Қаржылық жоспарлау және болжау
АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ АҚ
___________________________________ __________
(факультет атауы) ___________________________________ ___________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлауды жетілдіру
тақырыбына
__________мамандығы білім беру бағдарламасы
бойынша (білім беру бағдарламасының атауы жəне коды)
Орындады _______________
(қолы) ____________20____ ж. Ғылыми жетекші,
т.ғ.д., профессор ___________
Алматы, 20___
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.БӨЛІМ Қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілері..9
1.1Қаржылық жоспарлау және болжау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.1.1 Қаржылық жоспарлау процесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.1.2 Жоспарлау деңгейлері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
1.1.3 Қаржылық болжау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
1.2 Кәсіпорынішілік қаржылық жоспарлаудың рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... .23
1.2.1 Қаржы саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
1.2.2 Стратегиялық жоспарлаудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. .29
1.3 Ақша қаражаттарының қозғалысын жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ...32
2.БӨЛІМ ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan мысалында қаржылық
Жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
2.1 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan-ның құрылу тарихы ... ... ... ... ..34
2.2 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan техникалық-экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
2.2.1 Компанияның сауда қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
2.3 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan қаржылық жағдайын жалпы талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
2.3.1 Бизнесті талдаудың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
2.3.2 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan қаржылық-экономикалық талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
2.4 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan қаржылық жағдайын және қаржылық тұрақтылығын талдау нәтижелері бойынша қорытындылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
3.БӨЛІМТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan кәсіпорнында қаржылық жоспарлауды басқаруды жетілдіру механизмі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .49
3.1 Жобаны экономикалық бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 60
Кіріспе
Қаржылық болжау - арнайы ғылыми зерттеудің негізінде болашақтағы қандай болса да бір құбылыстың жай - күйі туралы ықтималдық байымдау. Қаржылық болжау - қандай болсада бір құбылыстың , объетінің, процестің дамуының нақтылы келешектері туралы болжамды әзірлеу. Қаржыларға сәйкес болжаудағы құбылыстың дамуы - бұл қаржы қатынастарын мүмкіндігінше жетілдіру, объектісі - қаржы ресурстары, процесі - ақша қорларының қозғалысы.
Қаржылық болжау мен жоспарлау корпоративті жоспарлау процесінің маңызды элементі болып табылады. Әрбір менеджер қаржылық жоспарларды құру, орындау және бақылаудың құрылымы мен мағынасын білу керек.
Қазақстанда қаржылық жоспарлауды жетілдіру жолдарын қарастырғанда іс-қимылдарды немесе шараларды жүзеге асырудың тәртібін, мерзімін, дәйектілігін анықтайтын тапсырмалардың біртұтас мақсатына жетуге бағытталынған өзара байланысты жуйе. Жоспарлау -- жоспардың өзін әзірлеуді, оның орындалуын ұйымдастыруды және атқарылуын бақылауды қамтитын процесс. Шаруашылық жүргізудің нарықтық жүйесінде сонымен бірге индикативтік, яғни ұсынбалы (нұсқамалық) жоспарлау пайдаланылады; ол ақпараттық -- үйлестіруші рөлді орындайды және қаржы қызметінің субъектілеріне экономикалық реттеуіштер арқылы жанама түрде ықпал етеді. Индикативтік жоспарлау нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеуде және экономиканың страте-гиялық ұзақ мерзімді бағыттарын анықтауда маңызды орын алады, мұның процесінде экономиканы ойдағыдай дамытудың бүкіл шегі анықталады.
Қаржылық жоспарлау -- қаржы механизмінің қосалқы жүйесі, саналы басқарудың аса маңызды элементтерінің бірі және әлеуметтік экономикалық жоспарлаудың құрамды бөлігі. Олар экономиканың үйлесімді және тепе теңдік дамуына жетуге, біртұтас ұлттық шаруашылық кешенінің барлық буындарының қызметін үлестіруге, қоғамдық өндіріс өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге, халықты әлеуметтік қорғауға бағытталған. Қаржылық жоспарлаудың өзіндік ерекшелігі сол, бұл жоспарлау өндірістің материалдық заттай элементтері турасында, ақшамен қоғамдық ұдайы өндіріске белсенді ықпал жасау турасында ақша қозғалысының салыстырмалы дербестігімен шарттасылған ақша нысанында жүзеге асырылады.
Қаржылық жоспарлаудың пайдасы
1. Экстенсивтілігімен (әлеуметтік саяси және экономикалық құбылыстардың кең шеңберін қамтиды)
2. қарқындылығымен (кәміл техника мен әдістерді қолдануды түсінеді);
3. тиімділігімен (қорытындысында қаржыны басқару қойған міндеттерге жетудің қажеттілігін білдіреді) адамдарға пайда келтіреді.
Дипломдық жобаның мақсаты - кәсіпорындағы қаржылық жоспарлауды жетілдіру бағыттарын әзірлеу.
міндеттерді шешу негізінде қол жеткізіледі :
- кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілерін талдау, қорытындылау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайын зерттеу және проблемаларын анықтау;
- активтерді басқару жүйесін жетілдіру жолдарын әзірлеу.
Зерттеу пәні қаржылық-шаруашылық қызметті басқарудың басқарушылық қатынастары мен механизмдері болып табылады.
Зерттеу объектісі - ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің басқару жүйесі.
Дипломдық жобаны орындау кезінде диалектикалық логиканың жалпы ғылыми әдістері қолданылды, сонымен қатар салыстырмалы әдіс, бақылау әдісі, экономикалық талдау, қаржылық талдау және т.б.
практикалық маңыздылығы ондағы тұжырымдар, ұсыныстар және экономикалық негізделген ұсыныстар кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсартуға, қаржылық жоспарлауды жақсартуға мүмкіндік беретіндігінде.
Дипломдық жобаның бірінші тарауында біз кәсіпорындардың қаржылық жоспарлауының теориялық аспектілерін қарастырдық. Екінші тарауда ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы қаржылық жағдайын талдап, кәсіпорын қызметіндегі жағымсыз және оң тенденцияларды анықтадық.
Қазақстанда индикативтік жоспарлау 1993 жылдан бері енгізілді. Оны жасау барысында батыс Еуропа және Шығыс Азия елдерінің тәжірибелері негізге алынып келеді. 1996 жылдан бері ағымдағы индикативтік (жылдық) жоспарлау негізінде мемлекеттік бюджетті құру жұмыстары қалыптасты.
Индикативтік жоспарлаудың қазіргі кезеңдегі басты ерекшелігі зерттемелік қасиеті. Яғни қоғамдағы тенденцияларға терең және жан - жақты сараптама жасау арқылы әлеуметтік-экономикалық дамудың нысандары көзделінеді, әрі алда тұрған небір өзекті мәселелер нақты белгіленеді.
2001-2005 арналған индикативтік жоспардың басты мақсаты -- экономикада бәсекелестікті арттыру.
Индикативті жоспардың ажырағысыз бөлігі индикативтік қаржылық жоспарлау болып табылады, бұл жоспарлаудың басты мақсаты -- болжанған дамуды қамтамасыз ету үшін қаржы ресурстарының шамаланған ауқымын және олардың бағытын анықтау.
Индикативтік қаржы жоспарларының мемлекеттік секторда ғана міндетті сипаты, ал меншіктің басқа нысандарының секторлары үшін кепілдемелік сипаты болады. Соңғыға экономикалық тетіктерді -- реттелетін бағаны, субсидияларды, кредиттерді, салық мөлшерлемелері мен жеңілдіктерін, жеделдетілген амортизацияны және басқаларды пайдалану арқылы жетеді. Аса маңызды индикаторларға мыналар жатады: валюта бағамы, инфляцияның болжанған деңгейі, Ұлттық банктің қайта қаржыландыру мөлшерлемелері, амортизациялық аударымдардың нормалары.
Әлеуметтік-экономикалық болжау жүйесінде қаржылық жоспарлау белсенді рөл атқарады. Қаржы жоспарларын әзірлеу кезінде өндірістік тапсырмалардың қауырттылығының дәрежесі тексеріледі, өнім өңдіру мен оның сапасын жақсарту бойынша өндірістік қуаттарды неғұрлым толық пайдалану есебінен, шығындарды төмендету және өнімсіз шығасыларды қысқарту резервтері есебінен қаржы ресурстарын көбейтудің мүмкіндіктері анықталады. Өндіріске қолда бар материалдық ресурстарды тартуды, айналым қаражаттарының айналымдылығын тездетуді, құрылыстың сметалық құнын төмендетуді, басқару аппаратын ұстау шығындарын қысқартуды және т.т. ескере отырып, сондай-ақ ақшаға деген қажеттілікті азайтудың жолдары қарастырылады. Сөйтіп, қаржылық жоспарлау, бір жағынан, қаржыны басқарудың құралы, басқа жағынан -- қоғамдық өндірістің процесіне ықпал жасаудың белсенді құралы болып табылады. Қаржыны жоспарлау (болжау) белгілі әдістердің көмегімен жүзеге асырылады, олардың катарына жататын ең маңыздылары мыналар:
1. Экстраполяция (немесе коэффицентгер) әдісі. Оның мағынасы қаржы көрсеткіштерін олардың динамикасын белгілеу негізінде анықтауға болады. Есеп-қисаптар есепті кезеңнің жетістіктері және оларды өсудің немесе төмендеудің салыстырмалы тұрақты қарқынына түзету негізінде жүргізіледі. Мұндай тәртіптің айтарлықтай кемшіліктері бар:
- мүмкін болатын ішкі шаруашылық резервтерді анықтауды есепке алмайды;
материал және ақша ресурстарын пайдалануға теріс әсер етеді, өйткені жоспарланатын кезеңде олардың көлемі қол жеткен деңгейге қарай анықталады.
2. Сараптық бағалау әдісі жоспарлау объектісінің жай-күйінің параметрлерін анықтау үшін аса білікті мамандардың -- сарапшылардың тәжірибесін пайдалануды қажет етеді.
3. Нормативтік әдіске сәйкес жоспарлы қаржы көрсеткіштері белгіленген нормалар мен нормативтердің негізінде есептеп шығарылады.
4. Баланстық әдіс шығындардың оларды жабу көздерімен үйлесушілігін, қаржы жоспарларының барлық бөлімдерінің, сонымен қатар өндірістік және қаржы көрсеткіштерінің өзара үйлесуін қарастырады. Қаржы балансының талаптарын сақтау кәсіпорынның, саланың, бюджеттердің, бүкіл ұлттық шаруашылықтың шығындары мен табыстарының арасында үйлесімсіздіктің пайда болуынан сақтандыруға; үлттық шаруашылықты дамытудың қажетті қарқындары мен үйлесімдерін анықтауға; ішкі резервтерді жұмылдыруды ескере отырып оларды жан-жақты негіздеуге мүмкіндік береді.
5. Бағдарламалық-мақсатты әдіс нарық жағдайында түрлі деңгейлерде жалпыұлттық, салалық, бастапқы деңгейлерде жүзеге асырылатын ғылыми-техникалық бағдарламалардың негізіңде қаржылық болжау әдістерінің бірі ретінде дамиды. Қаржылық бағдарламалау -- бағдарламалық - мақсатты тәсілдемені пайдаланатын қаржылық жоспарлаудың әдісі, бұл әдістің негізіне айқын тұжырымдалған мақсаттар және оған жетудің құралдары қойылған.
Бағдарламалау мыналарды қажет етеді:
* басымдылықтарды белгілеу (анықтау);
* қаражаттарды жұмсаудың тиімділігін арлтыру;
* балама нұсқаны таңдауға сәйкес қаржыландыруды тоқтата тұру.
Бағдарламаның нұсқасын таңдау ең алдымен экономикалық факторларға (ресурстық) байланысты болады. Қаржы саясаты саласындағы қысқа және ұзақ мерзімді мақсаттар мен шараларды келістіру әдісі ретіндегі бағдарламалау қаржылық жоспарлаудың осы заманғы практикасында белсенді пайдалануы тиіс.
6. Есеп-қисаптың көп нұсқалылығы, ең жақсы шешімдерді таңдау экономикалық-математикалық әдістерді, ұзақ мерзімге жасалынатын қаржы болжамдары үшін ЭЕМ-ды неғүрлым кеңінен пайдалануды қажет етеді.
Объективті талаптарға жауап беретін қаржылық жоспарлауды ұйымдастыру оның негізгі қағидаттарын саналы есепке алуды қажет етеді. Отандық экономикалық өдебиеттерде қаржылық жоспарлаудың қағидаттарын анықтауда әр түрлі көзқарас бар. Алайда қағидаттар басқарудың бұл стадиясының негізгі ережелері ретінде дамудың барлық дәуірі, кезеңдері үшін бірдей болады. Өзгеретін жоспарлаудың қағидаттары емес, тек оларды іске асырудың механизмі, өндіргіш күштердің, ғылымның және көптеген басқа факторлардың даму деңгейіне байланысты оның әдістері өзгереді.
Қаржы жоспарларын жасау негізінен үш кезеңнен тұрады: бірінші кезеңде есеп беріліп отырылған мезгілдің қаржы көрсеткіштерінің орындалуына экономикалық талдау жасалады. Қаржы көрсеткіштерін талдау өндірістік мәліметтермен өзара байланыста жүргізіледі. Мұның өзі қаражаттарды толық жұмылдырудың себептерін ашуға, оларды пайдаланудың тиімділігі дәрежесін анықтауға, ішкішаруашылық резервтерді табуға мүмкіндік береді.
Екінші кезеңде әлеуметтік және экономикалық даму жоспарлары мен бағдарламаларының көрсеткіштері негізінде кірістер мен шығыстардың негізгі топтары бойынша жоспарланатын жылға арналған кірістер мен шығыстардың нақты турлерінің есеп - қисаптары жасалады.
Үшінші кезеңде сметадағы тапсырмалар және кірістердің баптары үйлестіріліп, теңестіріледі.
Тақырыптың өзектілігі елдің экономикалық өміріндегі және қолданыстағы заңнамадағы елеулі өзгерістерге байланысты.
Қазақстанда нарықтық қатынастардың пайда болуы мен дамуы, тауарлық, қаржы нарықтары мен бәсекелестіктің қалыптасуы кәсіпорындарға жаңа, қатаң талаптар қойды, бұл олардың жұмыс істеу механизмдерін өзгерту қажеттілігін тудырды.
Кәсіпорындардың дербестігі, олардың жауапкершілігі артты. Қаржылық талдаудың маңыздылығы күрт өсті, оның көмегімен талданатын объектінің ішкі және сыртқы байланыстарын бағалауға болады: оның төлем қабілеттілігін, өнімділігін, даму болашағын сипаттау, содан кейін негізделген басқару шешімін қабылдау.
Қазіргі уақытта кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі және бәсекеге қабілетті болуы үшін төлем қабілеттілігі мен қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін қаржылық ресурстардың жеткілікті мөлшері қажет. Алайда, әдетте, көптеген шаруашылық жүргізуші субъектілерде материалдық және қаржылық ресурстар жетіспейді және оларды ұтымды пайдаланбайды, бұл ұйым экономикалық қызмет объектісі ретінде бетпе-бет келетін нарықтық талаптар мен мүліктік құрылымды басқару ерекшеліктері арасында қайшылық тудырады.
Бұл қайшылықты шешу кәсіпорында қаржылық жоспарлаудың тиімді жүйесін енгізу арқылы мүмкін болады. Ол активтер құрылымының әрбір элементін зерделеу және егжей-тегжейлі талдау, активтердің жеткілікті көлемін және қажетті құрамын қалыптастыру, олардың айналымын оңтайландыру, жеткілікті деңгейде ұстау арқылы кәсіпорынның тұрақты төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету сияқты процестерді қамтитын болады. активтердің өтімділігі және оларды мақсатқа сай пайдалану және т.б.
Бұл жүйені пайдаланудың мәні мен қажеттілігін түсіну кәсіпорын басшылары үшін маңыздырақ болып отыр, өйткені қаражатты бөлу іс-шараларды ұйымдастыруда және оның тиімділігін арттыруда өте маңызды. Негiзгi және айналым капиталына қандай инвестициялар салынады, олардың қаншасы өндiрiс пен айналыс сферасында, ақшалай және материалдық нысанда, олардың арақатынасы қаншалықты оңтайлы, кәсiпорынның өндiрiстiк-қаржылық нәтижелерi көп жағдайда байланысты.
Дипломдық жобаның мақсаты - кәсіпорындағы қаржылық жоспарлауды жетілдіру бағыттарын әзірлеу.
міндеттерді шешу негізінде қол жеткізіледі :
- кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілерін талдау, қорытындылау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайын зерттеу және проблемаларын анықтау;
- активтерді басқару жүйесін жетілдіру жолдарын әзірлеу.
Зерттеу пәні қаржылық-шаруашылық қызметті басқарудың басқарушылық қатынастары мен механизмдері болып табылады.
Зерттеу объектісі - ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің басқару жүйесі.
Дипломдық жобаны орындау кезінде диалектикалық логиканың жалпы ғылыми әдістері қолданылды, сонымен қатар салыстырмалы әдіс, бақылау әдісі, экономикалық талдау, қаржылық талдау және т.б.
практикалық маңыздылығы ондағы тұжырымдар, ұсыныстар және экономикалық негізделген ұсыныстар кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсартуға, қаржылық жоспарлауды жақсартуға мүмкіндік беретіндігінде.
Дипломдық жобаның бірінші тарауында біз кәсіпорындардың қаржылық жоспарлауының теориялық аспектілерін қарастырдық. Екінші тарауда ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы қаржылық жағдайын талдап, кәсіпорын қызметіндегі жағымсыз және оң тенденцияларды анықтадық. Дипломдық жобаның қорытынды тарауында біз кәсіпорынға қаржылық жоспарлауды басқаруды жетілдіру механизмін ұсындық және енгізуді ұсындық: басқару процесінің өзін автоматтандыру арқылы бюджетті басқару жүйесін; Несие бойынша сауда бағыты бойынша, сонымен қатар факторинг пен дисконттарды қолдану арқылы дебиторлық және кредиторлық берешекті азайту бойынша есептеулер жүргізілді.
1-бөлім Қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілері
1.1 Қаржылық жоспарлау және болжау
Қаржылық болжау экономиканың пропорционалды кешенінің барлық буындарының қызметін үйлестіруге, қоғамдық өндіріс өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге, халықты әлеуметтік қорғауға бағытталған.
Экономикалық жоспарлау жүйесінде қаржылық жоспарлау белсенді рол атқарады,өйткені ол,бір жағынан - қоғамдық өндіріс процесіне ықпал етудің маңызды тұткасы.
Нарықтық қатынастар жағдайында шаруашылықты жүргізудің белгіленетін түпкі нәтижелеріне ықпал жасайтын көптеген факторлардың екі ұштылығына байланасты қаржыны жоспарлау көбінесе оны болжау ретінде жүргізіледі. Сондай-ақ индикативті, яғни нұсқамалық жоспарлау пайдаланылады, ол ақпараттық-үйлестірушілік ролді орындайды және қаржы қызметінің субъектісіне экономикалық реттуіштер арқылы жанама түрде ықпал етеді.
Қаржылық болжау қаржы жоспарларын жасау стадияларынан бұрын болады, қоғам дамуының белгілі бір кезеңіне арналған қаржы саясатының тұжырымын жасайды. Қаржылық болжаудың мақсаты - болжанған кезеңдегі қаржы ресурстарының шынайы мүмкін болатын ауқымын, оларды қалыптастырудың көздерін және пайдаланыды анықтау болып табылады. Болжамдар қаржы жүйесінің органдарына қаржы жүйесін дамыту мен жетілдірудің түрлі нұсқаларын, қаржы саясатын іске асырудың нысандары мен әдістерін белгілеуге мүмкіндік береді.
Индикативтік жоспарлар орын алып отырған проблемаларды кешенді түрде шешуге және стратегиялық мақсаттарға кезең - кезеңемен қол жеткізуге бағытталған, орта мерзімді және ағымдағы перспективаға арналған мемлекеттік әлеуметтік - экономикалық саясатты айқындайды.
Индикативтік жоспарлау нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеуде және экономиканың стратегиялық ұзақ мерзімді бағыттарын анықтауда маңызды орын алады, мұның процесінде экономиканы ойдағыдай дамытудың бүкіл шегі анықталады.
Қаржылық жоспарлаудың қолданылу жағдайы ретінде бюджеттік жоспарлауды қарастырамаз. Ол бір-бірмен байланысты төрт сатыны қамтиды. Соңғы сатысының нәтижесі бюджеттік жоспарлаудың тиімділігін көрсетеді.
Шымкент мыс зауытының бизнес-жоспары -- бұл белгілі бір кезеңге арналған қаржы ресурстарының және тиісті қаржы қатынастарының қозғалысын негіздеудің ғылыми процесі.
Шымкент мыс зауытының бизнес-жоспарының мақсаттары мыналар:
1) қаржы ресурстарын қалыптастырудың көздерін және олардың жалпы мөлшерін анықтау;
2) орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қорлар арасында, ұлттық шаруашылық салалары мен әкімшілік - аймақтық бөлімшелер арасында қаражаттарды бөлудің оңтайлы үлесімдерін (пропорцияларын) белгілеу;
3)қаржы ресурстарын пайдаланудың нақтылы бағыттарын анықтау және қажетті резервтерді жасау.
ШМЗ жұмысын сипаттайтын маңызды көрсеткіш болып өнімнің өзіндік құны табылады. Оның деңгейінен зауыт қызметінің қаржылық қорытындысы, өндіріс қарқыны және қаржылық жағдайы тәуелді. өнімнің өзіндік құнының талдауының объектісі болып келесі көрсеткіштер табылады: шығындар элементтері бойынша және толық тауарлық өнімнің толық өзіндік құны; бір теңге тауарлық өнімге шығындар; шығындар баптарының жеке элементтері.
Жоспарлау - бұл кеңес ғалымдары өте белсенді және сәтті әзірлеген экономиканы басқару әдістерінің бірі. Бұл салада айтарлықтай оң тәжірибе жинақталды, дегенмен 1990 жылдардың басында отандық экономиканы реформалау процесі жоспарлау идеясына айтарлықтай теріс көзқараспен қатар жүрді. Кейінірек құмарлықтар бірте-бірте азая бастады және бұл идея ең нарықтық елдердің ешқайсысында жоққа шығарылмаған, толығымен дұрыс идея ретінде қайта бастады.
Экономикалық әдебиеттерде жоспарлау болашаққа бағытталған шешім қабылдау әрекеті ретінде берілген.
Кәсіпкерлік қызметтің ең маңызды элементі жоспарлау, оның ішінде қаржылық. Кәсіпорынның қаржысын тиімді басқару кәсіпорынның барлық қаржылық ағындарын, процестерін және қатынастарын жоспарлағанда ғана мүмкін болады.
1.1.1 Қаржылық жоспарлау процесі
Компанияда қаржылық жоспарлау алдында тұрған мақсаттарға сүйене отырып, бұл бірнеше кезеңдерді қамтитын күрделі процесс екенін атап өтуге болады.
Бірінші кезеңде кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық нәтижелері бухгалтерлік баланстың, кірістер мен шығыстар туралы есептің, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептің маңызды қаржылық құжаттары негізінде талданады. Сату көлемі, шығындар, алынған пайда көлемі сияқты көрсеткіштерге басты назар аударылады. Жүргізілген талдау кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін бағалауға және оның алдында тұрған мәселелерді анықтауға мүмкіндік береді.
Екінші кезең - кәсіпорынның қаржылық қызметінің негізгі бағыттары бойынша қаржылық стратегия мен қаржылық саясатты әзірлеу. Бұл кезеңде ұзақ мерзімді қаржылық жоспарларға қатысты негізгі болжамдық құжаттар құрастырылады және егер оны кәсіпорын әзірлеген болса, бизнес-жоспардың құрылымына енгізіледі.
1. Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың негізгі кезеңдері
Үшінші кезеңді жүзеге асыру барысында ағымдағы қаржылық жоспарларды жасау арқылы болжамды қаржылық құжаттардың негізгі көрсеткіштері нақтыланады және нақтыланады.
Төртінші кезеңде қаржылық жоспарлардың көрсеткіштері өндірістік, коммерциялық, инвестициялық, құрылыс және басқа да кәсіпкерлік фирма әзірлеген жоспарлар мен бағдарламалармен түйіседі.
Бесінші кезең - операциялық қаржылық жоспарларды әзірлеу арқылы жедел қаржылық жоспарлауды жүзеге асыру.
Жоспарлау кәсіпорынның жалпы қызметінің түпкілікті қаржылық нәтижелеріне әсер ететін ағымдағы өндірістік, коммерциялық және қаржылық қызметін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлау процесі қаржылық жоспарлардың орындалуын талдау және бақылаумен аяқталады. Бұл кезең шаруашылық фирманың нақты соңғы қаржылық нәтижелерін анықтаудан, оны жоспарлы көрсеткіштермен салыстырудан, жоспарланған көрсеткіштерден ауытқу себептерін анықтаудан, келеңсіз құбылыстарды жою шараларын әзірлеуден тұрады.
Дранконың айтуы бойынша О.И. қаржылық жоспарлау - үзіліссіз табысты жұмысты қамтамасыз ету үшін кәсіпорынның құндық жағынан жұмыс істеуі мен дамуының кешенді жоспарын жасау. Бюджет немесе бюджеттер жүйесі кәсіпорын басшыларының күнделікті іс-әрекетіне арналған нұсқауларды көрсетуі керек.
Ағылшын тілінде жоспар түсінігі бюджет (бюджет) сөзін пайдаланады, осыған байланысты қаржылық жоспарлаудың барлық процедурасы бюджеттеу (бюджеттеу) деп аталады.
Ағылшын тіліндегі факт ұғымы ретінде actual (actual) сөзі қолданылады. Бұл жағдайда терминологиялық мәселелер туындамайды.
Консультациялық жұмыс тәжірибесі бойынша әрбір кәсіпорында қаржылық жоспар түсінігі болады. Қиындық әрбір кәсіпорында қаржылық жоспар өзінше бір нәрсені білдіреді. Ең көп таралған опциялар:
- кіріс және шығыс бюджеті (пайдашығын жоспары);
- түсімдер мен төлемдер бюджеті (ақша қозғалысының жоспары);
- бизнес-жоспар (орта немесе ұзақ мерзімді жұмыс жоспары).
Көбінесе кәсіпорында жартылай қаржылық жоспардан айыру үшін кешенді қаржылық жоспар терминін енгізу қажет.
Жоспарлау түсінігін жоспарлау арқылы неғұрлым жалпылама анықтамаға келтіруге болады, бұл шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін үйлестірудің объективті қажеттілігі мен мүмкіндігін білдіреді. Атап айтқанда, жоспарлау - бұл жоспарлауды іс жүзінде жүзеге асыру, яғни. тепе-теңдік пен пропорционалдылыққа жету үшін саналы әрекет.Қаржылық жоспарлауға келетін болсақ, бұл қаржылық ресурстарды теңестіруге және пропорционалдылыққа бағытталған қызмет.Бұл жағдайда тепе-теңдік мемлекеттің қарамағындағы қаржы ресурстары мен шаруашылық жүргізуші субъектілердің қолында қалатын табыс арасындағы оңтайлы арақатынасты білдіреді. Пропорционалдылық - кәсіпорындар, экономика салалары, аймақтар, Федерация субъектілері бойынша салықты төлегенге дейінгі және төленгеннен кейінгі табыс сомасы арасындағы ұтымды қатынас. Мемлекет осы арақатынастың артуы немесе төмендеуі арқылы олардың дамуын ынталандыруы немесе шектеуі мүмкін.
В.М. әдісі бойынша. Попов, нарықтық жүйе шеңберінде оған қатысушылардың іс-әрекетінің негізгі үйлестірушісі - кәсіпорындар баға болып табылады. Сатушылар мен сатып алушылар үшін тиімді тауарларды өндіру мен тұтынудың көлемдері мен әдістерін анықтайтын бағалар. Фирма нарықтық жүйенің қатысушысы ретінде де баға механизміне, сұраныс пен ұсыныс заңына бағынуға мәжбүр, өйткені ол олардың әрекетін жоя алмайды. Нарықтың айналасындағы әлемде фирма үлкен ағзаның жасушасы ғана, оның жалпы рөлі көбінесе ол жүзеге асырылмайды. Дегенмен, әрбір шаруашылық бірлігінің ішкі жағдайында баға кәсіпорынішілік қызметтің негізгі бағыттарын саналы түрде анықтайтын менеджерлердің кәсіби шешімдерінің саналы әрекеттерінің бақылауында болады. Демек, фирманың ішкі табиғаты жоспарлы шешімдер жүйесіне негізделген.
Балабановтың айтуы бойынша И.Т. нарықтық экономика -- нарықта тауарларды сатып алу және сату кезінде туындайтын қатынастарға негізделген экономика.
Нарық - тауар өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы экономикалық қатынастардың көріну саласы.
Нарықтық экономикадағы қаржылық жоспарлаудың орны жоспарлаудың басқару функцияларының бірі болуымен анықталады, сондықтан қаржылық жоспарлау қаржылық менеджмент функциясы болып табылады.
Басқару функциялары басқару қызметінің бөлігі болып табылады. Олар басқару жүйесінің құрылымының қалыптасуын анықтайды.
Функция түсінігі (лат. Functio - орындау) сәйкес қызметті, қандай да бір материалдық тұлға немесе тұлға орындайтын жұмыстың белгілі бір ауқымын білдіреді,мысалы,Қаржы министрлігінің функциялары, коммерциялық компанияның қаржы бөлімінің, немесе қаржы менеджерінің функциялары.
Басқару функциясы - жоспарлау жоспарланған мақсатты көрсеткіштерді әзірлеу үшін де, оларды жүйелі және мақсатты орындау үшін де барлық іс-шаралар кешенін қамтиды. Жоспар нақты жағдайда жүзеге аспаса, пайдасыз.
Қаржылық жоспарлау халық шаруашылығын жоспарлаудың құрамдас бөлігі болып табылады, әлеуметтік-экономикалық даму жоспарының көрсеткіштеріне негізделеді, қаржы жүйесінің барлық органдарының қызметін үйлестіруге бағытталған. Қаржы жүйесінің жекелеген бөліктерінің салыстырмалы оқшаулануы мыналарды көрсететін қаржылық жоспарлар жүйесін әзірлеу қажеттілігін алдын ала анықтайды:
- ақша қорларын қалыптастыру және пайдалану нысандары мен әдістерінің ерекшеліктерін;
- қаржы ресурстарын салалық және аумақтық қайта бөлу.
Әрине, қалыптасып келе жатқан нарықтық қатынастар біздің еліміз үшін жаңа экономикалық категориялардың енгізілуіне ғана емес, жоспарлаудың басқа да тәсілдерінің пайда болуына әкелді. Ең алдымен, жоспарлау қажеттілігі көптеген себептермен анықталатынын атап өткен жөн. Біз олардың үшеуін бөліп аламыз, біздің ойымызша, олар негізгі болып табылады:
- болашақтың белгісіздігі;
- жоспардың үйлестіруші рөлі;
- экономикалық салдарларды оңтайландыру.
Шынында да, егер кәсіпорынның немесе кәсіпорынның болашағы абсолютті түрде алдын ала белгіленген болса, үнемі жоспарлар жасаудың, оларды дайындау және құрылымдау әдістерін жетілдірудің қажеті болмас еді.
Қаржылық жоспарлаудың негізгі объектісі жоспарда өзінің сандық көрінісін алатын қаржы буындары (қарым-қатынастар) болып табылады. Белгілі бір ақша қоры қаражаттарының қозғалысы бір жүйеге біріктірілген тиісті қаржылық жоспарларда көрсетіледі және бекітіледі. Қаржылық жоспарлар жүйесінде орталық орынды бюджеттік жоспар алады, ол бюджеттік қордың қозғалысын, оны қалыптастыру мен пайдаланудың нысандары мен әдістерін, кірістер мен шығыстардың құрылымын көрсетеді.
Бюджеттен тыс қорлардың қозғалысы тиісінше кірістер мен шығыстардың қаржылық жоспарларында (бюджеттерде) көрсетіледі: Зейнетақы қоры,Әлеуметтік сақтандыру қоры, Міндетті медициналық сақтандыру қоры, Халықты жұмыспен қамтудың мемлекеттік қоры.Кіріс бөлігі заңды және жеке тұлғалардың міндетті және ерікті жарналарын көрсетеді. Сақтандыру сыйлықақыларының мөлшері еңбекақы қорына пайызбен белгіленеді. Бюджеттен тыс қорлар бюджет қаражатын ішінара алады, қаражат жетіспеген жағдайда бюджеттен тыс қорлардың қаражатын бір-бірінен қарызға алуға рұқсат етіледі. Сонымен, бюджеттен тыс қорлар бір-бірімен және бюджеттік қормен тығыз байланысты.
Попов В.М. сонымен қатар жоспарлау ерікті, саналы түрде қабылданған шешімдер жүйесі ретінде компанияның ішкі қызметіндегі нарықты реттейтінін түсіндіреді.
Ерікті басшылықпен және шешім қабылдаумен байланысты әкімшілік қызметті жүзеге асыра отырып, кәсіпкер басқару қызметінің бір түрі ретінде тар мағынада жоспарлауды да жүзеге асырады.
Қазіргі заманғы менеджментте жоспарлау - бұл көрегендік.
Жоспарлау басқарудың табиғи және ажырамас бөлігі болып табылады. Оны ұйымның мақсаттарын, оның қызметінің нәтижелерін және белгілі бір мақсаттарға жету үшін қажетті ресурстарды болжай білу қабілеті ретінде анықтауға болады.
Кәсіпорын шаруашылық субъектісі ретінде алдына әртүрлі мақсаттар қоя алады, ал қысқа және ұзақ мерзімді перспективадағы мақсаттар өте әртүрлі болуы мүмкін. Экономикалық әдебиеттерде бизнестің негізгі мақсаты пайда табу деген тұжырымды тұжырым жиі кездеседі. Бұл мәлімдеме бізге түбегейлі қате болып көрінеді. Кез келген экономикалық қызметтің негізгі мақсаты ең алдымен жұмыс істеп тұрған шаруашылық субъектісі иелерінің әл-ауқатын жақсарту болып табылады. Бұл жағдайда әл-ауқатты ақшалай түрде байлық ретінде ғана емес, кеңірек мағынада - өмір сүру сапасын жақсарту деп түсіну керек. Бұл мақсатқа белгілі бір материалдық игіліктерді (азық-түлік, киім-кешек, көлік және т.б.) тұтынуды арттыру арқылы ғана емес, сонымен қатар қаланың экологиялық жағдайын жақсарту, ақпараттық ресурстардың кең спектріне қол жеткізу мүмкіндігі, мәдени құндылықтар, белгілі бір әлеуметтік жеңілдіктерді алу мүмкіндігі (білім беру, денсаулық сақтау). Шаруашылық жүргізуші субъект өзінің алдына нақты мақсаттар жүйесін белгілеп, оларды жүзеге асырудың жоспарын жасау арқылы өркендеуге ұмтылады.
Қысқа мерзімді қаржылық талдауды және жоспарлауды ұйымдастыру тәсілі ең алдымен компанияның көлеміне байланысты. Шағын компанияларда функцияларды біріктіру әдеттегідей, сондықтан бір адам компанияның президенті және оның қазынашысы бола алады. Орташа компанияларда, әдетте, мамандандыру бар және қолма-қол ақшаны басқару үшін жеке штатты ұстау керек. Ақша ағындары көп болатын ірі ұйымдарда ақша қозғалысын жоспарлау және басқару үшін арнайы штат жұмыс істейді; көбінесе мұндай компаниялардың аймақтық бөлімшелерінде де касса меңгерушісі лауазымы бар.
Қысқа мерзімді қаржылық менеджменттің мақсаттары:
1) өндірістік кестенің сақталуын қамтамасыз ету;
2) өткізуді қамтамасыз ету;
3) қаржыландыру шығындарын барынша азайту;
4) қоғамның өтімділігін қамтамасыз ету.
Бұл мақсаттарға жету үшін қаражаттардың (несиелердің) өтелу мерзімінің активтердің өмір сүру ұзақтығымен сәйкес келуіне ұмтылған дұрыс.
Қаржылық жоспарлау - мемлекеттің қаржысымен байланысты қатынастарын реттейтін құқық саласы. Қаржылық жоспарлау экономикалық және әлеуметтік жоспарлаудың негізгі бөлігі болып, қаржылық механизмнің қосалқы жүйесі болып табылады. Қаржылық жоспарлаудың спецификасы ақша түрінде жасалуынан құралады. Қаржылық жоспарлаудың негізгі объектісі болып: қор мен түсімдерді құру және оларды қайта бөлу, орталықтан және орталықсыздандырудың ақша құралдарының қорларын құру және пайдалану.
Қаржылық жоспарлау - ақша ресурстарын құру, бөлу, қайта бөлу және пайдалану процестерін жоспарлы түрде басқару. Ол кез - келген жүйелерді басқарудың маңызды бөлігінің негізгі (болжау, тікелей басқару, бақылау қызметтерін мен қатар) басқару қызметі. Жоспарлау барысында алға қойылған мақсаттың орындалу тәртібі, әдістері мен тәсілдері ескертіледі.
Жоспарлау басқару элементі болғандықтан, қаржылық саясаттың ең жақсы құралы болып табылады. Қаржылық жоспарлау кәсіпорының дамуын қамтамасыз ететін ақша құралдарының барлық табыстар мен шығыстардың бағытын жоспарлайды. Қаржылық жоспарлау қаржылық жоспардың құрылымы мен белгілеуіне байланысты қамтамасыз етіледі.
Қаржылық жоспарлау объектісі болып, мемлекет пен шаруашылық субъектілердің қаржылық қызметі болып, ал жалпы нәтижесі - қаржылық жоспарды құру болады. Әрбір жоспарда бөлімшелерге және несиелік жүйеге байланысты, белгілі уақыт мерзіміне шығыстар мен түсімдер анықталады (әлеуметтік сақтандыруға салымдарды аудару, бюджет төлемдерді, банк несиесін төлеу және т.б.). Сонымен қаржылық жоспарлау объектілері болып:
- барлық жүйедегі төлем негізінде өнім өткізуден (жұмысты орындаудан, қызмет көрсетуден) түскен ақша қолма - қол, қолма - қолсыз, бартер, валюта;
- пайда, оны құру, бөлу және пайдалану;
- арнайы мақсаттағы қорлар: тұтыну, жинақтау, жарғылық, сақтандыру оларды құру, бөлу және пайдалану;
- бюджетке төленетін төлемдер көлемі және бюджет емес қорларға басқа да аударымдар.
Жоспарлау келесідей сипатталады:
1)Экстенсивті әлеуметтік - саясаттық және экономикалық құбылыстарды қамтитын үлкен көлем;
2) Интенсивті жетілдірілген техниканы пайдалану;
3) Тиімділікпен қаржылық басқарудың қойылған мақсаттарына жету.
Жоспарлауды ұйымдастыру - кәсіпорын көлеміне тәуелді. Шағын кәсіпорындарда қаржылық басқаруды бөлу керек емес, оны жетекші өзі жалғыз жүргізе алады. Ал үлкен кәсіпорындарда жоспарды құру жұмыстарын орталықсыздандыру негізінде болуы тиіс. Бөлімдерге бөлу негізінде әрбір бөлім өз учаскесінде жұмыс істеп, болашақта оны жетілдіру жолдарын жетік біледі. Жоспар (бюджет) бөлімдері бір - бірінен оқшауанып жұмыс істемейді. Есептеу кезінде, мысалға, жоспарлы өткізім бағаларының көлемін білуі қажет.
Қаржылық жоспарлаудың негізгі мақсаттары:
1)өз қорлар мен құралдары арқасында кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету:
2)мемлекеттік реттеу жүйесінің оңтайландыру мен өндіріс көлемін ұлғайту арқылы пайданы өсіру, яғни нақты пайданы өсіру және салық салуды оңайландыру;
3)кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету, өзінің міндеттемелері алдында уақытылылық төлеу мүмкіндігі.
Қаржылық жоспарлау тәсілдері:
а)автоматты (егер инфляция бар болса, онда мәліметтер инфляция коэффициентіне көбейтіледі);
б)статистикалык (алдағы жылдардағы шығындарды қосып алдағы жылдар санына көбейту);
в)нөлдік қойма (барлык позициялар жаңадан (нөлден) саналады. Бұл тәсіл накты қажеттілікті санап, оларды мүмкіндіктермен қиыстырады).
Жоспарлау максаттары:
Әртурлі кэсіпорындарда жоспарлардың әртурлі мақсаттары болуы мумкін. Жоспарлардың қызметтері кәсіпорынның түрі мен мөлшеріне байланысты әртурлі мағынада кездеседі.
Қаржылық болжау - қаржылық жоспарлаудың басты элементі - кәсіпорынның жоспарлы бюджетін есептеудің негізін құрайды, ол әдетте құраттардың толық жинағын құрайды: өткізу жоспары, өндіру жоспары, запастар бюджеті, тікелей материалды шығындар жоспары, еңбекақы жоспары, өндірістік, өнімділік және әкімшілік шығыстар жоспарлары, кірістер туралы жоспарлы есеп беру, ақша құралдары (ағымдар) қозғалысының жоспары, төлем күнтізбесі және, ақырында, жоспарлы баланс. Қаржылық болжаудың жіберілім нүктесі болып сату болжамы және оларға сәйкес шығыстар табылады; соңғы нүктесі және мақсаты - сырттан қаржыландыруды қажет ететін есеп.
Қаржыландыру қажет (талап) ететін болжаудың басты бағыттары:
1 Сату болжауы статистикалық және басқа да әдістерпмен құрастыру
2 Ауыспалы шығындар болжауын құру
3 Сатылымның қажетті көлеміне қол жеткізу үшін қажетті, негізгі және айналым активтері инвестицияларына болжау жасау
4Құралдар көздерінің рационалды құрылымының нышандалу принципін есепке ала отырып сырттай қаржыландырудағы қажеттілікті есептеу және сәйкес көздерді іздестіру.
Қаржылық болжаудың екі негізгі әдісі бар:
Бюджеттік - ақша ағымдары концепциясы негізінде құрылған және бизнес - жоспардың бөлімін есептеуге арналған.
а) "сатудан түскен пайыз әдісі" (бірінші мадификация)
б) "формула әдісі" (екінші мадификация)
Барлық есептеулер үш тұжырымдама негізінде жасалады:
Ауыспалы шығындар, ағымдағы активтер және ағымдағы міндеттемелер сатылу көлемін пайыздардың белгілі көлеміне өсіргенде (ұлғайтқанда) орташа сонша пайызға ұлғаяды
Негізгі құралдар құнының ұлғаю пайызы бизнестің технологиялық шарттарына сәйкес айналымда ұлғайтудың берімен пайызы бойынша және болжанған кезеңнің басына есептелінген жиелік болжаған негізгі құрамдар бойынша, өндірістің қолма қол құралдарының материалдық және моральды дәрежесі юойынша есептеледі
Ұзақ мерзімді міндеттемелер мен акционерлік капитал болжамға өзгеріссіз алынады. Бөлінбеген пайда таза тадыстың дивидендтерге және өткізілген өніиінің таза рентабельдігенің нормасы есебінен болжанады: базарлық кезеңнің бөлінбеген табысына болжанған таза табыс қосылады және дивидентер есептелінді (болжанған таза табыс, таза табыстың дивидентерге бөліну номасы көбейтілген).
Осының барлығын есептеп, қажетті активтерді пасивтермен өтеу үшін қанша пассив жетіспейтіндігін анықтайды - бұл сырттан қаржыландырудың қажетті толықтаушы сомасы болып табылады. Бұл соманы сонымен қатар формула арқылы есептеп шығаруға болады.
Формулардан көрініп тұрғандай, сырттан қаржыландырудағы қажеттілік активтер көп болса сонша көп болады, түсімдер өсімінің барысы және таза табысты дивидентерге бөлу нормасына байланысты; пассивтер қаншаға көп болса және өткізілген өнімінің таза рентабельдігі неғұрлым көп болса, соғұрлым аз болады.
Осыған байланысты, қалауыңыз бойынша өткізіоген өнімінің таза рентабельдігін (болашақтағы) есепке алуға болады, сонымен қатар таза табысты дивидентерге бөлудің прогностикалық нормасын есепке алуға болады.
Қаржылық жоспарлаудың құрамдас бөлігіне бюджеттік процесс жатады, яғни болашақ іс - әрекеттеуде қаржы ресурстарын қолдану және қалыптастыру. Қаржы жоспарлары табыстар мен шығыстардың өзара байланысын қамтамасыз етеді, кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі көрсеткіштеріне байланысты.
Кәсіпорында бюджеттеу процессі бюджеттік көрсеткіштердің орындалуын бакылау және басқару, жалпы қаржылық және оперативті бюджетті құрастыру салаларындағы жұмыстарды біріктіреді.
Бюджет дегеніміз - бұл жоспардың сандық орындалуы, белгілі мерзімдегі табыс пен шығысты сипаттайтын және капиталды жоспарда берілген мақсаттарға жету үшін тартылуы. Бюджеттің берілгендері болашақ қаржылық операцияларды жоспарлайды, яғни ұйғарылған әрекеттерді орындау ұшін кұрылады. Осы бойынша кәсіпорын қызметінің тиімділігін бақылау және бағалау негізі ретінде бюджеттің рөлі анықталады.
Бюджеттік жоспарлау - кұрылымдық бөлімшелер немесе ұйымның қызмет салалары бойьшша жеке бюджеттерді әзірлеу процесін білдіретін жоспарлаудың детальданған деңгейі. Бюджет - әдетте жоспарланған кірістер мен шығыстарды көрсетуші белгілі бір кезең уақытына дейін әзірленіп, қабылданған акшалай түрдегі сандық жоспар. Бюджет жауапты орталықтардың жоспарын орындауын бағалаудың негізі болып табылады.
Бюджеттегі ақпаратқа деген негізгі талаптар келесідегі: жеткіліктілік, артықтықсыз, айқындылық және жететіндік. Әр кәсіпорын бюджетті құрастыру формаларын өзі таңдайды.
Бюджетті құрастыру жұмысы бірнеше этаптардан тұрады:
1) болжау және сату бюджетін дайындау;
2) күтілген өндіріс көлемін анықтау;
3) өнімді өндіру және өткізуімен байланысты шығындарды есептеу;
4) ақша ағымын есептеу және талдау;
5) жоспарлы қаржылық есепті құру.
Жоспар оперативті, әкімшілікті, стратегиялық деп бөлінеді. Мезгілі бойынша қысқа мерзімді (бір жылға дейін) және келешекті (жылдан көп) болуы мүмкін. Детальданған бюджеттер ең көп дегенде әлдеқайда қысқа кезеңге белгілеумен бір жылға жасалады.
Бюджеттік жоспарлаудың сатыларына мыналар кіреді: барлық жауапты орталықтарды жоспарлау; кызметті бағалауда пайдаланатьш көрсеткіштерді анықтау; жаңа ахуалға байланысты жоспардағы ықтимал өзгерістерді талқыға салу; ұсынылған түзетпелерді ескеру арқылы жоспарды түзету.
Бюджет қызметіне мыналар жатады: көзделген мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін операцияларды жоспарлайды; әр түрлі қызметтерді жэне жеке бөлімшелерді үйлестіреді; өз мақсаттарына ұмтылатын жауапты орталықтардьщ басшыларын ынталандырады; жауапты орталықтардың жоспарды қалай орындағанын бағалаудың негізі болады.
Бас бюджет (мастер - бюджет) - барлық бөлімшелерге немесе тұтас ұйымның жұмыс жоспарының функцияларына үйлестірілген.Ол екі негізгі бюджеттен тұрады:
- оперативті (агымдагы) - мұнда сегментке немесе ұйымның жеке қызметтеріне (кірістер мен шығыстар туралы болжанған есеп беру) жоспарланған операциялар аударылады;
- қаржылық - мұнда ұйғарылған қаржы көздері және оларды жоспарлы кезеңде пайдаланылатын бағыттар (күрделі шығындар бойьшша шығын, ақша қаражатының жоспары, жоспар балансы жэне ақшаның қозғалысы туралы есеп беру) көрініс табады.
1.1.2 Жоспарлау деңгейлері
Жасалған жоспар жататын кезеңнің ұзақтығы тұрғысынан жоспарлаудың үш түрлі деңгейін бөлуге болады: стратегиялық, тактикалық, жедел.
Стратегиялық жоспарлау ұзақ мерзімді перспективаға жүзеге асырылады және кәсіпорынның мақсаттарын, міндеттерін, көлемі мен ауқымын сапалы деңгейде немесе өте жалпы сандық нұсқаулар түрінде тұжырымдауды қамтиды.
Тактикалық жоспарлау орта мерзімді кезеңге (1-5жыл) жүзеге асырылады және кәсіпорынның таңдалған стратегиялық жолға түсуіне қажетті ресурстарды анықтайды.
Операциялық жоспарлау кәсіпорынның ағымдағы қызметін қамтиды және бір жылдан аспайтын көкжиекке ие. Көбінесе айлық, онкүндік немесе апталық үзілістермен беріледі.
Жоспарлау келесі маңызды сұрақтарға жауап беруге көмектеседі:
- Ұйым қазіргі уақытта қайда орналасқан (кәсіпорынның экономикалық жағдайы), оның қызметінің нәтижелері мен шарттары қандай?
- Ұйымның мақсаттарына қалай, қандай ресурстардың көмегімен жетуге болады?
Жоспарлау басқару процесінің бірінші және ең маңызды қадамы болып табылады. Кәсіпорында құрылған жоспарлар жүйесі негізінде жоспарлы жұмысты ұйымдастыру, оларды орындауға тартылған персоналды ынталандыру, нәтижелерді бақылау және оларды жоспарланған көрсеткіштер бойынша бағалау жүзеге асырылады.
Қазіргі заманғы менеджменттің әкелерінің бірі А.Файоль : Басқару - болжау, Алдын алу - іс-әрекетке дерлік деп атап көрсетті.
Жоспарлау - бұл барлық қажетті әрекеттерді болжай білу ғана емес, сонымен бірге осы жолда туындауы мүмкін тәуекел түріндегі кез келген тосын жағдайларды болжай білу және олармен күресе білу. Фирма өз қызметінде тәуекелді толығымен жоя алмайды, бірақ оны тиімді болжау көмегімен басқара алады.
Жоспарлау мақсатқа жетуге мүмкіндік беріп қана қоймайды, сонымен қатар кәсіпорынның басқару аппаратының әрекетін бағалауға мүмкіндік береді. Менеджерлердің қызметі жоспарланған көрсеткіштерді орындауға және жоспарланған нәтижелерге қол жеткізуге бағытталуы керек және осы мақсаттардың орындалуы жұмыстың әрбір нақты саласында және әрбір бөлімшеде қаншалықты қамтамасыз етілетінін тиімділік көрсеткіші деп санауға болады. осы бөлімшелер басшыларының жұмысы туралы. Көптеген кәсіпорындар үшін жоспарлы көрсеткіштерді орындау критерийі қызметкерлерді материалдық ынталандыру жүйесінің де негізі болып табылады.
Қаржылық жоспарлардың көрсеткіштері мемлекеттің қаржылық жағдайын талдаудың бастапқы материалы, ұзақ мерзімді жоспарлаудың ақпараттық негізі (базасы) болып табылады. Қаржылық жоспарлар жүйесі қаржылық ресурстар көздерінің (жеке және заңды тұлғалардың кірістері) құрылымындағы объективті қатынастар мен ұзақ мерзімді тенденцияларды, сондай-ақ болашақта осы тенденциялардың дамуын анықтайтын факторларды анықтауға мүмкіндік береді.
1.1.3 Қаржылық болжау
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынды дамытудың мүмкін жолдарын зерттеу және дамыту үшін қаржылық болжау қажет. Оның негізгі міндеттері алдағы кезеңдегі қаржы ресурстарының көлемін, олардың қалыптасу көздерін және барынша тиімді пайдалану бағыттарын белгілеу болып табылады. Болжау ішкі және сыртқы жағдайлардың оған әсерін ескере отырып, қаржылық саясатты жүргізудегі пайда болатын тенденцияларды қарастыруға және талдау негізінде кәсіпорынды тұрақты қаржылық және қаржылық ресурстармен қамтамасыз ететін қаржылық стратегияның перспективаларын анықтауға мүмкіндік береді. нарықтағы позиция. Болжамды әзірлеу кәсіпорынның жақын болашақта не күтетіні - төлем қабілеттілігінің күшеюі немесе жоғалуы (банкроттық) деген өмірлік маңызды сұраққа жауап беруге мүмкіндік береді.
Қаржылық болжау - мемлекеттің мүмкін болатын қаржылық жағдайын болжау, қаржылық жоспарлардың көрсеткіштерін негіздеу. Болжамдар орта мерзімді болуы мүмкін (5 - 10 жыл). Қаржылық болжау қаржылық жоспарларды құру кезеңінен бұрын болады, қоғам дамуының белгілі бір кезеңіне қаржылық саясаттың концепциясын жасайды. Қаржылық болжау мақсаты - қаржылық ресурстардың нақты мүмкін болатын көлемін, қалыптасу көздерін және болжамды кезеңде пайдалануын анықтау. Болжамдар қаржы жүйесінің органдарына қаржы жүйесін дамыту мен жетілдірудің әртүрлі нұсқаларын, қаржы саясатын жүзеге асырудың нысандары мен әдістерін белгілеуге мүмкіндік береді.
Қаржылық болжауда экономикалық-математикалық модельдеу және сараптамалық бағалау әдісін қолдануға болады.Экономикалық-математикалық модельдеу белгілі бір сенімділікпен болашақта қаржылық процестердің дамуына факторлардың әсер етуіне байланысты көрсеткіштер динамикасын анықтауға мүмкіндік береді. Неғұрлым сенімді қаржылық болжамды алу үшін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
___________________________________ __________
(факультет атауы) ___________________________________ ___________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлауды жетілдіру
тақырыбына
__________мамандығы білім беру бағдарламасы
бойынша (білім беру бағдарламасының атауы жəне коды)
Орындады _______________
(қолы) ____________20____ ж. Ғылыми жетекші,
т.ғ.д., профессор ___________
Алматы, 20___
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.БӨЛІМ Қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілері..9
1.1Қаржылық жоспарлау және болжау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.1.1 Қаржылық жоспарлау процесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.1.2 Жоспарлау деңгейлері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
1.1.3 Қаржылық болжау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
1.2 Кәсіпорынішілік қаржылық жоспарлаудың рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... .23
1.2.1 Қаржы саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
1.2.2 Стратегиялық жоспарлаудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. .29
1.3 Ақша қаражаттарының қозғалысын жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ...32
2.БӨЛІМ ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan мысалында қаржылық
Жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
2.1 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan-ның құрылу тарихы ... ... ... ... ..34
2.2 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan техникалық-экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
2.2.1 Компанияның сауда қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
2.3 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan қаржылық жағдайын жалпы талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
2.3.1 Бизнесті талдаудың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
2.3.2 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan қаржылық-экономикалық талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
2.4 ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan қаржылық жағдайын және қаржылық тұрақтылығын талдау нәтижелері бойынша қорытындылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
3.БӨЛІМТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan кәсіпорнында қаржылық жоспарлауды басқаруды жетілдіру механизмі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .49
3.1 Жобаны экономикалық бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 60
Кіріспе
Қаржылық болжау - арнайы ғылыми зерттеудің негізінде болашақтағы қандай болса да бір құбылыстың жай - күйі туралы ықтималдық байымдау. Қаржылық болжау - қандай болсада бір құбылыстың , объетінің, процестің дамуының нақтылы келешектері туралы болжамды әзірлеу. Қаржыларға сәйкес болжаудағы құбылыстың дамуы - бұл қаржы қатынастарын мүмкіндігінше жетілдіру, объектісі - қаржы ресурстары, процесі - ақша қорларының қозғалысы.
Қаржылық болжау мен жоспарлау корпоративті жоспарлау процесінің маңызды элементі болып табылады. Әрбір менеджер қаржылық жоспарларды құру, орындау және бақылаудың құрылымы мен мағынасын білу керек.
Қазақстанда қаржылық жоспарлауды жетілдіру жолдарын қарастырғанда іс-қимылдарды немесе шараларды жүзеге асырудың тәртібін, мерзімін, дәйектілігін анықтайтын тапсырмалардың біртұтас мақсатына жетуге бағытталынған өзара байланысты жуйе. Жоспарлау -- жоспардың өзін әзірлеуді, оның орындалуын ұйымдастыруды және атқарылуын бақылауды қамтитын процесс. Шаруашылық жүргізудің нарықтық жүйесінде сонымен бірге индикативтік, яғни ұсынбалы (нұсқамалық) жоспарлау пайдаланылады; ол ақпараттық -- үйлестіруші рөлді орындайды және қаржы қызметінің субъектілеріне экономикалық реттеуіштер арқылы жанама түрде ықпал етеді. Индикативтік жоспарлау нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеуде және экономиканың страте-гиялық ұзақ мерзімді бағыттарын анықтауда маңызды орын алады, мұның процесінде экономиканы ойдағыдай дамытудың бүкіл шегі анықталады.
Қаржылық жоспарлау -- қаржы механизмінің қосалқы жүйесі, саналы басқарудың аса маңызды элементтерінің бірі және әлеуметтік экономикалық жоспарлаудың құрамды бөлігі. Олар экономиканың үйлесімді және тепе теңдік дамуына жетуге, біртұтас ұлттық шаруашылық кешенінің барлық буындарының қызметін үлестіруге, қоғамдық өндіріс өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге, халықты әлеуметтік қорғауға бағытталған. Қаржылық жоспарлаудың өзіндік ерекшелігі сол, бұл жоспарлау өндірістің материалдық заттай элементтері турасында, ақшамен қоғамдық ұдайы өндіріске белсенді ықпал жасау турасында ақша қозғалысының салыстырмалы дербестігімен шарттасылған ақша нысанында жүзеге асырылады.
Қаржылық жоспарлаудың пайдасы
1. Экстенсивтілігімен (әлеуметтік саяси және экономикалық құбылыстардың кең шеңберін қамтиды)
2. қарқындылығымен (кәміл техника мен әдістерді қолдануды түсінеді);
3. тиімділігімен (қорытындысында қаржыны басқару қойған міндеттерге жетудің қажеттілігін білдіреді) адамдарға пайда келтіреді.
Дипломдық жобаның мақсаты - кәсіпорындағы қаржылық жоспарлауды жетілдіру бағыттарын әзірлеу.
міндеттерді шешу негізінде қол жеткізіледі :
- кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілерін талдау, қорытындылау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайын зерттеу және проблемаларын анықтау;
- активтерді басқару жүйесін жетілдіру жолдарын әзірлеу.
Зерттеу пәні қаржылық-шаруашылық қызметті басқарудың басқарушылық қатынастары мен механизмдері болып табылады.
Зерттеу объектісі - ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің басқару жүйесі.
Дипломдық жобаны орындау кезінде диалектикалық логиканың жалпы ғылыми әдістері қолданылды, сонымен қатар салыстырмалы әдіс, бақылау әдісі, экономикалық талдау, қаржылық талдау және т.б.
практикалық маңыздылығы ондағы тұжырымдар, ұсыныстар және экономикалық негізделген ұсыныстар кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсартуға, қаржылық жоспарлауды жақсартуға мүмкіндік беретіндігінде.
Дипломдық жобаның бірінші тарауында біз кәсіпорындардың қаржылық жоспарлауының теориялық аспектілерін қарастырдық. Екінші тарауда ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы қаржылық жағдайын талдап, кәсіпорын қызметіндегі жағымсыз және оң тенденцияларды анықтадық.
Қазақстанда индикативтік жоспарлау 1993 жылдан бері енгізілді. Оны жасау барысында батыс Еуропа және Шығыс Азия елдерінің тәжірибелері негізге алынып келеді. 1996 жылдан бері ағымдағы индикативтік (жылдық) жоспарлау негізінде мемлекеттік бюджетті құру жұмыстары қалыптасты.
Индикативтік жоспарлаудың қазіргі кезеңдегі басты ерекшелігі зерттемелік қасиеті. Яғни қоғамдағы тенденцияларға терең және жан - жақты сараптама жасау арқылы әлеуметтік-экономикалық дамудың нысандары көзделінеді, әрі алда тұрған небір өзекті мәселелер нақты белгіленеді.
2001-2005 арналған индикативтік жоспардың басты мақсаты -- экономикада бәсекелестікті арттыру.
Индикативті жоспардың ажырағысыз бөлігі индикативтік қаржылық жоспарлау болып табылады, бұл жоспарлаудың басты мақсаты -- болжанған дамуды қамтамасыз ету үшін қаржы ресурстарының шамаланған ауқымын және олардың бағытын анықтау.
Индикативтік қаржы жоспарларының мемлекеттік секторда ғана міндетті сипаты, ал меншіктің басқа нысандарының секторлары үшін кепілдемелік сипаты болады. Соңғыға экономикалық тетіктерді -- реттелетін бағаны, субсидияларды, кредиттерді, салық мөлшерлемелері мен жеңілдіктерін, жеделдетілген амортизацияны және басқаларды пайдалану арқылы жетеді. Аса маңызды индикаторларға мыналар жатады: валюта бағамы, инфляцияның болжанған деңгейі, Ұлттық банктің қайта қаржыландыру мөлшерлемелері, амортизациялық аударымдардың нормалары.
Әлеуметтік-экономикалық болжау жүйесінде қаржылық жоспарлау белсенді рөл атқарады. Қаржы жоспарларын әзірлеу кезінде өндірістік тапсырмалардың қауырттылығының дәрежесі тексеріледі, өнім өңдіру мен оның сапасын жақсарту бойынша өндірістік қуаттарды неғұрлым толық пайдалану есебінен, шығындарды төмендету және өнімсіз шығасыларды қысқарту резервтері есебінен қаржы ресурстарын көбейтудің мүмкіндіктері анықталады. Өндіріске қолда бар материалдық ресурстарды тартуды, айналым қаражаттарының айналымдылығын тездетуді, құрылыстың сметалық құнын төмендетуді, басқару аппаратын ұстау шығындарын қысқартуды және т.т. ескере отырып, сондай-ақ ақшаға деген қажеттілікті азайтудың жолдары қарастырылады. Сөйтіп, қаржылық жоспарлау, бір жағынан, қаржыны басқарудың құралы, басқа жағынан -- қоғамдық өндірістің процесіне ықпал жасаудың белсенді құралы болып табылады. Қаржыны жоспарлау (болжау) белгілі әдістердің көмегімен жүзеге асырылады, олардың катарына жататын ең маңыздылары мыналар:
1. Экстраполяция (немесе коэффицентгер) әдісі. Оның мағынасы қаржы көрсеткіштерін олардың динамикасын белгілеу негізінде анықтауға болады. Есеп-қисаптар есепті кезеңнің жетістіктері және оларды өсудің немесе төмендеудің салыстырмалы тұрақты қарқынына түзету негізінде жүргізіледі. Мұндай тәртіптің айтарлықтай кемшіліктері бар:
- мүмкін болатын ішкі шаруашылық резервтерді анықтауды есепке алмайды;
материал және ақша ресурстарын пайдалануға теріс әсер етеді, өйткені жоспарланатын кезеңде олардың көлемі қол жеткен деңгейге қарай анықталады.
2. Сараптық бағалау әдісі жоспарлау объектісінің жай-күйінің параметрлерін анықтау үшін аса білікті мамандардың -- сарапшылардың тәжірибесін пайдалануды қажет етеді.
3. Нормативтік әдіске сәйкес жоспарлы қаржы көрсеткіштері белгіленген нормалар мен нормативтердің негізінде есептеп шығарылады.
4. Баланстық әдіс шығындардың оларды жабу көздерімен үйлесушілігін, қаржы жоспарларының барлық бөлімдерінің, сонымен қатар өндірістік және қаржы көрсеткіштерінің өзара үйлесуін қарастырады. Қаржы балансының талаптарын сақтау кәсіпорынның, саланың, бюджеттердің, бүкіл ұлттық шаруашылықтың шығындары мен табыстарының арасында үйлесімсіздіктің пайда болуынан сақтандыруға; үлттық шаруашылықты дамытудың қажетті қарқындары мен үйлесімдерін анықтауға; ішкі резервтерді жұмылдыруды ескере отырып оларды жан-жақты негіздеуге мүмкіндік береді.
5. Бағдарламалық-мақсатты әдіс нарық жағдайында түрлі деңгейлерде жалпыұлттық, салалық, бастапқы деңгейлерде жүзеге асырылатын ғылыми-техникалық бағдарламалардың негізіңде қаржылық болжау әдістерінің бірі ретінде дамиды. Қаржылық бағдарламалау -- бағдарламалық - мақсатты тәсілдемені пайдаланатын қаржылық жоспарлаудың әдісі, бұл әдістің негізіне айқын тұжырымдалған мақсаттар және оған жетудің құралдары қойылған.
Бағдарламалау мыналарды қажет етеді:
* басымдылықтарды белгілеу (анықтау);
* қаражаттарды жұмсаудың тиімділігін арлтыру;
* балама нұсқаны таңдауға сәйкес қаржыландыруды тоқтата тұру.
Бағдарламаның нұсқасын таңдау ең алдымен экономикалық факторларға (ресурстық) байланысты болады. Қаржы саясаты саласындағы қысқа және ұзақ мерзімді мақсаттар мен шараларды келістіру әдісі ретіндегі бағдарламалау қаржылық жоспарлаудың осы заманғы практикасында белсенді пайдалануы тиіс.
6. Есеп-қисаптың көп нұсқалылығы, ең жақсы шешімдерді таңдау экономикалық-математикалық әдістерді, ұзақ мерзімге жасалынатын қаржы болжамдары үшін ЭЕМ-ды неғүрлым кеңінен пайдалануды қажет етеді.
Объективті талаптарға жауап беретін қаржылық жоспарлауды ұйымдастыру оның негізгі қағидаттарын саналы есепке алуды қажет етеді. Отандық экономикалық өдебиеттерде қаржылық жоспарлаудың қағидаттарын анықтауда әр түрлі көзқарас бар. Алайда қағидаттар басқарудың бұл стадиясының негізгі ережелері ретінде дамудың барлық дәуірі, кезеңдері үшін бірдей болады. Өзгеретін жоспарлаудың қағидаттары емес, тек оларды іске асырудың механизмі, өндіргіш күштердің, ғылымның және көптеген басқа факторлардың даму деңгейіне байланысты оның әдістері өзгереді.
Қаржы жоспарларын жасау негізінен үш кезеңнен тұрады: бірінші кезеңде есеп беріліп отырылған мезгілдің қаржы көрсеткіштерінің орындалуына экономикалық талдау жасалады. Қаржы көрсеткіштерін талдау өндірістік мәліметтермен өзара байланыста жүргізіледі. Мұның өзі қаражаттарды толық жұмылдырудың себептерін ашуға, оларды пайдаланудың тиімділігі дәрежесін анықтауға, ішкішаруашылық резервтерді табуға мүмкіндік береді.
Екінші кезеңде әлеуметтік және экономикалық даму жоспарлары мен бағдарламаларының көрсеткіштері негізінде кірістер мен шығыстардың негізгі топтары бойынша жоспарланатын жылға арналған кірістер мен шығыстардың нақты турлерінің есеп - қисаптары жасалады.
Үшінші кезеңде сметадағы тапсырмалар және кірістердің баптары үйлестіріліп, теңестіріледі.
Тақырыптың өзектілігі елдің экономикалық өміріндегі және қолданыстағы заңнамадағы елеулі өзгерістерге байланысты.
Қазақстанда нарықтық қатынастардың пайда болуы мен дамуы, тауарлық, қаржы нарықтары мен бәсекелестіктің қалыптасуы кәсіпорындарға жаңа, қатаң талаптар қойды, бұл олардың жұмыс істеу механизмдерін өзгерту қажеттілігін тудырды.
Кәсіпорындардың дербестігі, олардың жауапкершілігі артты. Қаржылық талдаудың маңыздылығы күрт өсті, оның көмегімен талданатын объектінің ішкі және сыртқы байланыстарын бағалауға болады: оның төлем қабілеттілігін, өнімділігін, даму болашағын сипаттау, содан кейін негізделген басқару шешімін қабылдау.
Қазіргі уақытта кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі және бәсекеге қабілетті болуы үшін төлем қабілеттілігі мен қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін қаржылық ресурстардың жеткілікті мөлшері қажет. Алайда, әдетте, көптеген шаруашылық жүргізуші субъектілерде материалдық және қаржылық ресурстар жетіспейді және оларды ұтымды пайдаланбайды, бұл ұйым экономикалық қызмет объектісі ретінде бетпе-бет келетін нарықтық талаптар мен мүліктік құрылымды басқару ерекшеліктері арасында қайшылық тудырады.
Бұл қайшылықты шешу кәсіпорында қаржылық жоспарлаудың тиімді жүйесін енгізу арқылы мүмкін болады. Ол активтер құрылымының әрбір элементін зерделеу және егжей-тегжейлі талдау, активтердің жеткілікті көлемін және қажетті құрамын қалыптастыру, олардың айналымын оңтайландыру, жеткілікті деңгейде ұстау арқылы кәсіпорынның тұрақты төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету сияқты процестерді қамтитын болады. активтердің өтімділігі және оларды мақсатқа сай пайдалану және т.б.
Бұл жүйені пайдаланудың мәні мен қажеттілігін түсіну кәсіпорын басшылары үшін маңыздырақ болып отыр, өйткені қаражатты бөлу іс-шараларды ұйымдастыруда және оның тиімділігін арттыруда өте маңызды. Негiзгi және айналым капиталына қандай инвестициялар салынады, олардың қаншасы өндiрiс пен айналыс сферасында, ақшалай және материалдық нысанда, олардың арақатынасы қаншалықты оңтайлы, кәсiпорынның өндiрiстiк-қаржылық нәтижелерi көп жағдайда байланысты.
Дипломдық жобаның мақсаты - кәсіпорындағы қаржылық жоспарлауды жетілдіру бағыттарын әзірлеу.
міндеттерді шешу негізінде қол жеткізіледі :
- кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілерін талдау, қорытындылау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайын зерттеу және проблемаларын анықтау;
- активтерді басқару жүйесін жетілдіру жолдарын әзірлеу.
Зерттеу пәні қаржылық-шаруашылық қызметті басқарудың басқарушылық қатынастары мен механизмдері болып табылады.
Зерттеу объектісі - ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің басқару жүйесі.
Дипломдық жобаны орындау кезінде диалектикалық логиканың жалпы ғылыми әдістері қолданылды, сонымен қатар салыстырмалы әдіс, бақылау әдісі, экономикалық талдау, қаржылық талдау және т.б.
практикалық маңыздылығы ондағы тұжырымдар, ұсыныстар және экономикалық негізделген ұсыныстар кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсартуға, қаржылық жоспарлауды жақсартуға мүмкіндік беретіндігінде.
Дипломдық жобаның бірінші тарауында біз кәсіпорындардың қаржылық жоспарлауының теориялық аспектілерін қарастырдық. Екінші тарауда ТОО Юни-Трейд Miniso Kazakhstan жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы қаржылық жағдайын талдап, кәсіпорын қызметіндегі жағымсыз және оң тенденцияларды анықтадық. Дипломдық жобаның қорытынды тарауында біз кәсіпорынға қаржылық жоспарлауды басқаруды жетілдіру механизмін ұсындық және енгізуді ұсындық: басқару процесінің өзін автоматтандыру арқылы бюджетті басқару жүйесін; Несие бойынша сауда бағыты бойынша, сонымен қатар факторинг пен дисконттарды қолдану арқылы дебиторлық және кредиторлық берешекті азайту бойынша есептеулер жүргізілді.
1-бөлім Қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілері
1.1 Қаржылық жоспарлау және болжау
Қаржылық болжау экономиканың пропорционалды кешенінің барлық буындарының қызметін үйлестіруге, қоғамдық өндіріс өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге, халықты әлеуметтік қорғауға бағытталған.
Экономикалық жоспарлау жүйесінде қаржылық жоспарлау белсенді рол атқарады,өйткені ол,бір жағынан - қоғамдық өндіріс процесіне ықпал етудің маңызды тұткасы.
Нарықтық қатынастар жағдайында шаруашылықты жүргізудің белгіленетін түпкі нәтижелеріне ықпал жасайтын көптеген факторлардың екі ұштылығына байланасты қаржыны жоспарлау көбінесе оны болжау ретінде жүргізіледі. Сондай-ақ индикативті, яғни нұсқамалық жоспарлау пайдаланылады, ол ақпараттық-үйлестірушілік ролді орындайды және қаржы қызметінің субъектісіне экономикалық реттуіштер арқылы жанама түрде ықпал етеді.
Қаржылық болжау қаржы жоспарларын жасау стадияларынан бұрын болады, қоғам дамуының белгілі бір кезеңіне арналған қаржы саясатының тұжырымын жасайды. Қаржылық болжаудың мақсаты - болжанған кезеңдегі қаржы ресурстарының шынайы мүмкін болатын ауқымын, оларды қалыптастырудың көздерін және пайдаланыды анықтау болып табылады. Болжамдар қаржы жүйесінің органдарына қаржы жүйесін дамыту мен жетілдірудің түрлі нұсқаларын, қаржы саясатын іске асырудың нысандары мен әдістерін белгілеуге мүмкіндік береді.
Индикативтік жоспарлар орын алып отырған проблемаларды кешенді түрде шешуге және стратегиялық мақсаттарға кезең - кезеңемен қол жеткізуге бағытталған, орта мерзімді және ағымдағы перспективаға арналған мемлекеттік әлеуметтік - экономикалық саясатты айқындайды.
Индикативтік жоспарлау нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеуде және экономиканың стратегиялық ұзақ мерзімді бағыттарын анықтауда маңызды орын алады, мұның процесінде экономиканы ойдағыдай дамытудың бүкіл шегі анықталады.
Қаржылық жоспарлаудың қолданылу жағдайы ретінде бюджеттік жоспарлауды қарастырамаз. Ол бір-бірмен байланысты төрт сатыны қамтиды. Соңғы сатысының нәтижесі бюджеттік жоспарлаудың тиімділігін көрсетеді.
Шымкент мыс зауытының бизнес-жоспары -- бұл белгілі бір кезеңге арналған қаржы ресурстарының және тиісті қаржы қатынастарының қозғалысын негіздеудің ғылыми процесі.
Шымкент мыс зауытының бизнес-жоспарының мақсаттары мыналар:
1) қаржы ресурстарын қалыптастырудың көздерін және олардың жалпы мөлшерін анықтау;
2) орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қорлар арасында, ұлттық шаруашылық салалары мен әкімшілік - аймақтық бөлімшелер арасында қаражаттарды бөлудің оңтайлы үлесімдерін (пропорцияларын) белгілеу;
3)қаржы ресурстарын пайдаланудың нақтылы бағыттарын анықтау және қажетті резервтерді жасау.
ШМЗ жұмысын сипаттайтын маңызды көрсеткіш болып өнімнің өзіндік құны табылады. Оның деңгейінен зауыт қызметінің қаржылық қорытындысы, өндіріс қарқыны және қаржылық жағдайы тәуелді. өнімнің өзіндік құнының талдауының объектісі болып келесі көрсеткіштер табылады: шығындар элементтері бойынша және толық тауарлық өнімнің толық өзіндік құны; бір теңге тауарлық өнімге шығындар; шығындар баптарының жеке элементтері.
Жоспарлау - бұл кеңес ғалымдары өте белсенді және сәтті әзірлеген экономиканы басқару әдістерінің бірі. Бұл салада айтарлықтай оң тәжірибе жинақталды, дегенмен 1990 жылдардың басында отандық экономиканы реформалау процесі жоспарлау идеясына айтарлықтай теріс көзқараспен қатар жүрді. Кейінірек құмарлықтар бірте-бірте азая бастады және бұл идея ең нарықтық елдердің ешқайсысында жоққа шығарылмаған, толығымен дұрыс идея ретінде қайта бастады.
Экономикалық әдебиеттерде жоспарлау болашаққа бағытталған шешім қабылдау әрекеті ретінде берілген.
Кәсіпкерлік қызметтің ең маңызды элементі жоспарлау, оның ішінде қаржылық. Кәсіпорынның қаржысын тиімді басқару кәсіпорынның барлық қаржылық ағындарын, процестерін және қатынастарын жоспарлағанда ғана мүмкін болады.
1.1.1 Қаржылық жоспарлау процесі
Компанияда қаржылық жоспарлау алдында тұрған мақсаттарға сүйене отырып, бұл бірнеше кезеңдерді қамтитын күрделі процесс екенін атап өтуге болады.
Бірінші кезеңде кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық нәтижелері бухгалтерлік баланстың, кірістер мен шығыстар туралы есептің, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептің маңызды қаржылық құжаттары негізінде талданады. Сату көлемі, шығындар, алынған пайда көлемі сияқты көрсеткіштерге басты назар аударылады. Жүргізілген талдау кәсіпорынның қаржылық нәтижелерін бағалауға және оның алдында тұрған мәселелерді анықтауға мүмкіндік береді.
Екінші кезең - кәсіпорынның қаржылық қызметінің негізгі бағыттары бойынша қаржылық стратегия мен қаржылық саясатты әзірлеу. Бұл кезеңде ұзақ мерзімді қаржылық жоспарларға қатысты негізгі болжамдық құжаттар құрастырылады және егер оны кәсіпорын әзірлеген болса, бизнес-жоспардың құрылымына енгізіледі.
1. Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың негізгі кезеңдері
Үшінші кезеңді жүзеге асыру барысында ағымдағы қаржылық жоспарларды жасау арқылы болжамды қаржылық құжаттардың негізгі көрсеткіштері нақтыланады және нақтыланады.
Төртінші кезеңде қаржылық жоспарлардың көрсеткіштері өндірістік, коммерциялық, инвестициялық, құрылыс және басқа да кәсіпкерлік фирма әзірлеген жоспарлар мен бағдарламалармен түйіседі.
Бесінші кезең - операциялық қаржылық жоспарларды әзірлеу арқылы жедел қаржылық жоспарлауды жүзеге асыру.
Жоспарлау кәсіпорынның жалпы қызметінің түпкілікті қаржылық нәтижелеріне әсер ететін ағымдағы өндірістік, коммерциялық және қаржылық қызметін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлау процесі қаржылық жоспарлардың орындалуын талдау және бақылаумен аяқталады. Бұл кезең шаруашылық фирманың нақты соңғы қаржылық нәтижелерін анықтаудан, оны жоспарлы көрсеткіштермен салыстырудан, жоспарланған көрсеткіштерден ауытқу себептерін анықтаудан, келеңсіз құбылыстарды жою шараларын әзірлеуден тұрады.
Дранконың айтуы бойынша О.И. қаржылық жоспарлау - үзіліссіз табысты жұмысты қамтамасыз ету үшін кәсіпорынның құндық жағынан жұмыс істеуі мен дамуының кешенді жоспарын жасау. Бюджет немесе бюджеттер жүйесі кәсіпорын басшыларының күнделікті іс-әрекетіне арналған нұсқауларды көрсетуі керек.
Ағылшын тілінде жоспар түсінігі бюджет (бюджет) сөзін пайдаланады, осыған байланысты қаржылық жоспарлаудың барлық процедурасы бюджеттеу (бюджеттеу) деп аталады.
Ағылшын тіліндегі факт ұғымы ретінде actual (actual) сөзі қолданылады. Бұл жағдайда терминологиялық мәселелер туындамайды.
Консультациялық жұмыс тәжірибесі бойынша әрбір кәсіпорында қаржылық жоспар түсінігі болады. Қиындық әрбір кәсіпорында қаржылық жоспар өзінше бір нәрсені білдіреді. Ең көп таралған опциялар:
- кіріс және шығыс бюджеті (пайдашығын жоспары);
- түсімдер мен төлемдер бюджеті (ақша қозғалысының жоспары);
- бизнес-жоспар (орта немесе ұзақ мерзімді жұмыс жоспары).
Көбінесе кәсіпорында жартылай қаржылық жоспардан айыру үшін кешенді қаржылық жоспар терминін енгізу қажет.
Жоспарлау түсінігін жоспарлау арқылы неғұрлым жалпылама анықтамаға келтіруге болады, бұл шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін үйлестірудің объективті қажеттілігі мен мүмкіндігін білдіреді. Атап айтқанда, жоспарлау - бұл жоспарлауды іс жүзінде жүзеге асыру, яғни. тепе-теңдік пен пропорционалдылыққа жету үшін саналы әрекет.Қаржылық жоспарлауға келетін болсақ, бұл қаржылық ресурстарды теңестіруге және пропорционалдылыққа бағытталған қызмет.Бұл жағдайда тепе-теңдік мемлекеттің қарамағындағы қаржы ресурстары мен шаруашылық жүргізуші субъектілердің қолында қалатын табыс арасындағы оңтайлы арақатынасты білдіреді. Пропорционалдылық - кәсіпорындар, экономика салалары, аймақтар, Федерация субъектілері бойынша салықты төлегенге дейінгі және төленгеннен кейінгі табыс сомасы арасындағы ұтымды қатынас. Мемлекет осы арақатынастың артуы немесе төмендеуі арқылы олардың дамуын ынталандыруы немесе шектеуі мүмкін.
В.М. әдісі бойынша. Попов, нарықтық жүйе шеңберінде оған қатысушылардың іс-әрекетінің негізгі үйлестірушісі - кәсіпорындар баға болып табылады. Сатушылар мен сатып алушылар үшін тиімді тауарларды өндіру мен тұтынудың көлемдері мен әдістерін анықтайтын бағалар. Фирма нарықтық жүйенің қатысушысы ретінде де баға механизміне, сұраныс пен ұсыныс заңына бағынуға мәжбүр, өйткені ол олардың әрекетін жоя алмайды. Нарықтың айналасындағы әлемде фирма үлкен ағзаның жасушасы ғана, оның жалпы рөлі көбінесе ол жүзеге асырылмайды. Дегенмен, әрбір шаруашылық бірлігінің ішкі жағдайында баға кәсіпорынішілік қызметтің негізгі бағыттарын саналы түрде анықтайтын менеджерлердің кәсіби шешімдерінің саналы әрекеттерінің бақылауында болады. Демек, фирманың ішкі табиғаты жоспарлы шешімдер жүйесіне негізделген.
Балабановтың айтуы бойынша И.Т. нарықтық экономика -- нарықта тауарларды сатып алу және сату кезінде туындайтын қатынастарға негізделген экономика.
Нарық - тауар өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы экономикалық қатынастардың көріну саласы.
Нарықтық экономикадағы қаржылық жоспарлаудың орны жоспарлаудың басқару функцияларының бірі болуымен анықталады, сондықтан қаржылық жоспарлау қаржылық менеджмент функциясы болып табылады.
Басқару функциялары басқару қызметінің бөлігі болып табылады. Олар басқару жүйесінің құрылымының қалыптасуын анықтайды.
Функция түсінігі (лат. Functio - орындау) сәйкес қызметті, қандай да бір материалдық тұлға немесе тұлға орындайтын жұмыстың белгілі бір ауқымын білдіреді,мысалы,Қаржы министрлігінің функциялары, коммерциялық компанияның қаржы бөлімінің, немесе қаржы менеджерінің функциялары.
Басқару функциясы - жоспарлау жоспарланған мақсатты көрсеткіштерді әзірлеу үшін де, оларды жүйелі және мақсатты орындау үшін де барлық іс-шаралар кешенін қамтиды. Жоспар нақты жағдайда жүзеге аспаса, пайдасыз.
Қаржылық жоспарлау халық шаруашылығын жоспарлаудың құрамдас бөлігі болып табылады, әлеуметтік-экономикалық даму жоспарының көрсеткіштеріне негізделеді, қаржы жүйесінің барлық органдарының қызметін үйлестіруге бағытталған. Қаржы жүйесінің жекелеген бөліктерінің салыстырмалы оқшаулануы мыналарды көрсететін қаржылық жоспарлар жүйесін әзірлеу қажеттілігін алдын ала анықтайды:
- ақша қорларын қалыптастыру және пайдалану нысандары мен әдістерінің ерекшеліктерін;
- қаржы ресурстарын салалық және аумақтық қайта бөлу.
Әрине, қалыптасып келе жатқан нарықтық қатынастар біздің еліміз үшін жаңа экономикалық категориялардың енгізілуіне ғана емес, жоспарлаудың басқа да тәсілдерінің пайда болуына әкелді. Ең алдымен, жоспарлау қажеттілігі көптеген себептермен анықталатынын атап өткен жөн. Біз олардың үшеуін бөліп аламыз, біздің ойымызша, олар негізгі болып табылады:
- болашақтың белгісіздігі;
- жоспардың үйлестіруші рөлі;
- экономикалық салдарларды оңтайландыру.
Шынында да, егер кәсіпорынның немесе кәсіпорынның болашағы абсолютті түрде алдын ала белгіленген болса, үнемі жоспарлар жасаудың, оларды дайындау және құрылымдау әдістерін жетілдірудің қажеті болмас еді.
Қаржылық жоспарлаудың негізгі объектісі жоспарда өзінің сандық көрінісін алатын қаржы буындары (қарым-қатынастар) болып табылады. Белгілі бір ақша қоры қаражаттарының қозғалысы бір жүйеге біріктірілген тиісті қаржылық жоспарларда көрсетіледі және бекітіледі. Қаржылық жоспарлар жүйесінде орталық орынды бюджеттік жоспар алады, ол бюджеттік қордың қозғалысын, оны қалыптастыру мен пайдаланудың нысандары мен әдістерін, кірістер мен шығыстардың құрылымын көрсетеді.
Бюджеттен тыс қорлардың қозғалысы тиісінше кірістер мен шығыстардың қаржылық жоспарларында (бюджеттерде) көрсетіледі: Зейнетақы қоры,Әлеуметтік сақтандыру қоры, Міндетті медициналық сақтандыру қоры, Халықты жұмыспен қамтудың мемлекеттік қоры.Кіріс бөлігі заңды және жеке тұлғалардың міндетті және ерікті жарналарын көрсетеді. Сақтандыру сыйлықақыларының мөлшері еңбекақы қорына пайызбен белгіленеді. Бюджеттен тыс қорлар бюджет қаражатын ішінара алады, қаражат жетіспеген жағдайда бюджеттен тыс қорлардың қаражатын бір-бірінен қарызға алуға рұқсат етіледі. Сонымен, бюджеттен тыс қорлар бір-бірімен және бюджеттік қормен тығыз байланысты.
Попов В.М. сонымен қатар жоспарлау ерікті, саналы түрде қабылданған шешімдер жүйесі ретінде компанияның ішкі қызметіндегі нарықты реттейтінін түсіндіреді.
Ерікті басшылықпен және шешім қабылдаумен байланысты әкімшілік қызметті жүзеге асыра отырып, кәсіпкер басқару қызметінің бір түрі ретінде тар мағынада жоспарлауды да жүзеге асырады.
Қазіргі заманғы менеджментте жоспарлау - бұл көрегендік.
Жоспарлау басқарудың табиғи және ажырамас бөлігі болып табылады. Оны ұйымның мақсаттарын, оның қызметінің нәтижелерін және белгілі бір мақсаттарға жету үшін қажетті ресурстарды болжай білу қабілеті ретінде анықтауға болады.
Кәсіпорын шаруашылық субъектісі ретінде алдына әртүрлі мақсаттар қоя алады, ал қысқа және ұзақ мерзімді перспективадағы мақсаттар өте әртүрлі болуы мүмкін. Экономикалық әдебиеттерде бизнестің негізгі мақсаты пайда табу деген тұжырымды тұжырым жиі кездеседі. Бұл мәлімдеме бізге түбегейлі қате болып көрінеді. Кез келген экономикалық қызметтің негізгі мақсаты ең алдымен жұмыс істеп тұрған шаруашылық субъектісі иелерінің әл-ауқатын жақсарту болып табылады. Бұл жағдайда әл-ауқатты ақшалай түрде байлық ретінде ғана емес, кеңірек мағынада - өмір сүру сапасын жақсарту деп түсіну керек. Бұл мақсатқа белгілі бір материалдық игіліктерді (азық-түлік, киім-кешек, көлік және т.б.) тұтынуды арттыру арқылы ғана емес, сонымен қатар қаланың экологиялық жағдайын жақсарту, ақпараттық ресурстардың кең спектріне қол жеткізу мүмкіндігі, мәдени құндылықтар, белгілі бір әлеуметтік жеңілдіктерді алу мүмкіндігі (білім беру, денсаулық сақтау). Шаруашылық жүргізуші субъект өзінің алдына нақты мақсаттар жүйесін белгілеп, оларды жүзеге асырудың жоспарын жасау арқылы өркендеуге ұмтылады.
Қысқа мерзімді қаржылық талдауды және жоспарлауды ұйымдастыру тәсілі ең алдымен компанияның көлеміне байланысты. Шағын компанияларда функцияларды біріктіру әдеттегідей, сондықтан бір адам компанияның президенті және оның қазынашысы бола алады. Орташа компанияларда, әдетте, мамандандыру бар және қолма-қол ақшаны басқару үшін жеке штатты ұстау керек. Ақша ағындары көп болатын ірі ұйымдарда ақша қозғалысын жоспарлау және басқару үшін арнайы штат жұмыс істейді; көбінесе мұндай компаниялардың аймақтық бөлімшелерінде де касса меңгерушісі лауазымы бар.
Қысқа мерзімді қаржылық менеджменттің мақсаттары:
1) өндірістік кестенің сақталуын қамтамасыз ету;
2) өткізуді қамтамасыз ету;
3) қаржыландыру шығындарын барынша азайту;
4) қоғамның өтімділігін қамтамасыз ету.
Бұл мақсаттарға жету үшін қаражаттардың (несиелердің) өтелу мерзімінің активтердің өмір сүру ұзақтығымен сәйкес келуіне ұмтылған дұрыс.
Қаржылық жоспарлау - мемлекеттің қаржысымен байланысты қатынастарын реттейтін құқық саласы. Қаржылық жоспарлау экономикалық және әлеуметтік жоспарлаудың негізгі бөлігі болып, қаржылық механизмнің қосалқы жүйесі болып табылады. Қаржылық жоспарлаудың спецификасы ақша түрінде жасалуынан құралады. Қаржылық жоспарлаудың негізгі объектісі болып: қор мен түсімдерді құру және оларды қайта бөлу, орталықтан және орталықсыздандырудың ақша құралдарының қорларын құру және пайдалану.
Қаржылық жоспарлау - ақша ресурстарын құру, бөлу, қайта бөлу және пайдалану процестерін жоспарлы түрде басқару. Ол кез - келген жүйелерді басқарудың маңызды бөлігінің негізгі (болжау, тікелей басқару, бақылау қызметтерін мен қатар) басқару қызметі. Жоспарлау барысында алға қойылған мақсаттың орындалу тәртібі, әдістері мен тәсілдері ескертіледі.
Жоспарлау басқару элементі болғандықтан, қаржылық саясаттың ең жақсы құралы болып табылады. Қаржылық жоспарлау кәсіпорының дамуын қамтамасыз ететін ақша құралдарының барлық табыстар мен шығыстардың бағытын жоспарлайды. Қаржылық жоспарлау қаржылық жоспардың құрылымы мен белгілеуіне байланысты қамтамасыз етіледі.
Қаржылық жоспарлау объектісі болып, мемлекет пен шаруашылық субъектілердің қаржылық қызметі болып, ал жалпы нәтижесі - қаржылық жоспарды құру болады. Әрбір жоспарда бөлімшелерге және несиелік жүйеге байланысты, белгілі уақыт мерзіміне шығыстар мен түсімдер анықталады (әлеуметтік сақтандыруға салымдарды аудару, бюджет төлемдерді, банк несиесін төлеу және т.б.). Сонымен қаржылық жоспарлау объектілері болып:
- барлық жүйедегі төлем негізінде өнім өткізуден (жұмысты орындаудан, қызмет көрсетуден) түскен ақша қолма - қол, қолма - қолсыз, бартер, валюта;
- пайда, оны құру, бөлу және пайдалану;
- арнайы мақсаттағы қорлар: тұтыну, жинақтау, жарғылық, сақтандыру оларды құру, бөлу және пайдалану;
- бюджетке төленетін төлемдер көлемі және бюджет емес қорларға басқа да аударымдар.
Жоспарлау келесідей сипатталады:
1)Экстенсивті әлеуметтік - саясаттық және экономикалық құбылыстарды қамтитын үлкен көлем;
2) Интенсивті жетілдірілген техниканы пайдалану;
3) Тиімділікпен қаржылық басқарудың қойылған мақсаттарына жету.
Жоспарлауды ұйымдастыру - кәсіпорын көлеміне тәуелді. Шағын кәсіпорындарда қаржылық басқаруды бөлу керек емес, оны жетекші өзі жалғыз жүргізе алады. Ал үлкен кәсіпорындарда жоспарды құру жұмыстарын орталықсыздандыру негізінде болуы тиіс. Бөлімдерге бөлу негізінде әрбір бөлім өз учаскесінде жұмыс істеп, болашақта оны жетілдіру жолдарын жетік біледі. Жоспар (бюджет) бөлімдері бір - бірінен оқшауанып жұмыс істемейді. Есептеу кезінде, мысалға, жоспарлы өткізім бағаларының көлемін білуі қажет.
Қаржылық жоспарлаудың негізгі мақсаттары:
1)өз қорлар мен құралдары арқасында кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету:
2)мемлекеттік реттеу жүйесінің оңтайландыру мен өндіріс көлемін ұлғайту арқылы пайданы өсіру, яғни нақты пайданы өсіру және салық салуды оңайландыру;
3)кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету, өзінің міндеттемелері алдында уақытылылық төлеу мүмкіндігі.
Қаржылық жоспарлау тәсілдері:
а)автоматты (егер инфляция бар болса, онда мәліметтер инфляция коэффициентіне көбейтіледі);
б)статистикалык (алдағы жылдардағы шығындарды қосып алдағы жылдар санына көбейту);
в)нөлдік қойма (барлык позициялар жаңадан (нөлден) саналады. Бұл тәсіл накты қажеттілікті санап, оларды мүмкіндіктермен қиыстырады).
Жоспарлау максаттары:
Әртурлі кэсіпорындарда жоспарлардың әртурлі мақсаттары болуы мумкін. Жоспарлардың қызметтері кәсіпорынның түрі мен мөлшеріне байланысты әртурлі мағынада кездеседі.
Қаржылық болжау - қаржылық жоспарлаудың басты элементі - кәсіпорынның жоспарлы бюджетін есептеудің негізін құрайды, ол әдетте құраттардың толық жинағын құрайды: өткізу жоспары, өндіру жоспары, запастар бюджеті, тікелей материалды шығындар жоспары, еңбекақы жоспары, өндірістік, өнімділік және әкімшілік шығыстар жоспарлары, кірістер туралы жоспарлы есеп беру, ақша құралдары (ағымдар) қозғалысының жоспары, төлем күнтізбесі және, ақырында, жоспарлы баланс. Қаржылық болжаудың жіберілім нүктесі болып сату болжамы және оларға сәйкес шығыстар табылады; соңғы нүктесі және мақсаты - сырттан қаржыландыруды қажет ететін есеп.
Қаржыландыру қажет (талап) ететін болжаудың басты бағыттары:
1 Сату болжауы статистикалық және басқа да әдістерпмен құрастыру
2 Ауыспалы шығындар болжауын құру
3 Сатылымның қажетті көлеміне қол жеткізу үшін қажетті, негізгі және айналым активтері инвестицияларына болжау жасау
4Құралдар көздерінің рационалды құрылымының нышандалу принципін есепке ала отырып сырттай қаржыландырудағы қажеттілікті есептеу және сәйкес көздерді іздестіру.
Қаржылық болжаудың екі негізгі әдісі бар:
Бюджеттік - ақша ағымдары концепциясы негізінде құрылған және бизнес - жоспардың бөлімін есептеуге арналған.
а) "сатудан түскен пайыз әдісі" (бірінші мадификация)
б) "формула әдісі" (екінші мадификация)
Барлық есептеулер үш тұжырымдама негізінде жасалады:
Ауыспалы шығындар, ағымдағы активтер және ағымдағы міндеттемелер сатылу көлемін пайыздардың белгілі көлеміне өсіргенде (ұлғайтқанда) орташа сонша пайызға ұлғаяды
Негізгі құралдар құнының ұлғаю пайызы бизнестің технологиялық шарттарына сәйкес айналымда ұлғайтудың берімен пайызы бойынша және болжанған кезеңнің басына есептелінген жиелік болжаған негізгі құрамдар бойынша, өндірістің қолма қол құралдарының материалдық және моральды дәрежесі юойынша есептеледі
Ұзақ мерзімді міндеттемелер мен акционерлік капитал болжамға өзгеріссіз алынады. Бөлінбеген пайда таза тадыстың дивидендтерге және өткізілген өніиінің таза рентабельдігенің нормасы есебінен болжанады: базарлық кезеңнің бөлінбеген табысына болжанған таза табыс қосылады және дивидентер есептелінді (болжанған таза табыс, таза табыстың дивидентерге бөліну номасы көбейтілген).
Осының барлығын есептеп, қажетті активтерді пасивтермен өтеу үшін қанша пассив жетіспейтіндігін анықтайды - бұл сырттан қаржыландырудың қажетті толықтаушы сомасы болып табылады. Бұл соманы сонымен қатар формула арқылы есептеп шығаруға болады.
Формулардан көрініп тұрғандай, сырттан қаржыландырудағы қажеттілік активтер көп болса сонша көп болады, түсімдер өсімінің барысы және таза табысты дивидентерге бөлу нормасына байланысты; пассивтер қаншаға көп болса және өткізілген өнімінің таза рентабельдігі неғұрлым көп болса, соғұрлым аз болады.
Осыған байланысты, қалауыңыз бойынша өткізіоген өнімінің таза рентабельдігін (болашақтағы) есепке алуға болады, сонымен қатар таза табысты дивидентерге бөлудің прогностикалық нормасын есепке алуға болады.
Қаржылық жоспарлаудың құрамдас бөлігіне бюджеттік процесс жатады, яғни болашақ іс - әрекеттеуде қаржы ресурстарын қолдану және қалыптастыру. Қаржы жоспарлары табыстар мен шығыстардың өзара байланысын қамтамасыз етеді, кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі көрсеткіштеріне байланысты.
Кәсіпорында бюджеттеу процессі бюджеттік көрсеткіштердің орындалуын бакылау және басқару, жалпы қаржылық және оперативті бюджетті құрастыру салаларындағы жұмыстарды біріктіреді.
Бюджет дегеніміз - бұл жоспардың сандық орындалуы, белгілі мерзімдегі табыс пен шығысты сипаттайтын және капиталды жоспарда берілген мақсаттарға жету үшін тартылуы. Бюджеттің берілгендері болашақ қаржылық операцияларды жоспарлайды, яғни ұйғарылған әрекеттерді орындау ұшін кұрылады. Осы бойынша кәсіпорын қызметінің тиімділігін бақылау және бағалау негізі ретінде бюджеттің рөлі анықталады.
Бюджеттік жоспарлау - кұрылымдық бөлімшелер немесе ұйымның қызмет салалары бойьшша жеке бюджеттерді әзірлеу процесін білдіретін жоспарлаудың детальданған деңгейі. Бюджет - әдетте жоспарланған кірістер мен шығыстарды көрсетуші белгілі бір кезең уақытына дейін әзірленіп, қабылданған акшалай түрдегі сандық жоспар. Бюджет жауапты орталықтардың жоспарын орындауын бағалаудың негізі болып табылады.
Бюджеттегі ақпаратқа деген негізгі талаптар келесідегі: жеткіліктілік, артықтықсыз, айқындылық және жететіндік. Әр кәсіпорын бюджетті құрастыру формаларын өзі таңдайды.
Бюджетті құрастыру жұмысы бірнеше этаптардан тұрады:
1) болжау және сату бюджетін дайындау;
2) күтілген өндіріс көлемін анықтау;
3) өнімді өндіру және өткізуімен байланысты шығындарды есептеу;
4) ақша ағымын есептеу және талдау;
5) жоспарлы қаржылық есепті құру.
Жоспар оперативті, әкімшілікті, стратегиялық деп бөлінеді. Мезгілі бойынша қысқа мерзімді (бір жылға дейін) және келешекті (жылдан көп) болуы мүмкін. Детальданған бюджеттер ең көп дегенде әлдеқайда қысқа кезеңге белгілеумен бір жылға жасалады.
Бюджеттік жоспарлаудың сатыларына мыналар кіреді: барлық жауапты орталықтарды жоспарлау; кызметті бағалауда пайдаланатьш көрсеткіштерді анықтау; жаңа ахуалға байланысты жоспардағы ықтимал өзгерістерді талқыға салу; ұсынылған түзетпелерді ескеру арқылы жоспарды түзету.
Бюджет қызметіне мыналар жатады: көзделген мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін операцияларды жоспарлайды; әр түрлі қызметтерді жэне жеке бөлімшелерді үйлестіреді; өз мақсаттарына ұмтылатын жауапты орталықтардьщ басшыларын ынталандырады; жауапты орталықтардың жоспарды қалай орындағанын бағалаудың негізі болады.
Бас бюджет (мастер - бюджет) - барлық бөлімшелерге немесе тұтас ұйымның жұмыс жоспарының функцияларына үйлестірілген.Ол екі негізгі бюджеттен тұрады:
- оперативті (агымдагы) - мұнда сегментке немесе ұйымның жеке қызметтеріне (кірістер мен шығыстар туралы болжанған есеп беру) жоспарланған операциялар аударылады;
- қаржылық - мұнда ұйғарылған қаржы көздері және оларды жоспарлы кезеңде пайдаланылатын бағыттар (күрделі шығындар бойьшша шығын, ақша қаражатының жоспары, жоспар балансы жэне ақшаның қозғалысы туралы есеп беру) көрініс табады.
1.1.2 Жоспарлау деңгейлері
Жасалған жоспар жататын кезеңнің ұзақтығы тұрғысынан жоспарлаудың үш түрлі деңгейін бөлуге болады: стратегиялық, тактикалық, жедел.
Стратегиялық жоспарлау ұзақ мерзімді перспективаға жүзеге асырылады және кәсіпорынның мақсаттарын, міндеттерін, көлемі мен ауқымын сапалы деңгейде немесе өте жалпы сандық нұсқаулар түрінде тұжырымдауды қамтиды.
Тактикалық жоспарлау орта мерзімді кезеңге (1-5жыл) жүзеге асырылады және кәсіпорынның таңдалған стратегиялық жолға түсуіне қажетті ресурстарды анықтайды.
Операциялық жоспарлау кәсіпорынның ағымдағы қызметін қамтиды және бір жылдан аспайтын көкжиекке ие. Көбінесе айлық, онкүндік немесе апталық үзілістермен беріледі.
Жоспарлау келесі маңызды сұрақтарға жауап беруге көмектеседі:
- Ұйым қазіргі уақытта қайда орналасқан (кәсіпорынның экономикалық жағдайы), оның қызметінің нәтижелері мен шарттары қандай?
- Ұйымның мақсаттарына қалай, қандай ресурстардың көмегімен жетуге болады?
Жоспарлау басқару процесінің бірінші және ең маңызды қадамы болып табылады. Кәсіпорында құрылған жоспарлар жүйесі негізінде жоспарлы жұмысты ұйымдастыру, оларды орындауға тартылған персоналды ынталандыру, нәтижелерді бақылау және оларды жоспарланған көрсеткіштер бойынша бағалау жүзеге асырылады.
Қазіргі заманғы менеджменттің әкелерінің бірі А.Файоль : Басқару - болжау, Алдын алу - іс-әрекетке дерлік деп атап көрсетті.
Жоспарлау - бұл барлық қажетті әрекеттерді болжай білу ғана емес, сонымен бірге осы жолда туындауы мүмкін тәуекел түріндегі кез келген тосын жағдайларды болжай білу және олармен күресе білу. Фирма өз қызметінде тәуекелді толығымен жоя алмайды, бірақ оны тиімді болжау көмегімен басқара алады.
Жоспарлау мақсатқа жетуге мүмкіндік беріп қана қоймайды, сонымен қатар кәсіпорынның басқару аппаратының әрекетін бағалауға мүмкіндік береді. Менеджерлердің қызметі жоспарланған көрсеткіштерді орындауға және жоспарланған нәтижелерге қол жеткізуге бағытталуы керек және осы мақсаттардың орындалуы жұмыстың әрбір нақты саласында және әрбір бөлімшеде қаншалықты қамтамасыз етілетінін тиімділік көрсеткіші деп санауға болады. осы бөлімшелер басшыларының жұмысы туралы. Көптеген кәсіпорындар үшін жоспарлы көрсеткіштерді орындау критерийі қызметкерлерді материалдық ынталандыру жүйесінің де негізі болып табылады.
Қаржылық жоспарлардың көрсеткіштері мемлекеттің қаржылық жағдайын талдаудың бастапқы материалы, ұзақ мерзімді жоспарлаудың ақпараттық негізі (базасы) болып табылады. Қаржылық жоспарлар жүйесі қаржылық ресурстар көздерінің (жеке және заңды тұлғалардың кірістері) құрылымындағы объективті қатынастар мен ұзақ мерзімді тенденцияларды, сондай-ақ болашақта осы тенденциялардың дамуын анықтайтын факторларды анықтауға мүмкіндік береді.
1.1.3 Қаржылық болжау
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынды дамытудың мүмкін жолдарын зерттеу және дамыту үшін қаржылық болжау қажет. Оның негізгі міндеттері алдағы кезеңдегі қаржы ресурстарының көлемін, олардың қалыптасу көздерін және барынша тиімді пайдалану бағыттарын белгілеу болып табылады. Болжау ішкі және сыртқы жағдайлардың оған әсерін ескере отырып, қаржылық саясатты жүргізудегі пайда болатын тенденцияларды қарастыруға және талдау негізінде кәсіпорынды тұрақты қаржылық және қаржылық ресурстармен қамтамасыз ететін қаржылық стратегияның перспективаларын анықтауға мүмкіндік береді. нарықтағы позиция. Болжамды әзірлеу кәсіпорынның жақын болашақта не күтетіні - төлем қабілеттілігінің күшеюі немесе жоғалуы (банкроттық) деген өмірлік маңызды сұраққа жауап беруге мүмкіндік береді.
Қаржылық болжау - мемлекеттің мүмкін болатын қаржылық жағдайын болжау, қаржылық жоспарлардың көрсеткіштерін негіздеу. Болжамдар орта мерзімді болуы мүмкін (5 - 10 жыл). Қаржылық болжау қаржылық жоспарларды құру кезеңінен бұрын болады, қоғам дамуының белгілі бір кезеңіне қаржылық саясаттың концепциясын жасайды. Қаржылық болжау мақсаты - қаржылық ресурстардың нақты мүмкін болатын көлемін, қалыптасу көздерін және болжамды кезеңде пайдалануын анықтау. Болжамдар қаржы жүйесінің органдарына қаржы жүйесін дамыту мен жетілдірудің әртүрлі нұсқаларын, қаржы саясатын жүзеге асырудың нысандары мен әдістерін белгілеуге мүмкіндік береді.
Қаржылық болжауда экономикалық-математикалық модельдеу және сараптамалық бағалау әдісін қолдануға болады.Экономикалық-математикалық модельдеу белгілі бір сенімділікпен болашақта қаржылық процестердің дамуына факторлардың әсер етуіне байланысты көрсеткіштер динамикасын анықтауға мүмкіндік береді. Неғұрлым сенімді қаржылық болжамды алу үшін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz