Сарыағаш ауданы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Сарыағаш ауданы

Сарыағаш ауданы Түркістан Облысының оңтүстік бөлігінің әкімшілік-аумақтық бөлігі 1928 жылы Келес ауданымен құрылды. 1939 жылы сарыағаш ауданы болып өзгертілді. Жер көлемі 7, 7 мың шаршы км. халқы 226, 7 мың адам. Ауданда 154 елді мекен 1 қалалық, 1 кенттік және 24 ауылдық округке біріктірілген. Орталығы-Сарыағаш қаласы.

Аудан аумағы негізінен төбелі, төбелі жазық. Солтүстігінде Белтау жотасы (592 м), батысында Ызақұдық Құмы, Каунбай молда жотасы, оңтүстігінде Шардара су қоймасы бар. Жер қойнауында мәрмәр, құм, бентонит балшығы, емдік минералды су бар. Ауданның батысында Сырдария, оңтүстік-шығысында Келес, Құркелес, Ащысай өзендері ағып өтеді. Өзен жағасында жусан, жүзгін, баялыш, қамыс, бұта, аралас ағаштар өседі. Қасқыр, түлкі, қоян, гофер, аққұба, жылан және кесірткелердің түрлері бар.

Халқы көп ұлтты, басым көпшілігі казактар-86, 9% құрайды, сонымен қатар, өзбектер-4, 1%, тәжіктер-2, 7%, әзірбайжандар-1, 2%, орыстар-1, 1%, татарлар-0, 9% және т. б. ауданда 1 шаршы шақырымға 29, 4 адам келеді. Ірі елді мекендері: Сарыағаш қаласы (26, 0 мың адам), Абай (18, 0), Дербісек (10, 3), Жібек жолы (5, 8), Ынтымақ (5, 4), Қабыланбек (5, 1), Ақжар (5, 0), Қызылжар (4, 7), жылға (4, 1), Дарбаза (3, 7), Ақниет (3, 6), Құркелес (3, 3), Қошқарата (3, 2), к. Маркс (3, 1), Ақжол (3, 0), Таскескен (3, 0), Көктерек кенті (2, 6) . Сарыағаш ауданында мақта, жүзім, көкөніс, астық, жеміс-жидек бар. 4 колхоз, 16 кеншар, бақша, картоп, қаракөл қойын, биязы жүнді қой, сүт-етті мал, шошқа өсіруге маманданған мемлекеттік Сұрыптау станциясы бар. Ауданда 16 өнеркәсіптік кәсіпорын, 7077 агроқұрылым, оның ішінде: 101 заңды тұлға, 6976 шаруа қожалығы бар. Аудан аумағында" Сарыағаш шипажайы" АҚ, " Арман", " Алтын Бұлақ-Р" демалыс аймақтары, балалар шипажайы орналасқан. "Алекс" ЖШС - Қазақстан-Польша бірлескен кәсіпорны, " Демеу" ЖШС, " Әсем-ай", " Курорт-Барс-2030 "-былғары галантереялық емдік суларды құю кәсіпорындары, " Мырзакент" Ақ, " Айша бибі" ӨК - мақта тазалау зауытында мақта талшығын өндіреді. "Сенім" ЖШС - тігін, тоқыма бұйымдарын өндіреді. Жүзім шаруашылығын дамыту үшін ауданда "жүзім" бағдарламасы әзірленді, онда "Қабыланбек" шарап жасау компаниясы, "Дербісек-Бахус" ЖШС, "Назико" ЖШС, "Ақжол" ақ шарап жасау зауыттары, жүзім өңдеу бойынша 6 цех жұмыс істейді. Ауданның барлық егіс алқаптарының үштен бір бөлігіне дәнді дақылдар, 11, 9%-ға көкөніс, 17, 3% - ға мақта, 31, 1% - ға жүзімдік себіледі. Облыста арпа түсімі 9, 5%, жүгері - 26, 5%, күнбағыс - 36, 5%, картоп - 30, 5%, көкөніс - 26, 4%, жеміс - жидек - 24, 5%, жүзім-39, 9% құрайды. Облыстағы темекі өсіретін жалғыз аудан. Аудан шаруашылығында облыстағы ірі қара малдың 10, 4% - ы шоғырланған, оның ішінде сиыр - 12, 5%, қой мен ешкі - 13, 7%, шошқа - 3, 7%, жылқы - 8, 4%, түйе - 180, құс-75, 3 мың бас. Келес өзені бойынша" Келес " ӨК су электр станциясы электр энергиясын өндіреді.

Барлығы 137 жалпы білім беретін мектеп, оның ішінде 94 орта, 15 толық емес, 28 бастауыш және 2 спорт, музыка мектебі. Мәдениет мекемелерінен 290 мәдени орталық пен 36 кітапхана бар. Денсаулық сақтау саласында 2 емхана, 4 аурухана, отбасыларымен 24 дәрігерлік амбулатория, 104 фельдшерлік-акушерлік пункт, туберкулезге қарсы диспансер жұмыс істейді. Өзбекстанмен шекаралас Жібек жолы ауылында кеден бекеті орналасқан. Аудан аумағы арқылы халықаралық Шымкент-Термез автомобиль магистралі, Орынбор-Ташкент темір жолы өтеді.

Ауданның бiрден-бiр табиғи байлығы жер асты минералды емдiк-ас сулары болып табылады. Қазiргi кезде 55 термальды су скважиналарының барлығы аудан мекемелерi мен тұрғындарына қызмет көрсетуде.

Сарыағаш - халық саны жағынан да ауқымды және әлеуметтік-экономикалық дамуы да жағынан қарқынды аудан. Даму динамикасының қарқының аудан бюджетінің 2018 жылмен салыстырғанда биыл қаншалықты өскеніне қарап отырып-ақ байқауға болады.

2018 жылғы ауданның жалпы бюджеті 6352338, 0 мың теңге болса, 2019 жылы бұл көрсеткіш 9958490, 0 мың теңгені құрап отыр. Бұл өткен жылға қарағанда 3606152, 0 мың теңгеге, немесе 52, 5 пайызға артық деген сөз.

Аудан ағын суды толығымен Өзбекстан жағынан алады. Биыл егіншілік мақсаттарына бөлініп отырған ағын су мөлшері жылдағыға қарағанда кем болғандықтан, диқандарымыз ағын су тапшылығына душар болып отыр. Суғармалы жерге егілген егіс көлемі аудан бойынша 41800 гектарды құрайды. 2019 жылға бөлінген судың лимиті 560 млн. текше метр. Тәуліктік сұранысымыз 66, 2 м ³ сек. болса, нақты алынып отырған су көлемі 32, 3 м ³ сек. Демек, белгіленген лимитпен салыстырғанда 2 есе аз су алынып отыр.

Сондықтан ағын суды мүмкіндігінше тиімді пайдалану жолдары қарастырылып, егістіктерге арнайы түзілген кесте бойынша су берілуде. Аудан басшыларынан әр ауылға өкілдер тағайындалып, судың жеткілікті мөлшерде бөлінуі мен оны тиімді пайдаланудың барысы бақылауға алынған. Қашыртқы сулар насостар арқылы каналдарға қосылуда. Мысалы: Саңырау каналына Күркелес қашыртқысы құйылып, Оймауыт каналына Келес өзенінен су берілуде.

Көктемде жауын-шашын мөлшерінің аз болып, қуаңшылық жағдайының орын алуына байланысты қолда бар мал басын сақтау, қысқа мал азығын әзірлеу, жайылымдар іздеу өзекті мәселеге айналып отыр. Бүгінгі таңда ауданда 81000 бас ірі қара, 45 бас қой-ешкі бар, 15000 бас жылғы бар. Ал, шөлейтті жерлердегі мал басы 7000 ірі қара, 17 қой-ешкі, 2500 жылғыны құрайды. Шөлейтті жерлерге орналасқан ауылдық округтері бойынша 2018-2019 жылғы малдың қысқы жем-шөп қажеттілігі 43850, 6 тонна болатын болса, биыл осынша көлемдегі жем-шөп өндіру мүмкіндігі жоқ.

Сондықтан, малдарды сатып алуға ниет білдірген Жамбыл облысының азаматтарына, Оңтүстік мал өнімдері корпорациясына малды жекеменшік иелеріне тиімді бағаға сатуды ұйымдастыру жұмыстары қолға алынуда. Сондай-ақ облыс әкімінің тапсырмасына сәйкес, жайылым үшін Түлкібас, Төлеби, Шардара, Отырар, Арыс аудандарынан және Жылға, Әлімтау, Қызылжар ауылдық округтерінен барлығы болып 45-50 мың га жер қарастырылуда.

Бүгінгі таңға Әлімтау, Жамбыл, Бозай, Бірлік ауылдық округтері бойынша 5300 бас қой, 9900 бас козы, 470 бас ірі қара, 104 бас жылғы сатылды. Малдарды сату әрі карай жалғасуда.

Биылғы жылы аудан аумағында итальяндық прус шегірткесіне қарсы 25, 3 мың гектар, Марокко шегңрткесңне қар-сы 448, 1 гажер зерттеліп, тиісінше 14, 3 мың және 48, 6 мың га жер зерттелетін болып табылды. Аудан аумағында итальяндық прус шегірткесі 8, 9 мың га, марокко шегірткесі 184, 0 мың га жерге таралған.

Сарыағаш ауданында мал шаруашылығы мен өсімдік өсіру жақсы дамыған. Келешекте аудан экономикасы кластерлі дамуға негізделетін болады. Бұл жағдайда облыстың агроөнеркәсіптік потенциалы мүмкіндігінше толығымен пайдаланылады. Сарыағаш ауданында шарап, тоқыма және туристтік кластерлерін дамытуға барлық мүмкіндіктер бар.
Ерекшеліктер мен көрнекті орындар Сарыағаш жерасты минералды суларының дәл қайнар көзінде орналасқан санаториларға бай. Бұл ауданда туристтер көптеген қызықты нәрселер таба алары хақ. Ескі замандарда Сарыағаш территориясынан Ұлы Жібек жолы кесіп өткен. Сулы Келес өзені сағасының жағасында Күлтөбе тарихи ескерткіші бар, Жүзімдік ауыл округының территориясында археологтар ескі қала тапқан.

Аудандағы ірі, орта және шағын әртүрлі меншіктегі кәсіпорындардың өнім шығарып тұрғандары 46% құрайды.

Өнеркәсіп саласы бойынша негізінен Сарыағаш минералды су құю (28. 4%) және жеңіл өнеркәсіп (24. 7%) салалары бар. Атап айтқанда «Алекс» ЖШС-минералды су құю өндірісі, «Айша-Бибі» ЖШС-мақта талшықтары өндірісі, «АВК Капланбек» АШК-жоғары сапалы шарап өнімдері, «Сенім» ЖШС-жеңіл өнеркәсіп өнімдерін өндіреді. «Әуес», «Жылға-Агро» ЖШС-тері - бидай ұнын экспортқа шығаруда. «Дина-Н» ЖШС-құрылыс материалдарының 8 түрін шығаруда.

Ауданымыздың әлеуметтік-экономикалық дамуының 2009-2010 жылдың I жарты жылдығындағы көрсеткіштері:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.