Медициналық мақтаны орамдау технологиялары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КЕАҚ

ФАРМАЦИЯ МЕКТЕБІ

Инженерлік пәндер кафедрасы

Инженерлік пәндер кафедрасы
отырысының хаттамасы №__ _____
2021 ж. қорғауға жіберілді,
кафедра меңгерушісі, фарм.ғ.к.,
доцент Кожанова К.К.

БАЙҒАНИ АЯНА ЖАСҰЛАНҚЫЗЫ
4 КУРС ТФП 18-005-2К

МЕДИЦИНАЛЫҚ МАҚТАНЫ ОРАМДАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ САПАСЫН БАҒАЛАУ

5B074800 Фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығы бойынша техника және технология бакалавры дәрежесін алуға арналған дипломдық жоба

Дипломдық жоба жетекшісі:
х. ғ. к., доцент Албаева Ж.Т

Нормабақылаушы:
х. ғ. к., доцент Албаева Ж.Т

Алматы, 2021
С.Ж АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КЕАҚ

5В074800 Фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығы

СТУДЕНТТІҢ ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАСЫНА ТАПСЫРМА

Байғани Аяна Жасұланқызы

1. Жобаның тақырыбы: Медициналық мақтаны орамдау технологиясын әзірлеу және сапасын бағалау
Инженерлік пәндер кафедрасы отырысында 18 қазан 2021 ж. протокол №6 бекітілді
2. Студенттің аяқталған жобаны өткізу күні ____________ 2022 ж.
3. Жобаға арналған бастапқы деректер:
3.1 Нысан - орамдау материалы
3.2 Зерттеу нысаны - орамдау технологиялық процесі
3.3 Негізгі аппарат - медициналық мақтаны орамдау аппараты
4 Дипломдық жоба мазмұны:
4.1 Кіріспе
4.2 Әдебиеттік шолу
4.3 Медициналық мақта сипаттамасы, классификациясы
4.4 Медициналық мақта өндіруге арналған шикізат
4.5 Медициналық мақтаның қаптамасы, түрлері
4.6 Технологиялық процесс бөлімі
4.7 Медициналық мақтаны орамдау технологиясын таңдау
4.8 Медициналық мақтаны жаңа орамдау технологиясын әзірлеу және сапасын бағалау
4.9 Орамдау технологиясын автоматтандыру
4.10 Еңбекті қорғау
4.11 Экономикалық бөлім
4.12 Қорытынды
4.13 Пайдаланған әдебиеттер тізімі
5 Қосымша (инженерлік бөлім, нормативті документтер):
5.1 Технологиялық сызба
5.2 Аппаратуралық сызба
5.3 МЕМСТ 5556-81 Гигроскопиялық медициналық мақта. Техникалық шарттар

Тапсырманы алу күні _____ _____________ 2021 ж.

Тапсырманы орындауға алдым ____________ Байғани А.Ж.
(қолы)
Дипломдық жоба жектекшісі______________ Албаева Ж.Т.
[(]қолы[)]
КҮНТІЗБЕЛІК ЖОСПАР

І№
Дипломдық жоба кезеңінің тақырыбы
Дипломдық жоба кезеңін орындау мерзімі
Ескерту
11
Әдеби және аналитикалық шолу
Қараша, 2021

22
Жоба тақырыбы бойынша процессті таңдау және талдау жасау
Желтоқсан, 2021

33
Орамдау материалын таңдау
Қаңтар, 2022

44
Орамдау технологиялық процесінің сипаттамасы және сапасын бағалау
Наурыз, 2022

55
Технологиялық сызба, аппаратуралық сызба
Сәуір, 2022

66
Технико-экономикалық көрсеткіштерді анықтау
Мамыр, 2022

77
Дипломдық жобаны рәсімдеу, рецензиялау
Мамыр, 2022

88
Дипломдық жобаны мемлекеттік емтихан комиссиясына тапсыру
Маусым, 2022

Дипломдық жоба жектекшісі _____________ Албаева Ж.Т.
(қолы)

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

КІРІСПЕ

1
ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ

1.1
Таңу материалдары мен құралдарының сипаттамасы, жіктелуі

1.2
Медициналық мақта: жалпы сипаттамасы, қолданылуы және жіктелуі

1.3
Медициналық мақтаның физика-химиялық көрсеткіштері

1.4
Медициналық мақта өндірісіне арналған шикізат

1.5
Орамдау процесі. Қаптама және оның түрлері

1.6
Қазақстан Республикасының медициналық мақта нарығына шолу

2
ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

2.1
Медициналық мақтаны орамдау технологиялары

2.2
Медициналық мақтаны орамдау технологиясын таңдау

2.3
Медициналық мақтаны орамдау технологиясын әзірлеу

2.4
Таңдалған технология бойынша алынған медициналық мақтаның сапасын бағалау

3
АВТОМАТТАНДЫРУ БӨЛІМІ

3.1
Орамдау технологиясын автоматтандыру

4
ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ

5
ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМША

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Осы дипломдық жобада төмендегі нормативтік құжаттардан сілтемелер қолданылды:
1. МЕМСТ 5556-81 Гигроскопиялық медициналық мақта. Техникалық
шарттар
2. Государственная фармакопея Республики Казахстан. - Алматы:
Издательский дом Жибек жолы, Т. 3. - 2014. - 872 с.
3. Қазақстан Республикасының дәрілік заттардың, медициналық
бұйымдардың мемлекеттік тізілімі
4. МЕМСТ 12301-2006 Картоннан, қағаздан және құрама материалдардан
жасалған қораптар. Жалпы техникалық шарттар

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР

Осы дипломдық жобада келесідей қысқартулар мен белгілеулер пайдаланылды:

ISO
(ИСО)
- International Organization for Standardization
- (Стандартизация бойынша халықаралық ұйым)
ЖШС
- Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ҚР
- Қазақстан Республикасы
ТЭН
- Технико - экономикалық негіздеме
МЕМСТ
- Мемлекеттік стандарт

КІРІСПЕ

Дипломдық жоба медициналық мақтаны орамдау технологиясын әзірлеуге және оның сапасын бағалауға арналған.
Жобаның өзектілігі: Қазақстанның мемлекеттік саясаты бәсекеге қабілетті өнім алуға бағытталған, өйткені отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру Қазақстан экономикасының тұрақтылығына әсер етеді, импортты алмастырудың қажетті шарты болып табылады [1]. Қазіргі таңда еліміздегі ақ алтынның отаны саналатын Түркістан облысының мақта кластері аймақтық және халықаралық нарықтағы табысты бәсекелестік үшін айқын әлеуетті құрайды [2]. Мақта шикізатына деген қолжетімділік халық арасында сұранысқа ие отандық медициналық мақта өндірісіне зор мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасының мемлекеттік реестрінде тіркелген 33 медициналық мақта түрінің 60%-ы отандық өнім болып саналады.
Отандық медициналық мақтаның бәсекеге қабілеттілігіне қол жеткізу үшін өнімнің жоғары сапасына және сыртқы эстетикалық тартымдылығына көңіл бөлу басым болып табылады. Сондықтан медициналық мақтаның қаптамасын жетілдіру, орамдау технологиялық процесін автоматтандыру өзекті мәселе. Орамдау процесі медициналық мақтаның тұтынушылық қасиеттерін, түрлік ерекшеліктерін атап көрсетуге, сатып алушыға технологияның артықшылықтарын көрсетуге, өндірушінің кәсібилігіне мүмкіндік береді. Осыған орай дипломдық жобада медициналық мақтаны орамдау технологиясын әзірлеу, сондай-ақ соңғы өнімнің сапасын бағалау таңдалды.
Зерттеу мақсаты:
Медициналық мақтаны орамдау технологиясын әзірлеу, сондай-ақ соңғы өнімнің сапасын бағалау болып табылады.
Зерттеу міндеттері: Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
1. ҚР фармацевтикалық нарығындағы медициналық мақта ассортиментіне
және өндірісіне шолу
2. Медициналық мақта сапасы үшін оңтайлы, тиімді орамдау материалын және жабдығын таңдау
3. Медициналық мақта өндірісіне технологиялық және аппаратуралық сызбалар құрастыру
4. Өндірістің техника-экономикалық негіздемесін құрастыру
Зерттеу нысаны: медициналық мақта
Зерттеу пәні: медициналық мақтаны орамдау технологиялық процесі

1 ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ

1.1 Таңу материалдары мен құралдарының сипаттамасы, жіктелуі

Таңу материалдары мен дайын таңғыштар ежелгі дәуірден бері белгілі, қарапайым адамдар жараларды және дене тіндеріндегі әртүрлі зақымдарды таңу үшін ағаш, кейбір өсімдіктердің жапырақтарын қолданған. Бірте-бірте ғылым мен техниканың дамуымен таңу материалдары мен дайын таңғыштар мақта, қағаз және вискоза жіптерінен жасала бастады. Қазіргі таңғыштар көп функциялы, өйткені. олар жараларды инфекция мен зақымданудан қорғаудың дәстүрлі рөлін атқарып қана қоймайды, сонымен қатар науқастың тез қалпына келуіне көмектесетін дәріге айналады [3].
Таңу материалы - бұл талшықтар, жіптер, маталар, пленкалар, тоқыма емес материалдар болып табылатын және өнеркәсіптік кәсіпорындар немесе медициналық қызметкерлер мен соңғы тұтынушылар қолданар алдында таңу құралдарын жасауға арналған өнімдер. Таңу материалы табиғи (мысалы, мақта, вискоза), синтетикалық (мысалы, полимерлер) немесе аралас болуы мүмкін.
Байлап таңу құралдары - бұл инфекцияның алдын алуға және жараларды емдеуге арналған бір немесе бірнеше таңу материалдарынан жасалған медициналық өнімдер.
Таңу құралдары - бұл көптеген адамдар қолданатын ең танымал алғашқы медициналық көмек құралдарының бірі. Олардың мақсаты - белгілі бір орынды бекіту, зардап шеккен аймақтарды қоршаған ортаның әсерінен қорғау, жараларды инфекциядан қорғау үшін, қан кетуді тоқтату, хирургиялық операциялар кезінде жараларды кептіру және тіндер мен мүшелерді иммобилизациялау.
Таңу материалдары жараларды емдеудің қалыпты процесінің бұзылуын болдырмау үшін, сондай-ақ оны ынталандыру үшін қолданылады. Олар жара бетімен физикалық байланыста болатын бастапқы және бастапқы таңғышты жабатын екінші реттік болып жіктеледі.
Бастапқы таңғыштар бөлінеді:
- дәстүрлі, яғни олар мақта, табиғи немесе синтетикалық таңғыштар мен торлар;
- заманауи, яғни олар гидроколлоидтер, альгинаттар, гидрогельдер, жартылай өткізгіш жабысқақ пленкалар, көбіктер, биологиялық таңғыштар және терінің тіндік алмастырғыштары [4].
Таңу құралдарының негізгі түрлеріне сипаттама беріп өтсем:
- Бинттер (гипс және дәке). Алғашқы көмек көрсету кезінде, травматологияда, бекіту үшін ұзақ уақыт кию кезінде қолданылады. Дәке таңғыштары таңғыштың өзін жараға бекітуге арналған, медициналық гипс таңғыштары - аяқ-қолды немесе оның қандай да бір аймағын иммобилизациялау үшін.
- Медициналық дәке. Дәке - жоғары гигроскопиялық сипатқа ие мақталы мата. Одан тампондар, майлықтар, шарлар, таңғыштар жасалады. Дәке жарадан қан мен іріңді жақсы сіңіреді.
- Медициналық мақта. Мақтадан жасалған гигроскопиялық мақта жақсы сіңеді және таңғыштың сору қасиеттерін арттырады, өйткені ол жараға дәке үстіне қойылады.
- Лейкопластырь. Олар бекіту және жабу болып бөлінеді. Бекіткіш пластырьлар таңғыштарды бекіту үшін травматология мен хирургияда маңызды. Тері пластырьларында дәрілік заттар бар, дерматологияда кейбір тері аурулары мен механикалық жарақаттарды емдеу үшін қолданылады. Олар үшін жабысқақ жағынан дәке жастығы, пластырьдың жабысуына байланысты жараның зақымдалуын болдырмау үшін қарастырылған.
Таңу құралдары қолдану мақсатына байланысты бірнеше негізгі топтарға жіктеледі:
- Ота жасауға арналған таңу құралдары;
- Отадан кейінгі жараларға арналған таңу құралдары;
- Алғашқы көмек көрсетуге арналған таңғыштар;
- Емдік таңғыштар;
- Бекітетін таңу құралдары;
- Компрестік таңу құралдары;
- Иммобилизациялайтын таңу құралдары;
- Ортопедиялық таңғыштар;
- Профилактикалық таңғыштар [5].
Таңу материалдары мен таңғыштар адам денесімен тікелей байланыста болатындықтан оларға бірқатар негізгі талаптар қойылады. Олар болуы керек:
- стерильді;
- атравматизмді;
- жұмсақ болуы керек, бірақ бос емес;
- жақсы сіңіру қабілеті және жоғары капиллярлығы болуы керек;
- су сығындысының бейтарап реакциясы болуы керек;
- ол сенімді түрде зарарсыздандырылуы керек, қол жетімді және арзан болуы керек;
- берік, иілгіш, антиадгезивті, өткізгіш (ауа және патологиялық субстрат үшін) және микроорганизмдер үшін өткізбейтін болуы тиіс;
- пациенттердің жайлы сезінуін қамтамасыз етуі тиіс;
- үнемді және қолдануға ыңғайлы болуы керек;
- аллергиялық және уытты компоненттері болмауы керек.
Мақта, ағаш және синтетикалық материалдар байлап таңу құралдарына арналған негізгі шикізат болып табылады. Дәке, медициналық мақта және дәке бинттері мақта талшықтарынан жасалады. Ағаштан қағаз және вискозалы иірілген жіп, алигнин, ал синтетикалық материалдардан - арнайы таңғыштар жасалады [6]. Келесі кезекте осы бөлімшеде жазылғандай негізгі таңу материалы саналатын медициналық мақтаға толық тоқталамын.

1.2 Медициналық мақта: жалпы сипаттамасы, қолданылуы және жіктелуі

Медициналық мақта - бұл медициналық көмек көрсетуге арналған дәрі-дәрмек қобдишаларының, жиынтықтардың, жедел медициналық көмек көрсетуге арналған бұйымдардың, эпидемияға қарсы медициналық жинақтардың және басқа да көптеген жиынтықтардың бөлігі.
Медициналық мақта талшықты таңу материалдарының тобына жатады және медициналық тәжірибеде басқа таңу құралдарымен бірге кеңінен қолданылады. Ол көптеген таңғыштар, компресс, жараларды таңу, шиналар қолдану, инъекциялар мен инфузиялар кезінде теріні сүрту үшін кеңінен қолданылады. Жақсы сіңімділік пен гигиенаның үйлесімінің арқасында бұл материал таңу, емдеу, хирургиялық бөлімдердің, сондай-ақ стоматологиялық, физиотерапиялық және офтальмологиялық кабинеттердің жұмысында қажет болды. Медициналық мақтаның жіктелуі 1-суретке сәйкес көрсетілген.

Сурет 1 - Медициналық мақта классификациясы

Медициналық мақта гигроскопиялық (су сіңіргіш) және компрессті болып бөлінеді [7].
Гигроскопиялық мақта мақта Gossypium L. тұқымының әртүрлі түрлерінің тұқым қабығынан алынған, жуылған, тазартылған, түссіз және мұқият төселген жаңа және мұқият таралған талшықтардан тұрады. Құрамында қосымша бояғыш заттар жоқ [8]. Гигроскопиялық мақта ақ түсті, оңай қабыршақтанады, дәке қабаттарының үстіне жараларды таңу кезінде сұйық секрецияларды (мысалы, ірің) сіңіретін материал ретінде қолданылады. Гигроскопиялық мақта жоғары сортты мақтадан жасалады, тамаша сіңіргіш қасиетке және хлор қолданбай ақтықтың жоғары дәрежесіне ие, қосымша қоспалар мен иісі болмайды, кез келген теріге жарамды болып келеді. Медициналық гигроскопиялық мақта стерильді және стерильді емес түрде шығарылады.
Компресті мақта крем түстес, ылғалды қиын сіңіреді және шиналар мен қыздыратын компресс үшін қолданылады. Компресті мақта стерилизациядан өтпейді. Ол орташа сапалы мақтадан дайындалады және кейбір қоспалар мен ластаушы заттарға рұқсат етіледі.
Стандартқа сәйкес медициналық гигроскопиялық мақтаның 3 түрін шығарады:
1. Медициналық көзге арналған - мақтаның 1 сұрпынан;
2. Хирургиялық мақта таза мақтадан 3 сұрыптан төмен емес немесе вискозды талшықтан (30 пайызға дейін);
3. Гигиеналық тұрмыстық мақта 5 сұрыпты мақтадан [6].
Гигиеналық және көзге арналған стерильді және стерильді емес мақта 50, 100, 250 г-нан өлшеп-оралады, хирургиялық мақта 15-50 кг-нан кипада шығарылады, соңғы жылдары хирургиялық мақта 100 және 250 г-дан "зиг-заг" түрінде буып-түйіледі. Медициналық және косметикалық мақсаттарға арналған медициналық мақта шарлары мен мақта жастықшалары да сатылымға шықты.
Стерильді емес хирургиялық мақта - бұл негізгі шығын материалы, сондықтан медициналық персоналдың жұмысының жайлылығы, медициналық көмектің уақтылығы мен тиімділігі, тек сапасы ғана емес, сонымен қатар емдеу процедураларының қауіпсіздігі сияқты негізгі факторлар оның көрсеткіштеріне байланысты болуы мүмкін.
Медициналық хирургиялық стерильді мақта келесі процесстерді жүзеге асыру қажет болған жағдайларда қолданылады:
- Ашық зақымдануларды, жарақаттарды, ауыр күйіктерді бастапқы таңу;
- Асептикалық өңдеуден кейін таңғышты ұйымдастырған кезде;
- Барлық жағдайларда, жұқтыру ықтималдығын болдырмауға қамқорлық жасау керек жағдайда.
Стерильді мақта операциялық хирургияда, көз ауруларын емдеуде және ашық жараларға қолданылады. Стерильді медициналық мақтаның басты артықшылығы-жоғары сорбциялық көрсеткіштер және инфекцияға жол бермеу. Сонымен қатар, ол ерекшеленеді:
- Біртекті құрылым;
- Тегіс мөлдір таза ақ түс;
- Жеңіл стратификация және т. б.
Дайындалатын шикізат түріне байланысты мақта түрлері: мақта талшықты (ағартылмаған, тазартылған) және целлюлозалы (таза целлюлозалы және вискоза).
Мақта талшықты мақта - бұл мақтаның табиғи талшықтарынан алынған таңғыш материал. Өнеркәсіп ағартылмаған компрессорлық таңу мақтасын және тазартылған таңу мақтасын (гигроскопиялық) өндіреді.
Ағартылмаған компрессті таңу мақтасы (майсыздандырусыз мақта талшығынан жасалған) таңғыштар, компресстер қолданылған кезде төсемдерге арналған және жара бетімен тікелей жанасу үшін қолданылмайды.
Тазартылған гигроскопиялық таңу мақтасы (майсыздандырумен) стерильді және стерильді емес болуы мүмкін; мұндай мақтадан мақта гигиеналық тампондары жасалады.
Целлюлозалы мақта - талшықтары таза целлюлозадан (полисахарид) тұратын таңу материалы.
Вискозалы мақта химиялық өңдеуге ұшыраған целлюлозадан жасалады.

1.3 Медициналық мақтаның физика-химиялық көрсеткіштері

Медициналық мақта адам денесімен тікелей байланыста болғандықтан, мақтаның сапасы өте маңызды және қатаң ережелер мен көрсеткіштерді сақтауды талап етеді.
Мақтаның сапасы оның физика-химиялық көрсеткіштеріне байланысты, оларға мыналар жатады:
- тығыз таралмаған кластерлердің, түйіндердің үлесі, қысқа талшықтар мен мақта шаңының үлесі;
- мақтаның ластануы, бөгде қоспалардың болуы: инелер, жаңқалар;
- күл;
- майлы және балауыз заттардың, хлорлы, күкірт қышқылды, кальций тұздарының үлесі;
- ылғалдылық, сіңіру қабілеті, капиллярлық, ақтық дәрежесі.
МЕМСТ 5556-81 бойынша медициналық мақтаның физика-химиялық көрсеткіштері келесідей әдістермен сыналады.
Тығыз таралмаған кластерлердің, түйіндердің, қысқа талшықтардың және мақта шаңының үлесі қара барқытпен қапталған тақтада немесе мақта жүніндегі түйіндердің санын есептей отырып, қара салмақтағы әйнекте көзбен анықталады. Қысқа талшықтарды есептеу кезінде олар мақтадан бөлініп, өлшенеді, мақтаның жалпы массасының үлесін табады.
Мақта жүнінің ластануын анықтаған кезде оның үлгісі қағаз немесе картон парағына қойылады және қоқыс пинцетпен алынады: қораптың, мақтаның, сабақтың бөлшектері.
Мақтаның күлділігі мақта үлгісін муфель пешінде жағу және алынған қалдықты кейіннен өлшеу арқылы анықталады.
Майлы және балауыз заттар мақтадан органикалық еріткішпен алынады, содан кейін оны шығарып, алынған балауыз қалдықтарын өлшейді.
Хлорлы, күкірт қышқылды, кальций тұздарын сандық талдау химиялық титриметриялық әдістердің көмегімен жүргізіледі.
Ылғалдылық мақта үлгісін кептіру шкафында кептіру және кептіруге дейін және одан кейін салмақ жоғалтуды өлшеу арқылы тексеріледі. Сол сияқты сіңіру қабілеті анықталады.
Мақтаның капиллярлығын анықтау қызықты және уақытты қажет ететін сынақ болып табылады. Ол үшін мақтадан таспалар белгілі бір диаметрдегі капиллярлық түтіктерге тартылып, содан кейін біркелкі толтырылады. Алынған түтіктер штативке бекітіліп, олардың ұштары калий дихроматы бар ваннаға орналастырылады. Мақта талшығының капиллярлық күштеріне байланысты сары-қызғылт сары түске ие бұл химиялық реактив түтікке көтеріледі. Түтіктердегі ерітіндінің биіктігі 10 минуттан кейін өлшенеді. Мысалы, көзге арналған мақта үшін ол кем дегенде 77 мм.
Мақта жүнінің ақтығын анықтау әдісінің мәні фотометрдегі көк сүзгідегі мақта үлгісінің бетінің шағылысу коэффициентін өлшеу болып табылады.
Стандарттарға сәйкес медициналық мақта келесі талаптарға ие болуы керек:
- Жарадан сұйықтықтың жоғары сіңуін қамтамасыз ету үшін мақта жүні көп қабатты болуы керек;
- Егер мақта жараның бетімен жанасса, онда ол стерильді болуы керек;
- Мақта біркелкі болуы керек;
- Мақта жүнінде бөтен қоспалар болмауы керек;
- Мақта жүнінің ақтығы мен капиллярлығы жоғары болуы керек;
- Өнім гипоаллергенді болуы керек.
Медициналық гигроскопиялық мақтаның сапа көрсеткіштері Мемлекеттік стандартпен анықталады және 1-кестеде берілген [9].

1-кесте - Медициналық гигроскопиялық мақтаның сапа көрсеткіштері

Көрсеткіш атауы
Мақта үшін норма

Көз
Хирургиялық
Гигиена-лық

мақта
мақта-вискоза

1
2
3
4
5
1. Талшық-түйіндердің тығыз таралмаған жинақталуының массалық үлесі,%, артық емес
1,5
2,4
2,4

5
2. Қысқа талшықтардың массалық үлесі (5 мм-ден кем) және мақта шаңы, %, артық емес
0,10
0,15
0,15
0,20
3. Ластану, %, артық емес
0,10
0,30
0,30
0,70
4. Бөгде қоспалардың құрамы: инені тексеру, жоңқа және т.

5. Күлділігі,%, артық емес
0,20
0,30
0,30
0,40
6. Майлы және балауыз заттардың массалық үлесі, %, артық емес
0,30
0,35
0,35
0,50
7. Ылғалдылығы, %, артық емес
8,0
8,0
9,2
8,0
8. Сіңіру қабілеті, г, кем емес
21
20
20
19
9. Капиллярлығы, мм, кем емес
77
70
70
67
10. Су сығындысының реакциясы
Нейтральды
11. Хлорлы тұздардың массалық үлесі,%, артық емес
0,04
0,04
0,04
0,04
12. Күкірт қышқылы тұздарының массалық үлесі,%, артық емес
0,02
0,02
0,02
0,02
13. Кальций тұздарының массалық үлесі,%, артық емес
0,06
0,06
0,06
0,06
14. Қалпына келтіретін заттардың құрамы
Іздер

1-кестенің жалғасы
1
2
3
4
5
15. Ақтық дәрежесі, %, кем емес:
стерильді емес мақта үшін
стерильді мақта үшін

76
61

72
56

72
56

66
51
16. Иісі
Жол берілмейді

1.4 Медициналық мақта өндірісіне арналған шикізат

Отандық өнеркәсіп негізінен медициналық және санитарлық-гигиеналық мақсаттағы бұйымдарды өндіру үшін мақта шикізатын пайдаланады. Мақта талшығы уытты емес, экологиялық таза, аллергиялық және жергілікті тітіркендіргіш реакциялар туғызбауы, жоғары гигроскопиялық және сіңіру қабілетіне ие болуы, пациенттің терісінде де, өнімдердің өзінде де микрофлораның дамуын тежеу алу қасиетіне байланысты және автоклавтаумен немесе радиациялық әдіспен стерильдеуге төзімді, қолданғаннан кейін оңай жойылуы және биологиялық тұрғыдан жойылуына байланысты медициналық мақта өндірісіндегі бағалы шикізат саналады [10]. Мақта талшығын өсіру Қазақстан Республикасының оңтүстік аймағында осыдан екі мың жыл бұрын басталғандығын тарихи айғақтар көрсетеді, себебі сол өңірде археологиялық қазба жұмыстары кезінде мақта тұқымдары табылған. Республикамыздың оңтүстігінде мақта өсірудің дамуының себептеріне қолайлы табиғи климат пен топырақ климаты, суару үшін су көздерінің жеткіліктілігі жатады [12]. Қазіргі таңда еліміздегі ақ алтынның отаны саналатын Түркістан облысының мақта кластері аймақтық және халықаралық нарықтағы табысты бәсекелестік үшін айқын әлеуетті құрайды.
Медициналық мақта өндірісі-бұл көптеген жабдықтар мен химиялық реагенттерді қолданатын механикалық, химиялық, дымқыл және жылу өңдеу кешені болып табылатын күрделі химиялық-технологиялық өндіріс. Сонымен қатар, бұл өндіріс су және энергияны қажет етеді [13].
Мақта талшықтары беріктігі мен ұзындығына, түсі мен қоспаларына байланысты 7 сортқа бөлінеді: алты таңбалы және нөлдік (сұрыпталған).
Мақта талшығы мақта қораптарынан жиналады, кейін талшықты шикізат өндірістік цехтарға жеткізіледі. Тазарту зауыттарында мақтаны тұқымнан, тұқым қораптарынан және басқа да механикалық қоспалардан бастапқы тазартады. Тазартылған мақта талшықтарды тарау және үлпілдету үшін мақта иіру фабрикаларына жіберіледі. Үлпілдетілген лента арнайы барабанда түзетіліп, сәл ширатылып, содан кейін ол су машиналарында қосымша ширатылып, иірілген жіпке айналады. Иіру зауыттарында иіру жіптері тігін зауыттарына жеткізіледі, онда тоқу арқылы бойлық жіптер негізгі деп аталады, ал көлденең жіптер "үйрек" деп аталады, тоқыма маталары, мысалы, дәке алынады. Балауыз мақта талшықтарына қолданылады, сондықтан ол ылғалданбайды және 93 пайыз ылғалдылыққа ие. Сондықтан, таңу материалдарына қойылатын талаптарға байланысты мақта талшықтары сілтілік ерітінділермен химиялық өңдеуден өтеді, қышқыл ерітінділері мен әк хлориді балауыз, су, ағартқыш және бейтарап реакцияға қол жеткізу үшін қолданылады [6].
Мақта массасынан бекітілген қалыңдықтағы кенептер жасалады, содан кейін олар орамаларға оралады. Медициналық мақта алған кезде өңделген мақта массасы сілтілі ерітінділер мен натрий тиосульфатының әсерінен ағартылады және босатылады. Стерильділікке қол жеткізу үшін шикізат шкафтарда кептіріледі. Орау кезінде кенептер белгілі бір ені бар таспаларға кесіліп, салмағы 25-тен 250 граммға дейін стандартты орамаларға оралады. Стерильді емес кенептер алғашқы өңдеуден кейін бірден орау цехтарына жіберіледі. Көбінесе олар косметикалық және гигиеналық мақсаттар үшін таңу өнімдерін шығарады -- мақта шарлары, дискілер, губкалар, теріні күтуге арналған тампондар.
Медициналық гигроскопиялық мақта өндірісінің өзіндік айырмашылықтары бар. Алдымен шикізат тазаланады, содан кейін ол сілтілерде 130 градустан аспайтын температурада дайындалады және натрий тиосульфатымен өңделеді. Осы өңдеудің нәтижесінде талшықтардың физикалық құрылымы және олардың табиғи сарғыш реңктері алынып тасталады. Талшықтар ақ реңк пен тән қасиеттерге ие болады (негізінен гигроскопиялық). Содан кейін талшықтар киімге мақта жасау сияқты өңделеді. Өндірістің соңғы кезеңінде медициналық мақта 125 градус температурада және 3 атм дейінгі қысыммен зарарсыздандырылады. Стерилизация бу әдісімен жүргізіледі.
Қазіргі уақытта ағартуда хлор бар химиялық реагенттерді пайдаланбауға мүмкіндік беретін соңғы өндіріс әдістері қолданылады. Экологиялық хлорсыз технологиялардың арқасында пациенттерде аллергия пайда болу мүмкіндігі жоққа шығарылады, қоршаған ортаның ластануы төмендейді.
Медициналық гигроскопиялық мақта ГОСТ 5556-81 стандарттарына сәйкес дайындалуы тиіс. Осы ГОСТ-қа сәйкес медициналық гигроскопиялық көзге арналған мақта тек 100% мақта талшығынан, хирургиялық мақта талшығынан немесе мақта талшығының вискозды штапельді талшықпен қоспасынан жасалуы керек. Мақта жүні жақсы таралып, еркін қалыңдықтағы қабаттарға оңай түсіп, сонымен бірге талшықтар арасындағы байланысты сақтауы керек.
Өндірілген мақта 20, 30, 40 және 50 кг бумаларға оралады, мақта 25, 50, 100, 200 және 250 грамм жеке қаптамаға оралады.
Медициналық мақта өндірісінде әр түрлі шикізат түрлері арқылы гигроскопиялық мақта алу әдістерінің патенттік өнертабыстың сипаттамаларын айтып өтсем.
Мақталы целлюлоза талшықтарын алдын-ала механикалық өңдеуді, сілтілік ортадағы талшықтарды химиялық өңдеуді, сумен жууды және ағартуды, сумен жууды, қышқылдандыруды, сумен жууды және кептіруді қамтитын целлюлоза хирургиялық мақтасын жасаудың белгілі бір әдісі бар, содан кейін целлюлоза талшығы белгілі бір температурада және талшықтардың орамдармен жанасу уақытында орамдарды қарсы айналдыру арқылы физикалық және механикалық әсерге ұшырайды [өнертабыстың сипаттамасы 03.02.2009 ж. №2390591 РФ патентіне, МПК D04H 102, D21F 1114, опубл. 27.05.2010]. Осылайша алынған мақта әртүрлі биологиялық сұйықтықтарға қатысты жоғары сорбциялық сыйымдылыққа ие. Әдістің кемшіліктері оның шикізаттың тек бір түріне - тазартылған мақта целлюлоза талшықтарына тәуелділігін қамтиды.
Зығыр талшығынан мақта жүнін алдын-ала ыдырату, химиялық өңдеу арқылы өндірудің белгілі әдісі бар, ол ағартуды және талшыққа гидрофильді қасиеттер беруді, сондай-ақ ыстық және суық сумен жууды, мақта мата машинасында кептіруден кейін тікелей жүргізілетін дымқыл қопсытуды, кептіруді және тарауды қамтитын түпкілікті ыдырауды қамтиды, ал зығыр талшығы ретінде белгілі бір ақтығы мен капиллярлығы бар сағыз қолданылады [өнертабыстың сипаттамасы РФ патентіне №2194107 26.11.2001 ж., МПК7 d21f 1114, d04h 102, опубл. 10.12.2002]. Бұл әдіс қарапайым және технологиялық операциялардың аздығымен сипатталады. Алынған өнім ГОСТ 5556-81 сапа талаптарына сәйкес келеді.
Зығыр мақтасын өндірудің белгілі әдісі, оның ішінде механикалық талшықтау, қайнату, қышқылдау, ағарту, жуу, сығу, қопсыту, кептіру және тырнау, сонымен қатар пісіру кешен мен тотықсыздандырғыштың қатысуымен жүзеге асырылады, оның құрамында антрахинон, азот және күкірт бар тотықсыздандырғыштар қолданылады, талшық пісіргеннен кейін қышқыл болады, ағарту сілтілі ортада сутегі асқынымен жүзеге асырылады, ал қопсыту дымқыл талшықты қопсытқышта бір сатыда жүзеге асырылады [Ресей Федерациясының №2175363 патентіне өнертабыстың сипаттамасы.10.01.2001, mpk6 d04h 102, опубл. 27.10.1998].
Екі жағдайда да, әдістердің кемшіліктеріне олардың мақта өндірісі үшін дайын өнім ретінде тек зығыр немесе талшықтан мақта өндірумен шектелуі жатады.
Целлюлоза талшықтарын механикалық және химиялық өңдеуді, бекітілген аралас талшықты шығарумен талшықтар қоспасын қалыптастыруды және мақта жабдығында мақта кенептерін өндіруді қамтитын гигроскопиялық мақта алудың белгілі әдісі, ал целлюлоза талшықтары ретінде майлы дақылдардың талшықтары қолданылады - зығыр және қарасора (зығыр талшығы және қарасора), ал талшық қоспасын қалыптастыру кезінде, бекітілген аралас талшықты жасамас бұрын, зығыр талшығы мен қарасора компоненттердің белгілі бір қатынасында қосымша араласады [өнертабыстың сипаттамасы 13.10.1997 ж. №2121020 РФ патентіне, MPK7 D21F 1114, D01C 102, опубл. 27.10.2001]. Бұл әдіс жетілдірілген технологиялық мүмкіндіктерге ие және судағы талшықтардың тұндыру жылдамдығын арттыру арқылы мақта жүнінің сапасын жақсартады.
Әдістің кемшілігі, алдыңғы жағдайдағыдай, мақта жүнінің құрамын тазартылған зығыр талшықтарымен және қарасора талшықтарымен шектеу болып табылады.
Аралас, мысалы, мақта мен зығыр талшықтарын алдын-ала өңдеуді, гипохлориттің қатысуымен сілтілі ортада химиялық өңдеуді, кейіннен жууды, ағартуды, қышқылдандыруды, қайтадан жууды және кейіннен ыдырауды қамтитын медициналық мақтаны дайындаудың белгілі әдісі [№2191232 Ресей Федерациясының 26.11.2001 жылғы патентіне өнертабыстың сипаттамасы, MPK7 D21F 1114, D04H 102, опубл. 20.10.2002]. Бұл әдіс жоғары сапалы медициналық мақта алу кезінде қарапайым және үнемді. Көріп отырғанымыздай, мақта өндірісінде мақта мен майлы дақылдардың тазартылған талшықтары қолданылады.
Сол сияқты, олар зығыр, мақта, қарасора және вискоза талшықтарынан аралас мақта шығарады [25.12.1997 ж. №2121021 Ресей Федерациясының патентіне өнертабыстың сипаттамасы, MPK6 D04H 102, D21F 1114, опубл. 27.10.1998].
Мақта өндірісі, тиісті мақта, зығыр, табиғи жасанды және синтетикалық жасанды талшықтардың болмауына немесе олардың қымбаттығына байланысты шикізаттың тапшылығы жағдайында жұмыс істейді. Сонымен қатар, мақта өндірісінде тазартылған жасанды талшықтарды қолдану да соңғысын өндіруді тиімсіз етеді.

1.5 Орамда у процесі. Қаптама және оның түрлері

Қазіргі уақытта кез-келген өнімді орамдау қажеттілігін барлығы мойындайды. Бұл өнімнің сыртқы түрін жақсартып қана қоймай, оны сақтау, сату, пайдалану және тасымалдау кезінде қорғауды қамтамасыз етеді. Кез-келген өнімнің ажырамас бөлігі оның таңбалануы болып табылады. Таңбалау өнім туралы да, оның айналымымен байланысты заттар туралы да өзекті ақпарат тасымалдаушысы. Бұл заңнамалық тәртіппен қажетті ақпарат, сондай-ақ осы тауардың айналыс процесіне тартылған өндірушілер, тұтынушылар және басқа тараптар үшін оның қажеттілігіне қарай ерікті түрде берілетін қосымша ақпарат болуы мүмкін.
Орамдау процесі - ол өнімді тасымалдауға, сақтауға, босатуға және қолдануға дайындау процесі, яғни қаптамасыз өнімдер дайын өнімге айналғанға дейінгі барлық технологиялық кезеңдер мен операциялар.
Қаптама - өнімді бүлінуден және жоғалудан, қоршаған ортаның ластануынан қорғауды қамтамасыз ететін құрал немесе құралдар кешені, сондай-ақ өнім айналымы (тасымалдау, сақтау, өткізу) процесі. Ол контейнерлерден, оған салынған өнімдерден, жабу құралдарынан және таңбалаудан тұрады.
Қаптаманың түрлері келесідей болып жіктеледі:
- біріншілік (жеке) қаптама - препаратпен немесе медициналық бұйыммен тікелей байланыста болады (ампулалар, шишалар, блистер және т.б.);
- екіншілік (сыртқы) қаптама - бастапқы ораманы қорғауға қызмет етіп, ақпараттық, маркетингтік және жарнамалық функцияларды орындайды (картон пакеттер, қораптар, гофрленген қаптама және т.б.).
1. Бастапқы орам материалдарының түрлеріне тоқталып өтсем.
Қатты қаптама:
- металл (банкалар, пробиркалар, аэрозольды баллондар, түтіктер);
- әйнек (банка, пробирка, флакондар, бөтелке, ампула);
- полимерлер (пробиркалар, шыныаяқтар, банкалар, флакондар).
Жартылай қатты қаптама:
- картон (қораптар, пачкалар);
- полимерлер (шприц-тюбиктер, түтікше-тамшуырлар, контурлық қаптама).
Жұмсақ орам:
- полимерлер (пакеттер);
- қағаз (пакет, орамалар).
2. Екінші реттік қаптаманың түрлері келесі критерийлер бойынша жіктеледі.
Материал және формасы бойынша:
- картон: алғашқы орамдағы препараттар мен бұйымдарға арналған қораптар мен пачкалар;
- полимерлер: ампулаларға, флакондарға, шприц-тюбиктерге арналған контурлы қаптама.
Тағайындалуы бойынша:
- тұтынушы (алғашқы орамдағы дәрілердің және медициналық бұйымдардың қораптары мен пачкалары);
- топтық (картон қораптарға немесе оралған қағазға немесе пленкаға оралған тұтынушы орамасы);
- транспорттық (ағаш, полимерлер, картон жәшіктер мен паллеттер);
- бөлшек сатуға арналған тұтынушы қаптамалары;
- топтық және көліктік қаптама.
Қазіргі заманғы қаптама бірқатар міндетті талаптарға сәйкес болуы тиіс: ыңғайлы және қауіпсіз болуы, дәрілік зат және медициналық бұйымның сақталуын қамтамасыз етуі, ол туралы барлық қажетті мәліметтерді қамтуы тиіс.
Бұл талаптарды шартты түрде төрт түрге бөлуге болады:
- Бастапқы орауға қойылатын құрылымдық талаптар;
- Материалдарға қойылатын талаптар;
- Препараттың, бұйымның түріне, қаптама конструкциясына және дайындау технологиясына байланысты ерекше талаптар;
- Орауға қойылатын жалпы талаптар.
1. Бастапқы қаптаманың дизайнына қойылатын талаптар:
- дәрілерді қоршаған ортаның қолайсыз әсерінен қорғау;
- механикалық әсерден қорғау;
- қаттылық пен тұрақтылықты қамтамасыз ету;
- микробты ластанудан қорғау;
- эстетикалық келбеті мен ыңғайлылығы;
- құрылымдық элементтер стандартталған болуы керек, геометриялық өлшемдерден ауытқулар болмауы керек.
2. Бастапқы қаптаманың материалдары құрамында болмауы керек:
- нормадан асатын мөлшерде ауыр металдар, мышьяк, басқа зиянды қоспалар;
- қолдануға рұқсат етілмеген бояғыштар;
- канцерогендік және уытты компоненттер;
- иіс;
- белгіленген нормалардан жоғары микробтың ластануы.
Қаптама материалдарына рұқсат етілмейді:
- қорғаныс жабындарының зақымдануы;
- механикалық ластанудың болуы;
- материалдар сынғыш болмауы керек және жылу мен механикалық өңдеуге, дезинфекциялық ерітінділермен өңдеуге шыдамды болуы керек;
- материалдар бейтарап болуы керек және ДЗ мен МБ компоненттерімен өзара әрекеттеспеуі керек.
3. Қаптамаға қойылатын ерекше талаптар дәрілік препарат пен медициналық бұйымның негізгі үлгісімен және оны дайындаудың технологиялық процесімен айқындалады. Мысалы, бірқатар ДП мен МБ сақтау кезінде оларға тікелей күн сәулесінің әсеріне жол берілмейді, сондықтан қаптама мөлдір емес немесе мысалы, шыны құтылар үшін қызғылт сары шыныдан жасалған болуы тиіс. Инъекциялық ерітінділер, көз тамшылары үшін, керісінше, қаптама микроталшықты бақылау мүмкіндігі үшін барынша мөлдір болуы тиіс.
4. Орауышқа қойылатын жалпы талаптар:
- пакетте басылған мәтіндердің нақтылығы;
- қысқаша аннотация немесе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.