Сөйлеу мәнерін дамыту

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3
І. Дебат технологиясы туралы негізгі түсінік және оның басты құндылықтары . . .
1. 1. Дебат технологиясының шығу тарихы . . .

1. 2. Карл Поппер және оның ұсынған дебат технологиясы . . .

ІІ. Дебат технологиясын оқу үрдыісінда қолдану . . .

2. 1. Шет тілі сабақтарында дебат технологиясын қолдану ерекшеліктері . . .

2. 2. Сабақтан тыс жұмыстарда

ІІІ. Іс-тәжірибелік бөлім . . .
ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ҚОСЫМШАЛАР . . .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

Кіріспе

«Технология» деген термин гректің түп тамыры techne - өнер, шеберлік, кəсіп жəне logos - ғылым, білім деген сөздерінен шыққан. Екі түп тамырының бірлігін шеберлік туралы ғылым немесе білімді беретін деген сөзді құрайды.

Қазіргі уақытта «педагогикалық технология» ұғымы əр түрлі түсіндіріледі.

В. Беспалько «педагогикалық технология дегеніміз - тəжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын əдіс-тəсілдер - оның құрамды бөлігі ғана, оқыту үдерісін жүзеге асырудың мазмұндық техникада педагогикалық ұйымдастыру мен жүзеге асырудың жобасы (алгоритмі) », - деп түсіндірсе, Б. Т. Лихачев «педагогикалық технология - бұл оқытудың формасын, əдісін, тəсілін, тəрбиенің құралын жинақтауды анықтайтын психологиялық-педагогикалық құрылғылардың жинағы», - деген анықтама береді.

Еліміздегі саяси әлеуметтік жағдайдың тез өзгеріп отыруына және жаңа ақпараттық, коммуникациялық технологиялардың үлкен қарқынмен өмірімізге ене бастауына байланысты бүгінгі заман тұлғасының қасиет пен қабілеттерін қалыптастыруға үлкен талап қойылып отыр. Аталмыш талаптарға сай келу үшін ғылыми педагогикалық орта білім берудің тиімді жолдарын іздеуде. Білім берудің алдына қойған мақсаты дайын нәрселерді үйретіп қана қою емес, сонымен қатар күрделі мәселелердің ішінен негізгісін анықтап шеше білетін, саналы, белсенді тұлғаны қалыптастыру. Оқытудағы педагогикалық жаңа технологиялардың бірі ретінде дебат жоғарғы мәртебеге ие болып отыр. Дебат - бәсекелесу мен жарысудың белгілі бір деңгейін болжайтын ойын технологиясы. Бұл бағдарлама Қазақстанға 1996 жылы халықаралық «Сорос» қорының Карл Поппер форматы бойынша енгізген бастапқы семинарларының арқасында келген. Қазіргі уақытта бұл технология елімізде өз жалғасын тауып келе жатыр.

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Қазақстан Республикасы бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына жету үшін қарқынды дамып келе жатқан мемлекет. Соған орай білім мен ғылым жаңа заман талабына сай ұлттық идеялармен ұштастыруды көздейді. Елбасының жолдауында «біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметіне қол жеткізуге тиіспіз» делінген.

Бүгінгі таңда оқушы құзіреттілігін арттыру басты мақсат болып отыр. Сонымен, құзіреттілік деп оқушының алған білімі мен дағдыларын тәжірибеде, күнделікті өмірде қандай да бір практикалық және теориялық проблемаларды шешу үшін қолдана алу қабілетін айтады. Оқушылардың құзіреттілігін арттыру, жүйелі білім, сапалы тәлім-тәрбие алуына, мәдени- рухани жағынан өсіп жетілуіне дебат ойындарының маңызы аса зор.

«Дебат» (Debate) немесе пікірталас әртүрлі контекске орай сыни тұрғыдан ойлау немесе іскер ойын ретінде ұғынылады. Пікірсайыс - дидактикалық ізденістің маңызды саласы. Дебат бағдарламасы тыңдармандарды пікірталас үрдісіне тарту арқылы интеллектің даму технологиясын ұсынады. Пікірталасқа түсушілердің мақсаты, әдетте, даулы проблемалар бойынша қандай да бір позицияны қорғап, өзге позицияны теріске шығаруды көздейді.

Курстық жұмыстың мақсаты: Оқушыларды жан жағынан сын көзбен қарап, орын алып жатқан құбылыстарға өзіндік баға беруге, айналасындағы адамдармен еркін қарым қатынас орнатып, жалпы қоғам өміріне белсенді араласуға тарту. Оқушының сөйлеу шеберлігін дамытып, дұрыс сөйлеуге дағдыландыру, сөйлеу мәдениетін жетілдіру мүмкіндіктерін қарастыру.

Курстық жұмыстың міндеттері: 1. Субъектілер арасындағы мәлімет алмасуды қамтамасыз ету.

2. Білім беруді мақсатты, саналы түрде ұйымдастыру.

3. Білімді жүйелі түрде пайдалануды үйрету.

4. Мәселенің жан - жақты сырларын ашу.

5. Мәселенің негізінен, түйінін анықтау.

6. Сын тұрғысынан ойлауды үйрету.

7. Шығармашылық қабілетін ашу.

8. Логикалық ой - өрісін дамыту.

9. Сөйлеу мәнерін дамыту.

10. Ғылыми ізденіске баулу.

1 бөлім. Дебат технологиясы туралы негізгі түсінік және оның басты құндылықтары.

Дебат технологиясының шығу тарихы

«Дебат» ежелгі дәуірден бастау алады. Ежелгі Грецияда дау-дамай әрі оқыту құралы, әрі тану тәсілі және демократияның маңызды элементі болып саналды. Шешендік өнер мен дебат бойынша арнайы курстар орта ғасырларда да болған. АҚШ тарихының ең басында көптеген университеттерде дебат тәсілін қолдану тамыр жайды, ал 1960 жылы президенттікке үміткерлер арасындағы алғашқы теледебат көрермендердің ерекше назарын аударды (АҚШ-тың ең танымал президенттерінің бірі Дж. Кеннеди жеңіске жетті деген пікір бар) . Бүгінде дебат технологиясы дүние жүзіндегі көптеген университеттер мен мектептерде қолданылады.

Дебат - белгілі бір ереже бойынша қарсы тараптың өз позициясын қорғап, көпшілік алдында сөйлеуі. Ол ораторлық қабілет пен ойлау жүйесін дамытады.

Дебат технологиясы білім беру жүйесіне сөйлеу мәдениетін дамыту мақсатында 1993 жылы бір топ американдық педагогтардың ұсынысымен енгізілген болатын. Бұл технология студентті өмірдің әр саласында мысалы, медицина, білім, өндіріс, бизнесте және басқа тақырыптарда туындайтын мәселелер бойынша өз ойын, көзқарасын және мүддесін қорғай білуге үйретеді, азаматтық құндылықтарды сақтай отырып, ғылыми, кәсіби тұрғыдан бәсекеге қабылетті, сөз-сайыс жүргізе алатын маман дайындауға ықпал етеді.

С. И. Ожегов өзінің түсіндірме сөздігінде «дебат - бұл қандай да бір жиналыстарда, отырыстарда пікір алмасу» деп анықтама берген[1, 126-б] . Бірақ бұл кез келген мәселе бойынша жай ғана еркін пікір алмасу емес, бұл белгілі бір ережелерге сәйкес рәсімделген дау. Сондықтан пікірталастардың ерекшелігі стандарттаудың жоғары дәрежесі болып табылады: әр қатысушының сөйлеуінің уақыты, нақты рөлдік ойын, спикерлерді бағалаудың нұсқалары мен объективті критерийлері.

Дебат -бұл жай ғана қызықты ойын ғана емес, сонымен қатар білім алушыны қазіргі қоғам талабына сай жан-жақты дамыту, дұрыс тәрбие берудің тиімді құралы.

1. Жалпы мәдени көзқарасты кеңейту:

- гуманитарлық салаларға байланысты білімдерін байыту;

- жүйелі оқуға қызығушылығын дамыту, оқуға деген ынтасын қалыптастыру;

- ғылыми, көркем әдебиеттерді жүйелі оқуға қызығушылықты қалыптастыру.

2. Интеллектуалдық қабілеттерін дамыту:

- сыни тұрғыдан ойлауды, құбылыстар арасында логикалық байланыс орнатуды қалыптастыру;

- әртүрлі идеялар мен оқиғаларды талдай білу, негізделген қорытындылар жасау, дәлелдер тізбегін құру;

- фактілер мен көзқарастарды ажырата білу, алынған ақпаратты талдай білу

3. Зерттеушілік және ұйымдастырушылық қабілеттерін дамыту:

- әртүрлі ақпараттық көздерден материалдарды жинау және талдау;

- әртүрлі нұсқалар мен пікірлерді бағалау;

- дәлелдемелерді жинап, дұрыс қолдану.

4. Шығармашылық қасиеттерді дамыту:

- мәселеге жаңаша көзқараспен қарау, оны шешуде дәстүрлі емес әдістерді қолдану, жаңа, әдеттен тыс нәрсені көру қабілеті.

5. Қарым-қатынас дағдыларын дамыту:

- әңгімелесушіні тыңдау және есту қабілеті;

- әртүрлі көзқарастарға, әртүрлі көзқарастарға төзімділік, төзімділік;

- топта жұмыс істей білу.

6. Көпшілік алдында сөйлеу дағдыларын дамыту:

- көпшілік алдында сөйлеу дағдылары;

- өзіне деген сенімділік;

- өз ойын ауызша және жазбаша нақты жеткізе білу;

- интонация, ым-ишара, мимика арқылы тыңдаушыларды тарта білу.

7. Демократиялық қоғамда азаматтық пен өмірлік дағдыларды қалыптастыру?

- өз көзқарасын тұжырымдап, қорғай білу;

- идеяны жариялаған адамның емес, басқа көзқарасты қабылдау және оны бағалау қабілеті;

- жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарға, әртүрлі мәдениеттерге, дәстүрлерге құрметпен қарау;

- алған білімдерін қоғамдық өмір тәжірибесінде пайдалануға ұмтылу; кез келген мәселені шешуді өз мойнына алу қабілеті

«Дебат» педагогикалық технологиялырдың бірі ретінде, оқушының нәтижелі білім мен тәрбие алуына, оны өмірде дұрыс қолдана білуге баулиды. Баланы жеке тұлға ретінде қалыптастыру әлеуметтік жағдайда, оның табиғи қабілеттеріне қоршаған ортаның игі әсер еткенінде жүзеге асатынын ескерсе, сапалы білім мен саналы тәрбие беруде оқытудың инновациялық технологияларын игеру мен істәжірибеге енгізудің маңызы да
арта түседі.

Карл Поппердің дебат форматы

Карл Поппердің дебат форматы 1994 жылы Нью-Йорктегі Ашық Қоғам Институтында Орталық және Шығыс Еуропа пікірсайыс бағдарламасы үшін құрылды [2, 17-бет] . К. Поппердің «Дебат бағдарламасы» - жаңа оқыту технологиясы. Бұл - «мектепішілік» формат. Яғни, барлық ТМД және әлемнің кейбір елдерінің оқушылары осы форматта ойнайды. Ол мына қарым-қатынасқа негізделеді: мұғалім - оқушы бағыты және өте қажеттісі оқушы - оқушы. Бұл оқу әдісінде әр оқушының іс-әрекеті, білімі топтың басқа мүшелеріне біліміне тығыз байланысты. Оқытудың бұл түрі шығармашылық ойды, оқушы мен ұстаз арасындағы қарым - қатынасты қалыптастырады.

Мектеп оқушыларына арналған саяси элементтері бар Карл Поппер ойынының ережесінің ерекшелігі - кейстің құрылымында. Жақтау тобы жоспарын таныстыруы және қорғауы керек, сол жобадан шыққан пайдалы нәтижені анықтауы керек. Даттау тобы жақтау тобы ұсынған жобаға даттау жасайды, яғни жоспарынан келетін шығын мен зиянның салдарын көрсету керек.

Карл Поппердің дебат форматында спикерлер деп аталатын үш адамнан тұратын екі команда қатысады. Спикерлер берілген тақырыпты талқылайды, бір команда тезисті мақұлдайды (бұл команда мақұлдаушы топ деп аталады), екіншісі (жоқтаушы тобы) оны жоққа шығарады. Әрбір спикер бір рет сөз сөйлеу құқы бар. Сонымен қатар сұрақ-жауап кезеңіне және дайындық кезеңіне бөлек уақыт беріледі. Негізгі идея - ол үкімет тобы белгілі бір анықталған проблеманы шешу керек. Ал оппозиция тобы оған қарсы тұрып, ол шешу жолдарын жоққа шығару керек. Қайсы топ өз жұмысын жақсы орындайды, сол топ жеңіске жетеді.

Әрбір команда ойын барысында спектакльдерге дайындалу үшін 8 минуттан аспайтын уақыт бөлуге құқылы (әр ойынға 2 минуттан аспайды) .

Тайм-кипер спикерлерге (командаларға) сөйлеу (дайындық) уақыты аяқталуға 2, 1 және 0, 5 минут қалғанда ескертеді және сөйлеу (дайындық) уақытының аяқталуы туралы белгі береді.

Жаттығулар және жергілікті (қалалық, облыстық) ойындар жеңілдетілген регламент бойынша өткізілуі мүмкін.

Спикерлердің міндеттері:

Дебат - командалық ойын. Ал әр топ мүшесінің өз міндеттері бар.

Жақтаушы топтың бірінші ойыншысы (С1) :

Жақтаушы топты таныстырады,
Тақырыпты (мәлімдеуді) ұсынады, өзектілігін негіздейді,
Тақырыпқа енген терминдерге (ұғымдарға) анықтама береді,
Жақтаушы топтың көзқарасын білдіреді,
Осы тақырыпты қарастыру аспектілерін негіздейді,
Ойын барысында команда дәлелдейтін жақтаушы тараптың дәлелдерін ұсынады (команда мәлімдеген аспектілерге сәйкес),
Келтірілген дәлелдерді дәлелдеуге көшеді (мүмкіндігінше),
Бекітуші топтың жалпы сызығының нақты мәлімдемесімен аяқталады,
Қарсылас топтың екінш спикеріне сұрақтар қояды.

Теріс команданың бірінші ойыншысы (O1) :

· Тергеуші топты білдіреді,

Тақырыпты жоққа шығарады (бекітуші тарап айтқан тезисті жоққа шығарады), теріске шығару тезисін тұжырымдайды,

Бекітуші берген анықтамаларды қабылдайды,

Теріс тараптың ұстанымын білдіреді,

Бекітушінің аспектілерін қабылдайды немесе басқа аспектілерді білдіреді,

Тергеуші тараптың жағдайын ұсынады (жоқтау стратегиясы, яғни ойын барысында команда дәлелдейтін теріске шығарушы тараптың дәлелдері),

У1 ұсынған бекітуші тараптың дәлелдерін жоққа шығарады,

бекітуші топтың жалпы бағытының нақты мәлімдемесімен аяқталады,

Кіріспе - U2-ге (бекіту тобының екінші спикері) көлденең сұрақтар қояды.

Карл Поппер бағдарламасының дебаттарының ережелері келесідей:

1-кесте: