинделген эпителийден жасалған шыбық тәрізді жіптер. Терінің бетінен жоғары көтерілген шаштың бір бөлігі өзек деп аталады, ал терінің ішіндегі бөлігі тамыр деп аталады. Тамыр шамға өтеді, ал шамның ішінде шаштың папилясы болады.

Құрылымы бойынша Шаштың төрт негізгі түрі бар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.