Мұғалімнің дидактикалық іскерліктерінің зерттелуі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Әлеуметтік- гуманитарлық ғылымдар факультеті
Білім технологиялары кафедрасы

Педагогикалық мамандыққа кіріспе пәні бойынша
ЖОБА
Тақырыбы:Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктері және оларды қалыптастыру жолдары.
Мамандығы 6B01303 Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі Оқытушы: Білім технологиялары кафедрасының профессоры: Ортаев Б Орындағандар : Мұсабай Ақжарқын , Мәркібай Жанерке . Тобы: ППМ-111

Күні 25 11. 2021ж

Түркістан-2021-2022

Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2 Іздену-зерттеушілік кезең: 1. Мұғалімнің дидактикалық іскерлігі және оның зерттелуі ... ... ... ... ... ... .. ... 4 1.1. Іскерлік, дидактикалық іскерлік ұғымдарының мәні мен мазмұны. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5 1.2. Мұғалімнің дидактикалық іскерліктерінің зерттелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ..7 1.3. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің іскерліктерінің педагогикалық еңбектерде қарастырылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
Конструкторлық кезең: 2. Мұғалімнің дидактикалық іскерлігінің мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ..11 2.1. Бастауыш сынып мұғалімнің дидактикалық іскерлігінің мазмұны ... ... ..13 2.2. Мұғалімнің дидактикалық іскерлігінің басқа іскерліктермен байланысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
Технологиялық кезең: 3 ЖОО болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерлігін қалыптастыру барысы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18 3.1. Дидактикалық іскерліктің болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін даярлау мазмұнында қамтылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19 3.2. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктерін қалыптастыруды оқу жұмыстары барысында жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22. 3.3. Практика барысында болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктерін қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Мұғалімнің дидактикалық іскерлігі - әлемдегі білім беруді дамытудың қазіргі іскерлікке бағытталған тенденцияларымен үндес, салыстырмалы түрде жаңа әлеуметтік-психологиялық құбылыс.Тұлғаның дидактикалық құзыреттілігі оның шығармашылық оқу процесінде өзін-өзі жүзеге асырудың дидактикалық міндеттерін шешуге бағытталған мұғалімнің кәсіби дидактикалық іс-әрекетке теориялық және практикалық дайындығынан көрінетін оның кіріктірілген сапасы болып табылады. Мұғалімнің дидактикалық құзыреттілігінің мәні заманауи оқыту теорияларының ұтқыр білімінде, оқыту технологияларын икемді меңгеруінде, дамыған инновациялық дидактикалық ойлауында жатыр. Дидактикалық іскерліктің мәні - дидактикалық шешімдерді тез, негізді, салмақты және қатесіз қабылдау, дидактикалық мәселені шешудің ең қысқа жолын табу, белгілі бір шарттарға сәйкес әдістерді, әдістерді және оқу құралдарын таңдау.
Дидактикалық іскерліктің субъектілері педагог қызметкерлердің сан алуан категориялары: жалпы білім беретін мектептердің барлық пәндерінің мұғалімдері, бастауыш, орта немесе жоғары кәсіптік оқу орындарының мұғалімдері, қосымша білім беру педагогтары, оқу орындарының басшылары.Дидактикалық құзыреттілікті зерттеушілер оның маңыздылығын атап көрсетеді. Дидактикалық компонент мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің негізі болып табылады. Тәрбиелік қарым-қатынастардың негізгі субъектілерінің дидактикалық құзыреттілігінің озық дамуы білім беру жүйесін жаңғыртудың ішкі шарты, кәсіби-педагогикалық іс-әрекеттің нәтижелілігінің факторы болып табылады. Үздіксіз жетілдіріліп, байытып отыратын дидактикалық іскерлік когнитивтік-гносеологиялық, реттеуші, инварианттық және интегративті қызметтерді атқаратындықтан, педагогикалық кәсібилікті дамытудың ресурстарын қамтиды.
Қазақстандағы білім беру жүйесін жаңғырту оны дамытудың тұрақты механизмін құруды және оның негізгі мақсатына қол жеткізуді - білім берудің жаңа заманауи сапасын қамтамасыз етуді болжайды.Осыған байланысты болашақ мұғалімнің кәсіби құзыреттілігін сапалы жаңа негізде қалыптастыру мәселесін шешу ерекше өзектілікке ие.Педагогтыңіскерлігі , кәсіби шеберлігі - бұл мәселе қай уақытта да өзекті болып келген, бар және бола бермек. Мемлекет пен қоғам өзгеруде, солармен бірге мұғалімге қойылатын талаптар да өзгеруде. Мәселен, осыдан он, он бес жыл бұрын компьютерлік технологияны меңгеру мұғалімнің құзіретіне кірмейтін болса, қазір қажет. Ал қазіргі мұғалімге балалар одан ләззат алу үшін тағы не қажет? Мектеп пен мұғалім таңдауда шексіз мүмкіндіктері бар ата-аналар онымен қашан ынтымақтастыққа дайын?
Біз бұл мәселені түсінуге тырысамыз. Түсінгеніміз адамға ауа қаншалықты қажет болса, жақсы білім беру үшін дидактикалық іскерлік те соншалықты қажет.
Ендеше, зерттеуіміздің объектісі, пәні және мақсаты не екенін анықтайық.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі қоғамда болып жатқан терең әлеуметтік-экономикалық қайшылықтар білім беру жүйесіне де әсерін тигізуде. Білім беру саласындағы инновациялық процестер экономикалық тұрақсыздық жағдайында жүзеге асырылады. Халықтың негізгі бөлігінің әртүрлі меншік нысандарына, жеке бастамашылыққа, бәсекелестікке бағытталған жаңа экономикалық қатынастарға дайын болмауынан жағымсыз тенденциялар күшейе түсуде. Әлеуметтік-психологиялық зерттеулер адамдардың қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайларға психологиялық бейімделуінің төмен деңгейін көрсетеді. Ендеше алдымен зерттеудің мақсаты мен міндеттерін айқындап алсақ: Зерттеу мақсаты: Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктері және оларды қалыптастыруды теориялық тұрғыдан анықтау және оны жүзеге асыру барысын сипаттап жазу. Зерттеу міндеттері: 1.Зерттеу процесінде мұғалімнің дидактикалық дағдыларының маңызын сипатту және қалыптастыру жолдарын анықтау; 2. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін даярлауда дидактикалық іскерлікті қалыптастыруыда МОӘК мен ПОӘК мамазмұнында қамтылуын сипаттау; 3. Болашақ бастауыш сынып мұғалімін даярлауда оқу жұмыстары негізінде дидактикалық іскерлікті қалыптастыру барысын сипаттау; Зерттеу объектісі: кәсіби дидактикалық іскерлікті қалыптастыру және дамыту процесі. Зерттеу пәні: мұғалім тұлғасының кәсіби қасиеттерін қалыптастыру ерекшеліктері; мұғалімнің кәсіби қасиеттері мен тұлғалық қасиеттерінің диагностикасы; мұғалімнің дидактикалық әрекеті; педагогикалық процестерді, оқу қызметінің құралдарын, әдістерін жетілдіру.

Іздену-зерттеушілік кезең: 1.Мұғалімнің дидактикалық іскерлігі және оның зерттелуі. Педагогика нақты мақсаттарды көздейтін, білім беру мен тәрбие алуды қамтамасыз ететін ғылым саласы. Педагогика ерте уақытта пайда болғанымен негізгі құраушы бөліктері кейін келе ғалымдар мен оқытушылардың еңбектерінде нақтыланып толықтырылды. Сонымен қатар, қолданыстағы білім беру және тәжірибиенің молаюы педагогикадағы негізгі дидактикалық іскерлік сияқты құбылыстың теориялық аспектілерін зерттеу қажеттілігін тудырды.
Дидактика термині гректің didaktic-s, оқыту және didask-, оқу деген сөздерінен шыққан. Бұл терминді неміс педагогы В.Ратке (1571-1635) енгізген деген болжам бар. Ол дидактиканы оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін ғылыми пән деп түсінді. Дидактиканың іргелі ғылыми дамуын алғаш рет Я.А. Коменский. 1632 жылы ол чех тілінде өзінің Ұлы дидактикасын жазды. Осылайша тарихта дидактиканың негізін қалаушы ретінде атын қалдырды.
Ал В.И.Гинецинский педагогиканың бес негізгі ұғымын (оқыту, тәрбие, білім беру, дамыту және ағарту) және оларға сәйкес педагогикалық білімнің бес бөлімдері: жалпы педагогика, дидактика, теория білім, тәрбие теориясы, педагогика тарихы жатады деген қорытынды аитты . Л.М. Перминова пікірінші дидактикалық білім: гуманитарлық, нормативті, әлеуметтік бағыттылығы бар болып табылады және педагогиканың тұтас бөлігі ретінде көрсетеді. Бұл ретте автор дидактиканың айырмашылығы бар екенін атап көрсетеді. Педагогика ғылымының жағдайын сипаттайтын педагог әдіскерлер В.И. Загвязинский, , М.Н. Скаткин ,В.В. Краевский, В.И. Журавлев және басқалары оның кейбір ерекшеліктерін көрсетеді. Біріншіден, педагогика бүгінде көптеген ғылыми пәндердің жинағы ретінде пайда болады. Оған атап айтқанда, жалпы педагогика, тәрбие теориясы, дидактика, пәндік әдістеме, педагогика тарихы және т.б. жатады деп қорытынды жасады.
Өткен уақыттарда ғалымдар мен оқытушы-зерттеушілер педагогика мен дидактика ұғымдарын жиі шатастырды. Ал Я.А.Коменский педагогиканы білімнің ерекше саласы ретінде мүлдем айтқан жоқ, ол қатысты барлық нәрселерге сілтеме жасау үшін дидактика ұғымын пайдаланды. И.Гербарт, керісінше, білім беру және оқытуды Тәрбиелік оқытумен айналысады, сондықтан, бір бөлігі болып дидактика табылады деп есептеді.
Дидактика классиктерінің еңбектерін талдау бірнеше қорытындыға әкеледі. Педагогика мен дидактиканың жағдайы мен байланысы туралы төрт ұғым: - педагогика мен дидактика - тоғысқан (байланысты)ұғым, оларға бөлінбеушілік тән және ғылыми-педагогикалық жұмыс; - педагогика мен дидактика бір мақсатқа жұмылдырылған; - дидактика педагогикаға қарағанда кеңірек ұғым; - педагогика мен дидактика бөлек, дербес пәндер.
Шетел педагогикасында дидактикалық білімнің мәні туралы көптеген зерттеулер жүргізілді және кең ауқымды пікірлер қалыптасты. Шетел педагогикасында осы зерттеулер мынандай тұжырымдарға әкелді: - барлық нысандарда және барлық деңгейде оқыту және оқыту туралы ғылым(И.Дольч, О.Гаммельшек, Г.Хаусман); -тәрбиелік коммуникация теориясы (яғни мақсатпен қарым-қатынас білім) тұлға және субъект, сонымен қатар пән және тұлғалық (Х. Шпербер); -тәрбие теориясы (О.Вильман); - қалыптастырушы (білім беру) оқыту теориясы (Г. Зиверт); - оқыту туралы ғылым (В. Шульц, Т. Швердт, Х. Фиге, Х. Беккер,Дж. Эстерхугс); - білім мазмұны мен оқу бағдарламаларының теориясы (Е.Венигер); - білім категорияларының теориясы (Ж.Дерболав) - негізгі дидактиканы зерттейтін дербес ғылым қатынас (И.Марев) ; - қоғам мәселелерін қарастыратын педагогиканың бір бөлігі детерминирленген оқыту процестері (Л.Клингберг) . деген сияқты қорытындыларға әкелді. Дидактика зерттеліп болғаннан кейін педагогиканың алдында мынадай сұрақтар тұр: бұл процесс қандай болуы керек, оны тұлғаның дамуы мен қалыптасуы үшін қалай жүргізіп, пайдалану керек? Бұл сұрақтардың теориялық дамуы арнайы ғылыми пәннің - дидактиканың дамуына әкелді. Дидактиканың дамуына Г.Песталоцци, И.Гербарт, К.Д. сияқты атақты педагогтар үлкен үлес қосты. Ушинский, В.П. Острогорский, П.Ф. Каптерев. П.Н. Груздев, М.А. Данилов, Б.П. Есіпов, Л.В. Занков, М.Н. Скаткин, Н.А.Менчинская, Ю.К. Бабанский және т.б.бұл бағытта дидактика туралы көп еңбектер жазды.
1.1.Іскерлік, дидактикалық іскерлік ұғымдарының мәні мен мазмұны.
Педагогика көп салалы ғылым, өйткені ол күрделі мәселені шеше отырып, адамды жан-жақты зерттейді: оқыту, тәрбиелеу және дамытуды іске асырады.Сонымен қатар педагогика білім беру мен тәрбиелеуді ұйымдастыру мен басқарумен айналысады.Педагогикада іскерлік ұғымы жиі ұшырасады. Іскерлік сөзі іс ісмер сөзінен шыққан. Іскерлік - ұйымдастыру мәдениетінің елеулі нышаны, қызметтің белгілі бір жеке іс бабындағы аса маңызды белгісі, ұтымды ұйымдасқан, істің мүддесіне айқын бағдарланған белсенділік; қызметкердің мінез-құлқының белгісі, жеке басының қасиеті, қабілет-қарымы, еңбексүйгіштігі, өзінің кәсіптік міндеттеріне іскерлікпен қарауы, еңбек қызметін тиімді пайдалана білуі, қол астындағы қызметкерлердің қызметін ұйымдастыра білуі, іске жұмылдыра білуі .Іскерлік - белгілі жағдайда белгілі іс-әрекетті орындауға мүмкіндік беретін білім мен икемді дағдының жиынтығы.[1]. Осы анықтамаға қарап-ақ педагог адамды іскер деп айтуға толық негіз бар. Іскер адам жан-жақты және тиянақталған, өз ісіне қажет толық қасиеттерге ие маманды айтуға болады. Іскер сөзі мұғалімге де тиесілі болғандықтан педагогикада да іскерлік сөзі қарастырылады. Педагогикалық іскерлік дегеніміз автоматтандырылған бірізділікті жүзеге асыратын іс әрекеттер жиыны, және ол теориялық білімге негізделіп жеке тұлғаны дамытуға бағытталады және мұғалімнің даралық-психологиялық ерекшеліктерін айқындап, оның пәндік-кәсіби құзырлығы жөнінде дәлел келтіреді. [2]. Іскерлік өз кезегінде дамып, қалыптасып,соңында шеберлік пен шығармашылыққа айналады екен. Демек ең алдымен іскер мұғалім қалыптастырмас бұрын болашак мұғалім тұлғасында педагогикалық қабілеттерді қалыптастыру абзал. Педагогиканың зерттелуінде түрлі іскерліктерді бір-бірінен бөліп қарастыру қиын болды. Мәселен А..Маркова педагогикалық іскерліктің тоғыз бөлігін спаттаса , ал В.А. Крутецкий оны бірнеше түрге ажыратқан екен және ол еңбегінде ең алдымен дидактикалық іскерлікті қойған. Баршаға белгілі , барлық іскерлік белгілі бір қабілет негізінде қалыптасады, дамиды . Дидактикалық іскерлік те дидактикалық қабілеттің негізінде қалыптасады екен. Дидактикалық қабілеттілік- оқу материалын оқушыға нақты, түсінікті етіп бере білу; пәнге қызығушылық тудыру; белсенді өзбетілік ой тудыру. Қиын материалды жеңіл, түсініксізді-түсінікті қылып бере білу қабілеттілігі. Оқушыны өзбетімен еңбек етуге үйрету, білім алуға жол сілтеп отыру[7]. Сонымен дидактика оқытудың теориясын, әдіс- тәсілдерін, формулаларын зерттейтіндіктен дидактикалық іскерлікті бойына сіңірген ұстаз : Нені үйрету керек? , Не үшін оқыту керек? деген сұрақтарға қиналмай жауап таба алады екен. Дидактикалық іскерлік мұғалімнің теориялық білімін, оқыту әдістемесін , материалдармен жұмыс жасауды негіздейді және қалыптастырады.
Демек дидактикалық іскерлікті меңгеру мен қалыптастыру әрбір мұғалімге қажет, өйткені педагогикалық қызметте ғылымға, теориялық білімге сүйенбей оқытудың бір ғана практикалық мәселесін шешу мүмкін емес. Дидактика . Мұғалімнің дидактикалық іс-әрекетінің мазмұны пәндік мазмұны, оқытудың құралдары мен әдістері, оқытуды ұйымдастыру формалары арқылы жүзеге асады. Демек, жалпы дидактикалық іс-әрекет тек оқыту - оқу үрдісі ғана емес, оның өтетін жағдайлары, сонымен бірге оның әкелетін нәтижелері де болып табылады.
1.2. Мұғалімнің дидактикалық іскерліктерінің зерттелуі:
Қазіргі таңда мектепте оқытудың жаңа стандарттарына көшуіне байланысты жоғары білікті кадрларды даярлау мәселесі өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Қазіргі мектептегі мұғалімнің тұлғасына бірқатар талаптар қойылады, бірақ бізді болашақ мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің мазмұны көбірек қызықтырады. Оқыту процесінің маңызды аспектілерінің бірі - мұғалімнің оқу процесін (дидактикалық процесс) тиімді ұйымдастыруға дайындығы туралы мәселе. Сондықтан бұл мақаланың негізгі мақсаты - мұғалімнің кәсіби педагогикалық іскерлік құрылымындағы дидактикалық іскерліктің орнын анықтауға талпыныс, дидактикалық іскерлік ұғымын анықтау және осы мәселені зерттеуге теориялық талдау жасау. қазіргі уақытта. Маманның кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру мәселесін көптеген педагогтар мен психологтар белсенділік көзқарасы - тұлғаның, сана мен белсенділіктің бірлігі, қызмет пен қарым-қатынас процестерінің өзара байланысы тұрғысынан зерттейтінін атап өткен жөн А.А.Бодалев, (К.А.). П.Я.Гальперин, Абулханова-Славская, В.В.Давыдов, Б.Г.Аньев, Л.С.Выготский. Жалпы дидактикалық құзыреттерді әртүрлі жіктеулерде атап өтуге болады, мысалы, Хуторскийде олар оқу-танымдық құзыреттіліктердің бір бөлігі болып табылады (мақсат қою, жоспарлау, талдау, рефлексия, оқу-танымдық әрекетті өзін-өзі бағалау.) десе , ал Зимняя И.А. олар құзыреттiлiктiң мынадай түрлерiн бөледi - қызмет құзыретi: ойын, оқу, еңбек; іс-әрекеттің құралдары мен әдістері: жоспарлау, жобалау, модельдеу, болжау, ғылыми-зерттеу іс-әрекеті, әр түрлі қызмет түрлеріне бағдарлау. Дидактика - оқытудың педагогикалық теориясы, оның мазмұнын, әдістерін және ұйымдастыру формаларын ғылыми негіздеу. - И.П. Пидкасти
Дидактикада оқытудың 3 негізгі ұғымы бар: а) дәстүрлі - ондағы негізгі рөлді оқыту мен мұғалімнің қызметі атқарады (Я. А. Коменский, Гербарт, Дистерверг және И. Г. Пестолоци); б) прагматикалық - студенттердің оқуы мен іс-әрекетіне басты рөл беріледі (Д.Дьюи, Л.Толстой, В.Лай); в) заманауи - оқыту мен оқудың өзара әрекеттесуіндегі, мұғалім мен оқушылардың іс-әрекетіндегі басты рөл (Занков, Давыдов, Эльконин, Ильин). Н.В. Бордовская (2003), дидактика - оқыту процесін ұйымдастырудың теориялық негіздерін (үлгілері, принциптері, оқыту әдістері) зерттеуге және ашуға, сондай-ақ жаңа принциптерді, стратегияларды, әдістерді, технологиялар мен оқыту жүйелерін табуға және дамытуға бағытталған педагогиканың бір саласы ретінде қарастырды. Сонымен Ю.В. Махова мұғалімнің дидактикалық іскерлік дидактикалық процесті ұйымдастыруда ашылатын кәсіптік деңгейдің жалпыланған кешенді сипаттамасы ретінде кәсіби іскерліктің құрамдас бөлігі екенін атап көрсетеді. Басқаша айтқанда, дидактикалық іскерлікті мұғалімнің оқу процесін ұйымдастыруда туындайтын күрделі кәсіптік мәселелерді бұрыннан бар біліміне, дағдысына, тәжірибесіне сәйкес шеше білуі ретінде сипаттауға болады. М.Н. Певзнер, О.М. Зайченко, С.Н. Горычева Мектеп персоналын ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету: педагогикалық кеңес беру және қадағалау (2002) атты монографиясында дидактикалық іскерліктің үш деңгейін ажыратады: репродуктивті, эвристикалық, шығармашылық. - ЖОО оқытушысының дидактикалық іскерлікнің репродуктивті деңгейі оқу процесін ұйымдастырудың стереотиптік белсенділік (үлгілерді қатаң сақтау, әдістер мен формалардың шектеулі жиынтығы), дайын оқыту технологияларын пайдалану, оқу процесін ұйымдастыру сияқты ерекшеліктерімен анықталады. өзін тек оқытылатын пән контекстінде позициялау, мотивацияның төмендігі. - Дидактикалық іскерліктің эвристикалық деңгейі қолданылатын технологиялардың, оқыту әдістері мен тәсілдерінің өзгермелілігімен және тиімділігімен, іс-әрекеттегі стереотиптерді жоққа шығарумен, оны жетілдіру мақсатында өз тәжірибесін сыни тұрғыдан қайта қараумен, ойлаудың шығармашылық әдістерін қолданумен сипатталады. - Мұғалімнің дидактикалық құзыреттілігінің шығармашылық деңгейі дидактикалық процесті ұйымдастырудағы мұғалімнің субъективтілігінен көрінеді. Мұғалім іс-әрекеттің жеке стилін пайдаланады, оқыту процесін жобалау мен модельдеудің (жүйелік модельдеу) заманауи тиімді теориялары мен технологиялары деңгейінде педагогикалық мәселелерді шешеді, өз технологияларын жобалап, жетілдіре алады, жаңашылдыққа белсенді қатысады. әрекеттер, өзгерістерге икемді бейімделеді.
0.3 .Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің дидактикалық іскерліктерінің педагогикалық еңбектерде қарастырылуы.
Ерте кезден мұғалім мамандығына бірқатар нақты талаптар қойылады, олардың ішінде кәсіби құзыреттілік, дидактикалық құзыреттілік және дидактикалық мәдениет ең бастысы болып табылады.Дидактиканың толыққанды зерттелуі оны кезеңдерге бөліп қарастыруды, және соған сай материалдармен жұмыс жасауды , оқытудың әдіс-тәсілдерін ұйымдастыруды қажет етті. Жалпақ тілмен аитқанда дидактика оқушының жас ерекшеліктеріне сай тапсырмалар беруді, айту мен түсіндіруді , оқытуды қарастырды. Ең алғаш Я.А.Коменский білім беру кезінде жас ерекшелiктерiн ескеруді ұсынды және оқытудың 4 сатылы кезеңін қарастырды. Соның 2- кезеңі:6 -12 жасқа дейiн "Ана тiлi" мектебiнде оқуы туралы айта кетті. Тағы да оқы кезеңдегі оқушыға танымдық, тіл үирену кітаптарын оқытуды айта өтті. Я.Коменскийдің педагогикасында мұғалімнің рөлі ерекше орын алады. Өйткені оқытушысыз білімнің өзі де мәнге ие болмайды.. Ол өз ісін шексіз сүйіп, оқушыларға жылы көзқараспен қарауы, оқушылардың білімге деген қызығушылығын оятуы керек және жас ерекшеліктерін де еске алуды айтты. Я.Коменский тек қана дидактиканы зерттеп қана қоимай, маман даярлауда ұстаздардың бейнесін , олардың тұлғсын жасап кеткен болатын.Бір сөзінде ол Балалар әрқашан бір нәрсе жасауға дайын. Бұл өте пайдалы, сондықтан оған араласпау керек, сонымен қатар олардың әрқашан бірдеңе жасайтынын қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдау керек -деді. Бұдан шығатын қорытынды сөз балаларға еркіндік беру керек және олардың қызығушылын арттыру үшін тағы да шығармашылық, қызығушіліқ тапсырмаларды үздіксіз беріп отыру қажет екен. Алдыңда отырған баланы дұрыс бақылау қажет . -деп Я. Комменский балаға тасырманы беріп қана қоимай, оны бақылауды, осы арқылы қатемен жұмыс жасап үиретуді мысал етті. Тағы басқа Барлық нәрсе еріксіз жасалғандай қиын болмайды деп бастауыш саты мұғалімдерін қатал болмауға, бастауыш оқушыларға жақын адам болуға шақырды. Бастауыш сынып мұғалімдерін даярлаудың дидактикалық аспектілерін Л.С.Подымова зерттеп, Мұғалімнің біліктілігін арттырудың бір жолы - кәсіби зерттеу негізінде педагогикалық іс-әрекеттің оңтайлы моделін құру деп есептеді. Тек шетел оқытушылары мен ғалымдары ғана емес , қазақ оқытушылары да маман даярлауда дидактикалық қабілет туралы, одан дидактикалық іскерліктің элементтері қалыптасатынын өз еңбектерінде жазып қалдырды. Қазақтың ұлт ұстазы - Ахмет Байтұрсынұлы да дидактиканы зерттеуде қалыс қалмады. Ең алдымен "Адамға тіл, құлак қандай керек болса, бастауыш мектепте үйренетін білім де сондай керек.. қазақ, ішіндегі неше түрлі кемшіліктердің көбі түзелгенде оқу-біліммен түзеледі "[3].-деп бастауыш білімді міндетті түрде алу керек екенін айта отырып, мұғалімдердің саны мен білігінің аздығын сөзге тиек етті. Тағы бір сөзінде "Осы күнгі ауыл мектебінде оқуға керекті құрал жоқ. Оқыта білетін мұғалім аз. Сонда да хат білетін қазақтардың проценті жоғары... Бұл мектептің халыққа жақындығы, балалардың білімді ана тілінен үйренетіндігі..."[3].- деп дидактикадағы халық педагогикасын, әдіс-тәсілін көрсетіп кетті. Демек ең алдымен оқушы санасына әсер ету үшін сол тілде білім берілуі керек деп тұжырым жасады. "...Ең әуелі - мектепке керегі білімді, педагогика, методикадан хабардар оқыта білетін мұғалім. Екінші - оқыту ісіне керек құралдардың қолайлы, һәм сайлы болуы. Құралсыз іс істелмейді, һәм құралдар қандай болса, істеген іс те сондай болмақшы. Үшінші - мектепке керегі белгіленген программа"[4],- методика деп түсіндіру мен балаға жеткізу жолдарын көздеген ұлт ұстазы , дидактиканың негізгі оқулығы кітап екенін, және мектеп оқыту жүйесізінсіз бұның барлығы бекершілік екенін атап өтті. Бұдан басқа Ахмет Байтұрсынұлы бастауыш сынып балаларының оқуына жеңіл кітаптар жазды және оқу пәндерін ұсынды. Ұлт ұстазы: жазу, ұлт тілі , ұлт тарихы, жаратылыс, қолөнер пәндерін бастауыш сыныпқа міндетті деп тапты. Сондай-ақ тағы бір сөзінде "Бұлардың кемшілігі сол, деді ол, - бала оқыту ғылымын (методикасын) меңгергендер, оқығандар ішінде кем болуы. Дыбысты жақсы білмей тұрып, жаңаша буындап оқыту жолымен жақсылап бала оқытуға болмайды. Дыбыспен жаттықтырудың оқуды, жазуды жеңілдетуге пайдасы көп екенін я білмегендік, я білсе де істеп көрмегендік-тәжірибесіздік""[4].-де п кеибір іскерліктерді, дидактиканы меңгермеген ұстаздарға сыни оиларын да жеткізіп отырды. Тағы да ол әліппе оқулығын бала жасына сай етіп безендірді және қызықты, жеңіл етіп қайта бастырды. Және оқытудың методикасына арналған кітаптар, оқытудың жаңа әдіс-тәсілдері қарастырды. Жалпы алғанда А. Байтұрсынұлының шығармалары мен кітаптарынан-ақ білім берудегі түрлі әдіс тәсілдер мен дидактиканы меңгерген ұлы ұстаз екенін аңғармау мүскін емес. А. Байтұрсынұлы білім беруде жаңаша тәсілдерді қолданып қана қоймай маман тәрбиелеу ісінде де дидактиканы басшылыққа алған жарқын тұлға екені хақ.

Конструкторлық кезең: 2. Мұғалімнің дидактикалық іскерлігінің мәні мен мазмұны
Дидактикалық іскерлік - оқу пәнінің мазмұнын білім мазмұнына және оқушының нақты іс-әрекетіне айналдыру дағдысы, мектептегі оқу пәндерінің сипатты мүмкіндіктерін тәжірибеде түрлендіре қолдана білу оқушыларға педагогикалық әсер етудің құралдары мен әдістерін меңгеру.
Дидактика

Білім мазмұны
бөлімінде оқытудың мазмұны, оқу жоспарлары мен бағдарламалары мәселелері қарастырылады.

Оқу процесі
бөлімде әртүрлі дидактикалық жүйелердегі оқыту процесі қарастырылады.

Оқытудың принциптері мен үлгілері

бөлімде оқыту процесіне тән заңдылықтар мен заңдылықтар және олардан туындайтын оқыту принциптері қарастырылады.

Оқыту әдістері мен оқу құралдары

олармен тығыз байланысты оқыту әдістері мен оқу құралдары қарастырылады.

Оқытудың ұйымдастырушылық формалары
бөлімде оқу-тәрбие процесін жүзеге асыру формасын ұйымдастыру қарастырылады.

Оқыту нәтижелерін бақылау әдістері

бөлімде педагогикалық процесте кері байланысты қамтамасыз ететін оқу нәтижелерін бақылау әдістері қарастырылады.

Оқыту технологиялары және дидактикалық жүйелері
бөлімде дәстүрлі және инновациялық қолданыстағы технологиялар мен оқыту жүйелері қарастырылады.
Дидактика өзінің зерттеу пәні мен саласы бар, нақты анықталған мәселелер шеңберін шешетін педагогиканың бір саласы ретінде белгілі бір ұғымдар шеңберімен әрекет етеді. Солардың ішінде дидактикалық категориялар сипатына ие ең маңыздылары мен маңыздылары оқыту процесі, оқыту принциптері, білім беру мазмұны, әдістері, оқытуды ұйымдастыру формалары болып табылады.
Дидактика пәнінің келесі сипаттамасы оқытудың педагогикалық мәнін анықтаумен және, атап айтқанда, оқыту іс-әрекетінде туындайтын қатынастар жүйесін теориялық талдаумен байланысты. Бұл қатынастар өте алуан түрлі: мұғалім - оқушы, оқушы - оқу материалы, оқушы - оқушы, оқу лақап ат - сыныптағы оқушылар ұжымы және т.б. Қазіргі дидактикалық білім мазмұны білімнен бөлек бөлімде оқытудың принциптерін көрсетумен ерекшеленеді.Дидактиканың негізгі мазмұны келесі құрылымдық компоненттерге сәйкес келеді:
Оқыту процесінің мәні;
Оқыту принциптері;
Білім мазмұны;
Оқыту әдістері;
Оқу процесін ұйымдастыру.
Дидактиканың принциптері
Дидактика принциптері мұғалімнің оқушыларды қоғам өміріне дайындауға бағытталған оқу-тәрбие іс-әрекетінде басшылыққа алатын негізгі ережелер болып табылады. Нақтырақ айтсақ, педагогикада дидактика принциптерін бүкіл оқу-тәрбие процесін үйлестіретін және мұғалімнің педагогикалық мақсатына жету үшін пайдаланатын құралы ретінде қызмет ететін нұсқаулар деп атауға болады. Осы принциптердің әрқайсысын ескере отырып, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыра отырып, кез келген мұғалім бұл принциптердің талаптары оқытудың формалары мен әдістерін, оның мазмұнын және мұғалімнің сабақ кезіндегі өзін-өзі ұстауын анықтауға көмектесетінін біледі.
1. айқындық принципі.
2. жүйелік принциптер.
3. Беріктік принципі.
4. қолжетімділік принципі.
5. ғылыми принциптер.
6. Теория мен практиканың өзара әрекеттесу принциптері.
Дидактиканың міндеттері: -оқу процесін және оны жүзеге асыру шарттарын сипаттау және түсіндіру; -неғұрлым заманауи оқыту процестерін дамыту; -оқу процесін ұйымдастыру; -оқытудың жаңа жүйелері; -оқытудың жаңа технологиялары. Дидактиканың негізгі категориялары: білім беру, оқыту, сабақ беру, оқу, оқыту принциптері, оқыту процесі және оның компоненттері, міндеттері, мазмұны, формалары, әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі.
Дидактикалық құзыретіне мыналар кіреді: - біріншіден, қажетті білімнің болуы, дағдының қалыптасуы, нақты білім беру жағдайында мәселелерді шешудегі өзіндік тиімділік ретінде құрылымдалған объективті өзіндік бейнесінің болуы, ғылыми қызметке мотивация; - екіншіден, жеке және ұжымдық сипаттағы зерттеулер жүргізуге, олардың нәтижелерін талқылауға және ұсынуға қажетті жеке қасиеттердің жиынтығы. Ол тыңдаушылардың келесі дағдыларын сипаттайды: - кәсіптік қызмет жағдайына бейімделу; - жеке және кәсіби өзін-өзі таныту; - тұлғааралық, іскерлік, кәсіби, әлеуметтік байланыстар мен қарым-қатынастарды құру;
- кәсіптік ақпараттың бастапқы көздерін меңгеру негізінде білімін жалғастыру; практикалық және теориялық оқу қызметінің әмбебап әдістері, ғылыми-зерттеу әрекетінің әдістері Қазіргі дидактиканың айырмашылығы - оқытудың мақсаты - жеке тұлғаның жалпы дамуы, оқыту процесі оқушылардың қызығушылықтары мен қажеттіліктерін ескере отырып, мұғалім басқаратын екі жақты процесс ретінде қарастырылады.Мұғалімнің ғылыми-дидактикалық қызметі - бұрын белгісіз шешімі бар және ғылыми зерттеудің негізгі кезеңдерін сақтауды болжайтын шығармашылық, дидактикалық мәселені (мәселені) шешуге бағытталған іс-әрекет.Қазіргі уақытта білім беру жүйесінің жаңа стандарттарға кезең-кезеңімен көшуі. өзекті болып табылады және қоғамның және мемлекеттің өскелең ұрпақты тәрбиелеу мен оқытуға деген қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады. Осыған сәйкес, әртүрлі білім беру ұйымдары аясында тікелей кәсіби қызметпен айналысатын педагог қызметкерлерге жаңа талаптар қойылуда.
2.1. Бастауыш сынып мұғалімнің дидактикалық іскерлігінің мазмұны.
Бастауыш сынып мұғалімінің дидактикалық іскерліктерінің негізгі құраушыларының бірі-ол мұғалімнің білімі мен жеке тұлғалық сапалары мен өзіндік қасиеттері.Бастауыш сынып мұғалімінің дидактикалық іскерлігіне қажетті білім:
-Оқыту процесінің мәнін, оның қозғаушы күштері мен функцияларын білу. -Білімді игерудің негізгі кезеңдерін білу. -Дидактикалық принциптерді білу және оларды оқу процесінде жүзеге асыру. -Мектептегі білім мазмұнын білу. -Оқыту әдістерін, қазіргі кездегі оларға қойылатын талаптарды, оқыту әдістерінің әртүрлі классификацияларын білу. -Проблемалық және бағдарламаланған оқыту туралы білім. -Сабақтың типологиясы мен құрылымын, сабаққа қойылатын қазіргі талаптарды білу.
Мектеп оқушыларының білім, білік, дағдыларын тексеруге қойылатын педагогикалық талаптарды, тестілеудің түрлері мен функцияларын білу. -Оқушылардың ауызша және жазбаша жауаптарын бағалау критерийлерін білу. -Бастауыш сынып мұғалімінің дидактикалық іскерлігінің қалыптасуына қажетті психологиялық білім: -Белсенділік, оның құрылымы және әртүрлі түрлері, белсенділіктің дамуы туралы білім. -Тұлғаның бағыттылығын білу: мінез-құлық мотивтері мен қызығушылықтары, олардың кіші мектеп жасындағы көрінісінің қажеттіліктері мен ерекшеліктері.
-Кіші мектеп жасындағы балаларда зейіннің түрлері мен қасиеттері, оның ерекшеліктері мен қалыптасуы туралы білім. -Тұлғаның танымдық процестері туралы білім: қабылдау, ойлау, есте сақтау, қиялдау және кіші жастағы оқушыларда олардың даму жолдары. -Тұлғаның эмоционалды-еріктік сферасының мәнін және оның көріністерін білу.Адамның психологиялық ерекшеліктерін білу: темперамент, мінез, қабілет. -Кіші мектеп жасындағы балалардың анатомиялық, физиологиялық, жас және жеке ерекшеліктерін білу.
Зерттеушілер А.Леонтьев іс-әрекет моделіне сүйене отырып, мұғалімнің дидактикалық құзыреттілігінің келесі компоненттерін ажыратады: :: теориялық-танымдық немесе танымдық, оның ішінде мұғалімнің кәсіби іс-әрекетінде зерттеу мәселелерін құрастыру және шешу үшін қажетті жалпы зерттеу білімдері, дағдылары мен түсініктерінің жиынтығы, педагогикалық мәселелерді түсіну қабілеті; :: мотивациялық-мақсатты (мағынаны анықтау, зерттеу әрекетін түсіну және қабылдау, мотивтер иерархиясы, Мен зерттеушімін бейнесін құру); :: болжамды-технологиялық немесе операциялық (педагогикалық іс-әрекеттегі зерттеу мәселелерін шешуге қажетті зерттеу іс-әрекетін орындауға субъектінің дағдыларының жиынтығы).
Когнитивтік компонент мұғалімнің дидактикалық құзыреттілігін қалыптастырудың интегративті факторы болып табылады.Біздің ойымызша, мұғалімнің дидактикалық іскерлікнің бұл құрылымына келесідей құрамдастарды қосқан жөн:
:: коммуникативті және презентация (зерттеу әрекеті мен шығармашылық өзін-өзі жүзеге асыру процесінде ынтымақтастықты ұйымдастыру дағдылары, өз ойын логикалық, анық және нақты жеткізе білу, аудиторияның назарын аудару, ғылыми пікірталасқа қатысу, зерттеу нәтижелерін ұсынуға дайындық); әрекеттер); :: конструктивті және практикалық (белгілі мен белгісіздің байланысын зерттеу процесінде теориялық ғылыми білім негізінде орнату, зерттеу әрекеті барысында алынған нәтижелерді практикалық іс-әрекетке енгізу, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.