ҚР Ұлы Отан соғысы кезеңінде



Екінші дүние жүзілік соғыс (1939-1945) тарихтағы ірі соғыстардың бірі , оның өртін халықаралық имперализмнің екпінді күштері: фашистік германия, фашистік Италия және милитаристік Жапония тұтандырды. Ол капитализмнің жалпы дағдарысының екінші кезеңінде импералистік мемлекеттер арасындағы қайшылықтың мейлінше шиеленісуінен басталады. 1929-1933 жылдары дүние жүзілік экономикалық дағдарыс капиталистік елдерде саяс реакцияның барлық бағытта күшеюіне әкеліп соқты. Сөйтіп, монополистік буржуазия өз үстемдігінің буржуазиялық демократия түрлерін террорлық билікпен алмастыруға тырысты. 1933 жылы үкімет басына келген герман фашизмі өз саясатымен , идеалогиясымен герман монополистік капиталының дүние жүзіне үстемдік ету ниетін іске асыруға ұмтылды. Расизмнің барып тұрған сорақы түрлерінің жиынтығы , агрессорлық «өмір кеңістігі» теориясы – фашизмнің негізіне арқау болды. Ол өзінің жауыздық мақсатына жету құралы тек күш көрсету, сондықтан соғыс әрбір неміс азаматы үшін қасиетті іс деп жариялады.
1933 жылы фашистік Германия Ұлттар Лигасынан шықты. Халықаралық аренада Германияның , Жапонияның және Италияның агрессиялық күштері бас көтере бастады. 1936 жылы 25 қарашада Германия және Жапония «Антикомантеріндік пактіге» қол қойды. 1937 жылы қарашада оған Италия қосылды.
Өзара қырқысқан капиталистік топтар дүние жүзін қайта бөлісу және товар өткізу рыноктарына ие болу үшін күресе отырып, сонымен бірге КСРО-ны құртуды көздеді. Сондықтан АҚШ , Англия , Франция өздерінің бірінші дүние жүзілік соғыстағы қарсыласы Германияның әскери экономикалық қуатын жедел қалпына келтіруге көмектесе отырып, болашақ агтессияны Совет Одағына салуға тырысып бақты. 1938 жылы наурызда Германия Австрияны басып алды. Ал қыркүйекте, Мюнхен келісімінің нәтижесінде, Англия мен Францияның Судет облысын Германияның басып алуға келісті. Мұны АҚШ қолдады. Соғыс қаупінің күшеюіне байланысты совет үкіметі соғысты болдырмау, бейбітшілікті сақтау үшін коллективті қауіпсіздік жүиесін құрып , агрессорларды ауыздықтау саясатын жүргізді. Англия мен Франция үкіметі қоғамдық пікірден сескеніп және германияның одан әрі күшеюінен қауіптеніп КСРО-мен келіссөз жүргізді. Бірақ, Англия мен Францияның теріс бағыт ұстауы салдарынан келіссөз сәтсіз болды да, 1939 жылы 23 тамызда КСРО өз қауіпсіздігі үшін Германиямен өзара шабуыо жасаспау шартына келісті. Совет үкіметінің жүргізген дұрыс және дәйекті саясатының нәтижесінде , екінші дүние жүзілік соғыс Батыс державаларының үмітін ақтамай , капиталистік дүниенің өз ішіндегі қақтығысынан басталды.
Соғыстың бірінші кезеңі (1939, 1 қыркүйек – 1941, 21 маусым) – фашистік Германияның соғыста уақытша жеңіске ие болған кезі. 1939 жылы 1 қыркүйекте Германия Польшаға шабуыл жасады. Бұл екінші дүние жүзілік соғыстың басталуы еді. 3 қыркүиекте англия мен франция Германияға қарсы соғыс жариялады. Қазанныңбасында Польшаны жау басып алды. 1939 жылғы 23 тамыздағы Кеңес- Герман келісімі бойынша КСРО-ның әскері Батыс Украина мен Батыс Белоруссияны қосып аолды. 1939 жылғы 23 тамыздағы құпия хаттама келісім бойынша 1939 жылы қыркүйек-қазан айларында КСРО өзінің Солтүстік батыс шекарасын қауіпсіздендіруге жағдай жасады. 1940 жылы сәуір- мамырда гитлершілер Норвегия , Дания, Бельгия, Голландия, Люксембург және Францияны басып алды. Италия Жерорта теңізі бассейнінде үстемдік етуге тырысты. Гитлер Ұлыбританияға басып кіру жөнінде «Теңіз арыстаны» операциясын жүзеге асыруға тырысты. Бірақ Германия бұл операцияны жүзегеасыра алмай , Ұлыбританияның әскери-

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
ҚР Ұлы Отан соғысы кезеңінде
(1941 – 1945 ж.ж)

Қарастырылған мәселелер:
1. Екінші дүниежүзілік соғыстың бірінші кезеңі (1939 қыркүйегі – маусым
1941 ж.)
2. Германияняның КСРО-ға шабуылы, соғыстың бірінші кезеңіндегі
сәтсіздіктер. Антифашистік одақтың құрылуы (маусым 1941 – қазан 1942
ж.ж)
3. Брест, Мәскеу үшін шайқастағы қазақстандықтардың ерліктері.
4. Соғыс жылдарындағы Қазақстанның мәдениет қайраткерлері мен
ғалымдарының ерен еңбектері.
5. Ұлы Отан соғысындағы жеңістің тарихи маңызы.

1.Екінші дүние жүзілік соғыстың бірінші кезеңі
(1939 – 1941 маусым)
Екінші дүние жүзілік соғыс (1939-1945) тарихтағы ірі соғыстардың бірі ,
оның өртін халықаралық имперализмнің екпінді күштері: фашистік германия,
фашистік Италия және милитаристік Жапония тұтандырды. Ол капитализмнің
жалпы дағдарысының екінші кезеңінде импералистік мемлекеттер арасындағы
қайшылықтың мейлінше шиеленісуінен басталады. 1929-1933 жылдары дүние
жүзілік экономикалық дағдарыс капиталистік елдерде саяс реакцияның барлық
бағытта күшеюіне әкеліп соқты. Сөйтіп, монополистік буржуазия өз
үстемдігінің буржуазиялық демократия түрлерін террорлық билікпен
алмастыруға тырысты. 1933 жылы үкімет басына келген герман фашизмі өз
саясатымен , идеалогиясымен герман монополистік капиталының дүние жүзіне
үстемдік ету ниетін іске асыруға ұмтылды. Расизмнің барып тұрған сорақы
түрлерінің жиынтығы , агрессорлық өмір кеңістігі теориясы – фашизмнің
негізіне арқау болды. Ол өзінің жауыздық мақсатына жету құралы тек күш
көрсету, сондықтан соғыс әрбір неміс азаматы үшін қасиетті іс деп
жариялады.
1933 жылы фашистік Германия Ұлттар Лигасынан шықты. Халықаралық аренада
Германияның , Жапонияның және Италияның агрессиялық күштері бас көтере
бастады. 1936 жылы 25 қарашада Германия және Жапония Антикомантеріндік
пактіге қол қойды. 1937 жылы қарашада оған Италия қосылды.
Өзара қырқысқан капиталистік топтар дүние жүзін қайта бөлісу және товар
өткізу рыноктарына ие болу үшін күресе отырып, сонымен бірге КСРО-ны
құртуды көздеді. Сондықтан АҚШ , Англия , Франция өздерінің бірінші дүние
жүзілік соғыстағы қарсыласы Германияның әскери экономикалық қуатын жедел
қалпына келтіруге көмектесе отырып, болашақ агтессияны Совет Одағына салуға
тырысып бақты. 1938 жылы наурызда Германия Австрияны басып алды. Ал
қыркүйекте, Мюнхен келісімінің нәтижесінде, Англия мен Францияның Судет
облысын Германияның басып алуға келісті. Мұны АҚШ қолдады. Соғыс қаупінің
күшеюіне байланысты совет үкіметі соғысты болдырмау, бейбітшілікті сақтау
үшін коллективті қауіпсіздік жүиесін құрып , агрессорларды ауыздықтау
саясатын жүргізді. Англия мен Франция үкіметі қоғамдық пікірден сескеніп
және германияның одан әрі күшеюінен қауіптеніп КСРО-мен келіссөз жүргізді.
Бірақ, Англия мен Францияның теріс бағыт ұстауы салдарынан келіссөз сәтсіз
болды да, 1939 жылы 23 тамызда КСРО өз қауіпсіздігі үшін Германиямен өзара
шабуыо жасаспау шартына келісті. Совет үкіметінің жүргізген дұрыс және
дәйекті саясатының нәтижесінде , екінші дүние жүзілік соғыс Батыс
державаларының үмітін ақтамай , капиталистік дүниенің өз ішіндегі
қақтығысынан басталды.
Соғыстың бірінші кезеңі (1939, 1 қыркүйек – 1941, 21 маусым) – фашистік
Германияның соғыста уақытша жеңіске ие болған кезі. 1939 жылы 1 қыркүйекте
Германия Польшаға шабуыл жасады. Бұл екінші дүние жүзілік соғыстың басталуы
еді. 3 қыркүиекте англия мен франция Германияға қарсы соғыс жариялады.
Қазанныңбасында Польшаны жау басып алды. 1939 жылғы 23 тамыздағы Кеңес-
Герман келісімі бойынша КСРО-ның әскері Батыс Украина мен Батыс
Белоруссияны қосып аолды. 1939 жылғы 23 тамыздағы құпия хаттама келісім
бойынша 1939 жылы қыркүйек-қазан айларында КСРО өзінің Солтүстік батыс
шекарасын қауіпсіздендіруге жағдай жасады. 1940 жылы сәуір- мамырда
гитлершілер Норвегия , Дания, Бельгия, Голландия, Люксембург және Францияны
басып алды. Италия Жерорта теңізі бассейнінде үстемдік етуге тырысты.
Гитлер Ұлыбританияға басып кіру жөнінде Теңіз арыстаны операциясын жүзеге
асыруға тырысты. Бірақ Германия бұл операцияны жүзегеасыра алмай ,
Ұлыбританияның әскери-өнеркәсіптік обьектілерін бомбалаумен шектелді. 1940
жылдың жазынан бастап гитлершілер Шығыстағы агрессияны шұғыл күшейтті. 27
қыркүйекте Германия, Италия және Жапония өзара Үштік одақ пактісіне қол
қойды. 1940 жылы көктемде Германия Балқан елдеріне агрессия жасап, сәуірде
Югаславияны және Грецияны жаулап алды. 1940 жылы 18 желтоқсанда Гитлер КСРО-
ға қарсы соғыстың Барбаросса жоспарын бекітті.
Гитлер оның сыбайластары фашистік соғыс машинасының күшімен совет елін,
оның қоғамдық құрылысын құртуды мақсат етті.

2. Германияның КСРО-ға шабуылы Соғыстың бірінші кезеңіндегі сәтсіздіктер
Антифашистік одақтың құрылуы (маусым 1941- қазан 1942 ж.ж)
1941 жылы 22 маусымда Германия Совет Одағына тұтқиылдан шабуыл жасады.
Фашистік басқыншыларға қарсы совет халқының Ұлы Отан соғысы басталды. Совет
Одағына тұтқиылдан шабуыл жасады. Фашистік басқыншыларға қарсы совет
халқының Ұлы Отан соғысы басталды. Совет Одағына қарсы фашистік Германия
одақтастарының (Венгрия , Румыния, Финляндия және Италия) армияларымен
бірге өздерінің 190 дивизиясын шоғырландырды. Бұлардың қарауында 5,5 млн
адам, 4,5мыңға жуық танк, 5 мыңға жуық самолет, 47,2 мың зеңбірекпен
миномет болды. Демек, жау адам саны мен соғыс техникасы жағынан анағұрлым
басым еді. 1941 жылы 30 маусымда КСРО Мемлекеттік Қорғаныс Комитеті
құрылды. Соғыстың алғашқы күндерінде КСРО Жоғарғы Советі Президиумының
Указымен 14 әскери округ территориясында мобилизация жарияланды.
Соғыстың бірінші кезеңі (1941 жылы, маусым – 1942 жылы, қараша)
коммунистік партия шаруашылықты соғыс жағдайын бейімдеуге , барлық күшпен
құралдарды елімізді қорғауға жұмылдыруға басшылық жасап жау тылында
партизандық соғыстарды ұйымдастырды. 1941 жылы 30 маусымда Мемлекеттік
Қорғаныс Комитеті құрылды. Бұл Төтенше орган Отан тағдырына орасан зор
маңызы бар 6671 документ қабылдады.
10 шілдеде құрамында И.В.Сталин, В.М.Молотов, К.Е.Ворошилов,
С.К.Тимошенко,Г.К.Жуков, Б.М.Шапошников, С.М.Буденный бар Жоғарғы
командование Ставкасы құрылды.
Совет Армиясы жаңа әскери құрамалар және халық жасақтары қатарымен толыға
түсті. Тек 1941 жылдың жазы мен күзінде халық жасақтарының жауынгері болу
үшін 4 млн – нан астам адам арыз берді. 1941 жылдың маусым-желтоқсанында
майданға 1100 мың коммунист , 1941 жылдың екінші жартысында армия мен
флоттағы башы жұмысқа 9 партия ұйымы армия қатарына 240 мың , Москва мен
Москва облысы 150 мыңға жуық , Ленинград 87 мың, Қазақстан мен Орта Азия
республикалары, Урал , Волга өңірі, Сібір мен Қиыр республикалары 110
мыңнан астам комунистерді майданға жіберді. Оның құрамдас бөлігі жау басын
алған батыс аудандардың өндіргіш күштерін сақтау, шығыс аудандарға көшіріп,
тез арада қалпына келтіру еді. 13500 – ден астам аса ірі кәсіпорын ,
сонымен бірге материалдық байлықтар және адамдар көшірді. Тек 1941 жылы
темір жол бойымен 1,5 млн вагон жүк көшірілді, 1941 жылы 12 шлдеде соғыс
қимылдарын бірлесіп жүргізу жөнінде КСРО- Ұлыбритания , тамыздың басында
экономикалық көмек туралы КСРО АқШ келісімдерін жасалды. Бірінші кезеңде
соғыс солтүстік батыс (Ленинград), батыс (Москва), Оңтүстік батыс(Украина)
бағытында жүрді. Басты әскери қимылдар: 1941 жылғы шекарадағы шайқастар .
Брест қамалы қорғанысы; немісфашист әскерлерінің Прибалтика , БССР-ді басып
алуы. Ленинград блокадасының басталуы: Смоленск шайқасы (1941); Киев,
одесса , Севастополь қорғаныстары(1941-1942) Герман әскерлерінің Украина
мен Қырымды оккупациялауы және олардың басып алған жерлерде террористік
режим орнату. Москва шайқасы; 1941 жылдың қыркүйек-қараша –қорғаныс
ұрыстары;5-желтоқсан – 1942 жылдың сәуірінде – фашистік Германияның қауырт
соғыс идеасын талқан етіп , соғыста түбегейлі соғысты бетбұрыс жасаған
Қзыл Армияның қарсы шабуылы, герман әскерлерінің екінші дүние жүзілік
соғыстағы алғашқы ірі жеңілісі. Бұл кезеңде совет елінің сыртқы саясаты
дүние жүзінің бейбітшілік сүйгіш халықтарының топтастыруға бағытталды. 28
мемлекеттен антигитлерлік скоалиция құрылып , Ұлыбританиямен әскери
одақтастық туралы шарт жасады.1942 жылдың маусымында неміс фашист
армиясының Волга өңрң мен Кавказды басып алуды көздеген Оңтүстік батыс
бағыттағы шабуылы басталды. 17-шілдеде 18 – қарашада қаһарман Сталинград
қорғанысы ; 1942 жылдың шілдесінде кавказ үшін шайқас басталды. Ауыр
шайқастарда командирлер , саси қызметкерлер, партия және комсомол ұйымдар
жауынгерлерді табындылыққа , темірдей тәртіп пен жауға қарсы бітпес
өшпенділікке тәрбиелейді.соғыс кезінде едәуір шығындарға қарамастан ,
партия қатары озат жауынгерлерді қабылдау арқылы барған сайын толыға түсті.
(1942 жылдың ортасында Қарулы Күштерде 1,5 млн коммунист, 1942 жылдың
аяғында – 1,9 млн коммунист болды). Кескілескен қанды шайқастарда Совет
қарулы Күштер шыңдалып , әскери шеңберлігі арта түсті. Бұл кезеңде
майдандағы да тылдағы да жағдай ауыр болды, соған қарамастан совет
жауынгерлердің қаһармандығы мен ержүректігі арқасында жау шабуылы тоқталып,
күштің ара салмағы совет халқы мен оны Қарулы Күштердің пайдасына шешіле
бастады.
3. Брест, Мәскеу үшін шайқастағы қазақстандықтардың ерліктері.

Брест қамалын қорғаушылардың қатарына 1941 жылы 22 маусымда қазақ халқының
өкілдері көп,нақтылы айтқанда , Брестәскери горнизонында қазақстандық
солдаттар мен командирлер екі мыңнан астам болатын. Бұлардың көбі ерлікпен
қаза тапты. Белгілі жазушы Николай андреевич Шахов Брест қорғанысына
қатысқан қазақстандықтар туралы жазғандарында қамалды қорғауға қатысқан
Жұмаш Қабдолдаевтың мына хатына келтірген: 1941 маусымында біз қамалына
жақын жазғы лагерде болатынбыз. Біздің бөлімше жігіттерінің ішінде
Б.Аманжолов пен Қ. Орынтаев әрқашан көзге түсіп жүрді. Екеуі мерген атанда
екеуі де дивизион комсомол комитетінің мүшесі болды.
Таң сәріде айнала арсыл-гүрсіл болып кетті. Фашистер ұзын шеппен қаптап
келеді. Екі жақтан да атыс басталды. Бірі оқ салып, бірі нысаналап жатқан
Қ. Орынтаев пен Б. Аманжоловтың қимылдарынан сондай ерекше ептілік пен
шапшандық сезілді. Енді бір сәтте жау машинасының тас талқаны шықты. Осы
бір шақта тас төбеде жау самолеттері көбейіп кетті, автоматшыларда оқты
жаудыртып келеді.Гимнастеркаларын шешіп тастаған Б.Аманжолов пен Қ.
Орынтаев денесі қан аралас терге малынды. Он минуттың ішінде оқ дәрі түгел
жұмсалып болды. Осы кезде командирміз Лисач алға ұмтылды. Уралап, атой
салған жігіттер жекпе-жек айқасты. Жау шабуылына тойтарыс берілгендей болып
еді, бірақ екінші жақтан танкілер бізге жақындап келе жатты. Олардың
тасасында – автомашиналар. Ал бізде снаряд жоқ. Жау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Оқушы жастарға патриоттық тәрбие берудегі алғышарттар
Қазақстан тарихы пәні
Еңбек стажы
М. Қ. Қозыбаевтың өмір жолы мен ғылыми шығармашылық мұрасы (1985-2002жж.)
Ардагерлерге көрсететін әлеуметтік жұмыстың барысы
ҒАЛЫМНЫҢ ҒЫЛЫМИ МҰРАСЫ
1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезеңіндегі Қазақстан тарихының тарихнамасы (1941-2010 жылдар)
Мақаш Қозыбаевтың тарих ғылымына қосқан үлесі
Орталықтан зейнетақы тағайындаудағы еңбек өтілі
Жеңіске рух берген әндер
Пәндер