Пәнаралық байланыстың негізі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе
3
1
Бастауыш білім беру саласы бойынша математика пәнін оқыту әдістемесі және оны ұйымдастыру
5
1.1
Бастауыш білім беру саласы бойынша пәнаралық байланыс
10
1.2
Бастауыш сыныпта пәнаралық байланыс негізінде оқушылардың білім сапасын арттырудың дидактикалық шарттары
16
2
Математика сабағында пәнаралық байланыс негізінде бастауыш сынып оқушыларының белсенділігін арттырудың тәжірибелік-педагогикалық эксперимент нәтижелері
17
2.1
Бастауыш сыныптардың математика сабақтарында пәнаралық байланыстарды іске асыру әдістемесі
20
2.2
Математика және дене шынықтыру пәндерінің өзара байланысы
24

Қорытынды
25

Пайдаланған әдебиеттер тізімі
27

КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Бүгінгі таңдағы қолданысқа ие болып жүрген жалпы білім беретін мектептің бастауыш білім беру сатысындағы білім мазмұнының тұжырымдамасы "бастауыш білім берудің мемлекеттік стандартының үздіксіз білім беру жүйесіндегі" басқа буындарымен тек сабақтас болуымен ғана емес, ең алдымен, оқушы тұлғасын қалыптастырудың құнды негізі екендігі туралы анықталған. Сол үздіксіз білім беру жүйесінде бастауыш сатысында білім алатын оқушының жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту мақсаттары оқушы тұлғасын тәрбиелеуге бағдарланады. Осы бағытта оқытылатын пәнаралық байланыс ең алдымен оқушының бойында мәдениетті, ұлағатты, логикалық жақтары басым жеке бас тұлғаны тәрбиелеуге бағытталып, оның біртұтастығын қамтамасыз етудің маңызы зор екендігін дәлелдейді.
Пәнаралық байланыс дегеніміз бұл - бастауыш білім беру сатысында оқытылатын пәндердің өзара ортақ түсініктері, мазмұны мен идеялары. Олардың арасындағы қызметтері мен ықпалы өзара байланысты болып келеді. Сондықтан пәнаралық байланысты жүзеге асыру күрделі де қиын процесс. Әрбір пәнді бір-бірімен байланыстыра отырып өткізудің мәні зор. Бұл,ең алдымен, оқушылардың жалпы пәндерден алынған білімдерінің жүйелінуіне және мғалімнің шеберлігі мен тәжірибесіне байланысты. Сондықтан әрбір мұғалім сабақ барысында белгілі бір жағдаяттарды түсіндіруімен шектелмей, пәнаралық байланыс негізінде білім беруді көздеуді жолға қою қажет.
Бастауыш білім беру мазмұнын жаңарту және оқыту әдістемесінің жаңа жүйесін құру ең алдымен, әрбір оқушының жан-жақты дамуына, сонымен қатар интеллектуалдық қабілетінің үздіксіз дамып, жаңа деңгейге көтерілуіне ықпал етуі тиіс. Демек, жаңа талаптарға сай оқу пәндерінің мазмұнын, оқу-танымдық мүмкіндіктерін жоғары деңгейге жеткізудің дидактикалық әдісі - тиісті пәндерді біріктіру арқылы білім сапасын арттыру үдерісін ізгілендіру.
Бастауыш білім беру пәндердің ішінде математиканың алатын орны ерекше. Бастауыш сынып математикасында пәнаралық байланысты орнату білімді тереңдетуге, ғылыми түсініктер мен негіздерді бекітуге, оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруге және оны оңтайлы ұйымдастыруға, дүниетанымын кеңейтіп, түсінуге ықпал етеді. Бұл зерттеудің көкейстілігі.
Оқушыларға математикадан терең де берік білім, білік, дағды беру - қоғамымыздың қажеттілігі. Осы талаптардың бірі - оқушылардың жауапкершіліктерін арттырып, әрекеттерін есеп шығаруға бағыттау. Ал бұл талаптарды орындаудың бірден-бір жолы - пәнаралық байланыстар негізінде оқушылардың белсенділіктерін арттыру. Осы талаптардың бірін жүзеге асыру үшін біздің елімізде қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық жағдайына сәйкес тақырыптық кіріктіру негізінде бастауыш білім бері оқушыларына білім сапасын одан да дамыту мәселесі педагогикалық тұрғыдан шешу қажеттілігі туындап отыр.

Зерттеу мәселесінің көкейстілігі және жоғарыда аталған қарама-қайшылықтардың дұрыс шешімін іздеу Математика сабағында пәнаралық байланыс негізінде бастауыш сынып оқушыларының белсенділігін арттыру зерттеу тақырыбын таңдауға әкелді.
Зерттеудің мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларының математика сабағында белсенділігін арттыру мақсатында пәнаралық байланыстың тиімді әсерін анықтау.
Зерттеудің мақсаты мен болжамы келесі міндеттерді шешуге мүмкіндік берді:
- Бастауыш математиканың теориясы мен практикасындағы пәнаралық байланыстың жүзеге асуын талдау; ғылым, әдістеме, педагогика және психология бойынша әдебиеттерге талдау жасап, бастауыш білім салаларының өзара байланысы арқылы білім берудің мазмұны мен сипатын ашу.
- Математика сабағында пәнаралық байланыстарды енгізудің негізгі бағыттарын көрсету;
- Бастауыш сынып мұғалімдеріне математикадан пәнаралық байланыстарды пайдалана отырып, оқушылардың оқу іс-әрекетін дамытудың тиімді жолдары мен құралдарын табуға көмектесу.
- Жалпы білім беру жүйелерінде бастауыш математикасындағы пәнаралық байланыстың тиімділігін арттыру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Зерттеу нысаны: Бастауыш сыныптың математика сабағында оқушылардың белсенділігін арттыратын пәнаралық байланысты қалыптастыру.
Зерттеу пәні: бастауыш мектепте математиканы оқытуда пәнаралық байланысты пайдалану процесі.
Негізгі ой - математиканы оқыту пәнаралық байланыс негізінде жасалған әдістемеге сәйкес жүйелі түрде жүргізілсе, оқушылардың белсенділігін арттыруға септігін тигізеді.
Зерттеудің әдістемелік негізі. Қазіргі психология мен педагогикада пәнаралық байланыс негізінде оқушының белсенділігін арттыру мақсатында зерттеулер жүргізілуде. Танымдық процесті тиімді ұйымдастыру арқылы оқушылардың оқу белсенділігін арттыруға бағытталған көптеген зерттеулер бар. Бұл өте маңызды мәселенің психологиялық негізін В.В.Давыдов, А.Н.Леонтьев, А.М.Лурье, С.Л.Рубинштейн, Л.В.Эльконин, Қ.Жарықбаев, А.Алдамұратов, педагогикалық аспектілер Н.А.Данилов, Л.В.Занков, П.И.Пидкасистый, Ж.Б. Қоянбаев, С.Б.Бабаев, А.М.Құдиярова және т.б. ғалымдар зерттеген.
Курстық жұмыс: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Бастауыш білім беру саласы бойынша математика пәнін оқыту әдістемесі және оны ұйымдастыру
Математика пәнiнiң баланың ойлау қабiлетiн дамытудағы рөлінің маныздылығы баршамызға мәлім. Сол себептi балалардың пәнге кызығушылығын арттыру мұғалiмнiң мақсат мiндеттерiнiң бiрi. Оқушыларға белгiлi көлемде білім, білік дағдыларын үйретумен қатар олардың ойлау, елестету қабілеттерін дамыту максатында әртүрлі әдіс - тәсілдерді колданудың маңызы зор.
Қазiргi кезде мектеп математика мазмұны бұрынғыдай жоғарыдан қатаң анықталған, жүйеленген, мөр басып бекiтiлген мазмұнды қарастырумен ғана шектелмейтіні анық. Оның басты себебі, барлық оқушылардың танымдык мүмкiндiктерi бiрдей емес. Демек, мазмұн барлық оқушылар үшін бірдей болсын десек онда ол математикадан қабiлеттi оқушылардың дамуын тежеуге алып келедi.
Математиканы оқыту әдістемесі пәнін ашу үшін ең алдымен, математика пәнін оқыту мазмұнын және оның негізгі компоненттерін анықтау қажет. Бастауыш білім беру оқушыларына сабақтарды өткізу барысында, әсіресе математика пәнін оқытуда - әр түрлі көрнекі құралдарды қолдану арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамыту қажет, ал бұл - өз кезегінде күрделі процесс. Оқушылардың жас ерекшеліктері мен ойлау қабілеттерін eскере отырып, бұл ақпараттың барлығы өңделіп, оқушыға беріледі. Оқушы мұғалімнен, оқулықтар мен қосымша ақпарат көздерінен алған білімдерін жинақтап, мұғалімге кері байланыс ретінде сабақтарға жауап беріп, өз білімдерін сынайды. Бастауыш сынып оқушыларына математиканы тиімді оқыту үшін болашақ мұғалім бастауыш сыныпқа арналған математиканы оқыту әдістемесі пәнін және оның жүйесін меңгеруі керек.
Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту мектеп қабырғаларында және сабақтан тыс уақытта жүзеге асырылады. Сабақтарда оқушылардың математика пәніне деген қызығушылықтарын арттыру, олардың өз бетінше жұмыс iстей білу дағдысын тәрбиелеуге eрекше назар аударады. Пәнге деген ынтасы мен өз бетінше ойлай білу өзара тығыз байланысты. Сабақ оқушы үшін қызықты өткенде, олардың оқу жұмысында да белсенділігі артып, өз бетінше жұмыс жасап, белсенділігін арттырғандығынан олардың пәнге деген ынтасы өседі. Барлық сабақтың eлеулі бөлігінде өз бетімен жұмыс iстегенде оқушы жұмыстың мақсатын айқын түсіне отырып, оны орындап, тексеруі және қателіктерді түзетуі сияқты өз бетімен iстелетін жұмыстың жалпы әдістерін бірте-бірте игеріп алуы тиіс.
Бастауыш білім беру негізінде оқушыларды математика пәнімен таныстырып, оқыту процесінде есеп шығару дағдыларын қалыптастыру, жетілдіру және дамытудың негізгі бағыттары:
Есептерді шығаруды үйрету - математиканы оқытудағы ең қиын және күрделі мәселелердің бірі. Себебі бұл оқушылардың ерекшеліктеріне, психологиялық жастарына, жан-жақтығына, қарама-қайшылықтарына байланысты. Осы мәселені жалпылау, түрлендіру, зерттеу, топтау сияқты категорияларға абстракциялау бірдей дәрежеде жүзеге аспайды.
Оқушылардың әртүрлі қабілет деңгейлеріне байланысты олардың барлығы бірдей, біркелкі есптерді дұрыс әрі тез шығаруларына кепілдік
Оқушыларды есептерді шығаруға үйрету алғашқы сабақтардан басталады, сабақ барысында оларда тиісті дағдылар біртіндеп қалыптасады.
Оқушыларды ауызша eсептеуге үйрету барысында олардың білім мен дағдыларын тексеру процесін арифметикалық диктант ретінде қолдануды eскеру қажет. Диктанттан кейін тексеруді ауызша жүргізген қолайлы.
Қазіргі математика натурал сандар ұғымына негізделген жиындар теориясына бағытталған. Ақырлы жиынның элементтері арасында өзара үйлесімді жиынды орнату өзара эквивалентті жиындардың класстарын бөліп көрсетуге мүмкіндік береді. Дегенмен, осы класстардың әрқайсысын сипаттайтын ортақ бөлгіш натурал сандарды бөлуге мүмкіндік береді.
Натурал сандардың табиғатын бұлай түсіну тәжірибеде салыстырылатын жиын элементтері арасындағы байланысқа арналған жаттығуларды енгізуге әкеледі. Мысалы: 1-сыныпқа арналған заманауи математика оқулығының 6-бетіндегі оқушыларға арналған тапсырмалар: суретте қанша дәптер мен қалам бар, заттарды ретімен сана, екі топтағы заттар санын салыстыр т.с.с
Мұндай тапсырмаларды орындау оқушыларды жиын элементтері арасында құндылық қатынас орнатуға итермелейді, ал оның натурал сандар ұғымын қалыптастыруда маңызы зор.
Бастауыш білім беру сыныптарында математика пәнін оқыту тек математикалық білімді меңгеріп, есеп шығаруды үйрену үшін ғана емес, кез-келген проблеманы шеше білу , өз қабілеттеріңізді жетiлдiре алу үшін кажет. Оқушылардың логикалық ойлауын дамытуда да өзінің маңыздылығын көрсетуде. Өз ойыңды, сезіміңді логикалық тұрғыда дұрыс жеткізе білу - үлкен өнер. Оқушылардың ойлау қабілеттерінің нақтылығын, тереңдігін анықтау үшін олардың белсенді iс-әрекетімен бірге өздік жұмыстарын ұйымдастыру қажет.
Математиканы адамды сүйгендей сүйiп , адамды түсiнгендей түсiнген абзал.
1.1 Бастауыш білім беру саласы бойынша пәнаралық байланыс
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер ақпаратты қарапайым ұсынуға негізделген білім берудің жеткілікті түрде қалыптасқан моделінің тоқырауын анық көрсетеді. Өсіп келе жатқан тұлға үшін сұраныс қазіргі уақытта бүкіл әлем бойынша білім берудегі жобалық өзгерістердің өсу тенденциясын тудырады:
- оқытудың статистикалық моделінен оқушылардың психикалық әрекетінің көп қырлы құрылымын қалыптастыруға көшу;
-оқудағы танымдық іс-әрекет құралдарын оқушыларға белсенді игеруге бағдарлау;
- Қазіргі өзгермелі қоғамның болашақта оқу үрдісін жеке тұлғаның мүдделері мен қажеттіліктеріне бейімдей отырып, өзін-өзі толық жүзеге асыру. Пәнаралық байланыс негізінде оқушылардың белсенділігін арттырудың теориялық негіздерін айқындау белсенділік, танымдық белсенділік ұғымдарын нақтылаумен тікелей байланысты. Бұл ұғымдардың мәні мен мәнін логикалық тұрғыдан талдауда ғылыми әдебиеттерде, сөздіктерде берілген анықтамаларға назар аударылды.
Пәнаралық байланыс дегеніміз бұл - бастауыш білім беру сатысында оқытылатын пәндердің өзара ортақ түсініктері, мазмұны мен идеялары. Олардың арасындағы қызметтері мен ықпалы өзара байланысты болып келеді. Сондықтан пәнаралық байланысты жүзеге асыру күрделі де қиын процесс. Әрбір пәнді бір-бірімен байланыстыра отырып өткізудің мәні зор. Бұл,ең алдымен, оқушылардың жалпы пәндерден алынған білімдерінің жүйелінуіне және мғалімнің шеберлігі мен тәжірибесіне байланысты. Сондықтан әрбір мұғалім сабақ барысында белгілі бір жағдаяттарды түсіндіруімен шектелмей, пәнаралық байланыс негізінде білім беруді көздеуді жолға қою қажет.
Бастауыш білім беру математикасымен пәнаралық байланыстарды анықтау терең білім мен ғылыми көзқарастардың, материалдық дүниенің бірлігі мен қоғамдық құбылыстардың арақатынасын қалыптастырады. Мұның тәрбиелік мәні зор. Сонымен қатар оқушылардың ғылыми білім деңгейін көтеріп, шығармашылық қабілеттерін, логикалық ойлауын дамытады. Пәнаралық байланысты жүзеге асыру материалдың қайталануын болдырмайды, уақытты үнемдейді және оқушылардың жалпы ғылыми білімдері мен дағдыларын қалыптастыруға қолайлы жағдай жасайды.
Мақсаты:
- пәнаралық есептерді қолдану арқылы жалпы білім беретін мектептерде математиканы басқа пәндермен байланыстыру мүмкіндігін анықтау.
Міндеттері:
- Математика пәнін оқыту үдерісіндегі пәнаралық байланысты жүзеге асырудың теориялық негіздерін зерттеу.
- Бастауыш білім беру математиканы оқытудағы пәнаралық байланыстарды жүзеге асырудың теориялық және практикалық аспектілерін талдау.
-Пәнаралық саясатты қолдана отырып, математика сабақтарын құру.
Зерттеу әдістері мыналар болып табылады:
Психологиялық - педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талқылап, оны толық игерудің негізгі бағыттарын анықтау. Осы тақырып бойынша жаңашыл мұғалімдердің іс-тәжірибесін жинақтау, таңдау және талдау.
Ана тілі, қазақ тілі, орыс тілі, сурет, технология және дене шынықтыру, яғни бастауыш білім бері пәнедерінің элементтерін пайдалана отырып, математикалық сайыстың қорытындысын шығару.
Болашақ ұрпақты тәрбиелеудегі ең күрделі мәселелердің бірі - бүкіл педагогикалық процесте сабақта пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру. Пәнаралық байланыстың негізгі дидактикалық рөлі - оқу процесінде білім беру, тәрбиелеу және дамытудың табиғаты арасындағы байланысты орнату.
Пәнаралық тапсырмалар оқушылардың қызығушылығы мен ынтасын дамытудың негізгі жолы деп есептеймін. Өйткені пәнаралық қарым-қатынас - өмірдегі заттар, құбылыстар және процестер арасындағы қарым-қатынастарды бейнелейтін көп функциялды педагогикалық категория.
Педагог-ғалымдар оқушылардың пәнаралық өзара әрекеттесу арқылы икемділік пен дағдыларды күштірек дамытатынын дәлелдеді. Оқыту үрдісінің нәтижесінде алынған икемділік пен дағды оқушының білімінің қаншалықты берік екендігін көрсететін көрсеткіш. Пәннің ерекшелігіне қарай оқушыларда әртүрлі іскерліктер мен дағдылар қалыптасады. Оларды бірнеше топқа бөлуге болады:
Интеллект және дағдылар (оқу, жазу, арифметика, кітаппен жұмыс);
Жұмыс икемділігі мен дағдылары (сурет салу, оқу, құралдармен жұмыс істеу);
Спорттық ептілік пен дағды;
Көркемдік икемділік, дағдылар және т.б.
Сабақ барысында оқушылар танымдық және практикалық мақсаттарға бағытталған іс-әрекеттерге қатысады. Осы әрекеттердің нәтижесінде оқушыларда пәнаралық байланыс дағдылары қалыптасады.
Педагогика ғылымында пәнаралық байланыстар құрылымын жүзеге асыруда көптеген ынталандырушы факторларды ескеру қажет. Оқыту процесіндегі пәнаралық байланыстың құрылымдық ерекшеліктері төмендегідей:
:: пәнаралық қатынастарды анықтау мақсаты;
:: өзара байланысты оқу пәндерін талдау және таңдау;
:: әрбір оқу пәндерінің ерекшеліктері;
:: пәнаралық байланысты жүзеге асыру жолдары.
Сабақ кезінде пәнаралық байланыстарды елемей, оқу материалдарын қайталау оқушыларды көптеген ұғымдар мен заңдылықтарды тар түсінуге әкелуі мүмкін. Білімді алу пәнаралық байланыссыз мүмкін емес. Себебі, бұл бір-бірімен тығыз байланысты оқу бағдарламаларындағы оқу материалдарын үйлестіру мен таңдаудың маңызды көрсеткіштерінің бірі болып табылады.
Бейнелеу өнері мен еңбек сабақтарында математика, оның ішінде геометрия, ұғымдар, өрнектер және сызбалар өте кең таралған, ал бұл - пәнаралық байланыс үшін қажетті оқу құралы.
Математика ғылымы - барлық ғылымдардың патшасы деген тарихи-ғылыми концепцияны ескеріп, ғылымның ойлау, есте сақтау және қайта жаңғыртуды дамытудағы ерекше рөлін сезініп, онымен байланыстыруға көбірек көңіл бөлу қажет. Қарапайым геометриялық пішіндерді құру және күрделі пропорциялар мен симметрия заңдарын білу математика мен геометрияның көмегінсіз мүмкін емес.
Бейнеленетін кез келген заттың жалпы сыртқы түрі мен көрнекі элементтері суретшінің көз алдындағы үшбұрыш, ромб, шеңбер, эллипстің геометриялық пішіндеріне ұқсайды.
Қоршаған ортаның сұлулығының барлық атаулары дүниетанумен тікелей байланысты. Түрлі гүлдер, әдемі жеті түсті кемпірқосақ, таңғажайып табиғат сұлулығы оқушыларға сұлулық сезімін береді. Заттар мен құбылыстарды көру, сезіну дүниетанымдық, эстетикалық мәселе.
Әсемдікті сезіну және түсіну үшін әр адам алдымен бейнелеу өнерін, музыканы, әнді білуі керек. Білім адамға сұлулықтың объективті сынағымен қамтамасыз етеді. Білімді адам сұлулықты бағалай біледі, түсіне алады. Айналадағы дүниені сезіну, эстетикалық қабылдау, қамқорлық пен көңіл бөлу баланың эстетикалық дамуының негізі болып табылады.
Оқушылардың пәнаралық байланыстарды қалай жасауға үйретудің бастапқы кезеңдерінде сипаттау-бейнелеу тәсілі басым болады. Мұғалім пәндер бойынша материалды түсіндіреді. Оқушылар пәнаралық материалдармен жұмыс істеу дағдысын қалыптастырғаннан кейін репродуктивті, жартылай зерттеушілік және шығармашылық пәнаралық тапсырмаларды пайдалана алады.
Пәнаралық байланыстарды жүзеге асырудың құралдары алуан түрлі:
1. Оқушының белсенділігін, алдында оқыған білімдерін жаңа материалмен ұштастырып меңгеру.
2. Әр түрлі немесе бір пән бойынша алған білімдерін біріктіруді талап ету. Олар бағдарламалық материалдың тереңдігі мен мағынасын түсінуге, құбылыстар арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды анықтау қабілетін жетілдіруге мүмкіндік береді.
3. Пәнаралық үй тапсырмасы - пәнаралық сипаттағы білімді талап етеді, яғни ойлау сұрақтары, есептер, рефераттар, көрнекі құралдар, кестелер, сызбалар менсөзжұмбақтар.
4. Пәнаралық көрнекі құралдар - жалпылама кестелер, диаграммалар, диаграммалар, модельдер, кодопозитивтер. Олар оқушыларға пәнаралық мазмұнды ашатын әртүрлі пәндер бойынша білімдер жиынтығын елестетуге мүмкіндік береді.
5. Математикалық эксперимент - егер оның пәні математикалық есептеулер болса.
Пәнаралық байланыстарды пайдалану оқу процесін ұйымдастырудың жаңа формаларының пайда болуына әкелді: пәнаралық байланыстар, кешенді семинарлар, кешенді экскурсиялар, пәнаралық экскурсиялар және т.б.
Пәнаралық сабақтың мынадай түрлері бар: сабақ-дәріс, сабақ-семинар, конференция-сабақ, рөлдік сабақ, кеңес-сабақ, т.б. пайдалы практикалық жұмыстармен білім. Пәнаралық байланыстарды қолдану математика мұғалімі үшін күрделі әдістемелік мәселелердің бірі болып табылады. Ол басқа пән бағдарламаларын және оқулық мазмұнын білуді талап етеді. Пәнаралық байланыстарды практикада жүзеге асыру үшін математика мұғалімінен химия және физика мұғалімдерімен бірлесіп жұмыс істеу, ашық сабақтарға қатысу, бірлескен сабақтарды жоспарлау және т.б.
Пәнаралық тапсырмалар оқушының белсенділігін дамытудың негізгі жолы деп есептейміз. Өйткені пәнаралық байланыстар нақты өмірдің объектілері, құбылыстары мен процестерінің өзара әрекеттесуін көрсететін, талдайтын және біріктіретін көп функциялы педагогикалық категория.
Пәнаралық байланыс педагогика ғылымында өзекті мәселе болса, қазіргі ғылымдардың интеграциялану тенденциясы жағдайында мектеп жүйесінің білім беру мазмұнын анықтаудың негізгі шарты болып табылады. Білім мазмұны адам дамуының әртүрлі кезеңдерінде талқыланды.
Сонымен, бастауыш сынып оқушыларының пәнаралық байланыс материалдарын кеңінен қолдануды жан-жақты дамыту бүкіл оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруға жаңаша көзқарастың ұтымды және табысты педагогикалық шарттарының бірі болып табылады.

Бастауыш сыныпта пәнаралық байланыс негізінде оқушылардың білім сапасын арттырудың дидактикалық шарттары
Қазіргі дидактиканың қоғамдағы басты мәселесі - пәнаралық байланыс екенін білеміз. Бұл мектеп пен мұғалімдер үшін ең өзекті мәселе. Себебі, пәнаралық байланыс білімді біріктіру үшін өте маңызды. Жеке тұлғаны тұтастай дамытып, ғылымның, оның ішінде өнер мен мәдениеттің арақатынасын айқындау - басты міндет деп түсінеміз. Сондықтан мен күнделікті сабақтарымда пәнаралық байланысты оқу процесінің өзегі деп есептеймін.

Пәнаралық байланыстың негізі.
Ғылыми әдебиеттерде пәнаралық байланыстың дидактикалық негізінде бастауыш білім беру оқу пәндері алынған. Гуманитарлық, жаратылыстану және техника ғылымдарының дәстүрлі классификациясы олардың зерттеу объектілерінің жалпылығына, пәндік қатынастардың бірлігіне негізделеді. Олар қоғам, табиғат, еңбек салаларында біріктіріліп, әрбір пәнде оқушылардың жалпы білім беру объектілерін және оқу іс-әрекетін жүйелеуге арналған материал бар.
Сонымен, пәнаралық байланыстың маңыздылығына мыналар жатады:
1. Пәндер мен ғылымдар арасындағы өзара байланыстың болуы - білім беру жүйесін дамытудың қажетті шарты.
2. Білім мазмұнына диалектикалық көзқарасты қалыптастыруы - барлық компоненттерді қосуды талап етеді.
3. Біріктірілген білім берудің бүкіл жүйесіндегі пәнаралық байланыс желілерді жан-жақты енгізуге көмектеседі.
4. Педагогикалық іс-әрекеттің ғылыми пәнаралық байланысы педагогикалық еңбектің ұйымдастырылуына көмектеседі.
5. Педагогикалық ұжымның барлық қызметі өзара байланысты келісім мен демократиялық негізге әсер етеді.
Пәнаралық байланысты жүзеге асырудың жолдары.
Әрбір нақты тапсырма оқу процесі арқылы жүзеге асады. Пәнаралық қарым-қатынас тек мазмұнмен, оқыту әдістерімен және оқытуды ұйымдастырумен шектелмейді. Бұл оқушы мен мұғалімнің оқу процесінің бір бөлігі.
Оқу материалдарының мазмұнына, ана тіліне, дүниетанымына, еңбек тәрбиесінің бейнелеу өнеріне байланысты мектеп тәжірибесіне сүйене отырып, тәрбиенің ғылыми-әдістемелік тәсілін анықтауға болады.
Оқушыларға ана тіліндегі білім туралы кең түсінік бердік. Өйткені тіл - оқушыларды дүниені тануға үйрететін әлеуметтік құрал. Ол шындықты, ғылымды, тіл туралы ақыл-ойды немесе оның адам түсіну жүйесіндегі орнын танытады. Тілсіз қоғам болмайды, тілсіз ғылым болмайды. Адамдар қашанда өз қоғамын тіл арқылы дамытады. Олай болса, өмір шындығы болмаса, ми қызметі болмайды, ал ми қызметі болмаса, тіл де, ақыл да, түсінік те болмайды. Мұндай жүйеге енген ғылым ең алғаш мектебімізде ана тілімізде оқытылады.
Мектептегі білім беруде ана тілі мұғалімдері сабақты пәнаралық байланысқа негіздегенде, Абай өлеңіндегі түсініксіз сөздер, Қыс өлеңіндегі жидем сияқты сөздер балаларға түсініксіз болып қалады. Мұғалім бұл сөздің мағынасын балаларға еңбек тақырыбына байланыстырып түсіндіреді. А.С.Пушкиннің Қысқы кеш поэмасында автор ана тіліндегі бейнелеу өнерін қағаз бетіне түсіру арқылы өзінің бай сөзімен байланыстыра отырып, оқушылардың зейінін, сезімін, ойлау қабілетін арттырады.
Тіл үйренуді табиғат құбылыстарымен ұштастырудың көптеген жолдары бар. Ең алдымен мұғалімдер бұл әдіс-тәсілдерді үйреніп, оларды іс жүзінде қолдану жолдарын меңгереді. Мысалы, мұғалімдер белгілі бір тілдік тақырыптарды қозғағанда оқушылардың сөздік қорын байыту, табиғат құбылыстары туралы дүниетанымын нығайту мақсатында табиғат байлықтарын сипаттайтын әдеби шығармалар мен өлеңдерді келтіреді.
Оқушылар алдымен табиғат құбылыстарын сипаттайтын мәтінді ана тілінде әңгімелейді немесе жазады.
Олай болса, тіл - қоғамның таным, даму құралы болғандықтан, тіл - адамның ой-өрісін, мәдениеттің байлығын, өнер-білімді игеру құралы екенін ғалымдар дәлелдеп келеді.
Жоғарыдағы мысалдарды пайдалансақ:
:: Пәнаралық байланысты мұғалімдердің практикалық іс-әрекетінде пайдаланады;
:: Сыныптан және мектептен тыс жұмыстардың байланысы бағдарлауды күшейтеді. Бұл мәселені шешу үшін озық тәжірибелерді жинақтап, жұмыстың ең тиімді түрін тәжірибеге енгізу қажет.
::Мұғалімнің оқушыларды пәнаралық байланысқа негіздеп, олардың оқу дайындығы мен жағдайын біледі.
Сонымен қатар пәнаралық байланыс көп қырлы педагогикалық мәселе болып табылады. Қазіргі педагогика ғылымындағы ең көп зерттелетін мәселелердің бірі. Сондықтан білім беру мәселелерінің бірі болып табылатын пәнаралық байланыс ұйымдастыру жұмыстарының мазмұнды әдістері мен түрлері жүйесін сапалы өзгертуге әкеледі. Нәтижесінде оқытуды дамыту, тәрбиелеу және педагогикалық қызмет шынымен кеңейіп келеді.
Демек, пәнаралық байланыс идеясы білім мазмұнын анықтауға негізделуі керек деп есептейміз.
Ғылымды ажырату және біріктіру принципі білім мазмұнын анықтауға негізделген.
Әрбір ғылымның жеке салалары адам санасының дамуының танымдық жемісі болғандықтан, жалпы адамзаттық құндылықтар білім мазмұнына енуі керек.
Қазіргі ғылымның негізгі бағыты - гуманитарлық ғылымдардың жалпы білімдерін интеграциялау. Білім беру мазмұнының жаңа құрылымы Республиканың мәдени-интеллектуалдық әлеуетін жаңа сапалық деңгейге шығару, бір тілді оқытуды бірнеше саламен байланыстырудың педагогикалық-әдістемелік мүмкіндіктері зор екенін тәжірибе жүзінде көріп отырмыз.
Мектеп тәжірибесінде бірте-бірте қолданыла бастаған пәнаралық байланыстар негізінде ұйымдастыру және кейбір сабақтар мен сыныптан тыс жұмыстарға көңіл бөлу қажеттілігі туындады.
Пәнаралық кәсіпкерлік.
Оқушылардың бір пән бойынша алған білімі іскерлік дағдыларды қолдана білуінен және басқа байланысты тақырыпты меңгеру қабілетінен көрінеді. Мысалы, қазақ тілі, ана тілі, дүниетану, математика сияқты кітаптарды пайдалана білу. Яғни оқушылар кітапты пәндерді оқу үшін қолданылады. Сол сияқты оқушының бір пән бойынша жұмыс істеу дағдысы екінші пәнді тереңірек және жан-жақты түсінуге ықпал етеді.
Пәнаралық байланыстың негізгі дидактикалық міндеті - оқу процесінің оқу-тәрбиелік және дамытушылық ерекшеліктерінің арасындағы байланысты орнату.
Заманауи мектептердің жалпы білім беру мазмұны, оның ішінде оқу бағдарламалары пәнаралық өзара әрекеттесу арқылы жетілдірілуде. Осыған байланысты зерттеуші жаңа және жүйелі кіріктірілген пәндердің оқу-тәрбие процесінде шығармашыл мұғалімдерді іздестіру қажет деп есептейді.
И. Зверев білім беру, дамыту және тәрбиелеу қызметтерінің өзара байланысын ашпай, пәнаралық байланыстарды толықтыру жолдарының сипатынсыз елестету мүмкін емес дейді. Пәнаралық байланыстың жалпы тәрбиелік міндеттері оқушыларда материя қозғалысының әртүрлі формаларының өзара әрекетін көрсететін дүние туралы жалпы білімдер жүйесін қалыптастыруды қамтамасыз етеді. Пәнаралық байланыстың тәрбиелік қызметі оқушылардың диалектикалық-материалистік дүниетанымын, адамгершілік-эстетикалық идеяларын, жеке тұлғаның эмоционалдық-еріктік қасиеттерін қалыптастыруды көрсетеді. Пәнаралық байланысты дамыту қызметі сабақтас пәндерді оқуда жалпы ғылыми және политехникалық түсініктерді игеруде, талдау дағдылары мен дағдыларын қалыптастыруда жүзеге асырылады.
Пәнаралық байланыстарды жасөспірімдер тұлғасын қалыптастыруда маңызы зор. Мектептің ғылыми негіздерінің еңбекке баулумен пәнаралық байланысы оқушының белсенді өмірге көзқарасын түсінуде, объективті шындықтың құбылыстары мен фактілерін ғылыми тұрғыдан түсінуде туындайтын дүниетанымдық көзқарастардың қалыптасуына айтарлықтай ықпал етеді. Ол сананы, эмоцияларды және мінез-құлықты жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Инженерлік пән мен ғылым негіздері пәнінің байланысы политехникалық қызмет атқарады. Бұл функция еңбек процестерінің жалпы ғылыми негіздерін, ортақ ұйымдық-экономикалық принциптерін ашуға көмектеседі.
В.Скакун өз еңбегінде пәнаралық байланыстарды: зерттеу материалдарының мазмұнын, оқушыларда қалыптасқан жалпы оқу дағдыларын, оқыту әдістері мен құралдарын, оқушыларды тәрбиелеу мен дамытудың әдістері мен құралдарын ерекше атап көрсетеді. Оқушылардың тұлғалық даму мәселелерін шешуде пәнаралық байланыстың әлеуметтік-педагогикалық аспектілерін ескеру қажеттілігі туындайды.
В.Скакунның пәнаралық байланыс түріндегі мұғалім мен оқушы іс-әрекетінің сипаты төменде келтірілген:
:: Оқу материалдарының мазмұны бойынша пәнаралық байланыс.
Оларға қарым-қатынас түрінде оқу материалдарын іріктеу, пәнаралық байланысты орнату, өндірістік және практикалық тәжірибеде алған білімдерін басқа пәндерді оқуда пайдалану, барлық пәндердегі терминдерді ортақ ғылыми тұрғыдан пайдалану жатады.
:: Оқушылардың жалпы оқу дағдыларын дамыту.
Қарым-қатынастың бұл түрінің сипаты оқкшылардың кітаппен жұмыс істеу қабілетімен, оқушыларда жоспарлау дағдыларын қалыптастырумен, пәнаралық интеллектуалдық дағдыларды қалыптастырумен, практикалық және ұйымдастырушылық дағдыларды қалыптастырумен (жұмыс тәртібі, жұмыс орнын тиімді ұйымдастыру, өз бетінше жұмыс) байланысты.
:: Оқыту әдістері мен құралдарындағы пәнаралық байланыс.
Мұнда әртүрлі оқу материалдарын пайдалана отырып, үй тапсырмасын орындауға, пәнаралық білімді дамыту туралы әңгімелеуге, басқа пәндер бойынша деректі фильмдерді, үзінділерді, көрнекі құралдарды пайдалануға, сандық және танымдық тапсырмаларды шешуге, пәнаралық музыкадан сөзжұмбақтарды шешуге және т.б. баййланысты.
:: Оқушыларды тәрбиелеу мен дамытудың әдістері мен құралдары.
Осыған орай әрбір пәннің дүниетанымын ашу, қоғамдық құрылысты өмірмен байланыстыру, еңбекке шығармашылық көзқарасын, танымдық белсенділігін және өз бетімен жұмыс істей білу қабілетін қалыптастыру, барлық мұғалімдерге ортақ педагогикалық талап, ұжымдық жұмыс, өзара көмек, мұғалімнің жеке үлгісі жүзеге асырылуы керек.
М.Әбдірәсілов өз зерттеуінде пәнаралық байланысты жүзеге асыруда мұғалімдердің 41 пайызы ғылыми-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілмейтінін, аралас пәндер бойынша оқушылардың 28 пайызы нашар білім алатынын, 21 пайызы мұғалімдермен байланысы жоқтығын атап көрсетті.
А.Бейсенбаеваның зерттеуі бойынша 30% жүйелі түрде пәнаралық байланысты жоспарлайды және жүргізеді, мүлде жоспарламайды - 20%, жауап бермейді - 15%. Мұғалімдер мен ғылыми қызметкерлердің зерттеулері бойынша мұғалімдердің пәнаралық байланыс негізінде жүргізетін сабақ түрлерінде, оның ішінде тақырыптық жастарда 38%, жеке сабақ жоспарында пәнаралық байланыста 32%, пәнаралық байланыстың арнайы жоспарларында қарастырылады. - 20%, пәнаралық байланысты оқытуға көңіл бөлінбейді - 10%. Әрбір пәнді оқып-үйренудің мақсаты - оқушыларды болмысты бейнелейтін ғылыми білімдер жүйесімен қаруландыру және адамның қоршаған ортаға қатынасының негізі болып табылатын тұлғаның әртүрлі қасиеттерін, дүниетанымын, этикалық және эстетикалық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.