Мұғалімнің дидактикалық іскерліктерінің зерттелуі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Әлеуметтік- гуманитарлық ғылымдар факультеті

«Білім технологиялары» кафедрасы

«Педагогикалық мамандыққа кіріспе» пәні бойынша

ЖОБА

Тақырыбы:Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктері және оларды қалыптастыру жолдары.

Мамандығы 6B01303 «Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі Оқытушы: «Білім технологиялары» кафедрасының профессоры: Ортаев Б Орындағандар : Мұсабай Ақжарқын, Мәркібай Жанерке . Тобы: ППМ-111

Күні «25» 11. 2021ж

Түркістан-2021-2022

Мазмұны:

Кіріспе . . . 2 Іздену-зерттеушілік кезең: 1. Мұғалімнің дидактикалық іскерлігі және оның зерттелуі . . . 4 1. 1. «Іскерлік», «дидактикалық іскерлік» ұғымдарының мәні мен мазмұны . . . 5 1. 2. Мұғалімнің дидактикалық іскерліктерінің зерттелуі . . . 7 1. 3. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің іскерліктерінің педагогикалық еңбектерде қарастырылуы . . . 9

Конструкторлық кезең : 2. Мұғалімнің дидактикалық іскерлігінің мәні мен мазмұны . . . 11 2. 1. Бастауыш сынып мұғалімнің дидактикалық іскерлігінің мазмұны . . . 13 2. 2. Мұғалімнің дидактикалық іскерлігінің басқа іскерліктермен байланысы . . . 15

Технологиялық кезең: 3 ЖОО болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерлігін қалыптастыру барысы . . . 18 3. 1. Дидактикалық іскерліктің болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін даярлау мазмұнында қамтылуы . . . 19 3. 2. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктерін қалыптастыруды оқу жұмыстары барысында жүзеге асыру . . . 22. 3. 3. Практика барысында болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктерін қалыптастыру . . . 24. Қорытынды . . . 28

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Мұғалімнің дидактикалық іскерлігі - әлемдегі білім беруді дамытудың қазіргі іскерлікке бағытталған тенденцияларымен үндес, салыстырмалы түрде жаңа әлеуметтік-психологиялық құбылыс. Тұлғаның дидактикалық құзыреттілігі оның шығармашылық оқу процесінде өзін-өзі жүзеге асырудың дидактикалық міндеттерін шешуге бағытталған мұғалімнің кәсіби дидактикалық іс-әрекетке теориялық және практикалық дайындығынан көрінетін оның кіріктірілген сапасы болып табылады. Мұғалімнің дидактикалық құзыреттілігінің мәні заманауи оқыту теорияларының ұтқыр білімінде, оқыту технологияларын икемді меңгеруінде, дамыған инновациялық дидактикалық ойлауында жатыр. Дидактикалық іскерліктің мәні - дидактикалық шешімдерді тез, негізді, салмақты және қатесіз қабылдау, дидактикалық мәселені шешудің ең қысқа жолын табу, белгілі бір шарттарға сәйкес әдістерді, әдістерді және оқу құралдарын таңдау.

Дидактикалық іскерліктің субъектілері педагог қызметкерлердің сан алуан категориялары: жалпы білім беретін мектептердің барлық пәндерінің мұғалімдері, бастауыш, орта немесе жоғары кәсіптік оқу орындарының мұғалімдері, қосымша білім беру педагогтары, оқу орындарының басшылары. Дидактикалық құзыреттілікті зерттеушілер оның маңыздылығын атап көрсетеді. Дидактикалық компонент мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің негізі болып табылады. Тәрбиелік қарым-қатынастардың негізгі субъектілерінің дидактикалық құзыреттілігінің озық дамуы білім беру жүйесін жаңғыртудың ішкі шарты, кәсіби-педагогикалық іс-әрекеттің нәтижелілігінің факторы болып табылады. Үздіксіз жетілдіріліп, байытып отыратын дидактикалық іскерлік когнитивтік-гносеологиялық, реттеуші, инварианттық және интегративті қызметтерді атқаратындықтан, педагогикалық кәсібилікті дамытудың ресурстарын қамтиды.

Қазақстандағы білім беру жүйесін жаңғырту оны дамытудың тұрақты механизмін құруды және оның негізгі мақсатына қол жеткізуді - білім берудің жаңа заманауи сапасын қамтамасыз етуді болжайды. Осыған байланысты болашақ мұғалімнің кәсіби құзыреттілігін сапалы жаңа негізде қалыптастыру мәселесін шешу ерекше өзектілікке ие. Педагогтыңіскерлігі, кәсіби шеберлігі - бұл мәселе қай уақытта да өзекті болып келген, бар және бола бермек. Мемлекет пен қоғам өзгеруде, солармен бірге мұғалімге қойылатын талаптар да өзгеруде. Мәселен, осыдан он, он бес жыл бұрын компьютерлік технологияны меңгеру мұғалімнің құзіретіне кірмейтін болса, қазір қажет. Ал қазіргі мұғалімге балалар одан ләззат алу үшін тағы не қажет? Мектеп пен мұғалім таңдауда шексіз мүмкіндіктері бар ата-аналар онымен қашан ынтымақтастыққа дайын?

Біз бұл мәселені түсінуге тырысамыз. Түсінгеніміз адамға ауа қаншалықты қажет болса, жақсы білім беру үшін дидактикалық іскерлік те соншалықты қажет.

Ендеше, зерттеуіміздің объектісі, пәні және мақсаты не екенін анықтайық.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Қазіргі қоғамда болып жатқан терең әлеуметтік-экономикалық қайшылықтар білім беру жүйесіне де әсерін тигізуде. Білім беру саласындағы инновациялық процестер экономикалық тұрақсыздық жағдайында жүзеге асырылады. Халықтың негізгі бөлігінің әртүрлі меншік нысандарына, жеке бастамашылыққа, бәсекелестікке бағытталған жаңа экономикалық қатынастарға дайын болмауынан жағымсыз тенденциялар күшейе түсуде. Әлеуметтік-психологиялық зерттеулер адамдардың қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайларға психологиялық бейімделуінің төмен деңгейін көрсетеді. Ендеше алдымен зерттеудің мақсаты мен міндеттерін айқындап алсақ: Зерттеу мақсаты: Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктері және оларды қалыптастыруды теориялық тұрғыдан анықтау және оны жүзеге асыру барысын сипаттап жазу. Зерттеу міндеттері: 1. Зерттеу процесінде мұғалімнің дидактикалық дағдыларының маңызын сипатту және қалыптастыру жолдарын анықтау; 2. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін даярлауда дидактикалық іскерлікті қалыптастыруыда МОӘК мен ПОӘК мамазмұнында қамтылуын сипаттау; 3. Болашақ бастауыш сынып мұғалімін даярлауда оқу жұмыстары негізінде дидактикалық іскерлікті қалыптастыру барысын сипаттау; Зерттеу объектісі: кәсіби дидактикалық іскерлікті қалыптастыру және дамыту процесі. Зерттеу пәні: мұғалім тұлғасының кәсіби қасиеттерін қалыптастыру ерекшеліктері; мұғалімнің кәсіби қасиеттері мен тұлғалық қасиеттерінің диагностикасы; мұғалімнің дидактикалық әрекеті; педагогикалық процестерді, оқу қызметінің құралдарын, әдістерін жетілдіру.

Іздену-зерттеушілік кезең: 1. Мұғалімнің дидактикалық іскерлігі және оның зерттелуі. Педагогика нақты мақсаттарды көздейтін, білім беру мен тәрбие алуды қамтамасыз ететін ғылым саласы. Педагогика ерте уақытта пайда болғанымен негізгі құраушы бөліктері кейін келе ғалымдар мен оқытушылардың еңбектерінде нақтыланып толықтырылды. Сонымен қатар, қолданыстағы білім беру және тәжірибиенің молаюы педагогикадағы негізгі «дидактикалық іскерлік» сияқты құбылыстың теориялық аспектілерін зерттеу қажеттілігін тудырды.

Дидактика термині гректің didaktic-s, оқыту және didask-, оқу деген сөздерінен шыққан. Бұл терминді неміс педагогы В. Ратке (1571-1635) енгізген деген болжам бар. Ол дидактиканы оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін ғылыми пән деп түсінді. Дидактиканың іргелі ғылыми дамуын алғаш рет Я. А. Коменский. 1632 жылы ол чех тілінде өзінің «Ұлы дидактикасын» жазды. Осылайша тарихта дидактиканың негізін қалаушы ретінде атын қалдырды.

Ал В. И. Гинецинский педагогиканың бес негізгі ұғымын (оқыту, тәрбие, білім беру, дамыту және ағарту) және оларға сәйкес педагогикалық білімнің бес бөлімдері: жалпы педагогика, дидактика, теория білім, тәрбие теориясы, педагогика тарихы жатады деген қорытынды аитты . Л. М. Перминова пікірінші дидактикалық білім: гуманитарлық, нормативті, әлеуметтік бағыттылығы бар болып табылады және педагогиканың «тұтас бөлігі ретінде» көрсетеді. Бұл ретте автор дидактиканың айырмашылығы бар екенін атап көрсетеді. Педагогика ғылымының жағдайын сипаттайтын педагог әдіскерлер В. И. Загвязинский, , М. Н. Скаткин, В. В. Краевский, В. И. Журавлев және басқалары оның кейбір ерекшеліктерін көрсетеді. Біріншіден, педагогика бүгінде көптеген ғылыми пәндердің жинағы ретінде пайда болады. Оған атап айтқанда, жалпы педагогика, тәрбие теориясы, дидактика, пәндік әдістеме, педагогика тарихы және т. б. жатады деп қорытынды жасады.

Өткен уақыттарда ғалымдар мен оқытушы-зерттеушілер педагогика мен дидактика ұғымдарын жиі шатастырды. Ал Я. А. Коменский педагогиканы білімнің ерекше саласы ретінде мүлдем айтқан жоқ, ол қатысты барлық нәрселерге сілтеме жасау үшін «дидактика» ұғымын пайдаланды. И. Гербарт, керісінше, білім беру және оқытуды «Тәрбиелік оқытумен» айналысады, сондықтан, бір бөлігі болып дидактика табылады деп есептеді.

Дидактика классиктерінің еңбектерін талдау бірнеше қорытындыға әкеледі. Педагогика мен дидактиканың жағдайы мен байланысы туралы төрт ұғым: - педагогика мен дидактика - тоғысқан (байланысты) ұғым, оларға «бөлінбеушілік» тән және ғылыми-педагогикалық жұмыс; - педагогика мен дидактика бір мақсатқа жұмылдырылған; - дидактика педагогикаға қарағанда кеңірек ұғым; - педагогика мен дидактика бөлек, дербес пәндер.

Шетел педагогикасында дидактикалық білімнің мәні туралы көптеген зерттеулер жүргізілді және кең ауқымды пікірлер қалыптасты. Шетел педагогикасында осы зерттеулер мынандай тұжырымдарға әкелді: - барлық нысандарда және барлық деңгейде оқыту және оқыту туралы ғылым(И. Дольч, О. Гаммельшек, Г. Хаусман) ; -тәрбиелік коммуникация теориясы (яғни мақсатпен қарым-қатынас білім) тұлға және субъект, сонымен қатар пән және тұлғалық (Х. Шпербер) ; -тәрбие теориясы (О. Вильман) ; - қалыптастырушы (білім беру) оқыту теориясы (Г. Зиверт) ; - оқыту туралы ғылым (В. Шульц, Т. Швердт, Х. Фиге, Х. Беккер, Дж. Эстерхугс) ; - білім мазмұны мен оқу бағдарламаларының теориясы (Е. Венигер) ; - білім категорияларының теориясы (Ж. Дерболав) - негізгі дидактиканы зерттейтін дербес ғылым қатынас (И. Марев) ; - қоғам мәселелерін қарастыратын педагогиканың бір бөлігі детерминирленген оқыту процестері (Л. Клингберг) . деген сияқты қорытындыларға әкелді. Дидактика зерттеліп болғаннан кейін педагогиканың алдында мынадай сұрақтар тұр: бұл процесс қандай болуы керек, оны тұлғаның дамуы мен қалыптасуы үшін қалай жүргізіп, пайдалану керек? Бұл сұрақтардың теориялық дамуы арнайы ғылыми пәннің - дидактиканың дамуына әкелді. Дидактиканың дамуына Г. Песталоцци, И. Гербарт, К. Д. сияқты атақты педагогтар үлкен үлес қосты. Ушинский, В. П. Острогорский, П. Ф. Каптерев. П. Н. Груздев, М. А. Данилов, Б. П. Есіпов, Л. В. Занков, М. Н. Скаткин, Н. А. Менчинская, Ю. К. Бабанский және т. б. бұл бағытта дидактика туралы көп еңбектер жазды.

1. 1. «Іскерлік», «дидактикалық іскерлік» ұғымдарының мәні мен мазмұны.

Педагогика көп салалы ғылым, өйткені ол күрделі мәселені шеше отырып, адамды жан-жақты зерттейді: оқыту, тәрбиелеу және дамытуды іске асырады. Сонымен қатар педагогика білім беру мен тәрбиелеуді ұйымдастыру мен басқарумен айналысады. Педагогикада іскерлік ұғымы жиі ұшырасады. Іскерлік сөзі «іс» «ісмер» сөзінен шыққан. Іскерлік - ұйымдастыру мәдениетінің елеулі нышаны, қызметтің белгілі бір жеке іс бабындағы аса маңызды белгісі, ұтымды ұйымдасқан, істің мүддесіне айқын бағдарланған белсенділік; қызметкердің мінез-құлқының белгісі, жеке басының қасиеті, қабілет-қарымы, еңбексүйгіштігі, өзінің кәсіптік міндеттеріне іскерлікпен қарауы, еңбек қызметін тиімді пайдалана білуі, қол астындағы қызметкерлердің қызметін ұйымдастыра білуі, іске жұмылдыра білуі . Іскерлік - белгілі жағдайда белгілі іс-әрекетті орындауға мүмкіндік беретін білім мен икемді дағдының жиынтығы. [1] . Осы анықтамаға қарап-ақ педагог адамды іскер деп айтуға толық негіз бар. Іскер адам жан-жақты және тиянақталған, өз ісіне қажет толық қасиеттерге ие маманды айтуға болады. Іскер сөзі мұғалімге де тиесілі болғандықтан педагогикада да іскерлік сөзі қарастырылады. Педагогикалық іскерлік дегеніміз автоматтандырылған бірізділікті жүзеге асыратын іс әрекеттер жиыны, және ол теориялық білімге негізделіп жеке тұлғаны дамытуға бағытталады және мұғалімнің даралық-психологиялық ерекшеліктерін айқындап, оның пәндік-кәсіби құзырлығы жөнінде дәлел келтіреді. [2] . Іскерлік өз кезегінде дамып, қалыптасып, соңында шеберлік пен шығармашылыққа айналады екен. Демек ең алдымен іскер мұғалім қалыптастырмас бұрын болашак мұғалім тұлғасында педагогикалық қабілеттерді қалыптастыру абзал. Педагогиканың зерттелуінде түрлі іскерліктерді бір-бірінен бөліп қарастыру қиын болды. Мәселен А. «. Маркова педагогикалық іскерліктің тоғыз бөлігін спаттаса, ал В. А. Крутецкий оны бірнеше түрге ажыратқан екен және ол еңбегінде ең алдымен дидактикалық іскерлікті қойған. Баршаға белгілі, барлық іскерлік белгілі бір қабілет негізінде қалыптасады, дамиды . Дидактикалық іскерлік те дидактикалық қабілеттің негізінде қалыптасады екен. Дидактикалық қабілеттілік - оқу материалын оқушыға нақты, түсінікті етіп бере білу; пәнге қызығушылық тудыру; белсенді өзбетілік ой тудыру. Қиын материалды жеңіл, түсініксізді-түсінікті қылып бере білу қабілеттілігі. Оқушыны өзбетімен еңбек етуге үйрету, білім алуға жол сілтеп отыру[7] . Сонымен дидактика оқытудың теориясын, әдіс- тәсілдерін, формулаларын зерттейтіндіктен дидактикалық іскерлікті бойына сіңірген ұстаз : «Нені үйрету керек?», «Не үшін оқыту керек?» деген сұрақтарға қиналмай жауап таба алады екен. Дидактикалық іскерлік мұғалімнің теориялық білімін, оқыту әдістемесін, материалдармен жұмыс жасауды негіздейді және қалыптастырады.

Демек дидактикалық іскерлікті меңгеру мен қалыптастыру әрбір мұғалімге қажет, өйткені педагогикалық қызметте ғылымға, теориялық білімге сүйенбей оқытудың бір ғана практикалық мәселесін шешу мүмкін емес. Дидактика . Мұғалімнің дидактикалық іс-әрекетінің мазмұны пәндік мазмұны, оқытудың құралдары мен әдістері, оқытуды ұйымдастыру формалары арқылы жүзеге асады. Демек, жалпы дидактикалық іс-әрекет тек оқыту - оқу үрдісі ғана емес, оның өтетін жағдайлары, сонымен бірге оның әкелетін нәтижелері де болып табылады.

1. 2. Мұғалімнің дидактикалық іскерліктерінің зерттелуі:

Қазіргі таңда мектепте оқытудың жаңа стандарттарына көшуіне байланысты жоғары білікті кадрларды даярлау мәселесі өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Қазіргі мектептегі мұғалімнің тұлғасына бірқатар талаптар қойылады, бірақ бізді болашақ мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің мазмұны көбірек қызықтырады. Оқыту процесінің маңызды аспектілерінің бірі - мұғалімнің оқу процесін (дидактикалық процесс) тиімді ұйымдастыруға дайындығы туралы мәселе. Сондықтан бұл мақаланың негізгі мақсаты - мұғалімнің кәсіби педагогикалық іскерлік құрылымындағы дидактикалық іскерліктің орнын анықтауға талпыныс, «дидактикалық іскерлік» ұғымын анықтау және осы мәселені зерттеуге теориялық талдау жасау. қазіргі уақытта. Маманның кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру мәселесін көптеген педагогтар мен психологтар белсенділік көзқарасы - тұлғаның, сана мен белсенділіктің бірлігі, қызмет пен қарым-қатынас процестерінің өзара байланысы тұрғысынан зерттейтінін атап өткен жөн А. А. Бодалев, (К. А. ) . П. Я. Гальперин, Абулханова-Славская, В. В. Давыдов, Б. Г. Аньев, Л. С. Выготский. Жалпы дидактикалық құзыреттерді әртүрлі жіктеулерде атап өтуге болады, мысалы, Хуторскийде олар оқу-танымдық құзыреттіліктердің бір бөлігі болып табылады (мақсат қою, жоспарлау, талдау, рефлексия, оқу-танымдық әрекетті өзін-өзі бағалау. ) десе, ал Зимняя И. А. олар құзыреттiлiктiң мынадай түрлерiн бөледi - қызмет құзыретi: ойын, оқу, еңбек; іс-әрекеттің құралдары мен әдістері: жоспарлау, жобалау, модельдеу, болжау, ғылыми-зерттеу іс-әрекеті, әр түрлі қызмет түрлеріне бағдарлау. «Дидактика - оқытудың педагогикалық теориясы, оның мазмұнын, әдістерін және ұйымдастыру формаларын ғылыми негіздеу. » - И. П. Пидкасти

Дидактикада оқытудың 3 негізгі ұғымы бар: а) дәстүрлі - ондағы негізгі рөлді оқыту мен мұғалімнің қызметі атқарады (Я. А. Коменский, Гербарт, Дистерверг және И. Г. Пестолоци) ; б) прагматикалық - студенттердің оқуы мен іс-әрекетіне басты рөл беріледі (Д. Дьюи, Л. Толстой, В. Лай) ; в) заманауи - оқыту мен оқудың өзара әрекеттесуіндегі, мұғалім мен оқушылардың іс-әрекетіндегі басты рөл (Занков, Давыдов, Эльконин, Ильин) . Н. В. Бордовская (2003), дидактика - оқыту процесін ұйымдастырудың теориялық негіздерін (үлгілері, принциптері, оқыту әдістері) зерттеуге және ашуға, сондай-ақ жаңа принциптерді, стратегияларды, әдістерді, технологиялар мен оқыту жүйелерін табуға және дамытуға бағытталған педагогиканың бір саласы ретінде қарастырды. Сонымен Ю. В. Махова мұғалімнің дидактикалық іскерлік дидактикалық процесті ұйымдастыруда ашылатын кәсіптік деңгейдің жалпыланған кешенді сипаттамасы ретінде кәсіби іскерліктің құрамдас бөлігі екенін атап көрсетеді. Басқаша айтқанда, дидактикалық іскерлікті мұғалімнің оқу процесін ұйымдастыруда туындайтын күрделі кәсіптік мәселелерді бұрыннан бар біліміне, дағдысына, тәжірибесіне сәйкес шеше білуі ретінде сипаттауға болады. М. Н. Певзнер, О. М. Зайченко, С. Н. Горычева «Мектеп персоналын ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету: педагогикалық кеңес беру және қадағалау» (2002) атты монографиясында дидактикалық іскерліктің үш деңгейін ажыратады: репродуктивті, эвристикалық, шығармашылық. - ЖОО оқытушысының дидактикалық іскерлікнің репродуктивті деңгейі оқу процесін ұйымдастырудың стереотиптік белсенділік (үлгілерді қатаң сақтау, әдістер мен формалардың шектеулі жиынтығы), дайын оқыту технологияларын пайдалану, оқу процесін ұйымдастыру сияқты ерекшеліктерімен анықталады. өзін тек оқытылатын пән контекстінде позициялау, мотивацияның төмендігі. - Дидактикалық іскерліктің эвристикалық деңгейі қолданылатын технологиялардың, оқыту әдістері мен тәсілдерінің өзгермелілігімен және тиімділігімен, іс-әрекеттегі стереотиптерді жоққа шығарумен, оны жетілдіру мақсатында өз тәжірибесін сыни тұрғыдан қайта қараумен, ойлаудың шығармашылық әдістерін қолданумен сипатталады. - Мұғалімнің дидактикалық құзыреттілігінің шығармашылық деңгейі дидактикалық процесті ұйымдастырудағы мұғалімнің субъективтілігінен көрінеді. Мұғалім іс-әрекеттің жеке стилін пайдаланады, оқыту процесін жобалау мен модельдеудің (жүйелік модельдеу) заманауи тиімді теориялары мен технологиялары деңгейінде педагогикалық мәселелерді шешеді, өз технологияларын жобалап, жетілдіре алады, жаңашылдыққа белсенді қатысады. әрекеттер, өзгерістерге икемді бейімделеді.