Модульдік оқыту технологиясы арқылы сабақ өткізу әдістемесі
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 12 жылдық білім беру жүйесі және ондағы білім беруде қолданылатын оқыту технологиялары
1.1 12 жылдық білім беру жүйесі - уақыт талабы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 12 жылдық білім беруде қолданылатын жаңа технологиялар және
оларды қолданудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2 12 жылдық білім берудегі Қазақстан тарихы пәнінен білім сапасын арттыруда қолданылатын жаңа педагогикалық инновациялық технологиялар арқылы сабақ өткізу әдістемесі
2.1 Модульдік оқыту технологиясы арқылы сабақ өткізу әдістемесі ... ... ... ..29
2.2 Сын тұрғысынан ойлау технологиясы арқылы сабақ өткізу
әдістемесі.. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
2.3 Мультимедиалық оқыту технологиясы арқылы сабақ өткізу
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 58
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
Қосымша
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі таңда Қазақстан бүкіл әлем білім кеңістігіне ену табалдырығында. Өмір ағымына қарай білім беру жүйесінің моделі күрделі өзгерістерге ұшырап отыр. Сондықтан заман талабына сай жаңа мазмұнда білім беруді ұйымдастыру 12 жылдық оқытуға көшумен тікелеу байланысты. Ондағы өзекті мәселе әлемдік білім кеңістігіне шығудағы Қазақстанның жаңа ұлттық білім моделін қалыптастырудың тиімді жолын анықтауында. Елбасы Н.Ә.Назарбаев білім мен ғылым қызметкерлерінің екінші съезінде Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары. Мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан жүктелетін міндет өте ауыр деген болатын [1, 50 б.]. Осы ғылым мен білімнің негізін тереңдету нәтижесінде ғана еліміз өзінің елдігін басқа елдер алдында көрсете алады. Ал ел тағдыры оның келешекте кемелді ел болуы мектептің қандай негізде құрылуына байланысты болмақ. Елбасы Қазақстан - 2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Жолдауында Біздің стратегиялық міндетіміз - бәсекеге қабілетті елдердің қатарынан лайықты орын алу деп ашып айтты [2, 2 б.]. 12 жылдық білім беруде оқушылардың білімін арттырудағы бағытталған оқыту технологияларының орны ерекше.
Сапалы білім беретін мектеп бүгінгі күнде өзіндік мектеп реформасын қажет етпек. Сондықтан мектеп реформасын тек мектептің басқару жүйесі мен оқыту процесін ғана қамтып қоймай, сол мектепте бала оқытатын мұғалімдері жаңа бағытқа қарай кәсіби шеберлігін күнделікті ұштауын талап ету жағы бар.
Қазақстан Республикасының 2015 жылғы дейінгі білім беруді дамыту стратегиясына сәйкес 12 жылдық білім беруге ауысудың басым бағыттарының бірі-тиімді қызмет ететін білім беру үлгісін қалыптастыру, Қазақстанның дамыған елдер арасында лайықты орын алуына мүмкіндік беретін оқыту мен кадрларды даярлаудың жоғары сапалы деңгейіне қол жеткізу болып табылады. Қазақстанның болашағын ойласақ-ұлттық даму, өмір сүру ерекшеліктеріне сай ұлттық мектептер қалыптасуы шарт, себебі, әр елге немесе әр мемлекетке бірдей бірқалыпты педагогикалық теория да, білім жүйесі болуы да мүмкін емес. Болашақ 12 жылдық мектеп қандай болуы керек, оның ерекшелігі неде?
Біріншіден - ол Қазақстан мемлекетінің мүддесіне сай болуы міндетті, олай болса ұлттық тәрбие алған бала өз елінің қамын ойлайтыны заңдылық.
Екіншіден - мектеп білім беру әдісіне жаңа тұжырымдамалар мен бағдарламалар жасалынып, олардың мектептегі негізгі тұлға - оқушы мен бейнесін қалыптастыруды толық қамтитын, әрі қорғайтындай болуы тиіс және жалаң теориясымен шектелмей, балалар қабілетін аша отырып, білімге құштарлықты арттыру бағыты психологиялық іс-әрекетке негізделуі. Өйткені, білім қажеттілігін терең түсініп, оны үйренуге ұмтылған бала өмірге де жеңіл бейімделеді.
Үшіншіден - оқушының бастауыш жас кезеңінен кәсіби қабілетін, оның бағдарламасын анықтау барысында жұмыстар жүргізіліп, азаматтың сапасын жеілдірсек, сонда білім беру де болашақ елдің дамуы да нәтижелі болады.
Төртіншіден - тәрбие отбасынан басталады, сондықтан ата-аналардың мектеппен байланысын күшейту керек.
Бесіншіден - мектепке құқық тәрбиесін беру мен оқыту мардымсыз. Соның салдарынан балалар өздерінің міндеттері мен құқықтарына әрдайым сүйенеді [3, 39-41 бб.].
Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту - бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Осы өзекті мәселені алдын алатын оқыту технологиялары. 12 жылдық білім беру үрдісінде мұғалім жаңа педагогикалық технологияны қолдануды төмендегідей кезеңдер арқылы іске асыра алады:
oo І кезең - оқып үйрену
oo ІІ кезең - меңгеру
oo ІІІ кезең - өмірге ендіру
oo ІҮ кезең - дамыту.
12 жылдық оқыту жүйесі - заман талабынан туындаған еліміз үшін аса маңызды бетбұрыс. 12 жылдық білім беру жағдайында мұғалімнің өмірлік және педагогикалық тәжірибесін пайдалана отырып, балаларды бірлескен әрекеттерге тартудың алуан түрлі әдістерін, өз бойындағы бар мүмкіндіктерін жүзеге асыруды ұйымдастыру мүмкіндігіне ие бола алады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Жаңа педагогикалық технология ұғымы жиырмасыншы және жиырма бірінші ғасырларла ғалымдардың ғылыми зерттеуіне арқау болды. ХХ ғасырда жазылған еңбектерде қолданылған материалдар әлі күнге дейін өз құндылығы мен сапасын жойған емес. Осы ғылыми еңбектер негізінде мәліметтер қазіргі күнде де толықтырылып, өңделіп шығарылуда.
Қазіргі таңда 12 жылдық білім беру туралы арнайы кітаптар жоқ. Бірақ біз аталған тақырыпқа байланысты мәліметтерді мерзімді басылымдардан, яғни, газет-журналдардан таба аламыз.
Мәселен, 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында мұғалімдерді кәсіби-педагогикалық дайындаудың нормативті қамтамасыз етілуі атты Республикалық семинар материалдарын және 12 жылдық білім беру журналының 2009-2013 жылдары шыққан басылымдарын айтуға болады.
Мектеп оқушыларының танымдық белсенділігі мен ізденушілік қасиеттерін қалыптастыру және дарыту мәселесіне педагогтардың, психологтардың көптеген еңбектері арналған. Мысалы, белгілі ғалым Сократ оқыту үрдісінде оқушылардың ізденімпаздығын арнайы басқарып отырудың керектігі туралы айтқан. Кейіннен бұл қағидалар Я.А.Коменский, А.Дистервег еңбектерінде дамытылды. Сонымен қатар, М.Н.Скаткиннің, И.Есимовтың, И.Я.Лернердің, М.И.Шамованың зерттеулерінде бұл мәселеге айтарлықтай көңіл бөлінді Ал Қ.Қараева, Э.Cаулеева, Қ.Наурызбаева, К.Бұзаубақова өз еңбектерінде жаңа педагогикалық технология ұғымына сипаттама бере отырып, оларды Қазақстан тарихы пәні бойынша қолдану әдістемесін көрсеткен. Д. Матрос жаңа ақпараттық технология түсінігін қарастыра келе, кез-келген әдістемелер мен педагогикалық технологиялар ақпаратты оқушыларға қайта өңдеуді ұсынатынын атап көрссетеді, демек, оның анықтамасы бойынша кез-келген педагогикалық технология - бұл ақпараттық технология [45, 93 б.]. Оқыту үдерісіндегі компьютердің маңызына өз еңбегін арнаған ғалым Г.К.Селевко: ...оқыту процесінің технологиялық негізін ақпарат пен оның өңделуі құрайтындықтан, кез-келген педагогикалық технология - бұл ақпараттық технология деп көрсетеді [46, 93 б.].
Г.Д.Жангисинаның анықтауы бойынша оқытудың қазіргі заманғы ақпараттық технологиялары оқытудың қазіргі заманғы технологияларын бағдарламалық әдістемелік жағынан интерактивті түрде қолдауды қамтамасыз ететін қазіргі заманғы компьютерлік техника, телекоммуникациялық байланыс, бағдарламалардың инструменталдық құралдарының жиынтығы [47, 29 б.]. Жоғарыдағы ғалымдардың еңбектерімен шектеліп қана қоймай, бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған мәліметтерді пайдаландым.
Зерттеу жүйесінің мақсаты мен міндеттері: Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты - Қазақстан тарихын оқытуда жаңа педагогикалық технологиялар арқылы меңгертудің ұтымды және ғылыми-теориялық әдістемесін ұсыну. Сабақты мазмұнды игертудің тиімді амал-тәсілдерін айқындау. Осы мақсаттарға жету жолында төмендегідей міндеттер қойылды:
oo жаңа педагогикалық технология арқылы қазақстан тарихын оқытудың ғылыми-теориялық негіздерін дәйектеу;
oo жаңа педагогикалық технологиялар арқылы оқытудың тиімді жолдарын ұсыну;
oo педагогикалық эксперимент арқылы жаңа педагогикалық технологияның тиімділігін дәлелдеу;
oo педагогикалық технологиялар туралы мәлімет бере отырып, олардың бір-бірінен ерекшеліктерін айқындау.
Зерттеу жұмысының мерзімдік шегі: Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасының іске асыру үшін 2011 жылдан бастап эксперименталды жұмыстар басталып, 2014 жылда жалғасын табуда.
Зерттеу жұмысының аумақтық шегі: Жамбыл облысы Байзақ ауданы Ғ.Мұратбаев атындағы мектеп-гимназиясы.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Диплом жұмысының жалпы көлемі - 65 бет. Диплом жұмысы кіріспе, екі тарау, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшадан тұрады.
1 12 жылдық білім беру жүйесі және ондағы білім беруге
қолданылатын оқыту технологиялары
1.1 12 жылдық білім беру жүйесі - уақыт талабы.
Білім беру саласындағы мемлекеттің саясатының дамуының негізгі бағыттары - аса маңызды мәселелердің бірі. Білім беру саласы ұлттық мемлекеттің дамуын қамтамасыз ете отырып, білім беру процесіндегі ұлттық идея мен әлеуметтік негіздерді ұштастыра білу керек. Білім берудің келешегі ұлттық психология мен тарихқа негізделіп және адамның, қоғамның, мемлекеттің қажеттіліктеріне сәйкес құрылады. Ал білім беру жүйесін реформалаудың маңызды қағидалары ұлттық мәдениет пен бірлікте болуында екендігі сөзсіз.
Біз, Қазақстан Республикасы 2015-2016 оқу жылында 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуді жоспарлап отыр. Бұл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне енудің басты бір жолы. 12 жылдық білім беру жүйесі әлемнің 136 елінде қолданылады. Сонымен қатар, осы елдерде 12 жылдық білім берудің жүйелі қалыптасқан халықаралық стандарты бар. Қазіргі таңда әлемде 12 немесе 13 жылдық білім беру жүйесі қолданылады, тіпті кей мемлекеттерде 14 жылдық білім беру жүйесі құрастырылған. Жапонияда, Францияда, Америка Құрама Штаттарында, Швецияда, Канадада 12 жылдық білім беру жүйесі, Швейцарияда, Чехияда, Италияда, Германияда 13 жылдық білім беру жүйесі, ал Голландияда 14 жылдық білім беру жүйесі жүзеге асырылады. Бұл елдердің мектептерінде бастауыштың 3-6 жылдық, негізгі орта білімнің 3-6 жылдық, жоғары орта білімнің 2-4 жылдық сатылары қолданылады [4, 17 б.]
Жапония мен Қазақстан мемлекетіндегі 12 жылдық білім беру жүйесін салыстырайын. Жапонияда 12 жылдық білім беру жүйесінің 6+3+3 сатысы қолданылады: бастауыш мектеп 6 жылдық, орта мектеп 3 жылдық, жоғары мектеп 3 жылдық. Бастауыш және орта мектепте S, A, B, C, D бағалау шкаласы қолданылады. Мектептерде аптасына бес күндік оқу жүктемесі енгізілген. Оқушылардың білім деңгейін тексеру үшін тест жүйесі қолданылады. Бастауыш және орта мектептерінде оқушылардың бойына Жүрек, ақыл-ой, діл, ізгілік идеясын дамытуды басшылыққа алады. Жапонияда жоғары мектептің 5 түрі бар: техникалық мектеп, сауда мектебі, ауылшаруашылық мектебі, флоттық мектеп және қосымша мектептер.
Енді Қазақстандағы 12 жылдық білім беру жүйесіне тоқталайын. Қазақстанда 12 жылдық білім беру жүйесінің 5+5+2 сатысы қолданылады: бастауыш мектеп 5 жылдық, орта мектеп 5 жылдық, жоғары мектеп 2 жылдық. 12 жылдық мектеп экспериментінде 12 балдық шкаласы қолданылады. Мектептерде аптасына алты күндік оқу жүктемесі енгізілген.
12 жылдық білім беру стандарты Қазақстанның қазіргі орта білім беру саясатын әзірлеуде жаңа мазмұн бере, тұжырымдамалық сипатымен ерекшеленеді. 12 жылдық білім беру стандартының жалпы қағидалары Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңымен анықталып, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасымен тұжырымдалған [5, 2 б.] . 12 жылдық білім беру стандартында жаңа педагогикалық парадигма мен жаңа педагогикалық құндылықтарға өту қадамдар жасалынады.
2015 жылы 600 мың бірінші сынып оқушысы 12 жылдық білім беру жүйесі бойынша оқиды, олар үшін жаңа білім беру стандарттары әзірленуде. Алдын ала мәліметтер бойынша, 2015 жылдың 1 қыркүйегінде Қазақстан мектептерінде оқитын 2,7 млн. баланың 600 мыңы 12 жылдық білім беру жүйесі бойынша бірінші сыныпқа барады. Болжам бойынша, 2015 жылға қарай 5 сыныпта 260 мың оқушы (13 мың жинақ-сынып), 11 сыныпта - 175 мың бала (8 мың жинақ-сынып) оқитын болады [6].
12 жылдық эксперимент мектептердің білім сапасын тексеруде халықаралық PISA, TIMSS бағдарламалары бойынша тест алынады.
12 жылдықтың жүктемесін азайтудың маңызды факторларының бірі - Бейіндік мектеп профилдік оқыту бағдарламасы. Әзірленіп жатқан бағдарлама 2015 жылдан бастап жалпы білім беретін мектептердің, лицейлердің, гимназиялардың, зияткерлік мектептердің, дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептердің жоғары сыныптарына енгізіледі. Бұл мектептерге қабылдау ҰБТ негізінде жүзеге асырылады [7, 8 б.].
Қазір бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру және типтік оқу жоспарлары, 12 жылдық білім берудің оқыту бағдарламалары әзірленуде.
2015 жылға қарай бейінді мектеп профильдік оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттағы бағдарламалары әзірленіп, қайта сынақтан өтеді [8, 12 б.].
Бейінді оқыту жеке оқытуды жүзеге асыру және білім беру процесін ұйымдастыру құрылымындағы мақсатқа сай өзгерістер есебінен жүргізілуі тиіс. 12 жылдық білім беру жүйесіндегі айтулы жаңалық - мектеп шәкіртінің
тұлғасын әлеметтендіру. Біртіндеп оқушының бойында қалыптасатын әлеметтендіруді әрбір пән өз үлесін қосу арқылы іске асыратын болады. Әрине әлеметтік процесс мектептің шеңберімен шектелмейді, шынайы қоғамдық-әлеметтік-кәсіби проблемаларды шешуге шәкірттердің өздері араласа жүріп дамитын болады.
Бейінді оқытудағы мәселелердің жаңа шешімін іздеу мына істерді алға қояды [9, 13 б.]:
oo білім бердің мазмұнын оқу тәжірибесінен тыс шоғырландыруды күшейту;
oo мектепті басқа оқу орындарымен біріге жұмыс істеуге бағдарлау (мектепаралық оқу комбинаттары, кәсіптік мектептер, кәсіптік лицейлер, колледждер, жоғарғы оқу орындары);
oo мектеп оқушыларын олардың қабілеттерін, икемділіктерін, қызығушылықтарын және нарық сұранысын есерсе отырып, вариативтік негізде бейінді даярлаумен қаматамасыз ету;
oo нақты мамандық таңдау үшін еңбек нарығы, мамандықтар әлемі туралы ұғымдарды қалыптастыру.
Жалпы білім беретін мектептің жоғары сатысында бейінді оқытудың мақсаты кәсіби бағдарлау білігін қалыптастыру болып табылады:
oo білім ортасын өнімді меңгеру;
oo белгілі бір салада өзін-өзі таныту;
oo белгілі бір мамандық таңдау, оқытудың мақсатын анықтау;
oo сыртқы және ішкі ресурстарды тиімді қолдана білу;
oo өзгермелі еңбек нарығы жағдайында білім ашуын жалғастыру туралы шешім қабылдау;
Сондықтан бейінді оқытудың негізі міндеті мынандай болып табылады:
oo Кәсіптік бейімділік пен еңбекке баулуды жетілдіру, оқу үрдісін жаңа технологиялармен жарақтандыру;
oo Оқушылардың қабілеттерін және нақты мүмкіндіктерін айқындап, дамыта түсу;
oo Бейінді оқыту жүйесіндегі тиімді және сенімді құрал болуға тиісті білім сапасын бағалау ісін жүйелеу;
oo Оқытуды бейінді саралауға, дербестендіруге жағдай жасау;
oo Орта мектептің өзінде-ақ әртүрлі пәндерді тереңдете оқыту арқылы оқушылардың қызметін мамандық таңдауға үйлесімді бағдарлау қажет.
Оқушылар өзіне қажетті кәсіпті саналы түрде таңдауға даярлаудың мынандай кезеңдерден өтеді [10, 651-653 бб.].
1. Уағыздау кезеңі (9-10 сынып) - кәсіптік бағдарлаудағы оқушылардың білімге қатысты сұраныстарын айқындап, жоғары мектепте бейінді оқытуды таңдауына байланысты шешім қабылдауға дайындығын бағалауды көздейді.
2. Негізгі кезең (11 сынып) - қызмет түрлерін үлгілеу.
3. Аяқтау кезеңі (12 сынып) - бейінді оқыту.
Кәсіптік бағдарлаудың уағыздау кезеңі оқушылардың білімге қатысты сұраныстарын айқындауға мүмкіндік береді. Кәсіптік бағдардың негізгі кезеңінде оқу ісі әрі қарай білім алу үшін бейінді оқытудың бағытын таңдау туралы шешім қабылдау тәсілімен жүргізіледі. Бұл кезеңде білім қызметінің жеке траекториясы анықталады (бейінді бағдардың барлық субьектілерімен өзара іс-қимыл жасайтын сынып жетекшісі, мектеп психологы, әлеуметтік педагог, жетекші, үйлестірушінің көмегі арқылы), кәсіп таңдаудың негізгі шектеулері, денсаулық мүмкіндіктері айқындалады [11, 13 б.].
12 жылдық оқытудың моделі бойынша оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар, электронды оқулықтар шығару, коррекциялық білім беру ұйымдары үшін оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарды аудару және бейімдеу іске асырылады. Оқулықтарды әзірлеу мен сынақтан өткізу функциялары бөлінеді. 2014 жылы 12 жылдық оқыту моделі бойынша оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар әзірленеді.
2014 жылы 12 жылдық оқыту моделі бойынша 1, 5, 11 сыныптың, 2015 жылы 2, 6, 12 сыныптың, 2016 жылы 3, 4, 7 сыныптың, 2017 жылы 8, 9, 10 сыныптың оқушылары үшін баламалы оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар дайындалады. Осыған байланысты 12 жылдық білім берудің моделін бөліп қарастыруға болады [12, 344-345 бб.].
12 жылдық білім беру моделі мақсаты, міндеттері және тұжырымдамалардан тұрады. 12 жылдық білім берудің мақсаты - 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасауды, жалпыға арналған білімнен, білім әркімге өмір бойы үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз ету.
Қазіргі мектептің білім мазмұнын ізгілендіру мен даралауға айқын бет бұру мынадай міндеттерді жүктейді [13, 42 б.]:
oo оқушының жеке тұлға ретінде және іс-әрекет субъектісі ретінде мақсатты, тұрақты және дәйекті дамуына жағдай жасау;
oo оқушылардың белгілі бір білімді таңдауы мен меңгеруін, олардың оқу үрдісі кезінде таңдау мүмкіндіктері мен құқықтарын қамтамасыз ету;
oo оқу-тәрбие үрдісінде ынтымақтастық педагогикасының ізгі қатынастарын орнықтыру;
oo білім мазмұнын барынша ізгілендіруді қамтамасыз ету;
oo психологиялық білім берудің бастапқы негіздерін қалыптастыру;
oo білім мазмұнының инварианттық және вариативтік компоненттерінің арасындағы гуманитарлық және жаратылыстану-ғылыми білімдердің диалектикалық бірлігін қамтамасыз ету;
oo оқушылардың оқу жүктемесін тұрақтандыру.
Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық орта жалпы білім беру Тұжырымдамасы - жалпы орта білім беру жүйесінің мақсаты, міндеттері, ұйымдастыру ұстанымдары мен бағыттары бейнелетін негізгі құжат болып табылады [14, 1 б.].
Тұжырымдаманың мақсаты - 12 жылдық мектеп жағдайында Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру жүйесін жаңарту жолдары мен дамыту стратегиясын айқындау.
Тұжырымдаманың міндеттері:
1. 12 жылдық мектептегі білім беру мақсатын, міндеттерін, құрылымын, мазмұнын және оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ерекшеліктерін ашып көрсету;
2. 12 жылдық білім беруге көшудің қаржылық-экономикалық негіздемесін дайындау.
3. Осы Тұжырымдаманың күтілетін нәтижелерін анықтау;
Тұжырымдама төмендегі бөлімдерден тұрады:
1. Әлемдік үрдістер мен отандық тәжірибеге сүйене отырып, 12 жылдық жалпы орта білім беруге көшудің негіздемесі.
2. 12 жылдық жалпы орта білім берудің мақсаты мен күтілетін нәтижелері.
3. Жалпы орта білім беру құрылымы.
4. Білім беру мазмұнын жаңартудың негізгі бағыттары.
5. Білім беру процесін ұйымдастырудың ерекшеліктері.
6. Педагогикалық кадрлар.
7. Білім берудің күтілетін нәтижелерін бағалау жүйесі.
8. Жалпы орта білім беру жүйесін басқару.
9. 12 жылдық жалпы білім беру тұжырымдамасын іске асыру жағдайлары.
Қазақстандық оқулықтармен қатар, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі рұқсат еткен оқулықтар тізіліміне енген тарих, оның ішінде Қазақстан тарихы ғылымы бойынша анағұрлым сапалы шетелдік оқулықтар да пайдаланылатын болады.
2015 жылы жалпы білім беретін білім беру ұйымдардың барлық оқушылары жергілікті бюджет есебінен тегін оқулықтармен және сандық білім беру ресурстарымен қамтамасыз етіледі [15, 47 б.].
Мемлекеттің жалпыға міндетті білім беру стандартының басты идеясы қалыптасқан түйінді құзыреттіліктер түріндегі күтілетін білім беру нәтижелерін талаптар қою болып табылады. Құзырет - оқушының жеке және қоғам талаптарын қанағаттандыру мақсатындағы табысты іс-әрекетіне қажетті білім дайындығына әлеуметтік сұраныс. Құзыреттілік - іс - әрекетті жүзеге асыру қабілетінде байқалатын тұлғалық қасиет. Болашақ 12 жылдық мектептегі білім сапасы - экономикасы дамыған демократиялық қоғам жағдайында әр түрлі салада мәселені өздігінше шешуге мүмкіндік жасай алатын оқушылардың білім алу нәтижесінде жеткен жетістігі деп түсінеміз.
Қазақстандағы білім беру практикасындағы жалпы орта білім беру мемлекеттік стандартындағы негізгі компонеттердің бірі базистік оқу жоспары болып табылады. Білім берудің деңгейін, сыныптар бойынша білім берудің мазмұнын игеруге бөлінетін оқу уақытын, оқу пәндері мен білім беру саласының құрамын, білім алушылардың оқу жүктемесінің көлемін анықтайтын нормативтер шеңберін тағайындайтын базистік оқу жоспары. Базистік оқу жоспары инвариантты және вариативті (жылжымалы) бөлімдермен ерекшеленеді.
Инварианттық оқу жүктемесінде білім беру мазмұны
міндетті түрде барлық оқушылар үшін қордаланып берілген. Блоктық пәндер жиынтығында білім берудің негізгі компоненттері (ақыл-ой, адамгершілік, еңбек, коммуникативтік, эстетикалық дене) оқу жоспарына сәйкес білім берудің инварианттық мазмұнында блок түрінде беріледі, математика, жаратылыстану, қоғамтану, өнер, дене және еңбекке даярлау.
Вариативтік оқу жүктемесінде мазмұнын ата-аналардың және балалардың мүмкіндіктерімен күшіне сай қажетін ескере отырып мектеп қарастырады. Оқу жүктемесінің ішкі құрылысы баланың жасына тәуелді. Бастауыш сыныптарда вариативтік бөлігі әр сыныпта екі-үш сағаттан қосымша сабақ жүргізу арқылы оқу уақытымен жүзеге асады. Оларды өз тандауы бойынша әр сабақтарды негізінен жалпы-мәдени іскерлік қалыптастыруға бағыттап қолдануға болады. Вариативтік бөлімінің екінші сатысы әр сыныпта бес сағаттан факультативтен тұрады. Таңдауы бойынша мектепте вариативтік бөлімнің үшінші сатысы көпқырлы пәндер мен курстардан тұрады. Инварианттық және вариативтік бөлігі оқытудың әртүрлі бірдей емес.
Бастауыш сыныпта инварианттық бөлігі 89%-ын құраса барлық оқу жүктемесінің 11%-ы вариативтік бөлігі құрайды. Инварианттық және вариативтік бөлігі орта және жоғары сатылары 85%-ы және 15%-ы, 44,8%-ы және 55,2%-на. тең Жалпы білім беретін мектептердің сатылық ерекшелігі базалық курспен анықталады, оқу жүктемесінің вариативтік және инварианттық қатынасы және мазмұндық құрылымы вариативтік бөлігін құрайды. Осы ерекшеліктер үш базистік оқу жоспарды мемлекеттік базистік жалпы орта білім беретін оқу жоспарын жеке қарастырады. Мектепті бітіргеннен кейін өз қызығушылығымен тандауы бойынша оқуды (профильды) көпқырлы мектептің бірінде жалғастырады. Көпқырлы мектеп ғылыми-жаратылыстану (лицей бағдарламасы бойынша) гуманитарлық-эстетикалық (гимназия бағдарламасы) және кәсіби-техникалық бағытта ұйымдастырылуы мүмкін [16, 91-94 бб.].
12 жылдық орта білім берудің көздеген мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес осы стандарт негізінде мынадай білім беру нәтижелері регламенттелген [17, 17 б.].
oo Білім алушыларды әлеуметтендіру - бағдарлану және құндылықтар жүйелері түріндегі тұлғалық нәтижелер;
oo метапәндік нәтижелер - оқу - тәрбие үрдісінің шеңберіндегі және нақты өмір жағдайларындағы мәселелерді шешу кезінде қолданылатын іс - әрекеттің әмбебап тәсілдері ретінде қалыптастырылған түйінді құзыреттіліктер;
oo пәнді оқыту нәтижелері - игерілген білім, іскерлік, дағды және білім беру салалары бойынша құзіреттіліктер.
Білім беру нәтижелерінің үш түрін бөліп алу идеясы, оқу пәндері оқытуды ұйымдастыру, пән аралық өзара ықпалдастық, мектеп социумның өзара әсерін ұйымдастыруға бағдарланған нәтижелерге жетуге бағытталады.
Тарих ғылымы мен практикасында 12 жылдық білім беру мазмұны мен ерекшеліктері, тиімді ұйымдастыру мәселесі толық зерттелмегені анықталды. Бүгінгі таңда алдыңғы қатарлы елдердің барлығы оқуға жалпы білім берудегі жаңа жүйені ұсына отырып, көп жылдық білім беруге көшуде. Яғни, 12 жылдық жалпы білім берудегі жеке тұлғаны қалыптастырудың жаңа жүйесімен негізгі заманғы білім мен тәжірибенің ең тиімді мүмкіндіктері, жолдарын зерттеп, оны ұтымды түрде білім беруге енгізу қажеттігі арасында қарама-қайшылықтар бар екендігі байқалады.
Осындай қарама-қайшылықтардың айқындалуы зерттеудің проблемасын анықтады: Ол 12 жылдық білім беру жүйесіне ауысудың халық санына, мемлекет экономикасына зиянсыз енгізілуі және бұны жүзеге асыру үшін тиімді әдіс-тәсілдер мен жолдарын табу. Қазіргі тарих қоғамдастығының алдында білім берудің жаңа моделін құрудың, сынақтан өткізу мен өткізудің ауқымды міндеттері тұр. Құрастырылып отырған мәселенің көкейкестілігі, оның теория және практика жүзінде жеткілікті зерттелмеуі және зерттеу проблемасын шешу уақыты қажет ететін ауқымды жұмыс болып табылуда.
Қоғамда орын алып жатқан әлеуметтік-экономикалық және саяси қатынастар білім беру ісін түбегейлі өзгертіп, оның тарихи тамырын қайта қарап жаңғыртуды талап етеді. Өткеніміз бен болашағымыздың өркендеуіне жол ашады. Өйткені ұлт тағдыры, халқымыздың әл-ауқатының жақсаруы жас ұрпақтың білім деңгейіне, мәдениетіне, өмірде өз таңдауларын дұрыс жасауға, қоғамдық қатынастарға, оны дұрыс ұйымдастыру қабілетіне тікелей байланысты. Бұл көзқарастың білім жүйесінде өзіндік маңызы зор.
Қазақстандағы білім беру жүйесінің қалыптасуы мен дамуы қазақ мемлекеттігінің құрылу кезеңінен бастап ұзақ уақыт бойы елдегі болып жатқан саяси-әлеуметтік және мәдени өзгерістердің көрсеткіші болып табылады.
Әдетте бұл жеке мемлекеттің білім жүйесіндегі реформалармен тығыз байланысты, қай кезде болмасын білім беру зейіндік оқытуға негізделген. Жүргізілетін реформалар тереңдігі, ауқымды, сол қоғамның білім беру мәні бойынша алған ұстанымына байланысты. Осы тұрғыдан еліміздің білім беру жүйесі ХХІ ғасырдың жаңа талаптарына сай болу мақсатында үлкен бетбұрыс алдында тұр. Өткен ХХ ғасырда білім беруді ұйымдастыру Ғылым-өндіріс-білім атты мәдени макроүлгі аясында жүрді. Ал аяқ басқан ғасырымызда білімді ұйымдастыру Мәдениет - білім - тарих макроүлгі аясында болғандықтан, білім беруге деген жаңа көзқарас туды. Білім мәдениеттің бір бөлігі ретінде төрт жақсы сипатта болатындығы ескерілуде. Дәлірек айтсақ, білім-жүйе, білім-үрдіс, білім-нәтиже. Осы төрт құрамдыны бір тұтас қарастырғанда ғана бүгінгі тарихи кезеңге сай білім мәні шығады. ХХІ ғасырдың ақпараттар ғасыры, адам ғасыры деген сипаттамасына жүгінсек, білім адам және ақпарат қорын қалыптастырудағы негізгі фактор болып табылады. Сондықтан білімнің жаңа ғасырдағы мәні [18, 17 б.].
Оның жеке тұлға тағдырындағы мәнділігімен жеке мемлекеттің қауіпсіздігін әлеуметтік, рухани, мәдени өрлеу арқылы қамтамасыз етумен және жалпы адамзаттың өркендеуіне ықпал етумен сипатталады. Білім беруге деген жаңа көзқарас тұрғысынан оның сапасы да жаңаша пайымдалуда. Бұл негізінен білімнің төрт сипатын бірге тұтас қарастыра отырып, оның ішінде білімнің құндылық ретіндегі және білімнің нәтиже ретіндегі қырларына аса мән берумен байланысты. Осыған орай білім жүйесінің соңғы нәтижесі оқушының жеке пәндер бойынша алған білім, білік дағдыларымен қоса, оларды пайдалану арқылы қалыптасып дамытылатын өмірлік дағдылар, құзырлықтар болып табылады. Әлемдік білім кеңестігінде қалыптасып қалған осындай жаңа үрдістер еліміздегі жалпы білім беруде жаңа бетбұрыстың болу қажеттігін тудырды. Осы себепті білім беру мен тәрбиедегі басты өзгеріс Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық бейінді білім беруге байланысты педагогикалық-психологиялық негіздерін қалыптастыру болып табылады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың соңғы екі жылдан бері Республика мектептеріндегі білім беру мен тәрбие жұмысын жақсартудағы қатаң талабы бүкіл Республикамыздың білім саласын жаңаша ұйымдастыру міндетін қойып отыр. Бізге экономикалық қоғамдық жаңару қажеттілігіне сай келетін осы заманға білім беру қажет деп атап көрсетті 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты Қазақстан халқына жолдауында [19, 2 б.]. Кеңес дәуірі кезіндегі білім беруде тұлға тек білімді меңгеруші, халықтың мәдениетін тасымалдаушы және көрсетуші болып табылады. Ал қазіргі 12 жылдық мазмұндағы бейінді білім берудің өзіндік ерекшелігі бар, ол тұлғаның жан-жақты дамуына жағдай жасай отырып денсаулығын нығайту мен өзінің қоғамдағы орны мен рөлін, кәсіби қызығушылығы мен бағыттылығын еркінше таңдау, әрі меңгеру болып табылады.
Қазақстан Республикасының 2015 жылғы дейінгі білім беруді дамыту стратегиясына сәйкес 12 жылдық білім беруге ауысудың басым бағыттарының бірі-тиімді қызмет ететін білім беру үлгісін қалыптастыру, Қазақстанның дамыған елдер арасында лайықты орын алуына мүмкіндік беретін оқыту мен кадрларды даярлаудың жоғары сапалы деңгейіне қол жеткізу болып табылады. Қазақстанның болашағын ойласақ-ұлттық даму, өмір сүру ерекшеліктеріне сай ұлттық мектептер қалыптасуы шарт, себебі, әр елге немесе әр мемлекетке бірдей бірқалыпты педагогикалық теория да, білім жүйесі болуы да мүмкін емес. Болашақ 12 жылдық мектеп қандай болуы керек, оның ерекшелігі неде?
Біріншіден - ол Қазақстан мемлекетінің мүддесіне сай болуы міндетті, олай болса ұлттық тәрбие алған бала өз елінің қамын ойлайтыны заңдылық.
Екіншіден - мектеп білім беру әдісіне жаңа тұжырымдамалар мен бағдарламалар жасалынып, олардың мектептегі негізгі тұлға - оқушы мен бейнесін қалыптастыруды толық қамтитын, әрі қорғайтындай болуы тиіс және жалаң теориясымен шектелмей, балалар қабілетін аша отырып, білімге құштарлықты арттыру бағыты психологиялық іс-әрекетке негізделуі. өйткені, білім қажеттілігін терең түсініп, оны үйренуге ұмтылған бала өмірге де жеңіл бейімделеді.
Үшіншіден - оқушының бастауыш жас кезеңінен кәсіби қабілетін, оның бағдарламасын анықтау барысында жұмыстар жүргізіліп, азаматтың сапасын жеілдірсек, сонда білім беру де болашақ елдің дамуы да нәтижелі болады.
Төртіншіден - тәрбие отбасынан басталады, сондықтан ата-аналардың мектеппен байланысын күшейту керек.
Бесіншіден - мектепке құқық тәрбиесін беру мен оқыту мардымсыз. Соның салдарынан балалар өздерінің міндеттері мен құқықтарына әрдайым сүйенеді.
Қазақстан орта метептің мақсаты оқу мерзімін ұзарта отырып, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар аясында, оқушылардың білімділігін, өзгермелі, бәсекелік ортада табысты қызмет жасау қаділеттілігін өзін-өзі дамытуға және көздегенін іске асыруға бейімділігін қалыптастыру, білім мазмұнын ізгілендіру, білім беру мен басқару тәсілдерін жетілдіру, білім сапасын бағалаудың халықаралық стандарттары мен нормаларына көшу, әлемдік білім кеңістігінде біртіндеп ықпалдастыру көзделуде. Қазақ елінде мектеп ашу, сауаттандру ісіне талдау жасасақ, бізде жаңа ХХІ ғасырдың басынан бастап жас ұрпаққа білім беруді, одан әрі жетілдіруді немесе 12 жылдық оқытуды ұйымдастыру қажеттілігін өткен тарих белестері дәлелдейтін сияқты [20, 31 б.].
12 жылдық білім беру жүйесіндегі басты артықшылық-баланың тек қана білім алып қана қоймай, бейімі мен икемділігіне, таңдайтын мамандығына қарай алғашқы кәсіби бағдар алып шығуында жатыр. Яғни, ХІ-ХІІ сыныптардағы білім мазмұнымен кіріктіріледі. Оқушы мен ұстаз арасында өзара түсінік пен ықпалдастыққа негізделген оқыту процесі оқушының ойлау жүйесінің ойлау, құндылық бағдарының айқындалуына, қарым-қатынас жасай білу дағдысының қалыптасуына ықпал етеді. Нәтижесінде оқушының танымдық қабілетінің деңгейін өсіріп, ойлау қабілетін арттырып, ақпаратты қабылдап қана қоймай, оны талдап оған өзіндік тұжырым жасай алатын дәрежеге қол жеткізеді. Бұл үдіс 12 жылдық білім беру жүйесінде білім мазмұнын түбегейлі жаңартумен қатар оқытудың тың әдісімен дүниеге әкеледі.
12 жылдық білімге көшуде мектеп алдында негізгі үш бағытты басшылыққа алады. Олар: бірінші бағыты - оқушының жеке қабілетін есепке ала отырып, жеке даралық бағытта оқыту, екінші бағыты - оқушының потенциалдық мүмкіндіктерін есепке ала отырып, жеке даралық бағытта оқыту, үшінші бағыты - ішкі қажеттіліктерді есепке ала отырып, жеке даралық бағытта оқыту. Ал бұл бағыттарды жүзеге асыру үшін мұғалім негізгі үш компонентпен таныс болуы тиіс. Олар: инварианттық компонент - мемлекеттің базалық оқу стандарты жүйесіндегі талаптар мен мазмұндарға жауап беретіндей жалпы міндетті оқу жоспарының бөлімін меңгеру. Профильдік компонент - профильдік оқу стандарты талаптарының мазмұнында көрсетілгендей оқу курстарының тереңдігін, оқытылатын пәндердің өзара байланыстылығын меңгеру. Тұлғалық компонент - оқушылардың өзіндік зерттеушілік дағдыларын қалыптастыруға байланысты мектеп ұсынған арнайы тағдау курстарын, оқу жоспарларын меңгеру.
12 жылдық білім беру барысында бейіналды және бейіндік оқыту үлгілері қолданылады. Бейіналды даярлық 9-10 сыныптарда, 11-12 сыныптарында бейіндік оқыту жүзеге асырылады. Бейіндік оқыту жаратылыстану-атематикалық, әлеуметтік-гуманитарлық және технологиялық бағыттар бойынша асырылады. Әр жыл сайын мектеп бітіруші түлек алдында бірнеше сұрақтар туындайды, ол Кім боламын?, Қандай мамандық таңдап оқуға барамын, 15-20жылдан кейін таңдаған мамандығыма деген сұраныс болады ма? ХХІ ғасырдың орта шегінде қарай қоғам мамандыққа қандай талап қояды? деген сан алуан сұрақтар шешімін таба алмай, оқушы өз таңдауын дұрыс жасайды ма?, әлде таңдауы қате болып шығады ма деген күдік әр біреуін толғандырады. Сондықтанда Кім боламын? деген сұрақ жанында қандай болуым керек немесе қажет деген сауал туындап отырады. Ал, бүгінгі таңда бәсекеге қабілетті болуы өте маңызды болып табылады.
12 жылдық білім берудің басты максаты мен күтілетін нәтижесі: өзінің және қоғамның мүддесінде өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзыретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру.
Білім берудің күтілетін нәтижелері белгіленген мақсатқа сәйкес мектеп түлегінің негізгі құзырлылығы төмендегіше аныкталады [20, 33 б.]:
oo Құндылықты-бағдарлы құзыреттілік - оқушының қоршаған ортаны бірдей қабылдайтын кабілеті, жоғары әдептілік. кұндылықтар негізіңде жасампаз коғам өмірінде өзінің рөлін таба білу біліктілігі, азаматгылығы мен елжандылығы.
Бұл құзыреттілік өмірдегі түрлі жағдайларда шешім қабылдай білу білігін қамтамасыз етеді. Ең бастысы, өзінің Отаны Қазақстан патриоты болу, азаматтык, белсенділігін көрсету, саяси жүйені түсіну, болып жатқан әлеуметтік жағдайларға баға бере білу.
oo Мәдениеттанымдық құзыреттілік - жалпы адамзаттық мәдениет жетістіктері негізіндегі іс-әреқет тәжірибесін және қоғамдағы дәстүрлер мен жеке, отбасылық және әлеуметтік өмірдік мәдениет негіздерін, этномәдениеттік құбылыстарды игеруге мүмкіндік беретін ұлттық ерекшеліктерін тани білу.
Адам мен қоғамның дамуындағы ғылымның рөлін түсіну. Өзі халқының мәдениеті мен әлемнің мәдени көптүрлілігін түсінуге және бағалауға мүмкіндік беретін мәдени-демалыс кызметін тиімді ұйымдастыру тәсілдерін игеру; рухани келісім мен толеранттылық идеяларына бейім болу.
oo Оқу-танымдық құзыреттілік - оқушының зерттеу әрекеті мен өзіндік оқу-танымдық процесін қамтамасыз ететін кешенді құзырлылық.
Бұл құзырет өзінің білімділік қызметін ұйымдастыра білуді, тиімді жоспарлай білуді, сәйкес функционалдық сауаттылық талаптары негізіндегі білімді игеруде әлемнің ғылыми бағытын түсінуге ізденушілік - зерттеушілік әрекет дағдыларын игеруге мүмкіндік беретін өзінің әрекетіне талдау және қорытынды жасау тәсілдерін карастырады.
oo Коммуникативті құзыреттілік - адамдармен өзара әрекет пен қарым-қатынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жүмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік рөлдерді орындауды, өмірдегі нақты жағдайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана алу білігін, мемлекеттік тарих ретінде қатынас дағдылары болуын қарастырады.
oo Ақпараттық технологиялық құзыреттілік - бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу, талдай, тандай білу, өзгерте білу, сақтай білу, білім мен ақпаратты ақпараттық технологиялар мен техникалық объектілердің көмегімен жеткізуді жүзеге асыра білу және интерпретациялау білігі.
oo Әлеуметтік-еңбек құзыреттілік - отбасылық, еңбек, экономикалық, саяси, қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді азаматтық-қоғамдық тәжірибе мен білімге ие болуды білдіреді.
Бұл құзырет әлеуметтік қоғамдық жағдайларға накты талдау жасай білуді, шешім қабылдай білуді, түрлі өмірлік жағдайларда жеке басына және қоғам мүдде сіне сәйкес ықпал ете білуді қарастырады.
oo Тұлғалық өзін-өзі дамыту құзыреттілік. Бұл құзырет отбасылық, енбек, экономикалық және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді азаматтық-қоғамдық қызмет білімі мен тәжірибесінің болуын білдіреді.
Құзырет нақты әлеуметтік - қоғамдық жағдайларға таддау жасай білуді, түрлі өмірлік жағдайларда (өзінің мүмкіндігін нақты перспективалық жоспарлаумен салыстыра білу және қызметін өзіндік қадір - қасиет сезімімен ұйымдастыра білу, өзінің өмірі мен ісіне жауапты қарау) жеке және қоғам пайдасына сәйкес шешім қабылдауды және ықпал етуді қарастырады [21, 9 б.].
Қорытындылай келе, көзделіп отырған 12 жылдық білім беру саласында ауысу барысындығы сабақтастық, әсіресе бейіндік бағытта оқыту арасында байланыстың бар екендігін және зерттеу мәселесі күрделі болғандықтан, оның барлық салаларын қамтып шығу мүмкін емес, 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу, жалпы елеміздегі білім беру жүйесінде сан түрлі кемшіліктерден арылуға жол ашады, өз алдына ел болған қазақ елінің ұлттық ерекшеліктеріне көңіл қойып, ой жіберуге және ұлттық медениетін, әдет-ғұрпын жете білуге, зерттей түсуге мүмкіндк береді. Әлемдік білімге зер салып жете білуге мейлінше көңіл аударуға мүмкіндік туғызады деп ойлаймыз және білім берудегі кездесетін олқылықтарды жою сияқты мәселелерді зерттеу келешектің ісі болып табылады.
1.2 12 жылдық білім беруде қолданылатын жаңа технологиялар және оларды қолданудың ерекшеліктері
Елбасымыздың Қазақстан - 2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Жолдауының негізгі тірегі - әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру болып табылады. Бәсекеге қабілетті отыз елдің қатарына қосылу үшін қазақ елінің болашағы жастардың білім алуына ерекше көңіл бөліп отыр.
Оқушылардың сапалы білім алуы мен дамуына мектеп мұғалімдері жаңа инновациялық, педагогикалық технологияларды қолданады. Ең алдымен, технология ұғымына анықтама беріп өтейін.
Технология дегеніміз - белгілі бір процестерді жүзеге асыру әдістері жайындағы білімдердің жиынтығы [21, 7 б.].
Технология дегеніміз - оқу процесін жандандыру мақсатында ұйымдастырылған, белгілі бір мақсатқа жұмылдырылған, алдын ала ойластырылған ықпал мен әсер [22, 11 б.].
Технология дегеніміз - оқу процесін ойдағыдай жүзеге асырудың мазмұнды техникасы [23, 10 б.].
Технология дегеніміз - білім алудың жоспарланған нәтижелерге жету процесінің сипаттамасы [24, 31 б.].
Сонымен, жаңа технология дегеніміз - педагогикалық шеберлікті жетілдірудің жолдары деген қорытынды жасауға болады.
Оқыту үрдісінде жаңалықтар пайда болуда, оларды зерделеп, талдап, нәтижелі болса, іс тәжірибеде қолданылады. Қазіргі кезде орта мектептердің оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам педагогикалық технологиялар қолданылып жүр. Бұл технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан, мектептегі әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Сол себепті, 12 жылдық оқыту жүйесінде оқушыларға білім беру сапасын арттыруда төмендегі технологияларды кеңінен қолданады:
oo жазу мен сызу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясы;
oo модульдік оқыту технологиясы;
oo электронды оқыту технологиясы;
oo мультимедиалық оқыту технологиясы.
Аталған мәлімет Байзақ ауданы Ғ.Мұратбаев атындағы мектеп-гимназиясынан алынды. Қазіргі таңда мектеп-гимназиясында эксперименталды жұмыстар жүргізілуде. Мұнда арнайы мультимедиалық бірнеше кабинеттер бар. Барлық кабинеттер интерактивті тақта, моноблоктармен қамтылған (Қосымшадағы суреттерге қараңыз).
Мұнда оқушының әрекеті - технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс. Тапсырмаларды, білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала отырып, әртүрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрлері қолданылады. Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
Жаңа инновациялық-педагогикалық технологиялардың тиімділігі - мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен бірлесіп, шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіншілік береді. Қазіргі ғылымдану ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 12 жылдық білім беру жүйесі және ондағы білім беруде қолданылатын оқыту технологиялары
1.1 12 жылдық білім беру жүйесі - уақыт талабы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 12 жылдық білім беруде қолданылатын жаңа технологиялар және
оларды қолданудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2 12 жылдық білім берудегі Қазақстан тарихы пәнінен білім сапасын арттыруда қолданылатын жаңа педагогикалық инновациялық технологиялар арқылы сабақ өткізу әдістемесі
2.1 Модульдік оқыту технологиясы арқылы сабақ өткізу әдістемесі ... ... ... ..29
2.2 Сын тұрғысынан ойлау технологиясы арқылы сабақ өткізу
әдістемесі.. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
2.3 Мультимедиалық оқыту технологиясы арқылы сабақ өткізу
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 58
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
Қосымша
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі таңда Қазақстан бүкіл әлем білім кеңістігіне ену табалдырығында. Өмір ағымына қарай білім беру жүйесінің моделі күрделі өзгерістерге ұшырап отыр. Сондықтан заман талабына сай жаңа мазмұнда білім беруді ұйымдастыру 12 жылдық оқытуға көшумен тікелеу байланысты. Ондағы өзекті мәселе әлемдік білім кеңістігіне шығудағы Қазақстанның жаңа ұлттық білім моделін қалыптастырудың тиімді жолын анықтауында. Елбасы Н.Ә.Назарбаев білім мен ғылым қызметкерлерінің екінші съезінде Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары. Мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан жүктелетін міндет өте ауыр деген болатын [1, 50 б.]. Осы ғылым мен білімнің негізін тереңдету нәтижесінде ғана еліміз өзінің елдігін басқа елдер алдында көрсете алады. Ал ел тағдыры оның келешекте кемелді ел болуы мектептің қандай негізде құрылуына байланысты болмақ. Елбасы Қазақстан - 2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Жолдауында Біздің стратегиялық міндетіміз - бәсекеге қабілетті елдердің қатарынан лайықты орын алу деп ашып айтты [2, 2 б.]. 12 жылдық білім беруде оқушылардың білімін арттырудағы бағытталған оқыту технологияларының орны ерекше.
Сапалы білім беретін мектеп бүгінгі күнде өзіндік мектеп реформасын қажет етпек. Сондықтан мектеп реформасын тек мектептің басқару жүйесі мен оқыту процесін ғана қамтып қоймай, сол мектепте бала оқытатын мұғалімдері жаңа бағытқа қарай кәсіби шеберлігін күнделікті ұштауын талап ету жағы бар.
Қазақстан Республикасының 2015 жылғы дейінгі білім беруді дамыту стратегиясына сәйкес 12 жылдық білім беруге ауысудың басым бағыттарының бірі-тиімді қызмет ететін білім беру үлгісін қалыптастыру, Қазақстанның дамыған елдер арасында лайықты орын алуына мүмкіндік беретін оқыту мен кадрларды даярлаудың жоғары сапалы деңгейіне қол жеткізу болып табылады. Қазақстанның болашағын ойласақ-ұлттық даму, өмір сүру ерекшеліктеріне сай ұлттық мектептер қалыптасуы шарт, себебі, әр елге немесе әр мемлекетке бірдей бірқалыпты педагогикалық теория да, білім жүйесі болуы да мүмкін емес. Болашақ 12 жылдық мектеп қандай болуы керек, оның ерекшелігі неде?
Біріншіден - ол Қазақстан мемлекетінің мүддесіне сай болуы міндетті, олай болса ұлттық тәрбие алған бала өз елінің қамын ойлайтыны заңдылық.
Екіншіден - мектеп білім беру әдісіне жаңа тұжырымдамалар мен бағдарламалар жасалынып, олардың мектептегі негізгі тұлға - оқушы мен бейнесін қалыптастыруды толық қамтитын, әрі қорғайтындай болуы тиіс және жалаң теориясымен шектелмей, балалар қабілетін аша отырып, білімге құштарлықты арттыру бағыты психологиялық іс-әрекетке негізделуі. Өйткені, білім қажеттілігін терең түсініп, оны үйренуге ұмтылған бала өмірге де жеңіл бейімделеді.
Үшіншіден - оқушының бастауыш жас кезеңінен кәсіби қабілетін, оның бағдарламасын анықтау барысында жұмыстар жүргізіліп, азаматтың сапасын жеілдірсек, сонда білім беру де болашақ елдің дамуы да нәтижелі болады.
Төртіншіден - тәрбие отбасынан басталады, сондықтан ата-аналардың мектеппен байланысын күшейту керек.
Бесіншіден - мектепке құқық тәрбиесін беру мен оқыту мардымсыз. Соның салдарынан балалар өздерінің міндеттері мен құқықтарына әрдайым сүйенеді [3, 39-41 бб.].
Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту - бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Осы өзекті мәселені алдын алатын оқыту технологиялары. 12 жылдық білім беру үрдісінде мұғалім жаңа педагогикалық технологияны қолдануды төмендегідей кезеңдер арқылы іске асыра алады:
oo І кезең - оқып үйрену
oo ІІ кезең - меңгеру
oo ІІІ кезең - өмірге ендіру
oo ІҮ кезең - дамыту.
12 жылдық оқыту жүйесі - заман талабынан туындаған еліміз үшін аса маңызды бетбұрыс. 12 жылдық білім беру жағдайында мұғалімнің өмірлік және педагогикалық тәжірибесін пайдалана отырып, балаларды бірлескен әрекеттерге тартудың алуан түрлі әдістерін, өз бойындағы бар мүмкіндіктерін жүзеге асыруды ұйымдастыру мүмкіндігіне ие бола алады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Жаңа педагогикалық технология ұғымы жиырмасыншы және жиырма бірінші ғасырларла ғалымдардың ғылыми зерттеуіне арқау болды. ХХ ғасырда жазылған еңбектерде қолданылған материалдар әлі күнге дейін өз құндылығы мен сапасын жойған емес. Осы ғылыми еңбектер негізінде мәліметтер қазіргі күнде де толықтырылып, өңделіп шығарылуда.
Қазіргі таңда 12 жылдық білім беру туралы арнайы кітаптар жоқ. Бірақ біз аталған тақырыпқа байланысты мәліметтерді мерзімді басылымдардан, яғни, газет-журналдардан таба аламыз.
Мәселен, 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында мұғалімдерді кәсіби-педагогикалық дайындаудың нормативті қамтамасыз етілуі атты Республикалық семинар материалдарын және 12 жылдық білім беру журналының 2009-2013 жылдары шыққан басылымдарын айтуға болады.
Мектеп оқушыларының танымдық белсенділігі мен ізденушілік қасиеттерін қалыптастыру және дарыту мәселесіне педагогтардың, психологтардың көптеген еңбектері арналған. Мысалы, белгілі ғалым Сократ оқыту үрдісінде оқушылардың ізденімпаздығын арнайы басқарып отырудың керектігі туралы айтқан. Кейіннен бұл қағидалар Я.А.Коменский, А.Дистервег еңбектерінде дамытылды. Сонымен қатар, М.Н.Скаткиннің, И.Есимовтың, И.Я.Лернердің, М.И.Шамованың зерттеулерінде бұл мәселеге айтарлықтай көңіл бөлінді Ал Қ.Қараева, Э.Cаулеева, Қ.Наурызбаева, К.Бұзаубақова өз еңбектерінде жаңа педагогикалық технология ұғымына сипаттама бере отырып, оларды Қазақстан тарихы пәні бойынша қолдану әдістемесін көрсеткен. Д. Матрос жаңа ақпараттық технология түсінігін қарастыра келе, кез-келген әдістемелер мен педагогикалық технологиялар ақпаратты оқушыларға қайта өңдеуді ұсынатынын атап көрссетеді, демек, оның анықтамасы бойынша кез-келген педагогикалық технология - бұл ақпараттық технология [45, 93 б.]. Оқыту үдерісіндегі компьютердің маңызына өз еңбегін арнаған ғалым Г.К.Селевко: ...оқыту процесінің технологиялық негізін ақпарат пен оның өңделуі құрайтындықтан, кез-келген педагогикалық технология - бұл ақпараттық технология деп көрсетеді [46, 93 б.].
Г.Д.Жангисинаның анықтауы бойынша оқытудың қазіргі заманғы ақпараттық технологиялары оқытудың қазіргі заманғы технологияларын бағдарламалық әдістемелік жағынан интерактивті түрде қолдауды қамтамасыз ететін қазіргі заманғы компьютерлік техника, телекоммуникациялық байланыс, бағдарламалардың инструменталдық құралдарының жиынтығы [47, 29 б.]. Жоғарыдағы ғалымдардың еңбектерімен шектеліп қана қоймай, бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған мәліметтерді пайдаландым.
Зерттеу жүйесінің мақсаты мен міндеттері: Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты - Қазақстан тарихын оқытуда жаңа педагогикалық технологиялар арқылы меңгертудің ұтымды және ғылыми-теориялық әдістемесін ұсыну. Сабақты мазмұнды игертудің тиімді амал-тәсілдерін айқындау. Осы мақсаттарға жету жолында төмендегідей міндеттер қойылды:
oo жаңа педагогикалық технология арқылы қазақстан тарихын оқытудың ғылыми-теориялық негіздерін дәйектеу;
oo жаңа педагогикалық технологиялар арқылы оқытудың тиімді жолдарын ұсыну;
oo педагогикалық эксперимент арқылы жаңа педагогикалық технологияның тиімділігін дәлелдеу;
oo педагогикалық технологиялар туралы мәлімет бере отырып, олардың бір-бірінен ерекшеліктерін айқындау.
Зерттеу жұмысының мерзімдік шегі: Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасының іске асыру үшін 2011 жылдан бастап эксперименталды жұмыстар басталып, 2014 жылда жалғасын табуда.
Зерттеу жұмысының аумақтық шегі: Жамбыл облысы Байзақ ауданы Ғ.Мұратбаев атындағы мектеп-гимназиясы.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Диплом жұмысының жалпы көлемі - 65 бет. Диплом жұмысы кіріспе, екі тарау, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі, қосымшадан тұрады.
1 12 жылдық білім беру жүйесі және ондағы білім беруге
қолданылатын оқыту технологиялары
1.1 12 жылдық білім беру жүйесі - уақыт талабы.
Білім беру саласындағы мемлекеттің саясатының дамуының негізгі бағыттары - аса маңызды мәселелердің бірі. Білім беру саласы ұлттық мемлекеттің дамуын қамтамасыз ете отырып, білім беру процесіндегі ұлттық идея мен әлеуметтік негіздерді ұштастыра білу керек. Білім берудің келешегі ұлттық психология мен тарихқа негізделіп және адамның, қоғамның, мемлекеттің қажеттіліктеріне сәйкес құрылады. Ал білім беру жүйесін реформалаудың маңызды қағидалары ұлттық мәдениет пен бірлікте болуында екендігі сөзсіз.
Біз, Қазақстан Республикасы 2015-2016 оқу жылында 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуді жоспарлап отыр. Бұл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне енудің басты бір жолы. 12 жылдық білім беру жүйесі әлемнің 136 елінде қолданылады. Сонымен қатар, осы елдерде 12 жылдық білім берудің жүйелі қалыптасқан халықаралық стандарты бар. Қазіргі таңда әлемде 12 немесе 13 жылдық білім беру жүйесі қолданылады, тіпті кей мемлекеттерде 14 жылдық білім беру жүйесі құрастырылған. Жапонияда, Францияда, Америка Құрама Штаттарында, Швецияда, Канадада 12 жылдық білім беру жүйесі, Швейцарияда, Чехияда, Италияда, Германияда 13 жылдық білім беру жүйесі, ал Голландияда 14 жылдық білім беру жүйесі жүзеге асырылады. Бұл елдердің мектептерінде бастауыштың 3-6 жылдық, негізгі орта білімнің 3-6 жылдық, жоғары орта білімнің 2-4 жылдық сатылары қолданылады [4, 17 б.]
Жапония мен Қазақстан мемлекетіндегі 12 жылдық білім беру жүйесін салыстырайын. Жапонияда 12 жылдық білім беру жүйесінің 6+3+3 сатысы қолданылады: бастауыш мектеп 6 жылдық, орта мектеп 3 жылдық, жоғары мектеп 3 жылдық. Бастауыш және орта мектепте S, A, B, C, D бағалау шкаласы қолданылады. Мектептерде аптасына бес күндік оқу жүктемесі енгізілген. Оқушылардың білім деңгейін тексеру үшін тест жүйесі қолданылады. Бастауыш және орта мектептерінде оқушылардың бойына Жүрек, ақыл-ой, діл, ізгілік идеясын дамытуды басшылыққа алады. Жапонияда жоғары мектептің 5 түрі бар: техникалық мектеп, сауда мектебі, ауылшаруашылық мектебі, флоттық мектеп және қосымша мектептер.
Енді Қазақстандағы 12 жылдық білім беру жүйесіне тоқталайын. Қазақстанда 12 жылдық білім беру жүйесінің 5+5+2 сатысы қолданылады: бастауыш мектеп 5 жылдық, орта мектеп 5 жылдық, жоғары мектеп 2 жылдық. 12 жылдық мектеп экспериментінде 12 балдық шкаласы қолданылады. Мектептерде аптасына алты күндік оқу жүктемесі енгізілген.
12 жылдық білім беру стандарты Қазақстанның қазіргі орта білім беру саясатын әзірлеуде жаңа мазмұн бере, тұжырымдамалық сипатымен ерекшеленеді. 12 жылдық білім беру стандартының жалпы қағидалары Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңымен анықталып, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасымен тұжырымдалған [5, 2 б.] . 12 жылдық білім беру стандартында жаңа педагогикалық парадигма мен жаңа педагогикалық құндылықтарға өту қадамдар жасалынады.
2015 жылы 600 мың бірінші сынып оқушысы 12 жылдық білім беру жүйесі бойынша оқиды, олар үшін жаңа білім беру стандарттары әзірленуде. Алдын ала мәліметтер бойынша, 2015 жылдың 1 қыркүйегінде Қазақстан мектептерінде оқитын 2,7 млн. баланың 600 мыңы 12 жылдық білім беру жүйесі бойынша бірінші сыныпқа барады. Болжам бойынша, 2015 жылға қарай 5 сыныпта 260 мың оқушы (13 мың жинақ-сынып), 11 сыныпта - 175 мың бала (8 мың жинақ-сынып) оқитын болады [6].
12 жылдық эксперимент мектептердің білім сапасын тексеруде халықаралық PISA, TIMSS бағдарламалары бойынша тест алынады.
12 жылдықтың жүктемесін азайтудың маңызды факторларының бірі - Бейіндік мектеп профилдік оқыту бағдарламасы. Әзірленіп жатқан бағдарлама 2015 жылдан бастап жалпы білім беретін мектептердің, лицейлердің, гимназиялардың, зияткерлік мектептердің, дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептердің жоғары сыныптарына енгізіледі. Бұл мектептерге қабылдау ҰБТ негізінде жүзеге асырылады [7, 8 б.].
Қазір бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру және типтік оқу жоспарлары, 12 жылдық білім берудің оқыту бағдарламалары әзірленуде.
2015 жылға қарай бейінді мектеп профильдік оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттағы бағдарламалары әзірленіп, қайта сынақтан өтеді [8, 12 б.].
Бейінді оқыту жеке оқытуды жүзеге асыру және білім беру процесін ұйымдастыру құрылымындағы мақсатқа сай өзгерістер есебінен жүргізілуі тиіс. 12 жылдық білім беру жүйесіндегі айтулы жаңалық - мектеп шәкіртінің
тұлғасын әлеметтендіру. Біртіндеп оқушының бойында қалыптасатын әлеметтендіруді әрбір пән өз үлесін қосу арқылы іске асыратын болады. Әрине әлеметтік процесс мектептің шеңберімен шектелмейді, шынайы қоғамдық-әлеметтік-кәсіби проблемаларды шешуге шәкірттердің өздері араласа жүріп дамитын болады.
Бейінді оқытудағы мәселелердің жаңа шешімін іздеу мына істерді алға қояды [9, 13 б.]:
oo білім бердің мазмұнын оқу тәжірибесінен тыс шоғырландыруды күшейту;
oo мектепті басқа оқу орындарымен біріге жұмыс істеуге бағдарлау (мектепаралық оқу комбинаттары, кәсіптік мектептер, кәсіптік лицейлер, колледждер, жоғарғы оқу орындары);
oo мектеп оқушыларын олардың қабілеттерін, икемділіктерін, қызығушылықтарын және нарық сұранысын есерсе отырып, вариативтік негізде бейінді даярлаумен қаматамасыз ету;
oo нақты мамандық таңдау үшін еңбек нарығы, мамандықтар әлемі туралы ұғымдарды қалыптастыру.
Жалпы білім беретін мектептің жоғары сатысында бейінді оқытудың мақсаты кәсіби бағдарлау білігін қалыптастыру болып табылады:
oo білім ортасын өнімді меңгеру;
oo белгілі бір салада өзін-өзі таныту;
oo белгілі бір мамандық таңдау, оқытудың мақсатын анықтау;
oo сыртқы және ішкі ресурстарды тиімді қолдана білу;
oo өзгермелі еңбек нарығы жағдайында білім ашуын жалғастыру туралы шешім қабылдау;
Сондықтан бейінді оқытудың негізі міндеті мынандай болып табылады:
oo Кәсіптік бейімділік пен еңбекке баулуды жетілдіру, оқу үрдісін жаңа технологиялармен жарақтандыру;
oo Оқушылардың қабілеттерін және нақты мүмкіндіктерін айқындап, дамыта түсу;
oo Бейінді оқыту жүйесіндегі тиімді және сенімді құрал болуға тиісті білім сапасын бағалау ісін жүйелеу;
oo Оқытуды бейінді саралауға, дербестендіруге жағдай жасау;
oo Орта мектептің өзінде-ақ әртүрлі пәндерді тереңдете оқыту арқылы оқушылардың қызметін мамандық таңдауға үйлесімді бағдарлау қажет.
Оқушылар өзіне қажетті кәсіпті саналы түрде таңдауға даярлаудың мынандай кезеңдерден өтеді [10, 651-653 бб.].
1. Уағыздау кезеңі (9-10 сынып) - кәсіптік бағдарлаудағы оқушылардың білімге қатысты сұраныстарын айқындап, жоғары мектепте бейінді оқытуды таңдауына байланысты шешім қабылдауға дайындығын бағалауды көздейді.
2. Негізгі кезең (11 сынып) - қызмет түрлерін үлгілеу.
3. Аяқтау кезеңі (12 сынып) - бейінді оқыту.
Кәсіптік бағдарлаудың уағыздау кезеңі оқушылардың білімге қатысты сұраныстарын айқындауға мүмкіндік береді. Кәсіптік бағдардың негізгі кезеңінде оқу ісі әрі қарай білім алу үшін бейінді оқытудың бағытын таңдау туралы шешім қабылдау тәсілімен жүргізіледі. Бұл кезеңде білім қызметінің жеке траекториясы анықталады (бейінді бағдардың барлық субьектілерімен өзара іс-қимыл жасайтын сынып жетекшісі, мектеп психологы, әлеуметтік педагог, жетекші, үйлестірушінің көмегі арқылы), кәсіп таңдаудың негізгі шектеулері, денсаулық мүмкіндіктері айқындалады [11, 13 б.].
12 жылдық оқытудың моделі бойынша оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар, электронды оқулықтар шығару, коррекциялық білім беру ұйымдары үшін оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарды аудару және бейімдеу іске асырылады. Оқулықтарды әзірлеу мен сынақтан өткізу функциялары бөлінеді. 2014 жылы 12 жылдық оқыту моделі бойынша оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар әзірленеді.
2014 жылы 12 жылдық оқыту моделі бойынша 1, 5, 11 сыныптың, 2015 жылы 2, 6, 12 сыныптың, 2016 жылы 3, 4, 7 сыныптың, 2017 жылы 8, 9, 10 сыныптың оқушылары үшін баламалы оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар дайындалады. Осыған байланысты 12 жылдық білім берудің моделін бөліп қарастыруға болады [12, 344-345 бб.].
12 жылдық білім беру моделі мақсаты, міндеттері және тұжырымдамалардан тұрады. 12 жылдық білім берудің мақсаты - 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасауды, жалпыға арналған білімнен, білім әркімге өмір бойы үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз ету.
Қазіргі мектептің білім мазмұнын ізгілендіру мен даралауға айқын бет бұру мынадай міндеттерді жүктейді [13, 42 б.]:
oo оқушының жеке тұлға ретінде және іс-әрекет субъектісі ретінде мақсатты, тұрақты және дәйекті дамуына жағдай жасау;
oo оқушылардың белгілі бір білімді таңдауы мен меңгеруін, олардың оқу үрдісі кезінде таңдау мүмкіндіктері мен құқықтарын қамтамасыз ету;
oo оқу-тәрбие үрдісінде ынтымақтастық педагогикасының ізгі қатынастарын орнықтыру;
oo білім мазмұнын барынша ізгілендіруді қамтамасыз ету;
oo психологиялық білім берудің бастапқы негіздерін қалыптастыру;
oo білім мазмұнының инварианттық және вариативтік компоненттерінің арасындағы гуманитарлық және жаратылыстану-ғылыми білімдердің диалектикалық бірлігін қамтамасыз ету;
oo оқушылардың оқу жүктемесін тұрақтандыру.
Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық орта жалпы білім беру Тұжырымдамасы - жалпы орта білім беру жүйесінің мақсаты, міндеттері, ұйымдастыру ұстанымдары мен бағыттары бейнелетін негізгі құжат болып табылады [14, 1 б.].
Тұжырымдаманың мақсаты - 12 жылдық мектеп жағдайында Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру жүйесін жаңарту жолдары мен дамыту стратегиясын айқындау.
Тұжырымдаманың міндеттері:
1. 12 жылдық мектептегі білім беру мақсатын, міндеттерін, құрылымын, мазмұнын және оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ерекшеліктерін ашып көрсету;
2. 12 жылдық білім беруге көшудің қаржылық-экономикалық негіздемесін дайындау.
3. Осы Тұжырымдаманың күтілетін нәтижелерін анықтау;
Тұжырымдама төмендегі бөлімдерден тұрады:
1. Әлемдік үрдістер мен отандық тәжірибеге сүйене отырып, 12 жылдық жалпы орта білім беруге көшудің негіздемесі.
2. 12 жылдық жалпы орта білім берудің мақсаты мен күтілетін нәтижелері.
3. Жалпы орта білім беру құрылымы.
4. Білім беру мазмұнын жаңартудың негізгі бағыттары.
5. Білім беру процесін ұйымдастырудың ерекшеліктері.
6. Педагогикалық кадрлар.
7. Білім берудің күтілетін нәтижелерін бағалау жүйесі.
8. Жалпы орта білім беру жүйесін басқару.
9. 12 жылдық жалпы білім беру тұжырымдамасын іске асыру жағдайлары.
Қазақстандық оқулықтармен қатар, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі рұқсат еткен оқулықтар тізіліміне енген тарих, оның ішінде Қазақстан тарихы ғылымы бойынша анағұрлым сапалы шетелдік оқулықтар да пайдаланылатын болады.
2015 жылы жалпы білім беретін білім беру ұйымдардың барлық оқушылары жергілікті бюджет есебінен тегін оқулықтармен және сандық білім беру ресурстарымен қамтамасыз етіледі [15, 47 б.].
Мемлекеттің жалпыға міндетті білім беру стандартының басты идеясы қалыптасқан түйінді құзыреттіліктер түріндегі күтілетін білім беру нәтижелерін талаптар қою болып табылады. Құзырет - оқушының жеке және қоғам талаптарын қанағаттандыру мақсатындағы табысты іс-әрекетіне қажетті білім дайындығына әлеуметтік сұраныс. Құзыреттілік - іс - әрекетті жүзеге асыру қабілетінде байқалатын тұлғалық қасиет. Болашақ 12 жылдық мектептегі білім сапасы - экономикасы дамыған демократиялық қоғам жағдайында әр түрлі салада мәселені өздігінше шешуге мүмкіндік жасай алатын оқушылардың білім алу нәтижесінде жеткен жетістігі деп түсінеміз.
Қазақстандағы білім беру практикасындағы жалпы орта білім беру мемлекеттік стандартындағы негізгі компонеттердің бірі базистік оқу жоспары болып табылады. Білім берудің деңгейін, сыныптар бойынша білім берудің мазмұнын игеруге бөлінетін оқу уақытын, оқу пәндері мен білім беру саласының құрамын, білім алушылардың оқу жүктемесінің көлемін анықтайтын нормативтер шеңберін тағайындайтын базистік оқу жоспары. Базистік оқу жоспары инвариантты және вариативті (жылжымалы) бөлімдермен ерекшеленеді.
Инварианттық оқу жүктемесінде білім беру мазмұны
міндетті түрде барлық оқушылар үшін қордаланып берілген. Блоктық пәндер жиынтығында білім берудің негізгі компоненттері (ақыл-ой, адамгершілік, еңбек, коммуникативтік, эстетикалық дене) оқу жоспарына сәйкес білім берудің инварианттық мазмұнында блок түрінде беріледі, математика, жаратылыстану, қоғамтану, өнер, дене және еңбекке даярлау.
Вариативтік оқу жүктемесінде мазмұнын ата-аналардың және балалардың мүмкіндіктерімен күшіне сай қажетін ескере отырып мектеп қарастырады. Оқу жүктемесінің ішкі құрылысы баланың жасына тәуелді. Бастауыш сыныптарда вариативтік бөлігі әр сыныпта екі-үш сағаттан қосымша сабақ жүргізу арқылы оқу уақытымен жүзеге асады. Оларды өз тандауы бойынша әр сабақтарды негізінен жалпы-мәдени іскерлік қалыптастыруға бағыттап қолдануға болады. Вариативтік бөлімінің екінші сатысы әр сыныпта бес сағаттан факультативтен тұрады. Таңдауы бойынша мектепте вариативтік бөлімнің үшінші сатысы көпқырлы пәндер мен курстардан тұрады. Инварианттық және вариативтік бөлігі оқытудың әртүрлі бірдей емес.
Бастауыш сыныпта инварианттық бөлігі 89%-ын құраса барлық оқу жүктемесінің 11%-ы вариативтік бөлігі құрайды. Инварианттық және вариативтік бөлігі орта және жоғары сатылары 85%-ы және 15%-ы, 44,8%-ы және 55,2%-на. тең Жалпы білім беретін мектептердің сатылық ерекшелігі базалық курспен анықталады, оқу жүктемесінің вариативтік және инварианттық қатынасы және мазмұндық құрылымы вариативтік бөлігін құрайды. Осы ерекшеліктер үш базистік оқу жоспарды мемлекеттік базистік жалпы орта білім беретін оқу жоспарын жеке қарастырады. Мектепті бітіргеннен кейін өз қызығушылығымен тандауы бойынша оқуды (профильды) көпқырлы мектептің бірінде жалғастырады. Көпқырлы мектеп ғылыми-жаратылыстану (лицей бағдарламасы бойынша) гуманитарлық-эстетикалық (гимназия бағдарламасы) және кәсіби-техникалық бағытта ұйымдастырылуы мүмкін [16, 91-94 бб.].
12 жылдық орта білім берудің көздеген мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес осы стандарт негізінде мынадай білім беру нәтижелері регламенттелген [17, 17 б.].
oo Білім алушыларды әлеуметтендіру - бағдарлану және құндылықтар жүйелері түріндегі тұлғалық нәтижелер;
oo метапәндік нәтижелер - оқу - тәрбие үрдісінің шеңберіндегі және нақты өмір жағдайларындағы мәселелерді шешу кезінде қолданылатын іс - әрекеттің әмбебап тәсілдері ретінде қалыптастырылған түйінді құзыреттіліктер;
oo пәнді оқыту нәтижелері - игерілген білім, іскерлік, дағды және білім беру салалары бойынша құзіреттіліктер.
Білім беру нәтижелерінің үш түрін бөліп алу идеясы, оқу пәндері оқытуды ұйымдастыру, пән аралық өзара ықпалдастық, мектеп социумның өзара әсерін ұйымдастыруға бағдарланған нәтижелерге жетуге бағытталады.
Тарих ғылымы мен практикасында 12 жылдық білім беру мазмұны мен ерекшеліктері, тиімді ұйымдастыру мәселесі толық зерттелмегені анықталды. Бүгінгі таңда алдыңғы қатарлы елдердің барлығы оқуға жалпы білім берудегі жаңа жүйені ұсына отырып, көп жылдық білім беруге көшуде. Яғни, 12 жылдық жалпы білім берудегі жеке тұлғаны қалыптастырудың жаңа жүйесімен негізгі заманғы білім мен тәжірибенің ең тиімді мүмкіндіктері, жолдарын зерттеп, оны ұтымды түрде білім беруге енгізу қажеттігі арасында қарама-қайшылықтар бар екендігі байқалады.
Осындай қарама-қайшылықтардың айқындалуы зерттеудің проблемасын анықтады: Ол 12 жылдық білім беру жүйесіне ауысудың халық санына, мемлекет экономикасына зиянсыз енгізілуі және бұны жүзеге асыру үшін тиімді әдіс-тәсілдер мен жолдарын табу. Қазіргі тарих қоғамдастығының алдында білім берудің жаңа моделін құрудың, сынақтан өткізу мен өткізудің ауқымды міндеттері тұр. Құрастырылып отырған мәселенің көкейкестілігі, оның теория және практика жүзінде жеткілікті зерттелмеуі және зерттеу проблемасын шешу уақыты қажет ететін ауқымды жұмыс болып табылуда.
Қоғамда орын алып жатқан әлеуметтік-экономикалық және саяси қатынастар білім беру ісін түбегейлі өзгертіп, оның тарихи тамырын қайта қарап жаңғыртуды талап етеді. Өткеніміз бен болашағымыздың өркендеуіне жол ашады. Өйткені ұлт тағдыры, халқымыздың әл-ауқатының жақсаруы жас ұрпақтың білім деңгейіне, мәдениетіне, өмірде өз таңдауларын дұрыс жасауға, қоғамдық қатынастарға, оны дұрыс ұйымдастыру қабілетіне тікелей байланысты. Бұл көзқарастың білім жүйесінде өзіндік маңызы зор.
Қазақстандағы білім беру жүйесінің қалыптасуы мен дамуы қазақ мемлекеттігінің құрылу кезеңінен бастап ұзақ уақыт бойы елдегі болып жатқан саяси-әлеуметтік және мәдени өзгерістердің көрсеткіші болып табылады.
Әдетте бұл жеке мемлекеттің білім жүйесіндегі реформалармен тығыз байланысты, қай кезде болмасын білім беру зейіндік оқытуға негізделген. Жүргізілетін реформалар тереңдігі, ауқымды, сол қоғамның білім беру мәні бойынша алған ұстанымына байланысты. Осы тұрғыдан еліміздің білім беру жүйесі ХХІ ғасырдың жаңа талаптарына сай болу мақсатында үлкен бетбұрыс алдында тұр. Өткен ХХ ғасырда білім беруді ұйымдастыру Ғылым-өндіріс-білім атты мәдени макроүлгі аясында жүрді. Ал аяқ басқан ғасырымызда білімді ұйымдастыру Мәдениет - білім - тарих макроүлгі аясында болғандықтан, білім беруге деген жаңа көзқарас туды. Білім мәдениеттің бір бөлігі ретінде төрт жақсы сипатта болатындығы ескерілуде. Дәлірек айтсақ, білім-жүйе, білім-үрдіс, білім-нәтиже. Осы төрт құрамдыны бір тұтас қарастырғанда ғана бүгінгі тарихи кезеңге сай білім мәні шығады. ХХІ ғасырдың ақпараттар ғасыры, адам ғасыры деген сипаттамасына жүгінсек, білім адам және ақпарат қорын қалыптастырудағы негізгі фактор болып табылады. Сондықтан білімнің жаңа ғасырдағы мәні [18, 17 б.].
Оның жеке тұлға тағдырындағы мәнділігімен жеке мемлекеттің қауіпсіздігін әлеуметтік, рухани, мәдени өрлеу арқылы қамтамасыз етумен және жалпы адамзаттың өркендеуіне ықпал етумен сипатталады. Білім беруге деген жаңа көзқарас тұрғысынан оның сапасы да жаңаша пайымдалуда. Бұл негізінен білімнің төрт сипатын бірге тұтас қарастыра отырып, оның ішінде білімнің құндылық ретіндегі және білімнің нәтиже ретіндегі қырларына аса мән берумен байланысты. Осыған орай білім жүйесінің соңғы нәтижесі оқушының жеке пәндер бойынша алған білім, білік дағдыларымен қоса, оларды пайдалану арқылы қалыптасып дамытылатын өмірлік дағдылар, құзырлықтар болып табылады. Әлемдік білім кеңестігінде қалыптасып қалған осындай жаңа үрдістер еліміздегі жалпы білім беруде жаңа бетбұрыстың болу қажеттігін тудырды. Осы себепті білім беру мен тәрбиедегі басты өзгеріс Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық бейінді білім беруге байланысты педагогикалық-психологиялық негіздерін қалыптастыру болып табылады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың соңғы екі жылдан бері Республика мектептеріндегі білім беру мен тәрбие жұмысын жақсартудағы қатаң талабы бүкіл Республикамыздың білім саласын жаңаша ұйымдастыру міндетін қойып отыр. Бізге экономикалық қоғамдық жаңару қажеттілігіне сай келетін осы заманға білім беру қажет деп атап көрсетті 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты Қазақстан халқына жолдауында [19, 2 б.]. Кеңес дәуірі кезіндегі білім беруде тұлға тек білімді меңгеруші, халықтың мәдениетін тасымалдаушы және көрсетуші болып табылады. Ал қазіргі 12 жылдық мазмұндағы бейінді білім берудің өзіндік ерекшелігі бар, ол тұлғаның жан-жақты дамуына жағдай жасай отырып денсаулығын нығайту мен өзінің қоғамдағы орны мен рөлін, кәсіби қызығушылығы мен бағыттылығын еркінше таңдау, әрі меңгеру болып табылады.
Қазақстан Республикасының 2015 жылғы дейінгі білім беруді дамыту стратегиясына сәйкес 12 жылдық білім беруге ауысудың басым бағыттарының бірі-тиімді қызмет ететін білім беру үлгісін қалыптастыру, Қазақстанның дамыған елдер арасында лайықты орын алуына мүмкіндік беретін оқыту мен кадрларды даярлаудың жоғары сапалы деңгейіне қол жеткізу болып табылады. Қазақстанның болашағын ойласақ-ұлттық даму, өмір сүру ерекшеліктеріне сай ұлттық мектептер қалыптасуы шарт, себебі, әр елге немесе әр мемлекетке бірдей бірқалыпты педагогикалық теория да, білім жүйесі болуы да мүмкін емес. Болашақ 12 жылдық мектеп қандай болуы керек, оның ерекшелігі неде?
Біріншіден - ол Қазақстан мемлекетінің мүддесіне сай болуы міндетті, олай болса ұлттық тәрбие алған бала өз елінің қамын ойлайтыны заңдылық.
Екіншіден - мектеп білім беру әдісіне жаңа тұжырымдамалар мен бағдарламалар жасалынып, олардың мектептегі негізгі тұлға - оқушы мен бейнесін қалыптастыруды толық қамтитын, әрі қорғайтындай болуы тиіс және жалаң теориясымен шектелмей, балалар қабілетін аша отырып, білімге құштарлықты арттыру бағыты психологиялық іс-әрекетке негізделуі. өйткені, білім қажеттілігін терең түсініп, оны үйренуге ұмтылған бала өмірге де жеңіл бейімделеді.
Үшіншіден - оқушының бастауыш жас кезеңінен кәсіби қабілетін, оның бағдарламасын анықтау барысында жұмыстар жүргізіліп, азаматтың сапасын жеілдірсек, сонда білім беру де болашақ елдің дамуы да нәтижелі болады.
Төртіншіден - тәрбие отбасынан басталады, сондықтан ата-аналардың мектеппен байланысын күшейту керек.
Бесіншіден - мектепке құқық тәрбиесін беру мен оқыту мардымсыз. Соның салдарынан балалар өздерінің міндеттері мен құқықтарына әрдайым сүйенеді.
Қазақстан орта метептің мақсаты оқу мерзімін ұзарта отырып, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар аясында, оқушылардың білімділігін, өзгермелі, бәсекелік ортада табысты қызмет жасау қаділеттілігін өзін-өзі дамытуға және көздегенін іске асыруға бейімділігін қалыптастыру, білім мазмұнын ізгілендіру, білім беру мен басқару тәсілдерін жетілдіру, білім сапасын бағалаудың халықаралық стандарттары мен нормаларына көшу, әлемдік білім кеңістігінде біртіндеп ықпалдастыру көзделуде. Қазақ елінде мектеп ашу, сауаттандру ісіне талдау жасасақ, бізде жаңа ХХІ ғасырдың басынан бастап жас ұрпаққа білім беруді, одан әрі жетілдіруді немесе 12 жылдық оқытуды ұйымдастыру қажеттілігін өткен тарих белестері дәлелдейтін сияқты [20, 31 б.].
12 жылдық білім беру жүйесіндегі басты артықшылық-баланың тек қана білім алып қана қоймай, бейімі мен икемділігіне, таңдайтын мамандығына қарай алғашқы кәсіби бағдар алып шығуында жатыр. Яғни, ХІ-ХІІ сыныптардағы білім мазмұнымен кіріктіріледі. Оқушы мен ұстаз арасында өзара түсінік пен ықпалдастыққа негізделген оқыту процесі оқушының ойлау жүйесінің ойлау, құндылық бағдарының айқындалуына, қарым-қатынас жасай білу дағдысының қалыптасуына ықпал етеді. Нәтижесінде оқушының танымдық қабілетінің деңгейін өсіріп, ойлау қабілетін арттырып, ақпаратты қабылдап қана қоймай, оны талдап оған өзіндік тұжырым жасай алатын дәрежеге қол жеткізеді. Бұл үдіс 12 жылдық білім беру жүйесінде білім мазмұнын түбегейлі жаңартумен қатар оқытудың тың әдісімен дүниеге әкеледі.
12 жылдық білімге көшуде мектеп алдында негізгі үш бағытты басшылыққа алады. Олар: бірінші бағыты - оқушының жеке қабілетін есепке ала отырып, жеке даралық бағытта оқыту, екінші бағыты - оқушының потенциалдық мүмкіндіктерін есепке ала отырып, жеке даралық бағытта оқыту, үшінші бағыты - ішкі қажеттіліктерді есепке ала отырып, жеке даралық бағытта оқыту. Ал бұл бағыттарды жүзеге асыру үшін мұғалім негізгі үш компонентпен таныс болуы тиіс. Олар: инварианттық компонент - мемлекеттің базалық оқу стандарты жүйесіндегі талаптар мен мазмұндарға жауап беретіндей жалпы міндетті оқу жоспарының бөлімін меңгеру. Профильдік компонент - профильдік оқу стандарты талаптарының мазмұнында көрсетілгендей оқу курстарының тереңдігін, оқытылатын пәндердің өзара байланыстылығын меңгеру. Тұлғалық компонент - оқушылардың өзіндік зерттеушілік дағдыларын қалыптастыруға байланысты мектеп ұсынған арнайы тағдау курстарын, оқу жоспарларын меңгеру.
12 жылдық білім беру барысында бейіналды және бейіндік оқыту үлгілері қолданылады. Бейіналды даярлық 9-10 сыныптарда, 11-12 сыныптарында бейіндік оқыту жүзеге асырылады. Бейіндік оқыту жаратылыстану-атематикалық, әлеуметтік-гуманитарлық және технологиялық бағыттар бойынша асырылады. Әр жыл сайын мектеп бітіруші түлек алдында бірнеше сұрақтар туындайды, ол Кім боламын?, Қандай мамандық таңдап оқуға барамын, 15-20жылдан кейін таңдаған мамандығыма деген сұраныс болады ма? ХХІ ғасырдың орта шегінде қарай қоғам мамандыққа қандай талап қояды? деген сан алуан сұрақтар шешімін таба алмай, оқушы өз таңдауын дұрыс жасайды ма?, әлде таңдауы қате болып шығады ма деген күдік әр біреуін толғандырады. Сондықтанда Кім боламын? деген сұрақ жанында қандай болуым керек немесе қажет деген сауал туындап отырады. Ал, бүгінгі таңда бәсекеге қабілетті болуы өте маңызды болып табылады.
12 жылдық білім берудің басты максаты мен күтілетін нәтижесі: өзінің және қоғамның мүддесінде өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзыретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру.
Білім берудің күтілетін нәтижелері белгіленген мақсатқа сәйкес мектеп түлегінің негізгі құзырлылығы төмендегіше аныкталады [20, 33 б.]:
oo Құндылықты-бағдарлы құзыреттілік - оқушының қоршаған ортаны бірдей қабылдайтын кабілеті, жоғары әдептілік. кұндылықтар негізіңде жасампаз коғам өмірінде өзінің рөлін таба білу біліктілігі, азаматгылығы мен елжандылығы.
Бұл құзыреттілік өмірдегі түрлі жағдайларда шешім қабылдай білу білігін қамтамасыз етеді. Ең бастысы, өзінің Отаны Қазақстан патриоты болу, азаматтык, белсенділігін көрсету, саяси жүйені түсіну, болып жатқан әлеуметтік жағдайларға баға бере білу.
oo Мәдениеттанымдық құзыреттілік - жалпы адамзаттық мәдениет жетістіктері негізіндегі іс-әреқет тәжірибесін және қоғамдағы дәстүрлер мен жеке, отбасылық және әлеуметтік өмірдік мәдениет негіздерін, этномәдениеттік құбылыстарды игеруге мүмкіндік беретін ұлттық ерекшеліктерін тани білу.
Адам мен қоғамның дамуындағы ғылымның рөлін түсіну. Өзі халқының мәдениеті мен әлемнің мәдени көптүрлілігін түсінуге және бағалауға мүмкіндік беретін мәдени-демалыс кызметін тиімді ұйымдастыру тәсілдерін игеру; рухани келісім мен толеранттылық идеяларына бейім болу.
oo Оқу-танымдық құзыреттілік - оқушының зерттеу әрекеті мен өзіндік оқу-танымдық процесін қамтамасыз ететін кешенді құзырлылық.
Бұл құзырет өзінің білімділік қызметін ұйымдастыра білуді, тиімді жоспарлай білуді, сәйкес функционалдық сауаттылық талаптары негізіндегі білімді игеруде әлемнің ғылыми бағытын түсінуге ізденушілік - зерттеушілік әрекет дағдыларын игеруге мүмкіндік беретін өзінің әрекетіне талдау және қорытынды жасау тәсілдерін карастырады.
oo Коммуникативті құзыреттілік - адамдармен өзара әрекет пен қарым-қатынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жүмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік рөлдерді орындауды, өмірдегі нақты жағдайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана алу білігін, мемлекеттік тарих ретінде қатынас дағдылары болуын қарастырады.
oo Ақпараттық технологиялық құзыреттілік - бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу, талдай, тандай білу, өзгерте білу, сақтай білу, білім мен ақпаратты ақпараттық технологиялар мен техникалық объектілердің көмегімен жеткізуді жүзеге асыра білу және интерпретациялау білігі.
oo Әлеуметтік-еңбек құзыреттілік - отбасылық, еңбек, экономикалық, саяси, қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді азаматтық-қоғамдық тәжірибе мен білімге ие болуды білдіреді.
Бұл құзырет әлеуметтік қоғамдық жағдайларға накты талдау жасай білуді, шешім қабылдай білуді, түрлі өмірлік жағдайларда жеке басына және қоғам мүдде сіне сәйкес ықпал ете білуді қарастырады.
oo Тұлғалық өзін-өзі дамыту құзыреттілік. Бұл құзырет отбасылық, енбек, экономикалық және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді азаматтық-қоғамдық қызмет білімі мен тәжірибесінің болуын білдіреді.
Құзырет нақты әлеуметтік - қоғамдық жағдайларға таддау жасай білуді, түрлі өмірлік жағдайларда (өзінің мүмкіндігін нақты перспективалық жоспарлаумен салыстыра білу және қызметін өзіндік қадір - қасиет сезімімен ұйымдастыра білу, өзінің өмірі мен ісіне жауапты қарау) жеке және қоғам пайдасына сәйкес шешім қабылдауды және ықпал етуді қарастырады [21, 9 б.].
Қорытындылай келе, көзделіп отырған 12 жылдық білім беру саласында ауысу барысындығы сабақтастық, әсіресе бейіндік бағытта оқыту арасында байланыстың бар екендігін және зерттеу мәселесі күрделі болғандықтан, оның барлық салаларын қамтып шығу мүмкін емес, 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу, жалпы елеміздегі білім беру жүйесінде сан түрлі кемшіліктерден арылуға жол ашады, өз алдына ел болған қазақ елінің ұлттық ерекшеліктеріне көңіл қойып, ой жіберуге және ұлттық медениетін, әдет-ғұрпын жете білуге, зерттей түсуге мүмкіндк береді. Әлемдік білімге зер салып жете білуге мейлінше көңіл аударуға мүмкіндік туғызады деп ойлаймыз және білім берудегі кездесетін олқылықтарды жою сияқты мәселелерді зерттеу келешектің ісі болып табылады.
1.2 12 жылдық білім беруде қолданылатын жаңа технологиялар және оларды қолданудың ерекшеліктері
Елбасымыздың Қазақстан - 2050 стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Жолдауының негізгі тірегі - әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру болып табылады. Бәсекеге қабілетті отыз елдің қатарына қосылу үшін қазақ елінің болашағы жастардың білім алуына ерекше көңіл бөліп отыр.
Оқушылардың сапалы білім алуы мен дамуына мектеп мұғалімдері жаңа инновациялық, педагогикалық технологияларды қолданады. Ең алдымен, технология ұғымына анықтама беріп өтейін.
Технология дегеніміз - белгілі бір процестерді жүзеге асыру әдістері жайындағы білімдердің жиынтығы [21, 7 б.].
Технология дегеніміз - оқу процесін жандандыру мақсатында ұйымдастырылған, белгілі бір мақсатқа жұмылдырылған, алдын ала ойластырылған ықпал мен әсер [22, 11 б.].
Технология дегеніміз - оқу процесін ойдағыдай жүзеге асырудың мазмұнды техникасы [23, 10 б.].
Технология дегеніміз - білім алудың жоспарланған нәтижелерге жету процесінің сипаттамасы [24, 31 б.].
Сонымен, жаңа технология дегеніміз - педагогикалық шеберлікті жетілдірудің жолдары деген қорытынды жасауға болады.
Оқыту үрдісінде жаңалықтар пайда болуда, оларды зерделеп, талдап, нәтижелі болса, іс тәжірибеде қолданылады. Қазіргі кезде орта мектептердің оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам педагогикалық технологиялар қолданылып жүр. Бұл технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан, мектептегі әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Сол себепті, 12 жылдық оқыту жүйесінде оқушыларға білім беру сапасын арттыруда төмендегі технологияларды кеңінен қолданады:
oo жазу мен сызу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясы;
oo модульдік оқыту технологиясы;
oo электронды оқыту технологиясы;
oo мультимедиалық оқыту технологиясы.
Аталған мәлімет Байзақ ауданы Ғ.Мұратбаев атындағы мектеп-гимназиясынан алынды. Қазіргі таңда мектеп-гимназиясында эксперименталды жұмыстар жүргізілуде. Мұнда арнайы мультимедиалық бірнеше кабинеттер бар. Барлық кабинеттер интерактивті тақта, моноблоктармен қамтылған (Қосымшадағы суреттерге қараңыз).
Мұнда оқушының әрекеті - технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс. Тапсырмаларды, білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала отырып, әртүрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрлері қолданылады. Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
Жаңа инновациялық-педагогикалық технологиялардың тиімділігі - мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен бірлесіп, шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіншілік береді. Қазіргі ғылымдану ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz