Мектеп жасына дейінгі баланың көркем шығарма тілін дамыту

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 бөлім. Көркем сөзді қолдану арқылы бала тілін дамытудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1. Көркем сөздің тіл дамытудағы рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2. Мектеп жасына дейінгі балаларды көркем сөзге үйретудің әдістері мен тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2 бөлім. Бала тілін дамытуда көркем сөзді қолдану ерекшелігі ... ... ... ... ... ..16
2.1. Көркем сөзді қолдануды қалыптастыру үшін әдеби шығармалардың пайдасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.2. Көркем шығармалардағы кейіпкерлердің бейнелерін сомдау баланың тілін дамытуға қосатын үлесі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27

Кіріспе
Біздің халқымыз әрқашан бала тәрбиесіне ерекше назар аударған, өйткені бала - бұл біздің болашағымыз, өміріміздің жалғасы. Сондықтан бүгінгі күні балаларды қорғау әлеуметтік маңызды халық ісі болып табылады. Балалардың өмірі мен денсаулығын қорғау, оларды біздің тәуелсіз мемлекетіміздің білімді, білікті, құзыретті азаматтары етіп тәрбиелеу барысында атқарылып жатқан шаралар, өмірімізге енгізіліп жатқан жаңашылдықтар осының дәлелі.
Бала тәрбиесі -- бесіктен басталады -- деген қағидаға сәйкес, 1,5 жастан 6 жасқа дейінгі балалар үшін білім беру және тәрбие беру мекемелерінде ерекше орын қажет.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алған сәттен бастап қазақ тілі мемлекеттік тіл мәртебесіне ие болды, демек ол бүкіләлемдік интернет желісі, ұялы байланыс жүйесі тілдерінің, электрондық тасымалдаушылардың тіліне айналды. Қалыптасқан тарихи жағдайда қазақ тілін еркін меңгеруге, оны жас кезінен үйренуге деген қажеттілік тез өсті.
Әрине, бұл өзгерістер балабақшалардың жұмысына елеулі жаңалықтар енгізді. Шынында да, балаларға сапалы білім беру, баланы қазіргі әлемнің талаптары тұрғысынан тәрбиелеу, оны осы қоғамда өмір сүруге үйрету үшін біз үнемі әдістер мен тәсілдерді жетілдіруге, жаңа педагогикалық және ақпараттық технологияларды іздеуге міндеттіміз. Балабақшадағы қазақ тілін оқытудағы басты тілдік міндеттердің бірі-ауызекі тілді оқыту. Оның мәні баланың сөздерді фонетикалық таза, грамматикалық тұрғыдан дұрыс, лексикалық дамыған құрылымдарға біріктіру қабілетін жүзеге асыру болып табылады. Үйлесімді сөйлеудің дамуы және ақыл-ой белсенділігінің дамуы біртұтас: ой сөзбен қалыптасады (оның шебері ретінде). Жалпы, мектеп жасына дейінгі баланың сөйлеуі өзіндік бірегейлігімен ерекшеленеді, сондықтан балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес күрделене түсетін әртүрлі әдістер мен тәсілдер оның үйлесімді сөйлеуін дамытудың кілті болып табылады. Балаларды мектепке дейінгі оқытуда балалар көркем әдебиетінің рөлі зор. Кез-келген ұғым, ақиқат, жалпыадамзаттық, рухани-адамгершілік құндылықтар балаларға кейіпкерлердің бейнелері, олардың әрекеттері мен әрекеттері арқылы ұсынылады; бүкіл әлем өзінің маусымдық өзгерістерімен, тірі және жансыз табиғатымен сөзде көрініс табады. Баланың ана тілінде сөйлеуін тек күнделікті-тұрмыстық жағдайларда қолданатын сөздер арқылы дамыту мүмкін емес және дұрыс емес. Балалар көркем әдебиетін және ауызша халық шығармашылығын пайдалану, олардың негізінде әзірленген шығармашылық дидактикалық ойындар, тапсырмалар, мектеп жасына дейінгі баланы өз ұлтының дәстүрлерімен таныстыру, баланың ойлау қабілетін, логикалық қабілетін дамытады, сөздік қорын байытады, үйлесімді сөйлем құруға, өз ойын басқаларға жеткізе білуге ықпал етеді; өз тілінің ерекше дыбыстарының дұрыс айтылуын үйретеді; рөлдер бойынша кез-келген туындыны сомдауға мүмкіндік береді, осылайша баланың шығармашылық қабілетін дамытуға жәрдемдеседі; балаларда қазақ халқының, туған өлкесінің мәдениетіне, Отанға, тарихына деген сүйіспеншілік пен құрметке тәрбиелейді. Бұл курстық жұмыстың өзектілігі болып табылады.
Негізгі мақсаты:
- Ауызекі сөйлеуде сөздерді байланыстыру білігін қалыптастыру;
- Мектеп жасына дейінгі баланың көркем шығарма тілін дамыту;
- Өз тілін құрметтеуге тәрбиелеу;
- Қазақ тіліндегі шығармаларды: әндерді, өлеңдерді, ертегілерді мәнерлеп және еркін орындауға үйрету.
Педагогикалық қызметте алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін мынадай қағидаттарды басшылыққа аламын:
- қарым-қатынас принципі - яғни ауызша қарым-қатынаста көркем сөзді қолдануды қамтамасыз ету;
oo тәрбиеленушілермен жеке-бағытталған өзара әрекеттесу принципі - яғни әр балаға оның жеке қасиеттері мен дағдылары тұрғысынан қарау, оның білгірлік, шығармашылық, коммуникативтілік қабілеттерін ашуға ықпал ету;
oo конгитивтілік принципі - яғни балаларда әдеби шығарманы қолданған кезде фактілермен, нақты өмірдегі оқиғалармен салыстырулар жасау қабілетін дамыту; Осылайша, көркем шығарманың мазмұнын өзімнің мені, сана-сезімі арқылы өткізіп, түйсінуге үйрету;
oo лингво-мәдени бағыт принципі - мектеп жасына дейінгі баланың әлеуметтік-мәдени дамуымен қатар тіл мәдениетін дамыту және жетілдіру жұмыстарын (қазақ тілінде сөздердің анық айтылуы, сөйлемдерді құру кезінде қазақ тілінің грамматикасы мен синтаксисінің негізгі ережелерін сақтау) жүргізу. Дидактикалық материалды таңдағанда, басқа ұлттар мен этностардың шығармаларын мақсатты түрде қолдану[4].
Тіл - адамзат қоғамындағы қарым-қатынас, сөйлесу және пікір алмасу құралы ретінде қызмет ететін құбылыс. Тіл мен қоғам бір-бірімен тығыз байланысты, біріншіден, тілсіз бірде-бір қоғам өмір сүре алмайды, Тілсіз ұлт құрымақ. Тіл адамзат қоғамының өмір сүруінің қажетті шарты. Екіншіден, тіл қоғам бар жерде ғана болады. Қоғам - тілдің болуының шарты. Қоғамның өмір сүруі үшін, тіл қаншалықты қажет болса, тіл дамиды және әр халық өз тілінде өзінің асыл армандары мен әдемі жан-дүниесін, барлық жақсылықты құрметтеуді, адам бақытына деген сүйіспеншілікті білдіре алады.
Тіл - тұтас бір халықтың тарихы, шежіресі, жаңғырығы және ізі, армандары мен үміттер, қайғылары мен қуаныштары.
Курстық жұмыстың міндеті:
- Көркем сөздің тіл дамытудағы рөлі анықтау;
- Мектеп жасына дейінгі балаларды көркем сөзге үйретудің әдістері мен тәсілдерін зерттеу;
- Бала тілін дамытуда көркем сөзді қолдану ерекшелігін айқындау.
Зерттеудің теориялық қолданылуы: тұлғаның даму заңдылықтарының қоғамдық әдеби ортамен байланыс теориясы; ұлттық құндылықтардың жалпы азаматтық сауаттылықпен диалектикалық бірлігі туралы филологиялық идеялар, пәнаралық қатынастар теориясы және іс-әрекеттермен біртұтас педагогикалық процесс теориясы.
Зерттеудің практикалық қолданылуы: зерттеу жұмысының нәтижелері баланың балабақшадағы оқу-тәрбие процесіне енгізілген жағдайда балалардың тілін дамыту үшін көркем сөз қолдануды қалыптастыруға үлкен мүмкіндіктер жасайды.

1 бөлім. Көркем сөзді қолдану арқылы бала тілін дамытудың теориялық негіздері
0.1. Көркем сөздің тіл дамытудағы рөлі
Мектеп жасына дейінгі балаларды оқытуда көркем сөзді қолдану үшін көркем әдебиет шығармаларымен кеңірек таныстыру керек. Көркем әдебиет мектеп жасына дейінгі баланың дүниетанымын, көкжиегін кеңейтуде, сөздік қорын байытуда, эстетикалық талғамы мен адамгершілік тәрбиесін арттыруда ерекше орын алады. Әрине, мектеп жасына дейінгі балалар әдеби шығармаларды оқи алмайтыны белгілі. Олар тек мұғалімнің әдеби шығармаларды мәнерлеп оқуы арқылы түсініп, санасына тоқиды. Көркем әдебиет туындылары балаларға адамға тән сезімдер әлемін ашады, жеке адамға, кейіпкердің жанына қызығушылық тудырады. Көркем шығарманың кейіпкерлерімен бірге қуануды үйреніп, балалар айналасындағылардың, жақын адамдардың көңіл-күйін байқай бастайды. Олар адамгершілік сезімін оятады - мейірімділік қасиеті, әділетсіздікке қарсы тұру қабілеті. Бұл принциптіліктің, адалдықтың, шынайы азаматтық қасиеттерді қалыптастырудың негізі. Сезім - бұл білімге апаратын жол, шындықты сезбейтін адам оны түсінбейді және оны танымайды, - деген В.Г.Белинский[25].
Баланың сезімдері тәрбиеші ұсынған шығарманың тілін түсіну және ұғыну процесінде дамиды. Көркем сөз өнері балаға ана тілінің сұлулығын түсінуге, қоршаған ортаны эстетика тұрғысынан қабылдауға көмектеседі, сонымен қатар моральдық түсініктің қалыптасуына ықпал етеді. Баланы көркем әдебиетпен таныстыру халық шығармашылығының ең шағын рухани бағыт, айқындық, мысқыл, тілдің көркемдігі - шағын көлемдегі фольклорлық шығармалардың ерекшеліктері. Содан кейін балаға авторы бар әңгімелер ертегілер, өлеңдер оқылады.
Балаларды көркем сөзге үйретуде үздік оқытушы - халық. Халық шығармашылығының басқа шығармаларында кездеспейтін, естілуі ұқсас, ажыратуы қиын сөздердің орналасуын балалардың ұғымына өте оңай әсер етеді. Жеңіл әзіл аралас өлеңдер, жаңылтпаштар, жұмбақтар - педагогикалық әдістің ең тиімді құралы, жалқаулық, қорқақтық, өзімшілдік сияқты жағымсыз әрекеттерге қарсы жақсы дәрі. Ертегілер әлеміне саяхат балалардың қиялдау, елестету және тіпті өздері ойлап табу қабілетін дамытады. Әдебиеттің ең озық үлгілерінен адамгершілік рухында тәрбиеленген балалар, тіпті өздері шығарған ертегілер мен әңгімелерде де әлсіз және жәбірленушілерді қорғап, жағымсыз кейіпкерлерді жазалауға тырысады. Балалар адамгершілікті түсінуді мұғалімдер оқыған шығармалар бойынша ой-пікірлерінен емес, көркем шығармадан өзінен алуы керек[7].
К.Д. Ушинский: Ана тілін үйрену арқылы бала шартты дыбыстарды үйреніп қана қоймай, рухани өмір мен адамгершілік тәрбиені ана тілінің қайнар көзінен алады. Ана тілі оған табиғатты түсіндіреді, тіпті ол туралы жаратылыстың бірде-бір зерттеушісі түсіндіре алмайды, ана тілі баланы айналасындағы адамдардың мінез-құлқымен, өзі өмір сүретін қоғаммен, тарихымен және алға ұмтылыстарымен таныстырады, ол туралы бірде-бір тарихшы түсіндіре алмайды, ана тілі оны халық поэзиясы мен халықтың сенімдеріне жетелейді, ал мұндай дәрежеде бірде-бір эстетик істей алмас еді: ең соңында, ол бірде-бір философ балаға айтып жеткізе алмайтын логикалық түсініктер мен философиялық көзқарастарды бере алады[26], - деген педагогтың сөзінде ана тілін үйренуден шығатын нәтиже ғана емес, оны оқып үйренудің әдістері де көрсетілген.
Сонымен, мұғалім көркем шығарманың тілін меңгеруге көмектесе отырып, балаларды тәрбиелеу міндетін де орындайды. Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған балабақшада көркем сөйлеуді дамыту бойынша жұмыс негізінен келесі мақсаттарды көздейді.
1. Балаларда ойлау қабілеті мен тілін, әлемді тануды, әр нәрсені салыстыра білуді, олардың арасындағы айырмашылықтар мен ұқсастықтарды ажырата білуді және оларды жалпылап, өз бетінше қорытынды жасай білуді дамыту.
2. Балалар өз сезімдерін, ойларын қазақ әдеби тілінің нормаларына сәйкес дұрыс білдіре және жаза білуі керек.
3. Қазақ тіл білімінің зерттеу жұмыстарының негізінде балалардың жазбаша тілін дамытуға, сөйлеу шеберлігін жақсартуға ықпал ететін жұмыстарды, әсіресе шығармалар мен мазмұндама жазудың жеңіл және тиімді тәсілдерін таңдап, орындау.
4. Көркем тілді дамыту арқылы балаларда достық, бір-біріне бауырластық сезімін, өз Отанының адал патриоты, саналы және белсенді еңбек етуге тәрбиелеу.
5. Балаларды ана тіліне деген сүйіспеншілікке, оның алтын қорларын, әдемі сырлы, көркемдік және нәзік байлығын қолдана білуге, оны сезінуге және құрметтеуге тәрбиелеу.
Мектеп жасына дейінгі балалардың көркем сөзді қолдануын дамыту бойынша жұмысқа қойылатын талаптар балаларға білім беру, дағдыларды үйрету және олардың білімін дамыту мақсаттарын көздейді. Осындай мақсаттарды жүзеге асыру барысында мұғалім белгілі бір әдістемелік талаптарға сүйенеді.
Ана тілі, сонымен бірте, бүкіл ақыл-ой дамуының негізі және бүкіл білімдердің қазынасы. Өйткені балаларға ғылым негіздерінен жан-жақты білім мен дағды беретін, сауатты жазу мен мәдениетті сөйлеуге төселдіріп, тіл материалын меңгеретін де осы пән.
Тіл дамыту бәрінің басын біріктіретін негізгі мәселе ретінде қарастырылады. Мұның өзі балаларды түсініп оқуға, еркін сөйлеуге және сауатты жазуға үйретуді көздейді. Алайда қазақ тілі пәніне арналған бағдарламалық материалды оқытуға айрықша көңіл бөлінгенімен, осы берілген грмматикалық тақырыптарды оқыта отырып, әр тіл материалын игертілу ерекшеліктеріне қарай, тіл дамыту жұмысын қалай жүргізу керек деген мәселе өз шешімін таппай келеді [2].
Қазақ тілі мен әдебиетіне арналған бағдарлама: ...тіл дамыту жұмыстарында оқушының сөздік қорын, сөз байлығын толықтыру, өз ойын анық дұрыс етіп ауызша, жазбаша жеткізе білуге баулу, қазақ әдеби тіл нормасында жатық, әдепті сейлеуге дағдыландыру, -- десе, тілді меңгеру сөз мағынасын білумен шектелмейді, қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды қатесіз тану үшін адам санасында белгілі бір ұғымдардың пайда болуы талап етіледі. Ұғымдарды ұғынуда бүтін логикалық ойлау операциялар жүйесі түзілген, адам соның жәрдемімен белгілі бір ұғымға қатысты зат не құбылысты және олардың арасындағы айырмашылықтары мен ұқсас қасиеттерін дұрыс айырады. Мұнсыз тілде ойлану мүмкін емес [3, 16-17б].
Балабақшадағы оқу-тәрбие процесінің міндеті балаға тек білім беру ғана емес, сонымен қатар, әр түрлі дағдылар қалыптастыру болып табылады. Дағды адам әрекетінің қай-қайсысында да ерекше маңыз алады. Ол іске шапшаң, шұғыл кірісуге мүмкіндік береді. Дағдының нәтижесінде адам санасы қызметті түпкілікті, шешуші кезеңдерінде жұмылдырылады. Бұл жұмыстың табысты болуын қамтамасыз етеді.
Тіл дамыту деп -- балаға тіл заңдылықтарын үйрету, тіл материалдарымен ойлау операцияларын жасауды және оқу дағдыларын қалыптастыруды айтамыз [4]

1.2. Мектеп жасына дейінгі балаларды көркем сөзге үйретудің әдістері мен тәсілдері.
Мектеп жасына дейінгі балалар оқыту мен тәрбиелеу бағдарламасында балаларды көркем шығармалар таныстыру бойынша арнайы сабақтар өткізумен қатар, сабақтан тыс уақытта да (ойын кезінде, балалар ойынын көрсету кезінде, кітаптар бұрышында және т.б.) таныстыруды ұсынады. Арнайы сабақтарда мұғалім балаларға көркем әдебиетті оқи алады немесе айтып бере алады. Мұғалім кітаптан оқып та, жатқа айтып та бере алады. Мұндай сабақтарды өткізудегі міндеттердің бірі - балаларды дауыстап айтып жатқан өз қатарластарын немесе баяндаушыны тыңдауға үйрету. Тек біреудің сөзін тыңдауды үйрену арқылы балалар оның мазмұны мен формасын есте сақтау қабілетіне ие болады, әдеби тілдің нормаларын үйренеді.
Өте кішкентай және орта топтағы балалар үшін мұғалім негізінен жатқа айтады (өлеңдер, қысқа өлеңдер, әңгімелер, ертегілер), ал орта және үлкен топтағы балалар үшін ол көлемді прозалық ертегілер, әңгімелер, повестерді кітаптан оқып бере алады. Тек прозалық шығармаларды - ертегі, әңгіме, повестер ғана әңгімеленеді.
Балаларға арналған көркем шығармаларды жаттау, оларды мәнерлеп оқи білу - мұғалімнің осы мамандықты жетік меңгергендігінің басты белгісі.
Балаларды көркем шығармамен таныстыру сабақтарын олардың жас ерекшеліктеріне байланысты тәрбиешілер әр түрлі ұйымдастырады: өте кішкентай балалардың әрқайсысымен жеке-жеке немесе екі-алты адамнан тұратын топтарда; кіші топ екіге бөлінеді, осылайша сіз оқыған немесе айтқаныңызды балалардың тыңдап немесе тыңдамай отырғанын қадағалай аласыз; орта және үлкен топтардың балаларымен сабақтар бір уақытта өткізіледі[10].
Оқу процесінде қажет көрнекі құралдар: ойыншықтар, суреттер, портреттер, балаларға таратылатын иллюстрациялық кітаптар және тағы басқаларды сабақ басталғанға дейін мұғалім әзірлейді. Оқу немесе әңгімелеу - үйрету сипатына ие болу үшін жас балаларды сөйлеу машығына үйретуде қолданылатын ережелерді толығымен сақтау керек, яғни балалар тәрбиешінің дауысын естумен қатар, оның бет-әлпетін, жүзін, қимылын көруі керек. Бір сабақта бір жаңа шығармамен бірге балалар бұрын естіген бір немесе екі шығарма оқылады. Балабақшада мәтінді бірнеше рет қайта оқу қажет, міндетті болып саналады. Балалар өздеріне таныс әңгімелерді, ертегілерді, өлеңдерді қайталап тыңдағанды ұнатады. Эмоционалды күйді қайталау балалардың игеруіне ықпал етеді, яғни кейіпкерлердің іс-әрекеттерін, оқиғаларын тереңірек түсінуге көмектеседі. Кішкентай күннен бастап балалардың сүйікті кейіпкерлері, сүйікті шығармалары болады, сондықтан шығарма қайта оқылған сайын, олар осы кейіпкерлермен қайта кездесуге өте қуанышты болады.
Мәнерлеп оқу - бұл оқылған шығармаға деген көзқарасыңыздың интонациялық көрінісі, оқылған мазмұнды оның эмоционалды әсері тұрғысынан бағалау. Естеріңізге сала кетейік, көркем сөзге үйретудің заңдылықтарының бірі - баланың сөздің эмоционалды мәнерлілігін түсінуі. Интонациялық мәнерді бала ішкі түйсігі арқылы түсінеді[12].
Сондықтан мұғалімнің мәнерлеп оқуы, бір жағынан, балаларға оқылған көркем шығармадан алған әсерін беру тәсілі, екінші жағынан, балалардың сезімдерін жақсарту және дамыту әдісі. Интонация арқылы қол жеткізілген белгілі бір жастағы балалар психикасының эмоционалды дамуының белгілі бір дәрежесі мұғалімге алдағы жастағы балалардың лексикасы мен грамматикасының экспрессивтілік құралдарын түсінуге көмектеседі.
Әдеби шығармамен танысу және оқу кезінде көркем сөзбен сөйлеуді дамытудың негізгі жұмыстарының бірі - сөздік жұмыс. Әр жас тобында оның басым бағыттары бар: кіші топтарда (2-3 жас) балалардың тыңдау (ауызша айту), сұрақты түсіну және суреттер мен картиналарға сүйене отырып, бір сөзбен жауап беру; балаларды қазақ тілінің ерекше дыбыстарын дұрыс таза айтуға үйрету сияқты қабілеттерін дамыту бойынша жұмысқа үлкен мән беріледі. Осы мақсатта ауызекі сөйлеу, дыбысқа еліктеу, ұйқастар, үндес сөздер, шағын тақпақтар, әндер - фольклордың барлық кіші түрлері кеңінен қолданылады;
Мәтіндерді жаттау жұмысында негізінен ауызша емес құралдар қолданылады. Орта және мектепалды топтарда (4-7 жас) жанры бойынша да, көлемі бойынша да күрделі әдеби нысандармен танысқан кезде, онда кейіпкерлер көп және сюжеті соншалықты қарапайым емес, стилі, тілі, дыбыстық ұйымы күрделі, міндет тек тыңдай білу ғана емес, сонымен қатар тірек сызбаларына, символдар, репродукциялар, картиналарға сүйене отырып, мәтінде зерттелген сөздерді табу, оларға кейіпкерді, оның әрекеттерін сипаттайтын анықтамаларды таңдау; шығарманың сюжетін, эпизодын құруға және қайталауға тырысу. Бұл жағдайда әртүрлі әдістер мен тәсілдер қолданылады - символ сөздер, тірек схемалары, карточкалар, сингармонизм заңына сәйкес сөздерді дыбыстық талдау, сюжеттегі тірек суреттер, балалардың бейнелеу әдісі, шығармашылық ойын тапсырмалары. Мысалы, Жыл мезгілдері тақырыбы бойынша А.Дүйсенбиевтің Қыс өлеңі оқылады, көлемі - 15 жол. Талдау жүргізу үшін, сөздік жұмысына сәйкес, балалар негізгі үлестірмелі суреттер бойынша Қыста не болады? деген сұраққа жауап берулері керек. Бұл тапсырманы өткізуде жеке немесе бірлесіп: жұптар, шағын топтар, командалық нысандарын қарастырады. Осыған ұқсас тапсырмалар М.Әлімбаевтың Алтын күз, Көктем келді, Бал араның жыры (Жаз туралы) атты тақырыптық тақпақтары бойынша әзірленген. Тапсырмаларды орындау барысында балалар мәтіннен сөздерді қолдана отырып, әр түрлі мақсаттағы сөйлемдерді құрастырады: хабарлау, сұрау, леп. Ойыншықтар тақырыбы бойынша Е.Өтетілеуовтың Бақшаға жақсы аға өлеңі жаттауға алынады, туындының бастапқы эпизодының түсірілген бейнефрагменті пайдаланылады. Сабақта проблемалық жағдай әдісі қолданылады, оны шешу үшін балалардан сюжетке ұсынылған ойыншықтардың ауызша сипаттамалық тарихын құруды талап етеді.
Балабақша жағдайында балаларды көркем сөзді қолдануға үйретудің негізгі әдістері:
- көркем тілде сөйлеу үшін балалардың оқу процесі кезінде ғана емес, оқудан тыс іс-әрекетін де ұйымдастыру;
- ойын технологиясын кеңінен қолдану;
- көркем сөзді қолдана отырып толыққанды қарым-қатынас жасау үшін нақты жағдайлар жасау;
- ақпараттық-компьютерлік технологияларды мүмкіндігінше кеңінен қолдану;
- қарапайым сөйлемдерден тұратын әңгімелерді құрастыру және айту.
Осы бағытта жұмыс жасай отырып, дидактикалық шығармашылық тапсырмалар жүйесі, әдеби шығармаларға негізделген ойындар жасалды, олардың әрқайсысы белгілі бір лексикалық блокқа қатысты таңдалды, оның шешімі баланы диалог пен монологиялық сөйлеу арқылы қазақ тілінде көркем сөйлеуге итермелейді, зерттелген сөздерді жандандыруға қызмет етеді. Көркем әдеби шығармалардағы рөлдер бойынша үйренген өлеңдер, үзінділер, ертегілер, өлеңдер театрландырылған іс-шаралар сабақтарында қолданылады және бекітіледі, ойын-сауық пен ертеңгіліктер сценарийінің негізі ретінде алынады[18].
Ертегі, шағын әңгіме, өлең, мақал, жұмбақ сияқты балаларға лайықты көркем сөз жанрлары ежелден бері тәрбие ісінде таптырмас көмекші болып келгені белгілі. Балабақшада тәрбиеленбеген, мектеп жасына жетпеген ауылдық жерлердегі балалар өздерінің ата-әжелерінен естіген ауызша халық шығармашылығымен ерте жастан сусындап өсетіні белгілі. Балалар мұндай шығармаларды қызығушылықпен тыңдайды, тез есте сақтайды. Мысалы: Торғай, Бақа-бақа балпақ, Қарға, Санамақ сияқты халық өлеңдері, ойнақы тілмен, қайталама сөзбен, музыкалық дыбыспен бүлдіршіндерді баурап, сөз өрнегіне баулиды. Сондықтан Балабақшада оқыту және тәрбиелеу бағдарламасында 2 жастан 3 жасқа дейінгі балаларға әдеби шығармаларды оқу, тіл дамыту жұмысы арнайы бөлім, 2 жастан 3 жасқа дейінгі, 3 жастан 4 жасқа дейінгі балаларға ауызша халық шығармашылығының үлгілері бойынша Бесік жыры атты ойнақы өлеңдер, санамақтар берілді.

2 бөлім. Бала тілін дамытуда көркем сөзді қолдану ерекшелігі
2.1. Көркем сөзді қолдануды қалыптастыру үшін әдеби ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.