Мемлекеттік билік және мемлекеттік басқару : өзара іс-қимылдың арақатынасы мен тетіктері
1.1 Мемлекеттік билік және мемлекеттік басқару: өзара іс-қимылдың арақатынасы мен тетіктері
Мемлекеттік билік - тікелей мемлекеттің өзі жүргізетін немесе өзінің атынан жүргізуге өкілеттілік беріп, өз жәрдемімен өзге бір ұйым, мекеме арқылы жүргізетін қоғамдық биліктің бір түрі, мемлекеттік басқару органдарының жиынтығы.[1]
Мемлекеттік билік өз қырын өзгелерге тану үшін мәжбүрлеу күштеріне арқа сүйейді. Мәжбүрлеу жоқ жерде Мемлекеттік билік те жоқ, мәжбүрлеу тек тарихи жағдайға және билік болмысына қарай басқа мазмұнда, әр түрлі нысанда көрініс береді. Сондай-ақ, Мемлекеттік билік қатынастары ырық жүргізу сипатында болады және өз құрылысына орай үстемдік пен бағыныштылық әрі жетекшілік пен мойынұсынушылықтан құрылады.
Ол қызметіне қарай:
заң шығарушы;
атқарушы;
сот билігі
болып бөлінеді. Билік объектісі мен субъектісінің қарым- қатынасына қарай:
авторитарлық;
тоталитарлық;
демократиялық
болып бөлінеді. Басқа қоғамдық билік түрлерінен ажыратуға негіз болатын Мемлекеттік биліктің белгілері мыналар:
пәрменінің бүкіл қоғамға жүруі,
пәрменінің бүкіл қоғамға жүруі,
жария-саяси сипатта жүруі,
мемлекеттік мәжбүрлеуге сүйенуі және арнайы адамдар - мемлекеттік қызметкерлер арқылы жүзеге асырылуы.[2]
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін қамтамасыз ету қай кезде де, қай елде де жұртшылық назарын ұдайы аударып келген мәселе. Мемлекеттік басқару тиімділігін арттыруды қамтамасыз етудің өзекті бір тәсілі ретінде оны демократияландыру мәселесі алға тартылады. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттырудың басты әдісі ретіндегі демократияландыру үрдісінің әлем тарихындағы тәжірибесі жетіп жатыр. Алайда, оны біздің елде іс жүзінде асыру мемлекеттік басқарудың бірқатар ерекшеліктерін ескеріп отыруды керек қылады.
Бүгінде мемлекеттік басқарудың міндеті мен мазмұны - оның қарауындағы институттардың барлығы қоғамға ұйымдастырушылық тұрғыдан жаңаша ықпал туге тиіс дегенге саяды. Мұның өзі билікті ретке келтіріп, жетілдіре отырып, барлық азаматтардың әл-ауқатын көтеруді қамтамасыз етпек. Сондай-ақ, бүгінгі мемлекет қазіргі демократиялық қоғамды жария басқару жүйесіндегі азаматтық институттардың жетекші басқару тұлғасы болып табылады.
Мемлекеттік басқаруды демократияландыру үрдісі мемлекеттік басқару билігінің мазмұны туралы түсініктерімізді теориялық тың қағидалар тұрғысынан да дәлелдеуді қажет етеді. Қазіргі қоғамдағы мемлекеттік басқару билігі басшылық тұлғаларының нақтылы құқықтық әлеуетінен құралады. Атап айтқанда, бұл мемлекеттік басқару тұлғаларының міндетіне, мемлекеттік ескі институттарды қайта құрып жаңасын ұйымдастыру, оларды толыққанды құқықпен қамтамасыз ету, басшыларын тағайындау, қажетті ақпараттық, қаржылық, материалдық, техникалық ресурстармен қамтамасыз ету, олардың басшылық міндеттерін айқындау, оны жүзеге асыруларын бақылап, қорытындыларын шығару, сол секілді атқарушылардың жұмысына баға беру жатады.
Мемлекеттік басқаруды демократияландырудың өзіндік тәсілдері ретінде мынадай негізгі үрдістерді қарастырған жөн:
Мемлекеттік басқару міндеттерін орталықсыздандыру. Бұл тәсілге көшкенде жоғарыдағы мемлекеттік басқару органдарының билік міндеттері басшылықтың төменгі буындарына беріліп, олар мемлекеттік басқару нысандарына жақындай түседі.
Мемлекеттік басқару өкілдерін шоғырландырмау. Бұл арада жоғары басқару органдарынан төменгі билік буындарына тиісті мүмкіндіктерді жүзеге асыруға қажет кейбір нақтылы міндеттер беріледі.
Шешімдер қабылдау барысында басқаруды демократияландыру тәсілі ретінде ұжымдық бастаулар ұлғаяды. Мұндай жағдайда басқару жүйесіндегі биліктің бір адамның қолына шоғырландыруы кеміп, ұжымдық институттардың алқа мәжілістерімен өкілдер кеңесінің рөлі артады.
Мемлекеттік басқару органдарының қызметіндегі демократияландырудың бір тәсілі ретінде жариялылық пен ашықтық өріс жаяды. Сөйтіп барша азаматтармен бұқаралық ақпарат құралдары үшін дерек көздерінеқол жеккізудің жолдары ашылады. Олар іс жүзінде күллі мемлекеттік басқару ісінің жаңалықтарынан хабардар болып, басқару органдары қызметін ұйымдастыруға атсалысады.
Мемлекеттік басқару органдарының азаматтық институттар алдындағы сайлануы, есеп беріп, бақылауында болуы - қазіргі қоғамдағы басқаруды демократияландырудың басты тәсілі болып табылады.
Мемлекеттік органдардың барлық деңгейіндегі қызметінің бағдарламасы мен міндеттерін азаматтық институттар бекітіп, айқындап отыруы басқарудың және бір маңызды тәсілі саналады.
Мемлекеттік басқарудың түсінігі мен түрлері. Басқару - түрлі табиғи ұйымдастырылған жүйелердің белгіленген құрылымын сақтау үшін олардың қызмет ету режимін көтермелеу үшін бағдарламаларын мақсаттарын жүзеге асыратын элемент немесе функция.
Мемлекеттік басқару дегеніміз- мемлекет адамдардың, қоғамның және жеке өміріңе араласып, оны өзгертіп және практикалық ұйымдастыру және қадағалау арқылы оларды бірыңғай тәртіпке келтіру.
Мемлекеттік басқару- бұл тек қана қызмет процестер құбылысы емес, сонымен қатар бұл ғылым және оқу курсы. Ғылым ретінде мемлекеттік басқару институттарын, органдарды, құбылыстарды , тәсілдерді, процестерді зерттейді, олардың жақсы- жаман жақтарын анықтап кемшіліктерін талдайды.
Мемлекеттік басқарудың басты міндеті - тұлғаның, ұжымның мемлекет пен қоғамның тіршілік әрекетін және өзара қатынастарын реттеумен жөнге салу, мемлекеттік билікті қолдану арқылы олардың рационалды қарым- қатынастарын орнату болып табылады.
Мемлекеттік басқаруды қоғамдық даму институты ретінде мемлекеттік басқару туралы білім, тәжірибе, түрлі эксперименттердің нәтижелері теориялар, құқықтық нормативтік база, адам ресурсы ретінде түсінеміз.
Сондықтан мемлекеттік басқаруды құбылыс ретінде ғамымдар зеттеп мемлекеттік қызметшілерге соны түсіндіріп, үйретіп, түрлі теориялар ретінде көрсету керек. Мемлекеттік басқару өзіндік жүйелер арқылы жүзеге асады. Олар 3 логикалық жүйе арқылы түсіндіріледі:
I.Мемлекеттік басқару субъекті (мемлекет) + басқарылатын қоғамдық жүйе (халық, саясат,экономикалық- әлеуметтік, табиғиғат).
Бұл жүйе 2 элементті біріктіреді:
1)Мемлекеттің өзінің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуін
2) Мемлекеттік басқару субъектілерімен басқарылатын жүйенің қарым-қатынас құралы.
II. Логикалық жүйе. Мемлекеттік басқарудың доминанттық элементтері бар жүйесі: табиғат -- мақсат -- қызмет (функция) -- құрылым--процесс-- нәтиже.
III. Мемлекеттік басқару- субьективтік құбылыс.
Басқару процесін жүзеге асыру үшін басқару субъекті адамдардың санасының нәтижесі болатын түрлі элементтерді пайдаланады: ақпарат, білім, ұйымдастыру, нормативтік ресурстар, идеялар, үлгілер, сараптамалық бағалар, басқару ықпалы бар шешімдер, басқару процесіне қатысушылардың әрекеттері, басқарудың субъективтік нәтижелері.
Мемлекеттік басқарудың бірнеше түрлері бар. Олардың түрлеріне тоқталмас бұрын мемлекеттік басқарутүрлеріне анықтама берер болсақ, мемлекеттік басқару түрлері дегеніміз - мемлекеттің басқаруда қолданылатын құралдар мен әдістерінің жиынтығы. Мемлекеттік басқарудағы негізгі міндет - бұл адамдардың және қоғамның басқару субъектілері және объектілері ретіндегі рөлін және орнын білу, анықтау.
I. Орталықпен региондардың қатынас мінез іне қарай: субординациялық (бұйрық) және координациялық (ұсыныс) басқару.
II. Меншік нысандарын пайдалану бойынша республикалық коммуналдық және жеке басқару болады.
III. Басқарылатын объектіге жасалатын ықпалына қарай саласық және жергілікті басқару.
IV. Басқарудың уақыт шектерінің маштабына қарай стратегиялық, оператифтік, тактикалық басқару болады.
V. Мемлекеттік басқаруда қолданылатын әдістерге қарай әкімшілік және экономикалық.
Мемлекеттік басқаруда мемлекеттік биліктің ұйымдастырылуы. Мемлекеттік билік- бұл мемлекеттік - құқықтық құралдар, әдістер мен тәсілдер жүйесі. Осылардың көмегімен билік етуші субъектілердің ерік- жігері іске асырылады немесе қоғам өмірінің экономикалық, әлеуметтік және рухани салаларын басқару жүзеге асырылады. Билік мемлекеттік буындар жүйесі арқылы көрінеді. Олар әр алуан. Мемлекеттік орган дегеніміз - белгіленген тәртіппен құрылған азаматтар ұжымы, ол біріңғай мемлекеттік аппараттың бөлігі болып табылады. Оған мынадай белгілер тән:
1) орган мемлекет орнатқан тәртіпте құрылады;
2)органға мемлекет өз міндеттері мен қызметін жүзеге асыруы үшін уәкілеттілік береді: бұл орайда ол жекелеген қызметті де қызметшілер жиынтығын да орындауы мүмкін;
3) Органға мемлекеттік билік берілген. Ол басқа мамлекеттік органдар лауазымды органдар, азаматтар орындауға тиісті міндетті актілер шығара алады және өздері шығарған актілердің орындалуын қамтамасыз етеді;
4)Мемлекет органдары үшін белгіленген ережелерге сәйкес әрекет етулері тиіс.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мемлекеттік қызметті іске асыру нысаны бойынша - өкілді, атқарушы, сот, прокуратура және өзге де бақылаушы - қадағалаушы органдарға бөлінеді. Бұл органдар заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне бөлу қағидатына негізделген; Дәрежесіне қарай- орталық және жергілікті болып жіктеледі, өкілеттік мерзімі бойынша - тұрақты (қызмет мерзімі шектелмей құрылады) және уақытша (қысқа мерзімді мақсаттарға жету үшін құрылады); құзіретін жүзеге асыру тәртібі бойынша - алқалы (Парламент) және дара (Президент) басшылық; қызметінің құқылық нысаны бойынша - құқық шығарушы, құқық қолдаушы және құқық қорғаушы; құзіретінің сипатына қарай - жалпы (Үкімет) және арнаулы ( министрліктер) органдар болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік органдарды құру және олардың қызмет етуін айқындаушы негізгі қағидат билікті бөлу теориясы болып табылады. Ол билікті органдар және лауазымды адамдар, әлеуметтік топтар, мекемелер немесе жекелеген адамдар тарапынан қиянат болмауы үшін амалдар жасайды. Бұл орайда олардың әрқайсысы дербес әрі бірін - бірі тежеуші әрі тепе - теңдік жүйесі бола отырып, өз қызметтерін органның айрықша жүйесі және ерекшелікті нысандар арқылы жүзеге асырады.
Тежемелік және тепе- теңдік жүйесі (аса маңызды қағидаттың бірі) - онда әлдебір билікті, басқа органның әрекетін белгілі бір дәрежеде шектеуге мүмкіндік берілуі, мемлекеттің әлдебір тұтқасының билікті өз қолына шоғырландыруын болдырмауы көзделінген. Билікті бөлу қағидататы Конституцияның Президент (3 бөлім), Парламент (4 бөлім)
Үкімет (5 бөлім) және соттар (6 бөлім) мәртебелерін белгілейтін нормаларда іске асырылып нақтыланған. Бұл қағидаттың мазмұны олардың өзара іс- қимыл жасау қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылуын білдіреді. Мысалы, Парламентке берілген заң қабылдау айрықша қызметі Президенттің заңдарды қайтау құқығымен үйлестірілген. Президентке заңдарға қайшы келмейтін жарлықтар шығару құқығы берілген. Ал Үкіметке Конституция, заңдар және соларды орындау үшін қаулылар шығару құқығы берілген.
Ел президентінің мемлекеттік басқару мәселелерінде атқаратын ролі. Мемлекеттік биліктің біріңғай жүйесінде Қазақстан Республикасы Президентінің орны айрықша. Мемлекет басшысы ретінде нақ Президент билік тармақтарының әрқайсысының қызметіне белсене араласады. Президент деген ұғым конституциялық құқылық мағынада мемлекет басшысы деген мағынаны білдіреді. Бұл қызмет сол үшін әлемдік тәжірибеде тағайындалған (АҚШ, Франция).
Президент қызметі тұңғыш рет Қазақстанда 1990 жылғы 24 сәуірде Жоғарғы Кеңес қабылданған Заңмен тағайындалды, онда алғашқы Президентті Жоғарғы Кеңес алты жыл мерзімге сайлайды деп белгіледі. Н.Ә. Назарбаев тұңғыш Президент болып сайланды. Кейін 1991 жылғы 16 қазанда Президент сайлауы туралы заң қабылданып, мұнда Президентті республика халқының жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлауы көзделеді. Осы Заңның негізінде Республика Президентінің сайлауы өткізіліп, онда Н.Ә. Назарбаев тағы да сайланды. 1991 жылы 10 желтоқсанда Жоғарғы Кеңес одан ант қабылдады және осы сәттен бастап ол қызметіне кірісті деп есептеледі әрі сол күн оның Қазақстан Республикасы Президентінің қызметінде болу мерзімін есептеудің басы болып табылады. Соңынан, 1998 жылғы 7 қазандағы Конституцияға енгізілген өзгерістерге сәйкес Презденттік мерзім жеті жылға дейін ұзартылды.
Демек, Президент мемлекеттік биліктің шыңы. Қазақстан Республикасының Президентін биліктің төртінші тармағы ретінде қарауымыздың мәні мынада. Шын мәнінде Президент барлық билік тармақтарынан оқшау тұр. Себебі, конституциялық тұжырымдарға сәйкес ол - мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатынан негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халқаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғарғы лауазымды тұлға. Атқарушы билікті тікелей жүзеге асырмаса ол еліміздің билік құрамындағы ең ірі тұлға. Олай дейтініміз атқарушы билікті жүзеге асырушы Үкімет өзінің бүкіл қызметінде Республика Президентінің алдында жауапты және ол өз бастамасы бойынша Үкіметтің өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдауға оның кез келген мүшесін қызметтен босатуға қақылы. Сонымен бірге Конституцияның 40- бабының 3- тармағына сәйкес Республика Президенті мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді. Сөйтіп, ол- халықпен мемлекеттің билік бірлігінің Конституцияның мызғымастығының адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі (40- баптың 2- тармағы). Бұл жорамалымыздың дұрыстығына Президенттің атқарушы өкілеттілігі айғақ.
Президентке Қазақстан Республикасы Конституциясының 44- бабында көрсетілген міндеттерді орындау үшін қажетті кең өкілеттіктер берілген.
Президентт атқарушы билік саласында:
Парламанттің келісімімен Республика Премьер- министрін қызметке тағайындайды; оны қызметінен босатады; Премьер- министрдің ұсынуымен Республика Үкіметінің құрылымын белгілейді; оның мүшелерін қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;Республиканың Үкімет құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдарын құрады, таратады, қайта құрады; Үкімет мүшелерінің антын қабылдайды; Үкіметтің аса маңызды мәселелер бойынша отырыстарында төрағалық етеді; Республика Премьер- министрінің ұсынуымен Республиканың мемлекеттік бюджеті есебінен ұсталатын барлық органдардың қызметкерлеріне арналған қаржыландыру мен еңбекақы төлеудің бірыңғай жүйесін бекітеді; Республика Президенті өз бастамасы бойынша Үкіметтің өкілеттігін тоқтатуға шешім қабылдауға және оның кез келген мүшесін қызметтен босатуға қақылы. Премьер- министр қызметінен босату бүкіл Үкіметтің өкілеттігі тоқтатылғанын білдіреді. Сонымен қатар Президент Үкіметтің орнынан түсуі туралы шешімді Үкіметтің өз мәлімдемесі бойынша да, сондай- ақ Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірген жағдайда да қабылдайды.
Мемлекеттік органдар құрылымын жетілдіру. Тәуелсіздік жылдары біз мемле - кет - тік құрылыста, әлеуметтік-экономи - ка - лық өркендеуде, түрлі этностар мен кон - - фессиялар арасындағы келісімде әлем жұртшылығы таныған нәтиже - лер - ге қол жеткізіп, халықаралық қоғам - дас - тық - - қа толық хақылы мүше ретінде кірген болатынбыз.
Біз басты мақ - са - ты - мыз - Қазақстанды әлемдегі бәсекеге ба - рынша қабілетті 50 елдің қатарына енгізуге кірісіп те кеттік. Елбасымыз Наурыздағы Жолдауда экономикамызды да - мы - тудың басым бағыттарын баяндап бер - ген болатын. Енді Үкіметтің осы стратегиялық мақсатқа қол жеткі - зе - тін нақты іс-шаралар жоспары болуға тиісті сияқты.
Әрине, Жолдауда алға қойылған маңызды міндеттерді орындау үшін бізге іскер Үкімет қажет.
"Қазақстан-2030" Стратегиясында біз дамуымыздың негізгі басымды - лық - тарының бірі ретінде ықшам әрі кәсіби Үкімет жасақтауды алға қойған едік. Қазір біз өтпелі кезеңді табыспен аяқтап, дамуымыздың жаңа кезеңіне қадам басқан кезде бұл міндеттің маңызы бұрынғыдан да арта түседі.
Германияның канцлері Отто фон Бис - марк 19-ғасырда айтқанындай: "Қауқарсыз заңдар мен қарымды ше - неу - ніктер арқылы елді басқару мүмкін болар-ау, алайда, қауқарсыз шенеу - нік - тер - мен ешқандай заң да көмектесе алмайды".
Осы тұрғыда біз мемлекеттік басқаруды жаңартудың нақты жолдары мен оны одан әрі дамытудың іс-шараларын жасауымыз қажет.
Біз мемлекеттік қызметті тұтынушы - лар - дың мүдделері барынша ескерілетін мемлекеттік басқарудың сапалы жаңа моделін жасайтын боламыз. Мемлекет - тік аппарат корпоративтік басқару, ашық - тық және қоғам алдында есеп беру қа - ғидаттарының негізінде ең озық ха - лық - аралық тәжірибеге сүйене отырып жұмыс істеуі тиіс.
Елбасының Наурыздағы Жолдауынан кейін бұл бағытта маңызды құрылым - дық өзгерістер жасалды. Биылғы жылдың 1 шілдесінен бас - тап Ұлттық қор мен бюджет жаңа ереже бойынша жұмыс істеуде.
"Самұрық" қазақстандық холдингі" және "Қазына" тұрақты даму қоры" акционерлік қоғамдары құрылды. Олар - дың міндеті - мемлекеттік активтерді корпоративтік түрде басқарудың сапасын халықаралық деңгейге көтеру.
Тап осындай қағидаттар бойынша аграрлық секторда "ҚазАгро" холдинг компаниясын құру қажет.
Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпора - ция - лар (ӘКК) құрылуда. Жуырда Қараған - ды облысында әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияның ізашар жобасы ретінде "Сарыарқа" корпорациясы іске қо - сыл - ды. Осы орайда биылғы жылдың со - ңы - на дейін еліміздің барлық аумақтарын қамтитын жеті Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорация құрылуға тиіс.
Құрылымдық өзгерістердің мазмұны мен сапасына басты басымдылық бері - луі керек.
Елбасы мемлекеттік басқаруды жаңарту мақ - сатында Үкіметке төмендегідей шара - лар - ды жүзеге асырған болатын. Оның алғашқысы - мемлекеттік органдар құрылымын жетілдіру. Үкімет қайсыбір аралық буындарды алып тастау арқылы биліктің барлық деңгейіндегі лауазым - дық сатыларды қысқартуы тиіс. Басқару шешімдерін қабылдаған кезде мемле - кет - тік органдар жұмысының кешен - ді - лігі қамтамасыз етілуі тиіс.
Саяси мемлекеттік қызметшілердің саны да қысқартылатын болады.
Орталық мемлекеттік органдар, ведомстволық бағыныстағы аймақтық бөлімшелер және жергілікті атқарушы органдар арасындағы функциялардың қайталануын болдырмау мақсатында Үкімет функцияларға талдауды оқта-текте емес, тұрақты жүргізіп отыруы тиіс. Осындай талдаудың қорытын - ды - ла - ры бойынша мемлекеттік органдар құ - рылымын жетілдіру және мемле - кеттік аппаратты қысқарту жөнінде тиісті шешімдер қабылдануы тиіс.
Министрліктерге саясатты әзірлеу және оның іске асырылуын бақылау, сая - си шешімдер қабылдау, нормаларды жасау қызметі және қарамағындағы комитеттердің қызметін үйлестіру функ - циялары бекітіліп берілуі керек. Өз кезегінде министрліктердің коми - тет - тері белгіленген саясатты іске асырумен дер - бес айналысып, бақылау және қада - ғалау функцияларын жүзеге асыруға тиіс.
Министрліктер мен ведомство - лар - дың, әкімдіктердің реттеуші функция - ла - рын арттыру үшін олардың басқару - шы - лық шешімдер қабылдаудағы өкілет - тіктері мен дербестігі күшейтілуге тиіс.
Үкімет құрамына кірмейтін агент - тік - тердің мәртебесі мен өкілеттіктерін, олардың мемлекеттік басқару жүйесіндегі рөлін айқындап алу керек.
Мемлекеттік қызмет көрсетудің жоғары сапасына қол жеткізу. Кәсіби мемлекеттік аппаратты құру және сыбайлас жемқорлықты жою мақсатында мемлекеттік органдардың бірыңғай еңбекақы төлеу жүйесі елеулі өзгерістерге түседі.
Мемлекеттік органдар мен әрбір қызметкердің жұмыс сапасын бағалау жүйесі енгізілуі тиіс, ал жалақы мемле - кет - тік қызметшінің кәсіпқойлығы мен орындайтын жұмысының тиімділігіне ғана байланысты болуы қажет.
Саяси мемлекеттік қызметшілер бой - ынша мемлекеттік органдар қызме - тін рейтингтік бағалау нәтижелерінің не - гізінде жылдық бонустар төлеу жүйе - сін дайындау қажет. Мемлекеттік қыз - метшілердің жауапкершілігін күшейтіп, мемлекеттік органдар қызметін баға - лау - дың біртұтас жүйесін қалыптастыр - ған - нан кейін Үкімет мемлекеттік аппарат - ты қысқартудың есебінен жалақыны жекеменшік сектормен салыстыруға келетін деңгейге дейін кезең-кезеңімен көтеру жөнінде ұсыныс енгізуі тиіс. Мем - лекеттік аппаратты қысқартудан түс - кен барлық қаржы жалақыны көтеру - ге жұмсалады. Менің есебім бойынша мемлекеттік қызметшілердің 30%-ға жуығы қысқартылатын болады.
Еңбекақы төлеу қорының құрамын - да әкімшілік мемлекеттік қызмет - ші - лер - ді ынталандыру үшін арнайы қор қа - лып - тастырылуы мүмкін. Оны жоғары жұ - мыс нәтижелері үшін сыйлық беруге және келісім-шарт бойынша қосымша қыз - меткерлер жалдауға пайдалану қажет.
Барлық мемлекеттік органдарда мемлекеттік қызмет көрсетудің салалық стандарттары әзірленуге және енгізілуге тиіс.
ИСО халықаралық сапа стандарт - тары, мемлекеттік органдар жұмы - сы - ның ашықтығы және олардың қоғам ал - дында есеп беру қағидаты кезең-кезеңімен енгізілетін болады.
Әрбір мемлекеттік органның өз даму стратегиялық жоспары болуға тиіс, онда нақты мақсаттар мен міндеттер, соларға қол жеткізудің жолдары, сон - дай-ақ даму мүмкіндіктері көрсетіледі.
Мемлекеттік қызмет көрсету стан - дарт - тарын сақтауды бақылау мақса - тын - да, қарапайым халық пен кәсіпкерлер арасында жүйелі әлеуметтік сауалдама жүргізу жолымен де жүргізілетін ішкі және сыртқы аудит жүйесі құрылатын болады.
Барлық жерде "электронды үкімет - ті" енгізу азаматтар мен ұйымдарға са - па - лы мемлекеттік қызметке жедел қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Әкімшіліктендіруді жаңарту. 2007 жылы орталық мемлекеттік органдар мен облыс әкімдіктері қызме - тін тұрақты негізде рейтингілік бағалау жүйесі енгізілетін болады. Бұл жұмыс үдерісін ішкі әкімшіліктендіруді жақ - сар - ту, бюджет қаржысын жұмсау тиім - ді - лігін арттыру және мемлекеттік қыз - мет көрсету сапасын қамтамасыз ету мақсатында жасалады. Аталған шара мемлекеттік органдарды өз қызметінің тиімділігін арттыруға ынталандыруды көздейді.
Бюджеттік жоспарлауда қатаң бюд - жет - тік шектеулерге барудан гөрі нақты түпкі нәтижелерге бағдарланған қаржы - ландыру жүйесіне көшуге баса мән беріледі. Мемлекеттік, салалық, өңірлік және бюджеттік бағдарламалардың нақты мақсаты мен индикаторлары бо - лу - ға тиіс. Бюджеттік қаржыны жұмсау мен тиісті бағдарламаларды іске асы - ру - ға бірінші басшылардың жауапкершілігі күшейтіліп, пәрменді бақылау жүйесі құры - луы керек. Мұнан басқа, әрбір мем - лекеттік орган өз қызметінің өнім - ділі - гін арттыру есебінен әкімшілік шы - ғындарды қысқартуға міндетті болады.
Орталық мемлекеттік органдарда Мемлекет басшысы тағайындайтын, олардың аппараттарындағы жұмыстың тұрақтылығын қамтамасыз ететін Статс-хатшы жоғары әкімшілік лауазымы енгізілуі қажет.
Статс-хатшы мемлекеттік органның барлық ішкі істеріне жетекшілік жасайтын болады, бұл жоғары басшы - лық - тың саясатты әзірлеумен және стра - тегиялық мәселелермен айналысуына мүмкіндік береді.
Әкімшілік мемлекеттік қызметші - лер - дің жұмысын бағалаудың тетіктері ен - гізіледі, сондай-ақ олардың орталық пен аймақтық құрылымдар арасында алмасып отыру тетігі әзірленетін болады.
Біз әкімшілік кедергілерді, бюро - кра - тиялық "сөзбұйда" мен шектен тыс тек - серулерді қысқарту жөніндегі жұ - мыс - ты жалғастыратын боламыз.
Шағын және орта бизнес мүд - де - ле - рін қорғау мемлекеттік реттеу норма - ла - рын енгізу кезінде де, сонымен бірге олар - ды жүзеге асыру кезінде де күшей - тілетін болады.
Бейіндік емес активтер мен мемле - кет - ке тән емес функцияларды бәсеке - лес - тік ортаға беру жөніндегі жұмыс 2006 жылдың соңына дейін аяқталуға тиіс.
Көлеңкелі экономиканы қысқарту үшін біз "Мүлікті жария етуге байла - нысты рақымшылық жасау туралы" Заң қабылдадық. Адамдар құпиялылықтың қатаң сақталатынына сенімді болуы керек. Өз басым Мемлекет басшысы ретінде бұған кепілдік беремін. Осының алдында жүзеге асырылған қаржыны жа - рия ету тәжірибесі мұны қуаттай алады. Құпиялылықты сақтау мәселесін күшейту және мүлікті жария ету ак - ция - сының мерзімін 2007 жылдың 1 сәуі - ріне дейін ұзарту үшін Парламенттен "Мүлікті жария етуге байланысты рақымшылық жасау туралы" Заңға тиісті өзгерістер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мемлекеттік билік - тікелей мемлекеттің өзі жүргізетін немесе өзінің атынан жүргізуге өкілеттілік беріп, өз жәрдемімен өзге бір ұйым, мекеме арқылы жүргізетін қоғамдық биліктің бір түрі, мемлекеттік басқару органдарының жиынтығы.[1]
Мемлекеттік билік өз қырын өзгелерге тану үшін мәжбүрлеу күштеріне арқа сүйейді. Мәжбүрлеу жоқ жерде Мемлекеттік билік те жоқ, мәжбүрлеу тек тарихи жағдайға және билік болмысына қарай басқа мазмұнда, әр түрлі нысанда көрініс береді. Сондай-ақ, Мемлекеттік билік қатынастары ырық жүргізу сипатында болады және өз құрылысына орай үстемдік пен бағыныштылық әрі жетекшілік пен мойынұсынушылықтан құрылады.
Ол қызметіне қарай:
заң шығарушы;
атқарушы;
сот билігі
болып бөлінеді. Билік объектісі мен субъектісінің қарым- қатынасына қарай:
авторитарлық;
тоталитарлық;
демократиялық
болып бөлінеді. Басқа қоғамдық билік түрлерінен ажыратуға негіз болатын Мемлекеттік биліктің белгілері мыналар:
пәрменінің бүкіл қоғамға жүруі,
пәрменінің бүкіл қоғамға жүруі,
жария-саяси сипатта жүруі,
мемлекеттік мәжбүрлеуге сүйенуі және арнайы адамдар - мемлекеттік қызметкерлер арқылы жүзеге асырылуы.[2]
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін қамтамасыз ету қай кезде де, қай елде де жұртшылық назарын ұдайы аударып келген мәселе. Мемлекеттік басқару тиімділігін арттыруды қамтамасыз етудің өзекті бір тәсілі ретінде оны демократияландыру мәселесі алға тартылады. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттырудың басты әдісі ретіндегі демократияландыру үрдісінің әлем тарихындағы тәжірибесі жетіп жатыр. Алайда, оны біздің елде іс жүзінде асыру мемлекеттік басқарудың бірқатар ерекшеліктерін ескеріп отыруды керек қылады.
Бүгінде мемлекеттік басқарудың міндеті мен мазмұны - оның қарауындағы институттардың барлығы қоғамға ұйымдастырушылық тұрғыдан жаңаша ықпал туге тиіс дегенге саяды. Мұның өзі билікті ретке келтіріп, жетілдіре отырып, барлық азаматтардың әл-ауқатын көтеруді қамтамасыз етпек. Сондай-ақ, бүгінгі мемлекет қазіргі демократиялық қоғамды жария басқару жүйесіндегі азаматтық институттардың жетекші басқару тұлғасы болып табылады.
Мемлекеттік басқаруды демократияландыру үрдісі мемлекеттік басқару билігінің мазмұны туралы түсініктерімізді теориялық тың қағидалар тұрғысынан да дәлелдеуді қажет етеді. Қазіргі қоғамдағы мемлекеттік басқару билігі басшылық тұлғаларының нақтылы құқықтық әлеуетінен құралады. Атап айтқанда, бұл мемлекеттік басқару тұлғаларының міндетіне, мемлекеттік ескі институттарды қайта құрып жаңасын ұйымдастыру, оларды толыққанды құқықпен қамтамасыз ету, басшыларын тағайындау, қажетті ақпараттық, қаржылық, материалдық, техникалық ресурстармен қамтамасыз ету, олардың басшылық міндеттерін айқындау, оны жүзеге асыруларын бақылап, қорытындыларын шығару, сол секілді атқарушылардың жұмысына баға беру жатады.
Мемлекеттік басқаруды демократияландырудың өзіндік тәсілдері ретінде мынадай негізгі үрдістерді қарастырған жөн:
Мемлекеттік басқару міндеттерін орталықсыздандыру. Бұл тәсілге көшкенде жоғарыдағы мемлекеттік басқару органдарының билік міндеттері басшылықтың төменгі буындарына беріліп, олар мемлекеттік басқару нысандарына жақындай түседі.
Мемлекеттік басқару өкілдерін шоғырландырмау. Бұл арада жоғары басқару органдарынан төменгі билік буындарына тиісті мүмкіндіктерді жүзеге асыруға қажет кейбір нақтылы міндеттер беріледі.
Шешімдер қабылдау барысында басқаруды демократияландыру тәсілі ретінде ұжымдық бастаулар ұлғаяды. Мұндай жағдайда басқару жүйесіндегі биліктің бір адамның қолына шоғырландыруы кеміп, ұжымдық институттардың алқа мәжілістерімен өкілдер кеңесінің рөлі артады.
Мемлекеттік басқару органдарының қызметіндегі демократияландырудың бір тәсілі ретінде жариялылық пен ашықтық өріс жаяды. Сөйтіп барша азаматтармен бұқаралық ақпарат құралдары үшін дерек көздерінеқол жеккізудің жолдары ашылады. Олар іс жүзінде күллі мемлекеттік басқару ісінің жаңалықтарынан хабардар болып, басқару органдары қызметін ұйымдастыруға атсалысады.
Мемлекеттік басқару органдарының азаматтық институттар алдындағы сайлануы, есеп беріп, бақылауында болуы - қазіргі қоғамдағы басқаруды демократияландырудың басты тәсілі болып табылады.
Мемлекеттік органдардың барлық деңгейіндегі қызметінің бағдарламасы мен міндеттерін азаматтық институттар бекітіп, айқындап отыруы басқарудың және бір маңызды тәсілі саналады.
Мемлекеттік басқарудың түсінігі мен түрлері. Басқару - түрлі табиғи ұйымдастырылған жүйелердің белгіленген құрылымын сақтау үшін олардың қызмет ету режимін көтермелеу үшін бағдарламаларын мақсаттарын жүзеге асыратын элемент немесе функция.
Мемлекеттік басқару дегеніміз- мемлекет адамдардың, қоғамның және жеке өміріңе араласып, оны өзгертіп және практикалық ұйымдастыру және қадағалау арқылы оларды бірыңғай тәртіпке келтіру.
Мемлекеттік басқару- бұл тек қана қызмет процестер құбылысы емес, сонымен қатар бұл ғылым және оқу курсы. Ғылым ретінде мемлекеттік басқару институттарын, органдарды, құбылыстарды , тәсілдерді, процестерді зерттейді, олардың жақсы- жаман жақтарын анықтап кемшіліктерін талдайды.
Мемлекеттік басқарудың басты міндеті - тұлғаның, ұжымның мемлекет пен қоғамның тіршілік әрекетін және өзара қатынастарын реттеумен жөнге салу, мемлекеттік билікті қолдану арқылы олардың рационалды қарым- қатынастарын орнату болып табылады.
Мемлекеттік басқаруды қоғамдық даму институты ретінде мемлекеттік басқару туралы білім, тәжірибе, түрлі эксперименттердің нәтижелері теориялар, құқықтық нормативтік база, адам ресурсы ретінде түсінеміз.
Сондықтан мемлекеттік басқаруды құбылыс ретінде ғамымдар зеттеп мемлекеттік қызметшілерге соны түсіндіріп, үйретіп, түрлі теориялар ретінде көрсету керек. Мемлекеттік басқару өзіндік жүйелер арқылы жүзеге асады. Олар 3 логикалық жүйе арқылы түсіндіріледі:
I.Мемлекеттік басқару субъекті (мемлекет) + басқарылатын қоғамдық жүйе (халық, саясат,экономикалық- әлеуметтік, табиғиғат).
Бұл жүйе 2 элементті біріктіреді:
1)Мемлекеттің өзінің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуін
2) Мемлекеттік басқару субъектілерімен басқарылатын жүйенің қарым-қатынас құралы.
II. Логикалық жүйе. Мемлекеттік басқарудың доминанттық элементтері бар жүйесі: табиғат -- мақсат -- қызмет (функция) -- құрылым--процесс-- нәтиже.
III. Мемлекеттік басқару- субьективтік құбылыс.
Басқару процесін жүзеге асыру үшін басқару субъекті адамдардың санасының нәтижесі болатын түрлі элементтерді пайдаланады: ақпарат, білім, ұйымдастыру, нормативтік ресурстар, идеялар, үлгілер, сараптамалық бағалар, басқару ықпалы бар шешімдер, басқару процесіне қатысушылардың әрекеттері, басқарудың субъективтік нәтижелері.
Мемлекеттік басқарудың бірнеше түрлері бар. Олардың түрлеріне тоқталмас бұрын мемлекеттік басқарутүрлеріне анықтама берер болсақ, мемлекеттік басқару түрлері дегеніміз - мемлекеттің басқаруда қолданылатын құралдар мен әдістерінің жиынтығы. Мемлекеттік басқарудағы негізгі міндет - бұл адамдардың және қоғамның басқару субъектілері және объектілері ретіндегі рөлін және орнын білу, анықтау.
I. Орталықпен региондардың қатынас мінез іне қарай: субординациялық (бұйрық) және координациялық (ұсыныс) басқару.
II. Меншік нысандарын пайдалану бойынша республикалық коммуналдық және жеке басқару болады.
III. Басқарылатын объектіге жасалатын ықпалына қарай саласық және жергілікті басқару.
IV. Басқарудың уақыт шектерінің маштабына қарай стратегиялық, оператифтік, тактикалық басқару болады.
V. Мемлекеттік басқаруда қолданылатын әдістерге қарай әкімшілік және экономикалық.
Мемлекеттік басқаруда мемлекеттік биліктің ұйымдастырылуы. Мемлекеттік билік- бұл мемлекеттік - құқықтық құралдар, әдістер мен тәсілдер жүйесі. Осылардың көмегімен билік етуші субъектілердің ерік- жігері іске асырылады немесе қоғам өмірінің экономикалық, әлеуметтік және рухани салаларын басқару жүзеге асырылады. Билік мемлекеттік буындар жүйесі арқылы көрінеді. Олар әр алуан. Мемлекеттік орган дегеніміз - белгіленген тәртіппен құрылған азаматтар ұжымы, ол біріңғай мемлекеттік аппараттың бөлігі болып табылады. Оған мынадай белгілер тән:
1) орган мемлекет орнатқан тәртіпте құрылады;
2)органға мемлекет өз міндеттері мен қызметін жүзеге асыруы үшін уәкілеттілік береді: бұл орайда ол жекелеген қызметті де қызметшілер жиынтығын да орындауы мүмкін;
3) Органға мемлекеттік билік берілген. Ол басқа мамлекеттік органдар лауазымды органдар, азаматтар орындауға тиісті міндетті актілер шығара алады және өздері шығарған актілердің орындалуын қамтамасыз етеді;
4)Мемлекет органдары үшін белгіленген ережелерге сәйкес әрекет етулері тиіс.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мемлекеттік қызметті іске асыру нысаны бойынша - өкілді, атқарушы, сот, прокуратура және өзге де бақылаушы - қадағалаушы органдарға бөлінеді. Бұл органдар заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне бөлу қағидатына негізделген; Дәрежесіне қарай- орталық және жергілікті болып жіктеледі, өкілеттік мерзімі бойынша - тұрақты (қызмет мерзімі шектелмей құрылады) және уақытша (қысқа мерзімді мақсаттарға жету үшін құрылады); құзіретін жүзеге асыру тәртібі бойынша - алқалы (Парламент) және дара (Президент) басшылық; қызметінің құқылық нысаны бойынша - құқық шығарушы, құқық қолдаушы және құқық қорғаушы; құзіретінің сипатына қарай - жалпы (Үкімет) және арнаулы ( министрліктер) органдар болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік органдарды құру және олардың қызмет етуін айқындаушы негізгі қағидат билікті бөлу теориясы болып табылады. Ол билікті органдар және лауазымды адамдар, әлеуметтік топтар, мекемелер немесе жекелеген адамдар тарапынан қиянат болмауы үшін амалдар жасайды. Бұл орайда олардың әрқайсысы дербес әрі бірін - бірі тежеуші әрі тепе - теңдік жүйесі бола отырып, өз қызметтерін органның айрықша жүйесі және ерекшелікті нысандар арқылы жүзеге асырады.
Тежемелік және тепе- теңдік жүйесі (аса маңызды қағидаттың бірі) - онда әлдебір билікті, басқа органның әрекетін белгілі бір дәрежеде шектеуге мүмкіндік берілуі, мемлекеттің әлдебір тұтқасының билікті өз қолына шоғырландыруын болдырмауы көзделінген. Билікті бөлу қағидататы Конституцияның Президент (3 бөлім), Парламент (4 бөлім)
Үкімет (5 бөлім) және соттар (6 бөлім) мәртебелерін белгілейтін нормаларда іске асырылып нақтыланған. Бұл қағидаттың мазмұны олардың өзара іс- қимыл жасау қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылуын білдіреді. Мысалы, Парламентке берілген заң қабылдау айрықша қызметі Президенттің заңдарды қайтау құқығымен үйлестірілген. Президентке заңдарға қайшы келмейтін жарлықтар шығару құқығы берілген. Ал Үкіметке Конституция, заңдар және соларды орындау үшін қаулылар шығару құқығы берілген.
Ел президентінің мемлекеттік басқару мәселелерінде атқаратын ролі. Мемлекеттік биліктің біріңғай жүйесінде Қазақстан Республикасы Президентінің орны айрықша. Мемлекет басшысы ретінде нақ Президент билік тармақтарының әрқайсысының қызметіне белсене араласады. Президент деген ұғым конституциялық құқылық мағынада мемлекет басшысы деген мағынаны білдіреді. Бұл қызмет сол үшін әлемдік тәжірибеде тағайындалған (АҚШ, Франция).
Президент қызметі тұңғыш рет Қазақстанда 1990 жылғы 24 сәуірде Жоғарғы Кеңес қабылданған Заңмен тағайындалды, онда алғашқы Президентті Жоғарғы Кеңес алты жыл мерзімге сайлайды деп белгіледі. Н.Ә. Назарбаев тұңғыш Президент болып сайланды. Кейін 1991 жылғы 16 қазанда Президент сайлауы туралы заң қабылданып, мұнда Президентті республика халқының жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлауы көзделеді. Осы Заңның негізінде Республика Президентінің сайлауы өткізіліп, онда Н.Ә. Назарбаев тағы да сайланды. 1991 жылы 10 желтоқсанда Жоғарғы Кеңес одан ант қабылдады және осы сәттен бастап ол қызметіне кірісті деп есептеледі әрі сол күн оның Қазақстан Республикасы Президентінің қызметінде болу мерзімін есептеудің басы болып табылады. Соңынан, 1998 жылғы 7 қазандағы Конституцияға енгізілген өзгерістерге сәйкес Презденттік мерзім жеті жылға дейін ұзартылды.
Демек, Президент мемлекеттік биліктің шыңы. Қазақстан Республикасының Президентін биліктің төртінші тармағы ретінде қарауымыздың мәні мынада. Шын мәнінде Президент барлық билік тармақтарынан оқшау тұр. Себебі, конституциялық тұжырымдарға сәйкес ол - мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатынан негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халқаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғарғы лауазымды тұлға. Атқарушы билікті тікелей жүзеге асырмаса ол еліміздің билік құрамындағы ең ірі тұлға. Олай дейтініміз атқарушы билікті жүзеге асырушы Үкімет өзінің бүкіл қызметінде Республика Президентінің алдында жауапты және ол өз бастамасы бойынша Үкіметтің өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдауға оның кез келген мүшесін қызметтен босатуға қақылы. Сонымен бірге Конституцияның 40- бабының 3- тармағына сәйкес Республика Президенті мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді. Сөйтіп, ол- халықпен мемлекеттің билік бірлігінің Конституцияның мызғымастығының адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі (40- баптың 2- тармағы). Бұл жорамалымыздың дұрыстығына Президенттің атқарушы өкілеттілігі айғақ.
Президентке Қазақстан Республикасы Конституциясының 44- бабында көрсетілген міндеттерді орындау үшін қажетті кең өкілеттіктер берілген.
Президентт атқарушы билік саласында:
Парламанттің келісімімен Республика Премьер- министрін қызметке тағайындайды; оны қызметінен босатады; Премьер- министрдің ұсынуымен Республика Үкіметінің құрылымын белгілейді; оның мүшелерін қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;Республиканың Үкімет құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдарын құрады, таратады, қайта құрады; Үкімет мүшелерінің антын қабылдайды; Үкіметтің аса маңызды мәселелер бойынша отырыстарында төрағалық етеді; Республика Премьер- министрінің ұсынуымен Республиканың мемлекеттік бюджеті есебінен ұсталатын барлық органдардың қызметкерлеріне арналған қаржыландыру мен еңбекақы төлеудің бірыңғай жүйесін бекітеді; Республика Президенті өз бастамасы бойынша Үкіметтің өкілеттігін тоқтатуға шешім қабылдауға және оның кез келген мүшесін қызметтен босатуға қақылы. Премьер- министр қызметінен босату бүкіл Үкіметтің өкілеттігі тоқтатылғанын білдіреді. Сонымен қатар Президент Үкіметтің орнынан түсуі туралы шешімді Үкіметтің өз мәлімдемесі бойынша да, сондай- ақ Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірген жағдайда да қабылдайды.
Мемлекеттік органдар құрылымын жетілдіру. Тәуелсіздік жылдары біз мемле - кет - тік құрылыста, әлеуметтік-экономи - ка - лық өркендеуде, түрлі этностар мен кон - - фессиялар арасындағы келісімде әлем жұртшылығы таныған нәтиже - лер - ге қол жеткізіп, халықаралық қоғам - дас - тық - - қа толық хақылы мүше ретінде кірген болатынбыз.
Біз басты мақ - са - ты - мыз - Қазақстанды әлемдегі бәсекеге ба - рынша қабілетті 50 елдің қатарына енгізуге кірісіп те кеттік. Елбасымыз Наурыздағы Жолдауда экономикамызды да - мы - тудың басым бағыттарын баяндап бер - ген болатын. Енді Үкіметтің осы стратегиялық мақсатқа қол жеткі - зе - тін нақты іс-шаралар жоспары болуға тиісті сияқты.
Әрине, Жолдауда алға қойылған маңызды міндеттерді орындау үшін бізге іскер Үкімет қажет.
"Қазақстан-2030" Стратегиясында біз дамуымыздың негізгі басымды - лық - тарының бірі ретінде ықшам әрі кәсіби Үкімет жасақтауды алға қойған едік. Қазір біз өтпелі кезеңді табыспен аяқтап, дамуымыздың жаңа кезеңіне қадам басқан кезде бұл міндеттің маңызы бұрынғыдан да арта түседі.
Германияның канцлері Отто фон Бис - марк 19-ғасырда айтқанындай: "Қауқарсыз заңдар мен қарымды ше - неу - ніктер арқылы елді басқару мүмкін болар-ау, алайда, қауқарсыз шенеу - нік - тер - мен ешқандай заң да көмектесе алмайды".
Осы тұрғыда біз мемлекеттік басқаруды жаңартудың нақты жолдары мен оны одан әрі дамытудың іс-шараларын жасауымыз қажет.
Біз мемлекеттік қызметті тұтынушы - лар - дың мүдделері барынша ескерілетін мемлекеттік басқарудың сапалы жаңа моделін жасайтын боламыз. Мемлекет - тік аппарат корпоративтік басқару, ашық - тық және қоғам алдында есеп беру қа - ғидаттарының негізінде ең озық ха - лық - аралық тәжірибеге сүйене отырып жұмыс істеуі тиіс.
Елбасының Наурыздағы Жолдауынан кейін бұл бағытта маңызды құрылым - дық өзгерістер жасалды. Биылғы жылдың 1 шілдесінен бас - тап Ұлттық қор мен бюджет жаңа ереже бойынша жұмыс істеуде.
"Самұрық" қазақстандық холдингі" және "Қазына" тұрақты даму қоры" акционерлік қоғамдары құрылды. Олар - дың міндеті - мемлекеттік активтерді корпоративтік түрде басқарудың сапасын халықаралық деңгейге көтеру.
Тап осындай қағидаттар бойынша аграрлық секторда "ҚазАгро" холдинг компаниясын құру қажет.
Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпора - ция - лар (ӘКК) құрылуда. Жуырда Қараған - ды облысында әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияның ізашар жобасы ретінде "Сарыарқа" корпорациясы іске қо - сыл - ды. Осы орайда биылғы жылдың со - ңы - на дейін еліміздің барлық аумақтарын қамтитын жеті Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорация құрылуға тиіс.
Құрылымдық өзгерістердің мазмұны мен сапасына басты басымдылық бері - луі керек.
Елбасы мемлекеттік басқаруды жаңарту мақ - сатында Үкіметке төмендегідей шара - лар - ды жүзеге асырған болатын. Оның алғашқысы - мемлекеттік органдар құрылымын жетілдіру. Үкімет қайсыбір аралық буындарды алып тастау арқылы биліктің барлық деңгейіндегі лауазым - дық сатыларды қысқартуы тиіс. Басқару шешімдерін қабылдаған кезде мемле - кет - тік органдар жұмысының кешен - ді - лігі қамтамасыз етілуі тиіс.
Саяси мемлекеттік қызметшілердің саны да қысқартылатын болады.
Орталық мемлекеттік органдар, ведомстволық бағыныстағы аймақтық бөлімшелер және жергілікті атқарушы органдар арасындағы функциялардың қайталануын болдырмау мақсатында Үкімет функцияларға талдауды оқта-текте емес, тұрақты жүргізіп отыруы тиіс. Осындай талдаудың қорытын - ды - ла - ры бойынша мемлекеттік органдар құ - рылымын жетілдіру және мемле - кеттік аппаратты қысқарту жөнінде тиісті шешімдер қабылдануы тиіс.
Министрліктерге саясатты әзірлеу және оның іске асырылуын бақылау, сая - си шешімдер қабылдау, нормаларды жасау қызметі және қарамағындағы комитеттердің қызметін үйлестіру функ - циялары бекітіліп берілуі керек. Өз кезегінде министрліктердің коми - тет - тері белгіленген саясатты іске асырумен дер - бес айналысып, бақылау және қада - ғалау функцияларын жүзеге асыруға тиіс.
Министрліктер мен ведомство - лар - дың, әкімдіктердің реттеуші функция - ла - рын арттыру үшін олардың басқару - шы - лық шешімдер қабылдаудағы өкілет - тіктері мен дербестігі күшейтілуге тиіс.
Үкімет құрамына кірмейтін агент - тік - тердің мәртебесі мен өкілеттіктерін, олардың мемлекеттік басқару жүйесіндегі рөлін айқындап алу керек.
Мемлекеттік қызмет көрсетудің жоғары сапасына қол жеткізу. Кәсіби мемлекеттік аппаратты құру және сыбайлас жемқорлықты жою мақсатында мемлекеттік органдардың бірыңғай еңбекақы төлеу жүйесі елеулі өзгерістерге түседі.
Мемлекеттік органдар мен әрбір қызметкердің жұмыс сапасын бағалау жүйесі енгізілуі тиіс, ал жалақы мемле - кет - тік қызметшінің кәсіпқойлығы мен орындайтын жұмысының тиімділігіне ғана байланысты болуы қажет.
Саяси мемлекеттік қызметшілер бой - ынша мемлекеттік органдар қызме - тін рейтингтік бағалау нәтижелерінің не - гізінде жылдық бонустар төлеу жүйе - сін дайындау қажет. Мемлекеттік қыз - метшілердің жауапкершілігін күшейтіп, мемлекеттік органдар қызметін баға - лау - дың біртұтас жүйесін қалыптастыр - ған - нан кейін Үкімет мемлекеттік аппарат - ты қысқартудың есебінен жалақыны жекеменшік сектормен салыстыруға келетін деңгейге дейін кезең-кезеңімен көтеру жөнінде ұсыныс енгізуі тиіс. Мем - лекеттік аппаратты қысқартудан түс - кен барлық қаржы жалақыны көтеру - ге жұмсалады. Менің есебім бойынша мемлекеттік қызметшілердің 30%-ға жуығы қысқартылатын болады.
Еңбекақы төлеу қорының құрамын - да әкімшілік мемлекеттік қызмет - ші - лер - ді ынталандыру үшін арнайы қор қа - лып - тастырылуы мүмкін. Оны жоғары жұ - мыс нәтижелері үшін сыйлық беруге және келісім-шарт бойынша қосымша қыз - меткерлер жалдауға пайдалану қажет.
Барлық мемлекеттік органдарда мемлекеттік қызмет көрсетудің салалық стандарттары әзірленуге және енгізілуге тиіс.
ИСО халықаралық сапа стандарт - тары, мемлекеттік органдар жұмы - сы - ның ашықтығы және олардың қоғам ал - дында есеп беру қағидаты кезең-кезеңімен енгізілетін болады.
Әрбір мемлекеттік органның өз даму стратегиялық жоспары болуға тиіс, онда нақты мақсаттар мен міндеттер, соларға қол жеткізудің жолдары, сон - дай-ақ даму мүмкіндіктері көрсетіледі.
Мемлекеттік қызмет көрсету стан - дарт - тарын сақтауды бақылау мақса - тын - да, қарапайым халық пен кәсіпкерлер арасында жүйелі әлеуметтік сауалдама жүргізу жолымен де жүргізілетін ішкі және сыртқы аудит жүйесі құрылатын болады.
Барлық жерде "электронды үкімет - ті" енгізу азаматтар мен ұйымдарға са - па - лы мемлекеттік қызметке жедел қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Әкімшіліктендіруді жаңарту. 2007 жылы орталық мемлекеттік органдар мен облыс әкімдіктері қызме - тін тұрақты негізде рейтингілік бағалау жүйесі енгізілетін болады. Бұл жұмыс үдерісін ішкі әкімшіліктендіруді жақ - сар - ту, бюджет қаржысын жұмсау тиім - ді - лігін арттыру және мемлекеттік қыз - мет көрсету сапасын қамтамасыз ету мақсатында жасалады. Аталған шара мемлекеттік органдарды өз қызметінің тиімділігін арттыруға ынталандыруды көздейді.
Бюджеттік жоспарлауда қатаң бюд - жет - тік шектеулерге барудан гөрі нақты түпкі нәтижелерге бағдарланған қаржы - ландыру жүйесіне көшуге баса мән беріледі. Мемлекеттік, салалық, өңірлік және бюджеттік бағдарламалардың нақты мақсаты мен индикаторлары бо - лу - ға тиіс. Бюджеттік қаржыны жұмсау мен тиісті бағдарламаларды іске асы - ру - ға бірінші басшылардың жауапкершілігі күшейтіліп, пәрменді бақылау жүйесі құры - луы керек. Мұнан басқа, әрбір мем - лекеттік орган өз қызметінің өнім - ділі - гін арттыру есебінен әкімшілік шы - ғындарды қысқартуға міндетті болады.
Орталық мемлекеттік органдарда Мемлекет басшысы тағайындайтын, олардың аппараттарындағы жұмыстың тұрақтылығын қамтамасыз ететін Статс-хатшы жоғары әкімшілік лауазымы енгізілуі қажет.
Статс-хатшы мемлекеттік органның барлық ішкі істеріне жетекшілік жасайтын болады, бұл жоғары басшы - лық - тың саясатты әзірлеумен және стра - тегиялық мәселелермен айналысуына мүмкіндік береді.
Әкімшілік мемлекеттік қызметші - лер - дің жұмысын бағалаудың тетіктері ен - гізіледі, сондай-ақ олардың орталық пен аймақтық құрылымдар арасында алмасып отыру тетігі әзірленетін болады.
Біз әкімшілік кедергілерді, бюро - кра - тиялық "сөзбұйда" мен шектен тыс тек - серулерді қысқарту жөніндегі жұ - мыс - ты жалғастыратын боламыз.
Шағын және орта бизнес мүд - де - ле - рін қорғау мемлекеттік реттеу норма - ла - рын енгізу кезінде де, сонымен бірге олар - ды жүзеге асыру кезінде де күшей - тілетін болады.
Бейіндік емес активтер мен мемле - кет - ке тән емес функцияларды бәсеке - лес - тік ортаға беру жөніндегі жұмыс 2006 жылдың соңына дейін аяқталуға тиіс.
Көлеңкелі экономиканы қысқарту үшін біз "Мүлікті жария етуге байла - нысты рақымшылық жасау туралы" Заң қабылдадық. Адамдар құпиялылықтың қатаң сақталатынына сенімді болуы керек. Өз басым Мемлекет басшысы ретінде бұған кепілдік беремін. Осының алдында жүзеге асырылған қаржыны жа - рия ету тәжірибесі мұны қуаттай алады. Құпиялылықты сақтау мәселесін күшейту және мүлікті жария ету ак - ция - сының мерзімін 2007 жылдың 1 сәуі - ріне дейін ұзарту үшін Парламенттен "Мүлікті жария етуге байланысты рақымшылық жасау туралы" Заңға тиісті өзгерістер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz