Картоп егетін және жинайтын машиналар
Кіріспе
Тәуелсіз ел болып, өз алдына дербес ел болып,өз алдына дербес мемлекет алғанымызүлкен жетістік.Ендігі жерде жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде өркениетті ел ретінде танымал болып,экономиканы өркендетіп,халықтын әлеуметтік жағдайын,білім мен ғылым,өнері мен мәдениеті халықтын әлеуметтіки жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен танысу үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп,мағыналы да,маңызды жұмыстар атқаруда Республикамыздың әр азаматының парызы.Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі жас ұрпақты лайықты тәрбиелеп өсіріп,сапалы білім беру қажеттіліі туындайды [1].
Сондықтан келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім игеруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі.
Ауыл шаруашылығының тиімділігі еңбек өнімділігімен сипатталады. Еңбек өнімділігін өсірудің дәйекті бір жолы - ауыл шаруашылық өндірісін жарақтандыру. Өндірісті жарақтандырудың екі түрлі шешімі бар. Біріншісі - шаруашылықты конструкциясы жетік, сенімділігі мол, жұмыс өнімділігі жоғары техникамен жеткілікті деңгейде жабдықтау да, екіншісі - сол техниканы ұтымды пайдалану. Осы екеуі бірігіп "машина пайдалану" деген ұғымды білдіреді [2].
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Ауыл шаруашылық машиналары пәні тәртiп бойынша жұмыстың өткiзу әдiстемесін әзiрлеу, педагогикалық технологияның теориялық талдауын жасау.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
- ОҚО, Шымкент қаласы, Шымкент аграрлық колледжінің оқу-тәрбиелiк талдауын жасау.
- белсендi оқыту әдiстер бойынша әдеби көздердi зерттеу;
-Картоп өңдеуге және жинауға арналған машиналар тақырыбы бойынша лабораториялық-практикалық сабақтың өткiзу әдiстемесін әзiрлеуi.
Педагогикалық технологиялардың жұмыс талдауы және сабақ берудiң әдiстемесiн әзiрлеу мақсаты:
1.Педагогикалық технологияның теориялық талдауы;
2.Интерактивті технологиялық әдiстерiн қолдануымен сабақ берудiң әдiстемесiн әзiрлеу;
3.Шымкент аграрлық колледжінде сабақ берудiң әдiстемесiнiң енуi.
Зерттеу нысаны - колледждің оқу-тәрбиелiк үрдісі.
Зерттеу пәні - "Ауылшаруашылық машиналары" пәнінен Картоп өңдеуге және жинауға арналған машиналар тақырыбының оқыту әдістемесі.
Зерттеудiң теориялық негiзi - тұлғаның зерттеуiне оқушыларды танымдық белсендiлігін арттыру теориясы, ойын оқыту технологиясының тұжырымдамасы, iскерлiк тәсiлдер.
Зерттеудiң практикалық өзектілігі - сабақ беруде белсендi оқыту әдiстерінқолдану және жұмыстың әдiстемесi.Оқушылардың жұмысытапсырманы орындауда белсендiлiк әдiстеменi қолдануынан бағаланады. Оқушыларды бiлiмнiң нәтижелi меңгерілуі үшiн жұмыстың өткiзуiн жүйеленген әдiстемемен белсендi үйренудiң әдiстерi.
1 Кәсіптік білім беру жүйесіндегі Жамбыл атындағы Ұзынағаш кәсіптік колледжіне қысқаша сипаттама
1.1 Колледж туралы мәлімет
Жамбыл атындағы Ұзынағаш кәсіптік колледжі Қазақстан Республикасының ауылшаруашылық саласында техникалық және кәсіптік білім беретін жетекші, іргелі оқу орны болып табылады. 87-жыл бойы жоғары білікті мамандарды даярлау мен қайта даярлауда халыққа білімдік қызметін көрсетіп келеді.
Қазақстан-2050 стратегиясын жүзеге асыру бойынша колледж білім беруді жетілдіруді, инновациялық технологияларды енгізуді, ғылым мен тәжірибе интеграциясын, білім берудің бәсекелестігін, оқу үдерісін жетілдіруді маңызды міндет деп есептейді.
Колледж мақсаты: Қазақстан Республикасында техникалық кәсіптік білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыру барысында, ауыл шаруашылық өндірістік мүмкіншілік деңгейін жоғарылатуға қабілетті, теориялық және практикалық білімі жоғары, жеке тұлға болып қалыптасқан бәсекеге қабілетті мамандарды дайындау.
Сурет 1.1 Жамбыл атындағы Ұзынағаш кәсіптік колледжі
1935-жылы 15-қазанда Алматы облысы Жамбыл ауданы Ұзынағаш елді мекеніне қарасты Қастек ауылында Қастек асыл тұқымды қой совхозының базасында, республика шаруашылықтарына тракторшылар даярлау курсы ретінде Қастек ауыл-шаруашылық механизаторларының училищесі атымен оқу орны ашылды. Колледж іргетасы қаланған осы жылы ең алғашқы колледж түлектері тракторшы мамандығын игеріп саны 150 білім алушы оқуды тәмәмдады. 1972 жылы - оқу орнының атына Жыр алыбы-Жамбыл Жабаевтың есімі берілді.
Қазіргі таңда оқу орны Жаңа оқыту технологияларын енгізу арқылы, әлемдік озық мәдениет үлгілерін бойына сіңірген, нарық жағдайында бейімделген, бәсекеге қабілетті мамандар даярлау бойынша 6 мамандықта 442 студентті білім нәрімен сусындатып отыр.
Оқу-тәрбие ісін 3 қабатты 40-қа тарта кабинеттері мен лабораториялары, жиырма сегіз оқу дәрісханалар, бір зертханалық кабинет, екі компьютерлік сынып, он бір шеберхана кабинетінде оқу-тәжірибелік сабақ жүргізіледі.
Компьютерлік кабинеттер заманауи жабдықталып, интернет жүйесіне қосылған. Кітапхана оқытушылардың ғылыми шығармашылық және де өздерінің жеке еңбектерімен толықтырылуда, әрі колледж жүйесінде ELECTUDE платформасы жабдықталған, ол платформада күнделікті сабақ
тапсырмалардан бөлек, оқу-орнындағы кітаптардың электрондық үлгісі де платформада қолжетімді.
Колледждің материалдық техникалық базасы (МТБ) 3-жергілікті желілер, 83-компьютер, 12-ноутбук, 6-Моноблок, 1 - интерактивті тақта, 12935 дана кітап, зертханалық құрал-жабдықтармен толықтырылды.
Қазіргі таңда колледж 6-білім беру бағдарламасы бойынша күндізгі және сыртқы бөлімдерде мамандар дайындайды.
№
Шифр номері
Мамандық атауы
1
0508000
Тамақтандыруды ұйымдастыр
2
1114000
Дәнекерлеу ісі
3
1504000
Ферма шаруашылығы
4
0503000
Слесарлық іс
5
1518000
Ауыл шаруашылығын электрлендіру және автоматтандыру
6
0506000
Шаштараз өнері және сәндік косметика
Кесте-1.1 Жамбыл атындағы Ұзынағаш кәсіптік колледжі дайындайтын мамандықтар тізімі
Оқу орнын білім алушылар аяқтаған таңдаған мамандықтары бойынша: ауыл шаруашылығының барлық салаларында, ферма шаруашылығында, ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеу және көлік тасымалдау кәсіпорындарында, сұлулық салондарында, асханаларда қызмет істей алады.
Менің дипломдық жұмысымда зерттейтін пәнім - Ауыл шаруашылық машиналары пәні. Жалпы, Ауыл шаруашылық машиналары пәні болашақ арнайы ауыл шаруашылық мамандарын даярлаудағы ең керекті пәндердің бірі. Себебі, ауыл шаруашылығы машиналары пәнін оқыған маман толықтай білікті, сұраныстағы маман болары сөзсіз. Өйткені, менің ойымша бұл пәнді оқыған болаша маман ауыл шаруашылық машиналары пәнін оқи отыра мына нәрселерді толық меңгереді.
1. Топырақты негізгі және тұқым себер алдында өңдеуге, жайылым мен шалғынды жақсартуға арналған машиналар мен құралдар.
2. Дәнді, дәнді-бұршақты дақылдар, күріш көкөніс егуге арналған машиналар, көшет жинайтын машиналар.
3. Тыңайтқыш дайындауға, тиеуге, енгізуге арналған машиналар.
4. Өсімдікті қорғауға арналған машиналар.
5. Пішен дайындауға және сабан жинауға арналған машиналар.
6. Картоп егетін және жинайтын машиналар.
7. Жүгеріні егіп өсіру мен жинауға арналған машиналар
8. Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға арналған машиналар комплексі.
9. Салалы зығырды өңдеу және жинауға араналған машиналар комплексі.
10. Жаңбырлатқыш машиналармен қондырғылар.
11. Жиналған астықты өңдеуге арналған машиналар.
Осы аталған қосымша тақырыптарды да қарастырып, бүге-шүгесіне дейін толығымен меңгеріп шығады. Осылардың ішінен Картоп жинайтын машиналары тақырыбында өзім университет қабырғасында алған теориялық білімімді практикалық жүйеде толығымен зерттедім және осы тақырыптарға тоқталайын.
-Картоп егетін және жинайтын машинаның жіктелуі.
-Картоп егуге қойылатын агротехникалық талаптар.
- Картоп отырғызғыштың түрлері.
- Картоп тиеуіш машиналары
- Картоп түптеуіш культиваторды
- Жинайтын машиналарды
- Сорттауыш машиналарды
Білім алушылар осы аталған тақырыптарды толық оқып, олардың құрлысы, жұмысы, өнімділігі т.б мәліметтерді біліп шығады.
2 КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНОЛОГИЯ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Қазіргі жаһандық дамыған, техника мен технологияның дамыған кезеңінде сабақ өту процессінде компьютерлік технологияларды қолданудың маңызы зор.
Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шындауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау- дейді ҚР Білім туралы Заңында (8-бап). XXI-ғасыр қарыштап дамыған білім ғасыры. Қазіргі уақытта оқыту жүйесінде жаңа технологиялық әдістер мен жаңа технологиялық қондырғыларды кең көлемде қолдану мүмкіндігі бар. Сонымен қатар, қазіргі таңда күнделікті сабаққа бейнероликтер, аудио-дыбыстарды ешқандай сөзсіз пайдалану мүмкіндіктері зор. Олар білім алушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып, зейін қойып тындауымен қатар, өздерінің түсінбеген жерін қайталап көруге, тыңдауға, алған мағлұматты есте сақтауына әрі сол мағлұматын нақтылауға мүмкіндін береді. Мұндай ақпарат алудың тиімділігі төмендегідей:
1.Керекті мағлұматын кедергісіз жедел түрде ала алады.
2.Білім сапасының артуы.
3.Студенттің ой-өрісін, дүниетанымын кеңейтеді.
Ақпараттық дәуір интегративті мәдениетпен, икемділікпен, ойлаудың конвергенттілігімен, коммуникативтілікпен ерекшеленеді. Білім берудін келесі міндеттерін көрсетуге болады:
1.Өзіндік шығармашылық даму мен жоғары сапалы жұмысқа қабілетті тұлға қалыптастыру.
2.Көп салалы өмір үрдісінде өз саласы ғана емес жалпы әлемдік даму бойынша өзін еркін және жауапты сезіне алатын тұлға тәрбиелеу.
3.Өмірдің әрдайым өзгерістеріне ғана дайын тұлға емес, сол жерде белсенді әрекет ете алатын тұлға тәрбиелеу.
4.Білім алушылардың ақпараттық мәдениетін дамыту.
Жиырмасыншы ғасырдың соңы компьютерлік техниканың дамыған, зерттелген мәселелермен ерекшепенетіні сөзсіз.
Осыдан бір ғасырдай уақыт бұрын негізін француздың белгілі математигі әрі философы Б. Паскаль мен ағылшын ғалымы И. Беббидж қалаған компьютерлердің енді оқыту ісіне де көмегі тиюде. Анығырақ айтсақ, компьютер ана тілімізді оқытудың дәстүрлі әдістемесінде қолданылатын техникалық құрал ретінде пайдаланылып жүр. Жалпы, компьютерді қазақ тілін оқыту әдістемесі ретінде енгізудегі мақсат-сабақтың неғұрлым сапалы өтуіне қол жеткізіп, оқушылардың сабақты оқуға деген ынтасын арттыру екені даусыз.
Танымдық-ізденістік негіздер қай салада болсын маңызды болады, өйткені адамзаттың әрбір даму жолындағы жаңалық -- танымдық жолындағы жаңалық ретінде жоғары бағаланады.Әр замандағы танымдық қатынас, ойдың ақиқатқа жетуінің жолдары мен әдістері, оның әдісі адамның дүниеге қатынасының белгілі бір типін бейнелейді, соны идеалдық-формада дамытады. Адам іс жүзінде дүниеге қандай қатынаста тұрса, ойлауда да сондай қатынаста тұрады.
Заттың, объектінің адамға тәуелсіз өзіндік болмысын айқындау, сөз жоқ, айрықша маңызды. Бірақ, ол мұқтаждық затты өзгерту қажеттігінен туындайды. Затты меңгеру үшін оның өзіндік ерекшелігін, заттың табиғатының заңдылығын, оның пайда болу тәсілдерін анықтау керек. Басқаша айтар болсақ, ғалымдар табиғаттың, ондағы заттардың өзіндік болмысы оның адамға тәуелсіз объективтік мазмұны адамның дүниеге өзгерту қатынасының шеңберінде ғана ашылады деп санайды. Процестің объективтік және субъективтік жақтарының өзі еңбек процесінің ішкі жіктелуінің бір түрі болып табылады.
Осындай көзқараспен қарағанда, адамның дүниені меңгеруі, өзгеруі, іс-әрекеті -- өмірмен жанаспайтын жеке адамның ерекшелігі емес, тарихтағы көптеген ұрпақтың ортақ жемісі. Адамдардың жасаған дүниесі тарих ілгері басқан сайын ұлғайып, дамыған елдерде бүкіл жер бетінің пішінін өзгертіп жіберді. Ол өзгерістер кейде экологиялық қауіпті жағдайларға да ұшыратуда. Сондықтан адам танымының дамуы барысы адамзатқа игілікті болуын ғана көздеу үлкен міндет. Адамның қабілеттері -
шығармашылық жасампаздық қабілеттері. Ол қабілеттер адамға даму барысында біте ме, немесе туа бітті бар ма -- әлі шешілмеген мәселе деуге болады. Сондықтан да заман дамуы барысында адам танымының дәрежесі түрлі техникалық, логикалық тәсілдердің пайда болуына ықпал етер болса, оны адам баласының өзін, қоршаған ортаны өзіндік турғыдан жасауы, шыңдауы деп түсінеміз .
К. Шеннон болса, адам мен компьютердің мынадай айырмашылықтарын көрсетеді:
- бірінші айырмашылық - көлемдерінде. Адам миының клеткаларының саны ең күрделі деген компьютерден миллион есе артық;
- екінші, құрылымы жөнінен айырмашылығы бар. Адам
нерв жүйесінің құрылымы компьютердің ең дәл деген монтажынан мүлдем басқа болады. Компьютердегі кішкене ғана қате байланыс тұтас машинаны бұзады. Ал адам миының кереметтігі оның тұтастығы сәл ақауларға қарамайды;
- үшінші айырмашылық - сенімділік жөнінен байқалады. Адам баласының миының сенімділігі күндер емес жылдармен саналса, машинаның сенімділігі бұдан әлдеқайда қысқа екені онсыз да белгілі;
- төртінші айырмашылық - логикалық құрылымы
жөнінен келеді екен. Адамның миы өзін өзі басқаратын ұйымдастырылған жүйе болып табылады. Ал компьютерлер адамның басқаруымен жұмыс істейді. Оның құрылымы адам миының жұмыс істеу жүйесінен әлдеқайда таяз болып келеді;
- бесіншіден, жұмысқа кірісу мен шығу жолдарының
айырмашылығы. Адамның миы сезім мүшелерінің -- құлақ,
көз, басқа сезім мүшелері арқылы хабар алып отырса, компьютердің ең тамаша деген құрылысының өзі мұндай сезу органдарының қасында қораш көрінуі заңды болмақ.
Бұл мысалдарды келтіру себебіміз -- компьютер қалай болғанда да адам баласының ойлап шығарған құралы. Сондықтан, оның тым асыра бағалануы теріс әсер тигізуі мүмкін екендігін әр уақытта есте тұтқан абзал. Адам баласының санасы, миы, қызметі -- барлығы компьютермен салыстыруға келмейтін теңдесі жоқ, бағалы нәрселер екенін де оқушыларға осындай салыстырулар жүргізіп үйрету керек деп санаймыз. Мұның өзі оқушының өзін-өзі тануға ұмтылысын ғана емес, жалпы адам баласын сыйлауға, түсінуге деген ұмтылысын да қалыптастыра алады. Бірақ компьютердің бұл жердегі артықшылығы -- оның тез операциялар жасай алуы мен еске сақтау қабілетінің күшті екендігі.
Білім алушының нәтижелі іс-әрекет, дағдыларын қалыптастыру мақсатында болашақ мұғалімді компьютерлік технологияларды пайдалануға кәсіби даярлау мәселелері жөнінде зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Бұл зерттеуге жоғары оқу орындарының студенттері мен оқытушылары да, жалпыға бірдей білім беретін орта мектептердің мұғалімдері де қатысатынын ескерте кеткен жөн. Біз қазақ тілі мен әдебиеті, тарих және т.б., яғни, гуманитарлық пәндер циклы бойынша болашак, мұғалімдерге айрықша назар аударамыз. Сондай-ақ, тәжірибелік-педагогикалык, жұмыстарын да аталмыш пәндер мұғалімдерімен, ал жоғары оқу орындарында - тілдер мен әдебиет, тарих, педагогика, психология, жеке әдістемелерден дәріс беруші оқытушыларымен бірлесе атқарамыз.
Біз болашақ ұстазды кәсіби даярлауда студенттің педагогикалық үрдістің мәнін, оның заңдылықтарын, қозғаушы күштерін, тәрбиелі механизмдерін ұғынуын жататынын басшылыққа аламыз. Тек сонда ғана оқу үрдісінде компьютерлік технологияларды пайдалану оқушылардың нәтижелі іс-әрекет ету дағдыларының қалыптасуына септеседі. Мұндай қорытындыға зерттеудің I және II кезеңдерінің нәтижелеріне сүйеніп келдік.
Теориялық әдебиеттерді зерттеп-білу мен талдау, бақылау, сұрастыру жұмыстары шынайы өмірдін өзекті мәселелерін анықтауға түрткі болды.
"Қажетті тәжірибе жинақтауға жетелейтін іс-әрекет - онбойына "еңбек құралын" сіңірген ұстаз тұлғасыиың қалыптасуынын алғы шарты. Бірақ еңбек объектісі толық, айқын болмаса, егер еңбек субъектісінің назары жалған түсінілетін объектіге ауса, оның табысқа жетуі мүмкін емес. Мұндай жағдайда еңбек субъектісінің әрекеттері объективті пайда болған объектімен сәйкес келмейді". - деп жазады Н,Д.Хмель.Бұған дәлел ретінде сынақ нәтижелері мысал бола алады. Әңгімелесу. сұрақ-жауап барысында болашақ мұғалімдер кәсіби қызмет объектісі ретінде 5 компьютерлік технологиялар тәсілдерін, саналуан бағдарламаларын пайдалануға басты назар аударды. Өкінішке орай, оқытушы компьютерлік. технологиялардың мазмұнына елтіп кетіп, ол мәнсіз жаттығуларға ұласып, нәтижесіз аяқталған жайттарға да кездесіп жатады. Неге? Өйткені, бұл жағдайда субьектілердің - оқытушылар мен студенттердің - іс-әрекеті нақты объект біртұтас педагогикалық үрдіске емес, жалған түсінілетін объект - компьютерлік технологияларға бағытталған.Студенттердің кәсіби қызмет объектісін түсінуі - білімдер жүйесін меңгеруді білдіреді, '"Синтездік сипаттағы біртұтас сана объектілерінсіз субъектінің табысты әрекет етуі мүмкін емес".
Шәкірттердің нәтижелі іс-әрекет етуіне ұстаздың пәнді жақсы білуі түрткі болатынына дау жоқ. Егер әдебиет пәнінің мұғалімі өзінің біліміне қоса компьютерлік технологияларды меңгерсе, онда тіпті тамаша. Дегенмен, оқушының нәтижелі іс-әрекет ету дағдыларын қалыптастыру үшін болашақ мұғалімдерді педагогикалық үрдістің мәнін, оның заңдылықтарын, дамуын зерттеп-білу негізінде даярлаған жөн.Ф.Д.Ізбасарованың ұжымдық-танымдық істі ұйымдастыру үрдісінде оқушыларды оқу-танымдық дағдыларға баулуға студенттерді даярлау ерекшеліктері туралы диссертациялық зерттеуінде мұғалім қызметі білім берудің ішкі механизмдерімен таныс шәкірттердің санасы қалай қалыптасатынын, оқу үрдісі барысында алынған білімдері қалай дарып, ұғынылатынынан хабардар болған жағдайда ғана тиімді болатыны атап көрсетілген.Көтерілген мәселелерді шешуде біртұтас педагогикалық үрдістің жүйелі-құрылымдық сипаттауын меңгерген жөн. Бұл - болашақ мұғалім оқыту барысында компьютерлік технологияларды пайдаланған кезде өзінің біртұтас педагогикалық үрдісінің әр түрлі қырлары, қасиеттері, ерекшеліктері туралы білімдерін, нақты оқу пәніне қатысты мәселелерді шешуде қолдана алатынын білдіреді. Болашақ мұғалім компьютерлік технологияларды пайдалану үрдісін тұтас қарастыруға үйреніп, сан-алуан байланыстарды, бәлкім, "сәтсіздіктің" және т.б. себептерін ашуға ұмтылады.Шәкірттердің нәтажелі іс-әрекет ету дағдыларын қалыптастыру мақсатында компьютерлік технологияларды пайдалану ерекшеліктерін анықтау үшін біртұтас педагогикалық үрдістің құрамдас бөліктеріне айрықша тоқталып өту қажет. Мысал үшін, мақсатты алайық. Мұғалім болашақ ісін жобаламас бұрын, мақсатын болжап алады. Бүгінде біздің компьютерлік технологияларды пайдалану үрдісін тұтас қарастыруға үйреніп, сан-алуан байланыстарды, бәлкім, "сәтсіздіктің" және т.б, себептерін ашуға ұмтылады.
Оқушының нәтижелі іс-әрекет ету дағдыларын қалыптастыру мақсатында компьютерлік технологияларды пайдалану ерекшеліктерін анықтау үшін біртұтас педагогикалық үрдістің құрамдас бөліктеріне айрықша тоқталып өту қажет. Мысал үшін, мақсатты алайық. Мұғалім болашақ ісін жобаламас бұрын, мақсатын болжап алады. Бүгінде біздің компьютерлік технологияларды пайдалану мақсатымыз қандай? Бірақ, бұл - ең кіші мақсат. Ең жоғары мақсат мынадай: "Сабақтарда компьютерлік технологияларды қолдана отырып, шәкірттердің нәтижелі іс-әрекетін қалыптастыру мақсатына қалай жетуге болады?" Яғни, студенттердің білім, білік, дағдыларын қалыптастыру, әр даму кезеңіндегі іс-әрекеттер мәнін бейнелейтін біліктерге жіктеп, іс-әрекеттер құрылымын құру (ұйымдастыру), дағдыларын қалыптастыру.
Инновациялық оқыту технологиясы.Инновациялық қызметін ұйымдастыру, білім берудің жаңа үрдістерін ұйымдастыру, озық іс-тәжірибені насихаттау және тарату. Сондықтан, оқытушылардың саяси білімін көтеру, Білім туралы заң талаптарына сай Білікті, кәсіби маман даярлауды жетілдіру, үнемі басты мәселе болып қарастырылады. Нәтижесінде, Қазақстан Республикасын білім беруді дамытудың 20052010 жылдарға арналған Мемлекттік бағдарламасын кәсіптік-техникалық білім беруді жетілдіру мақсатында қабылданған 20082012 жылдарға арналған Үкіметтің бағдарламасын басшылыққа ала отырып оқытушылардың саяси сауаттылығын көтеруде, ерекше көңіл бөлінеді. Мысалы, Білім туралы заңда көрсетілген, педагог-қызметкерлердің құқықтары, мен міндеттері жауапкершілігі (дөңгелек үстел) Мамандарды заман талабына сай даярлау, басты міндет (пікір-талас) Н. Назарбаевтың 2009ж. 7- наурыз Қазақстан халқына жолдауы Дағдарыстан жаңару мен дамуға колледж оқытушыларының арасында (дөңгелек үстел), Шығармашылық ізденіс - көзі (конференция) т.б. өтілді.
Білім туралы заңда Білім беру ісінің басты міндеттерінде: Оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу - деп атап көрсетілген. Студенттің білімді, сауатты, тәрбиелі болуы ұстаздың біліктілігіне, шеберлігіне байланысты. Оның бірден-бір жолы оқытушылардың жаңа технологияларды тиімді пайдалануы болып табылады. Колледжде оқытушылардың білім деңгейін, инновациялық даярлықтарын қалыптастыру мақсатында Модульдік және Деңгейлеп саралап оқыту технологиялары бойынша мобильдік шығармашылық топтар құрылған.
Мобильдік топтар айына бір рет технологияларды сабақ үрдісіне қолдаудың тиімділігі, оқытушылардың ізденісі, шығармашылықпен жұмыс істеуі т.б. талқыланып отырылады. Инновациялық жаңа оқыту технологиялары бойынша барлық пәндік (циклдік) комиссиялары өздерінің пән ерекшеліктерін ескере отырып, тиімді әдіс-тәсілдерді таңдап алып, жыл бойы таңдалған инновациялық оқыту технологиясы бойынша жұмыс атқарады (2 суретке сәйкес).
Сурет 2 Оқытушылар интерактиті оқыту технологиясын қолдану процессінде
1.2 Дипломдық жұмыс тақырыбын талдауын негіздеу
Жаңа жүйе бойынша жұмыс жасау үшін , оқу орны аудандағы ірі кәсіпорындар , шаруа қожалық, басшыларымен тығыз байланыс орнату бағытында жұмыс жасап келеді, сонымен қатар аудандық жұмыспен қамту , және әлеуметтік бағдарламалар бөлімімен, аудандық ауыл шаруашылығы бөлімімен бірлесе отырып ауданның ірі шаруа қожалықтарымен келісім шарт жасалынып , оқуды бітіретін оқушыларды сол келісім шарт бойынша өндірістік тәжірибеден өткізіп, келешекте сол шаруашылықта жұмысқа қабылданады.
Бүгінгі күні Жаңа заманның жұмыс берушілері:
oo Әр түрлі проблемаларды өз бетімен шеше алатын;
oo Өз мамандығын жан-жақты меңгерген;
oo Қиындықта дұрыс шешім қабылдайтын және жеке басы творчестволық жұмыс жасай білетін;
oo Көпшілікпен бірге отырып жұмыс істей алатын мамандарға бірінші кезекте өз мамандығы бойынша жұмыс береді . Ал қалғандары әр түрлі қосалқы қара жұмысқа алады. Оқу бітірген мамандарды жұмысқа орналастыру , осы күнгі нарық заманына байланысты , оқу орындарын бітіріп келген жас мамандардың жеке бастарының жан-жақты білімі мен , біліктілігіне қарай жұмыс орны берілетіндігіне байланысты, оқу бітіретін және оны жұмысқа орналастыру жүйесін оқу орнында күрт өзгертуді талап етеді.
2 Технологиялық бөлім
2.1 Картоп өңдеуге және жинауға арналған машиналардың қазіргі кездегі жағдайы
Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы Картоп жинауға арналған машиналар.
Картоп жинау-көп еңбек сіңіруді қажет ететін жұмыс. 1га жердегі картопты атқа жегілетін плугпен қазып, оны қолмен жинауға 18-20 адам күні керек. Ал, трактор картоп қазғыштарын қолдану еңбек шығынын 8-10 адам күніне, ал картоп комбайнмен жинағанда 3-5 адам күніне дейін қысқартады.
ККУ-2А картоп жинайтын комбайн қатараралықтары 70см қиыршық тассыз, жеңіл және ауыр топырақтағы картопты жинауға арналған. Ол жүріс бәсеңдеткішпен және тар шынжыр табанмен жабдықталған МТЗ-80 және ДТ-75М тракторларымен агрегатталады. ККУ-2А комбайынының негізгі бөлшектері (13- сурет) - экран (1), горка (2), бункер (3), қоспалар транспортері (4), бункерді тиеу транспортері (5), кесек уатқыш (6), іріктеуіш стол (7), екінші элеватор (8), көтергіш барабан (9), пәлек шығарғыш (10) және элеватор (11). Комбайнның барлық бөлшектері рамағаорнатылған. Ал, рама түтіктен пісіріліп жасалған. Раманың алдыңғы жағында комбайнды трактормен байланыстыратын арқалық орнатылған. Артқы жағынан рама жүріс доңғалақтарына, ал алдыңғы жағынан тіреуіш доңғалақтарына, ал алдыңғы жағынан тіреуіш доңғалақтарына орнатылған. Жүріс доңғалақтары пневматикалық болып келеді. Түрендердің тереңдігін тіреуіш доңғалақтардың көмегімен реттейді.
Горка (2) - еңкіштік бұрышына қарай реттелетін транспортер. Горкаға келіп түскен масса түйнектер мен қоспаларға ажыратылады. Горка жетекші және жетектегі біліктер орнатылған өз рамасынан, полотнодан, "шаппалы" рычаг пен хроповиктен және шектеуіш қалқандардан құрылатын горканың еңкіштігін реттейтін реттеуәіш механизімінен тұрады. Горканың полотносы - ені 800мм, жетекші және жетектегі біліктерді айнала қоршайтын, шексіз резеңкелі лента. Біліктегі лентаны жетектегі білікте горка рамасының бағыттауыштары бойынша ауыстыра отырып арнайы болаттардың көмегімен тартады.
Горканың жетекші білігі комбайнның рамасын топсамен бекітілген. Адымы 19,05мм шынжырлы беріліс арқылы қозғалысқа келтіріледі. Горка полотносының қозғалыс жылдамдығы - 0,7мс.
Бункер (3) - картоп түйнектерін жинап, транспорт құралдарына тиеуге арналған ленталы транспортер. Ол рамадан (екі бөліктен жасалып өзара топсамен қосылған), жетекші және жетегі біліктерден, полотнодан, шектеу қалқандарынан, көтеру механизмінен, басқару рычагы бар сырғыма астаушадан тұрады.
Бункердің сол жағы (комбайн жүрісі бойынша) комбайнның сол жағына топсалы бекітілген, ал комбайнның оң жағынан бункер рамасы қатаң тіреуіштерге отырғызылады да, көтеру механизмінің рычагтары мен қосылады. Бункердің оң жағы төмен түсіп, жоғары көтеріле алады. Бункерді тракторшы кобинадан гидравликалық Ц-80 цилиндрінің көмегімен көтереді, ал төмен түсу өз массасы арқылы болады.Бункердің сыйымдылығы 750 кг. Тасымал қалпында бункердің қайырмалы бөлігін негізгісінен бөлек алып, комбайн рамасына бекіту керек. Бункерді көтергенде бункер астаушасын басқаратын механизм арқанының ұзындығын реттеу керек.Мұнай жағдайда бункердің қайырмалы бөлігі осінің рычагын 300 верткальға, ал астауша арқанның рычагын "жабық" қалыпқа қою керек (3 суретке сәйкес).
1-экран, 2- горка, 3- бункер, 4- қоспалар транспортері, 5- бункер толтыру транспортері, 6- кесек ұсақтағыш, 7- іріктеу столы, 8- екінші элеватор, 9- көтеру барабаны, 10- пәлек ажыратқыш, 11- негізгі элеватор.
Сурет 3 ККУ -2А картоп жинайтын комбанның технологиялық схемасы
Қоспалар транспорт (4) іріктеу столының жоғарғы жағынан келіп түсетін қоспаларды бөліп шығаруға арналған.транспортер өз рамасынан, қалқандардан, резеңкеленген лента оралған жетекші және жетектегі біліктерден тұрады.
Транспортер рамасының сол жағы комбайн жүрісінің бағыты бойынша комбайн рамасына қатаң қосылған, ал оң жағында жетекші және жетектегі біліктердің остері сәйсестігін қамтамасыз ететін реттеуіш бар.Қоспалар транспортері реверс жетегімен жабдықталған, ол басқару іріктеуіштің оң алаңынан жүзеге асырылады, мұның өзі қоспалар арнасынан картоп түйнектерін тапқанда, түйнегі бар массаны егістікке лақтырып тастамай, оны қайта араластырып жіберуге мүмкіндік береді. Полотноның қоспаларды шығарудағы жылдамдығы - 1,9 мс, ал массаны қайтаараластыруға жібергендегі жылдамдығы - 1,3 мс. Қоспа транспортерінің полотносы өздігінен ажыраған жағдайда, қоспа транспортер жетегі редуктордағы бекіткіш серіппесінің реттеуіш болтын бір немесе екі айналдырп бұрап, қосалқы гайкамен бекітіп тастау керек. Іректеу столы (7) қоспаларды картоптан біржолата іріктеп бөліп, түйнектерді тиегіш транспортерге беруге арналған.Іріктеу столы шектеу қалқандары орнатылған рама полотносынан, бөлгіш жетектерінен (редукторлы жетекші және жетектегі біліктен) - біліктерден тұрады.
Стол полотносы - құлыппен жалғасқан резеңкелі лента. Лентаның екі жақ шетіне арнайы табақшасы бар втулкалы-роликті шынжырлар бекітілген. Шынжырлардың адымы - 38мм, ал табандардың аралығының адымы - 152мм.
Полотно жетекші және жетектегі біліктерге кигізілген. Жетекші біліктің шлицті ұшымен конусты редукторға кигізілген, ал оның екінші ұшы подшипниктің корпусымен столдың рамкасына бекітілген. Полотноныңқозғалыс жылдамдығы - 0,34мс.
Іріктеуіш стол бойлық бағытпен қозғалып кележатқан массанытүйнектер және қоспалар ағындарына бөлу үшін бөлгішпен екіге оны әр түрлі қалыпқа келтіріп, массаны толық және дұрыс бөлуге мүмкіндік туады. Картоп түйнектерінің қоспа ағынынан толығырақ домалап, бөлініп шығуын қамтамасыз ету үгін, іріктеу столы комбайнның жүріс бағыты бойынша үнемі 120 еңкіштеніп тұрады.
Бункердің тиеу транспортері (5) картоп түйнектерін іріктеу столынанкомбайн бункеріне беруге арналған. Ол пісірілген рамадан, жетекші біліктен (шлицті ұшымен конусты редукторға қосылған), резеңкесіз қалақшасы бар шыбық полотнадан, сақтандырғыш муфтасы бар жетектен, түйнектер бункерге домалап түскенде зақымдануын болдырмайтын шалғыштан, таяныш және кергіш жұлдызшадан тұрады.
Полотно полиэтиленді түтік кігізілгендиаметрі 8мм болат шыбық түрінде жасалған. Шыбықтардың ұшы адымы 38мм болатын роликті - втулкалы шынжырмен қосылған. Полотно қалақшаларының адымы 192мм. Әр қалақша екі шыбыққа бекітілген. Полотноның қозғалыс жылдамдығы 0,64мс. Транспортер жетегінің білігін карданды берілістің көмегімен іріктеу столының редукторы арқылы қозғалысқа келтіріледі.
Бункерлерді тиеу транспортері комбайнның рамасы мен бункерге топсамен бекітілген, бункердің кенересі мен полотно қалақшасы арасындағы саңылау 40-50мм болуы тиіс.
Кесек уатқыш топырақ кесектерін ұсақтауға, түйнектерді пәлегінен ажыратуға және массаны екінші элеватордың полотносына беруге арналған.
Кесек уатқыш цилиндр формалы екі пневматикалықбаллон түрінде дайындалған. Баллондарды қозғалысқа келтіру адымы 19,05 мм шынжырлы беріліс арқылы негізгі элеватордың жетекші білігімен жүзеге асырылады. Шынжырлы тарту-керу жұлдызшалардың орнын ауыстыру арқылы істеледі. Баллондардың диаметрі 320мм. Баллондарға түсетін жұмыс қысымдары бірдей 0,01 - 0,15кПа болуы тиіс.
Екінші элеватор (8) топырақты одан әрі ажыратып бөлуге, массаны көтеру барабаны мен пәлек шығарғыштың сирек полотносына жіберуге арналған.
Екінші элеватордың рамасы, элеватор полотносы , сіліккіш механизм, жетекші білігі және қалқандары бар.Элеватор рамасын қимасы63х40х5мм бұрышпрофиль етіп дайындаған. Ол комбайнның рамасына жылжымайтын етіп бекітілген.Элеватордың рамасына жетекші білік, шектеуіш қалқандар, сіліккіш механизм, сүйемелдеуіш және бағыттауыш жұлдызшалар орнатылған. Элеватордың жетекші білігін адымы 25,4мм шынжырлы берілістің көмегімен басты берілістің редукторы қозғалысқа келтіріледі.
Элеватордың полотносы шыбықтан (диаметрі 11мм) жасалған бір секциялы, шыбықтар өзара адымы 41,3мм болаттан штамталған буындардан жол-жол етіліп жалғастырылған.
Массаны неғұрлым толығырақ іріктеу үшін элеватор пассивті сіліккіш механизммен жабдықталған.
Сіліккіш механизм білік түрінде екі таға (V) тәрізді тіреуіш және бекіткіші бар саптан дайындалған. Әр тіреуішке бір-бірден дөңгелек және эллиптік жұлдызша орантылған, олар полотноның шынжыр жолының астына орналасқан.ал, жеңіл топырақтағы картопты ажырату кезінде дөңгелек жұлдызшалар полотноның шынжыр жолының астына жайғастырылған, эллиптік жұлдызшаларды байланыс үшін пайдаланылады.
Көтергіш барабан (9) өзіне келіп түскен массадағы ұсақ қоспаларды одан әрі бөліп шығарып, оларды горкаға беруге арналған.
Барабанның қаңқасыы жұмыр түтіктен пісірілген конструкция түрінде жасалған. Қаңқаның сыртына, орталық цилиндрлік бөлігіне шынжыр жолы орналасқан. Шынжырлы іліністің адымы 41,3 мм. Барабанның ішкі жағында қалақ бар, ол барабанға келіп түскен массаның белгілі бір мөлшерін қармап алып, оны горканың полотносына беруге арналған.
Барабанның сыртқы арқанның 24 орамымен жабдықталған, ол тор тәрізді болып келеді де, барабан араластыратын массаны ажыратады.
Барабанның төменгі жағы жетекші және жетектегі біліктер жұлдызшалардың катоктарына тіреледі, ал жоғарғы жағынан серіппелі екі бастырма роликпен ұстатылған.
Пәлек шығарғыш (10) пәлекті және өсімдік қоспаларын комбайннан шығаруғ, картоп түйнектерін сабақтарынан үзіп ажыратуға арналған. Ол сирек шыбықты транспортерден, түйнектерді тазартқыш шыбықтан сырғыма тордан тұрады. Сирек шыбықты транспортер адымдары 162,3мм болат шыбықтармен жалғастырылған адымы 41,3мм роликті екі шынжырдан жасалған. Ол жетекші біліктің екі жұлдызшасына және алдыңғы екеуі полотноны бір мезгілде тартуға арналған. Сирек транспортердің жоғарғы және төменгі тармақтарының аралығына көтергіш барабанға картоп түйнектерді сырғып түсетін алдыңғы астауша мен артқы тор орнатылған.
Стрек шыбықты транспортердің жұмыстық тармағының жоғарғы жағына бастырма полотно керілген, ол полотноның ортасына орналасқан ішкі шығыңқы дөңесі бар, шексіз лента сияқты. Осы дөңес полотноны жан-жағына сырғытпай ұстап тұрады.
Бастрма полотноның жүрісін жетекші, алдыңғы және жетектегі жоғары барабан арқылы жүзеге асырылады. Бастырма полотноның алдыңғы және жоғарғы барабандары серіппелі, ол сирек транспортер мен бастырма полотноның кептеліп қалуын болдырмайды.
Сирек транспортер полотносының астына түйнектерді жайғастырып шыбықтар орнатылған, ол пәлекте қалған картоп түйнектерінен пәлекті тазартады.
Негізгі элеватор (11) топырақ қабатын бұзуға, майда топырақты ажыратуға және қалған массаны кесек уақтағышқа беруге арналған. Ол рамадан, элеватор полотносынан, сіліккіш механизмінің эксцентрикті білігінен, қалқандардан, жетекші біліктен, жұлдызшам мен түреннен тұрады.
Түрен картопты аралық жатқан екі қатарын қазып, массаны негізгі элеватордың полотносына беріп тұруға арналған.
Элеватордың рамасы түтіктерден дайындалып, комбайнның рамасына жалғастырылған. Оның алдыңғы жағы түренді тереңдету механизмі аспаларының көмегімен комбайн рамасына жалғастырылады, ал артқы жағына остердің көмегімен топсалы түрде құлақшалар, сіліккіш механизм, қалқандар мен түрендер орнвтылған.
Элеватордың полотносы шыбықтан, бір секциялы етіп жасалған, шыбықтар адымы 41,3мм болаттан штамталып жасалған буындарға жалғастырылған. Элеватор жетекші біліктің жұлдызшалары арқылы қозғалысқа келтіріледі. Полотноның қозғалыс жылдамдығы - 1,78мс.
Негізгі элеватор еріксіз сіліккіш механизммен жабдықталған, тербеліс амплитудасы 0 - ден 65мм аралығында реттеледі.
Сазды, ылғал топырақта жұмыс істегенде сілку амплитудасы ұлғаяды, ал жеңіл және құм топырақта еріксіз сіліккіш механизм ажырайды. Сілку амплитудасы жетекші біліктің дискісіне қарағанда кривошип корпусын бұру арқылы өзгертеді. Еріксіз сіліккіш механизмінің тербеліс амплитудасын ұлғайту үшін кривошиптің корпусын сағат тілі жүрііс бойынша бұру керек, ал керісінше, бұрғанда тербеліс амплитудасы кішірейеді [3].
Негізгі элеватордың жетекші білігі комбайнның рамасына орнатылады да, адымы 25,4мм шынжырлы беріліс арқылы айналысқа келтіріледі.
Комбайнды трактордың қуат алу білігінен қозғалысқа келтіреді. ККУ-2А комбайнның алымының ені (екі қатар) - 140см болғанда жұмыс өнімділігі - 3,3гасағ.
2.2 Нысанның жұмыс істеу принципі және құрылымы
КТН-2Б екі қатарлыкартоп қазғышы қатараралықтары 70см етіп отырғызылған картопты жинауға арналған(4,5суретке сәйкес).
1-түрен,2-негізгі элеватор,3-сіліккіш,4-каскадтық элеватор,5-көлбеу ролик.
Сурет 4 КТН-2Б картоп қазғышының схемасы
Сурет 5 КТН-2Б картоп қазғышы
Оны МТЗ-80 немесе Т-40М тракторларына асып пайдаланылады, жұмыс өнімділігі -0,45 га сағ.
Картоп қазғыш екі жүріс доңғалағы бар рамадан, түреннен (1), негізгі (2) және каскадты элеватордан (4), ірі електен (5), беріліс механизмінен тұрады.
ТҮРЕН (6 суретке сәйкес) екі қатардағы картопты қазып, оны негізгі элеваторға жібереді. Ол үш секциядан (5,6 және 7) тұрады. Әр секцияның артжақ шетінен тілік жасалған, оларға тастың тығылып қалуын болдырмауға арналған, топсалы орнатылған саусақтар (2) бекітілген. Әр саусақ жоғары қарай 900 - қа ауытқи алады. Ал, түреннің бүйір секциялары рамаға бекітілген кронштейндерге (1,4) орнатылады. Орталық секция ұзынша бой тасаға бекітілген. Ал, түрен екі жағынан рамаға бұрылған қапталдармен шектелген. Түреннің ең көп тереңдеуі 24см.
1,4-кронштейндер,2-саусақтар,3-қалқ ан,5,6,7 секциялар
Сурет 6 Түрендер
Негізгі элеватор топырақты қопсытуға және елеуге арналған ол ұзыннан вертикаль бөлінген екі полотнодан, әр полотно диаметрі 10мм болат шыбықтардан (3) тұрады (3 -сурет). Олар втулкалы-роликті шынжырдың бцындарына (1,2) екі-екіден қосылған. Әр шыбық ортасынан біреуі жоғары, екіншісі төмен иілген, мұның өзі түйнектердің элеватордан сырғанап кетуін болдырмай, топырақпен пәлектің түйнектен бөлінуін жақсартады. Элеватор буыны адымының ені 21мм. Полотно алдыңғы жағынан шарикті подшипникте (6) айналатын конус тәрізді шойын роликке (5) тіреледі. Ал полотноның жоғарғы тармағы орта тұсынан 10 тісті, сопақша келген жұлдызша-сіліккішке (4) тіреледі. Соның нәтижесінде полотноның жоғарғы тармағы жұмыс кезіндегі ауық-ауық тербеліп отырады да топырақ кесектері жақсы ұнтақталып, элеватор шыбықтарының аралығына түсуіне мүмкіндік туады. Негізгі элеватордың жетекші білігіне шпонкамен және тоқтатқыш винтпен жұлдызша бекітіледі. Білік корпустары рамаға орнатылған шарикті үш подшипникке айналады
(7 суретке сәйкес).
1,2-втулкалы -роликті шынжыр буыны,3-болат шыбықтар,4-сіліккіш- жұлдызша,5-ролик,6-подшипник.
Сурет 7 Элеватор детальдары
Негізгі элеватор түйнектерді, пәлек пен қалған топырақты шамамен 15см төмен орналасқан каскадты элеваторға лақтырып салады. Сонда қалған кесек топырақтар ұнтақталып, бөлініп шығады. Каскадты элеваторда картоп қазғыштың бүкіл ені бойынша сызылған бір полотносы бар. Оның құрылысы негізгі элеватор полотносының құрылысына ұқсас болып келеді[4].
Каскадты элеватордың жоғарғы тармағының астыңғы жағына негізгі элеватордың жұлдызша-сіліккішінің өлшеміне қарағанда шағындау келген, ені ұстағыш және екі сіліккіш жұлдызша орнатылған. Каскадты элеватордың жетекші және каскадты элеватордың жұмыс қалпындағы еңкіштік бұрышы 20-220-қа тең болады. Ал олардың полотноларының сызықтық қозғалыс жылдамдығы 2,1 мс.
Вибрациялық тор картоп түйнектерінен негізгі және каскадты элеваторларда бөлініп, шықпай қалған қоспаларды қосымша бөліп шығаруға арналған. Бұл тор планкаға пісірілген диаметрі 10мм ұзындығы 580мм болат шыбықтардан түрады. Елеуіш горизонтқа 300 бұрышпен орналасып, қазғыштың бүйіріне топсалы бекітіледі.Ол каскадты элеватордың жетекші білігінің екі жағына отырғызылған эксцентриктің рычагы арқылытербелмелі қозғалысқа келеді. Беріліс механизмі кардан білігінен беріліс қорабынан және адымы 25,4мм-лік втулкалы-роликті екі шынжырдан тұрады. Беріліс қорабының 15 тісті жетекші және 26 тісті жетектегі конусты екі шестернясы болады. Айналыс беріліс қорабынан шынжыр арқылы негізгі элеватордың жетекші білігіне, ал одан сол шынжыр арқылы каскадты элеваторға беріледі. Сондай-ақ қозғалыс каскадты элеватордан екі эксцентрик және қозғалыс рычағты арқылы вибрациялық торға беріледі.
Картопты жинау жұмысына қойылатын агротехникалық талаптар.
Картоп жинау-көп еңбек сіңіруді қажет ететін жұмыс. 1га жердегі картопты атқа жегілетін плугпен қазып, оны қолмен жинауға 18-20 адам күні керек. Ал, трактор картоп қазғыштарын қолдану еңбек шығынын 8-10 адам ніне, ал картоп комбайнмен жинағанда 3-5 адам күніне дейін қысқартады.
Әдетте, картоп жинау кезеңде картоптың пәлегі құрғақ болады, бірақ картоптың кеш пісетін сорттарын пәлектің кепкенін тоспай-ақ жинауға тура келеді. Бұл жинау жұмысын біршама қиындата түседі. Пәлекті жинау және ұсату үшін КИР-1,5Б шапқыш-ұсақтағышты қолданылады.
Картопты суық түскеге дейін жинау керек, өйткені уақытынан кешігу көптеген шығынға әкеп соғады. Картопты механикаландырып жинау жұмысына төмендегідей агротехникалық талаптар қойылады:
-картоп түйнектері түгелдей қазылуға тиіс, қазу және тырмалаудан кейін қолмен жиналатын картоптың мөлшері 5,8 %-тен аспауы керек;
- картоп қазғышпен қазылған картоп егістіктің бетіне (топырақ үстіне) жіңішке жол болып орналасуы тиіс, түйнектердің көпшілігі пәлегінен ажыратылуы керек, бұл картоп іріктеу жұмысын жеңілдетіп, еңбек өнімділігін арттырады;
- картопты жинағанда зақымдануы 3%-тен аспауы қажет [5].
КСТ-1,4 жартылай аспалы картоп қазғыш құрылысы,міндеті.
Трактордың аспалы жүйесінің жоғарғы тартқышын пайдалана отырып, түйнектер тегіс көмілетіндей тереңдік жасайды, бірақ топырақтың түйнекті көп басып қалмау жағы да қарастырылады. Егер қолайсыз жағдай болып, топырақ еленбей, түйнектер көміліп қалса, онда трактордың жылдамдығы төмендетіледі. Егер топырақ негізгі элеваторда еленсе, онда трактордың жүріс жылдамдығы жоғарылатылады (8 суретке сәйкес).
а-жалпы көрінісі, б-құрылысы: 1- каскадтық элеватор, 2- негізгі элеватор, 3- редуктор, 4- кардандық беріліс, 5- бағдарлауыш доңғалақ, 6- түрен, 7- жылдам жүретін элеватор, 8- жүріс доңғалағы, 9- тартқыш қалқандар.
Сурет 8 КСТ-1,4 картоп қазғышы
КСТ-1,4 картоп қазғышы жартылай аспалы, екі қатарлы, оны КТН-25 картоп қазғышы сияқты мақсатқа пайдаланады. Ол барлық топырақта, соның ішінде сазды және топырақты жерлерде жұмыс істеуге арналған, сондай-ақ оны ылғалды шымтезекті топырақта да пайдаланады. МТЗ тракторының барлық өзгертілген түрімен агрегатталады, жұмыс жылдамдығы 1,93-8,3 кмсағ, ал тасымал жылдамдығы 26 кмсағ-қа дейін жетеді. 1 сағат ішіндегі таза жұмыс өнімділігі 0,91 га.
Картоп қазғыш екі активті түреннен (6), жылдамдық элеваторынан (7), негізгі элеватордан (2),каскадты элеватордан (1), тарылтқыш қалқаншалардан (1)тұрады. Оның жұмыс органдары трактордың қуат плу білігінен қозғалыс алады [6].
Түрендердің тереңдік жүрісі бағдарлауыш доңғалақтың (5) винтті механизмімен реттеледі де ,доңғалақ шарикті подшипникте айналады.
Машина рамасындағы түрендер остердегі резеңке втулкада тербелетін
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тәуелсіз ел болып, өз алдына дербес ел болып,өз алдына дербес мемлекет алғанымызүлкен жетістік.Ендігі жерде жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде өркениетті ел ретінде танымал болып,экономиканы өркендетіп,халықтын әлеуметтік жағдайын,білім мен ғылым,өнері мен мәдениеті халықтын әлеуметтіки жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен танысу үшін ел мүддесі жолында аянбай тер төгіп,мағыналы да,маңызды жұмыстар атқаруда Республикамыздың әр азаматының парызы.Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы ертеңгі болашағымыз ел мен жердің иесі жас ұрпақты лайықты тәрбиелеп өсіріп,сапалы білім беру қажеттіліі туындайды [1].
Сондықтан келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім игеруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі.
Ауыл шаруашылығының тиімділігі еңбек өнімділігімен сипатталады. Еңбек өнімділігін өсірудің дәйекті бір жолы - ауыл шаруашылық өндірісін жарақтандыру. Өндірісті жарақтандырудың екі түрлі шешімі бар. Біріншісі - шаруашылықты конструкциясы жетік, сенімділігі мол, жұмыс өнімділігі жоғары техникамен жеткілікті деңгейде жабдықтау да, екіншісі - сол техниканы ұтымды пайдалану. Осы екеуі бірігіп "машина пайдалану" деген ұғымды білдіреді [2].
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Ауыл шаруашылық машиналары пәні тәртiп бойынша жұмыстың өткiзу әдiстемесін әзiрлеу, педагогикалық технологияның теориялық талдауын жасау.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
- ОҚО, Шымкент қаласы, Шымкент аграрлық колледжінің оқу-тәрбиелiк талдауын жасау.
- белсендi оқыту әдiстер бойынша әдеби көздердi зерттеу;
-Картоп өңдеуге және жинауға арналған машиналар тақырыбы бойынша лабораториялық-практикалық сабақтың өткiзу әдiстемесін әзiрлеуi.
Педагогикалық технологиялардың жұмыс талдауы және сабақ берудiң әдiстемесiн әзiрлеу мақсаты:
1.Педагогикалық технологияның теориялық талдауы;
2.Интерактивті технологиялық әдiстерiн қолдануымен сабақ берудiң әдiстемесiн әзiрлеу;
3.Шымкент аграрлық колледжінде сабақ берудiң әдiстемесiнiң енуi.
Зерттеу нысаны - колледждің оқу-тәрбиелiк үрдісі.
Зерттеу пәні - "Ауылшаруашылық машиналары" пәнінен Картоп өңдеуге және жинауға арналған машиналар тақырыбының оқыту әдістемесі.
Зерттеудiң теориялық негiзi - тұлғаның зерттеуiне оқушыларды танымдық белсендiлігін арттыру теориясы, ойын оқыту технологиясының тұжырымдамасы, iскерлiк тәсiлдер.
Зерттеудiң практикалық өзектілігі - сабақ беруде белсендi оқыту әдiстерінқолдану және жұмыстың әдiстемесi.Оқушылардың жұмысытапсырманы орындауда белсендiлiк әдiстеменi қолдануынан бағаланады. Оқушыларды бiлiмнiң нәтижелi меңгерілуі үшiн жұмыстың өткiзуiн жүйеленген әдiстемемен белсендi үйренудiң әдiстерi.
1 Кәсіптік білім беру жүйесіндегі Жамбыл атындағы Ұзынағаш кәсіптік колледжіне қысқаша сипаттама
1.1 Колледж туралы мәлімет
Жамбыл атындағы Ұзынағаш кәсіптік колледжі Қазақстан Республикасының ауылшаруашылық саласында техникалық және кәсіптік білім беретін жетекші, іргелі оқу орны болып табылады. 87-жыл бойы жоғары білікті мамандарды даярлау мен қайта даярлауда халыққа білімдік қызметін көрсетіп келеді.
Қазақстан-2050 стратегиясын жүзеге асыру бойынша колледж білім беруді жетілдіруді, инновациялық технологияларды енгізуді, ғылым мен тәжірибе интеграциясын, білім берудің бәсекелестігін, оқу үдерісін жетілдіруді маңызды міндет деп есептейді.
Колледж мақсаты: Қазақстан Республикасында техникалық кәсіптік білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыру барысында, ауыл шаруашылық өндірістік мүмкіншілік деңгейін жоғарылатуға қабілетті, теориялық және практикалық білімі жоғары, жеке тұлға болып қалыптасқан бәсекеге қабілетті мамандарды дайындау.
Сурет 1.1 Жамбыл атындағы Ұзынағаш кәсіптік колледжі
1935-жылы 15-қазанда Алматы облысы Жамбыл ауданы Ұзынағаш елді мекеніне қарасты Қастек ауылында Қастек асыл тұқымды қой совхозының базасында, республика шаруашылықтарына тракторшылар даярлау курсы ретінде Қастек ауыл-шаруашылық механизаторларының училищесі атымен оқу орны ашылды. Колледж іргетасы қаланған осы жылы ең алғашқы колледж түлектері тракторшы мамандығын игеріп саны 150 білім алушы оқуды тәмәмдады. 1972 жылы - оқу орнының атына Жыр алыбы-Жамбыл Жабаевтың есімі берілді.
Қазіргі таңда оқу орны Жаңа оқыту технологияларын енгізу арқылы, әлемдік озық мәдениет үлгілерін бойына сіңірген, нарық жағдайында бейімделген, бәсекеге қабілетті мамандар даярлау бойынша 6 мамандықта 442 студентті білім нәрімен сусындатып отыр.
Оқу-тәрбие ісін 3 қабатты 40-қа тарта кабинеттері мен лабораториялары, жиырма сегіз оқу дәрісханалар, бір зертханалық кабинет, екі компьютерлік сынып, он бір шеберхана кабинетінде оқу-тәжірибелік сабақ жүргізіледі.
Компьютерлік кабинеттер заманауи жабдықталып, интернет жүйесіне қосылған. Кітапхана оқытушылардың ғылыми шығармашылық және де өздерінің жеке еңбектерімен толықтырылуда, әрі колледж жүйесінде ELECTUDE платформасы жабдықталған, ол платформада күнделікті сабақ
тапсырмалардан бөлек, оқу-орнындағы кітаптардың электрондық үлгісі де платформада қолжетімді.
Колледждің материалдық техникалық базасы (МТБ) 3-жергілікті желілер, 83-компьютер, 12-ноутбук, 6-Моноблок, 1 - интерактивті тақта, 12935 дана кітап, зертханалық құрал-жабдықтармен толықтырылды.
Қазіргі таңда колледж 6-білім беру бағдарламасы бойынша күндізгі және сыртқы бөлімдерде мамандар дайындайды.
№
Шифр номері
Мамандық атауы
1
0508000
Тамақтандыруды ұйымдастыр
2
1114000
Дәнекерлеу ісі
3
1504000
Ферма шаруашылығы
4
0503000
Слесарлық іс
5
1518000
Ауыл шаруашылығын электрлендіру және автоматтандыру
6
0506000
Шаштараз өнері және сәндік косметика
Кесте-1.1 Жамбыл атындағы Ұзынағаш кәсіптік колледжі дайындайтын мамандықтар тізімі
Оқу орнын білім алушылар аяқтаған таңдаған мамандықтары бойынша: ауыл шаруашылығының барлық салаларында, ферма шаруашылығында, ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеу және көлік тасымалдау кәсіпорындарында, сұлулық салондарында, асханаларда қызмет істей алады.
Менің дипломдық жұмысымда зерттейтін пәнім - Ауыл шаруашылық машиналары пәні. Жалпы, Ауыл шаруашылық машиналары пәні болашақ арнайы ауыл шаруашылық мамандарын даярлаудағы ең керекті пәндердің бірі. Себебі, ауыл шаруашылығы машиналары пәнін оқыған маман толықтай білікті, сұраныстағы маман болары сөзсіз. Өйткені, менің ойымша бұл пәнді оқыған болаша маман ауыл шаруашылық машиналары пәнін оқи отыра мына нәрселерді толық меңгереді.
1. Топырақты негізгі және тұқым себер алдында өңдеуге, жайылым мен шалғынды жақсартуға арналған машиналар мен құралдар.
2. Дәнді, дәнді-бұршақты дақылдар, күріш көкөніс егуге арналған машиналар, көшет жинайтын машиналар.
3. Тыңайтқыш дайындауға, тиеуге, енгізуге арналған машиналар.
4. Өсімдікті қорғауға арналған машиналар.
5. Пішен дайындауға және сабан жинауға арналған машиналар.
6. Картоп егетін және жинайтын машиналар.
7. Жүгеріні егіп өсіру мен жинауға арналған машиналар
8. Қант қызылшасын күтіп-баптау мен жинауға арналған машиналар комплексі.
9. Салалы зығырды өңдеу және жинауға араналған машиналар комплексі.
10. Жаңбырлатқыш машиналармен қондырғылар.
11. Жиналған астықты өңдеуге арналған машиналар.
Осы аталған қосымша тақырыптарды да қарастырып, бүге-шүгесіне дейін толығымен меңгеріп шығады. Осылардың ішінен Картоп жинайтын машиналары тақырыбында өзім университет қабырғасында алған теориялық білімімді практикалық жүйеде толығымен зерттедім және осы тақырыптарға тоқталайын.
-Картоп егетін және жинайтын машинаның жіктелуі.
-Картоп егуге қойылатын агротехникалық талаптар.
- Картоп отырғызғыштың түрлері.
- Картоп тиеуіш машиналары
- Картоп түптеуіш культиваторды
- Жинайтын машиналарды
- Сорттауыш машиналарды
Білім алушылар осы аталған тақырыптарды толық оқып, олардың құрлысы, жұмысы, өнімділігі т.б мәліметтерді біліп шығады.
2 КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНОЛОГИЯ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Қазіргі жаһандық дамыған, техника мен технологияның дамыған кезеңінде сабақ өту процессінде компьютерлік технологияларды қолданудың маңызы зор.
Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шындауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау- дейді ҚР Білім туралы Заңында (8-бап). XXI-ғасыр қарыштап дамыған білім ғасыры. Қазіргі уақытта оқыту жүйесінде жаңа технологиялық әдістер мен жаңа технологиялық қондырғыларды кең көлемде қолдану мүмкіндігі бар. Сонымен қатар, қазіргі таңда күнделікті сабаққа бейнероликтер, аудио-дыбыстарды ешқандай сөзсіз пайдалану мүмкіндіктері зор. Олар білім алушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып, зейін қойып тындауымен қатар, өздерінің түсінбеген жерін қайталап көруге, тыңдауға, алған мағлұматты есте сақтауына әрі сол мағлұматын нақтылауға мүмкіндін береді. Мұндай ақпарат алудың тиімділігі төмендегідей:
1.Керекті мағлұматын кедергісіз жедел түрде ала алады.
2.Білім сапасының артуы.
3.Студенттің ой-өрісін, дүниетанымын кеңейтеді.
Ақпараттық дәуір интегративті мәдениетпен, икемділікпен, ойлаудың конвергенттілігімен, коммуникативтілікпен ерекшеленеді. Білім берудін келесі міндеттерін көрсетуге болады:
1.Өзіндік шығармашылық даму мен жоғары сапалы жұмысқа қабілетті тұлға қалыптастыру.
2.Көп салалы өмір үрдісінде өз саласы ғана емес жалпы әлемдік даму бойынша өзін еркін және жауапты сезіне алатын тұлға тәрбиелеу.
3.Өмірдің әрдайым өзгерістеріне ғана дайын тұлға емес, сол жерде белсенді әрекет ете алатын тұлға тәрбиелеу.
4.Білім алушылардың ақпараттық мәдениетін дамыту.
Жиырмасыншы ғасырдың соңы компьютерлік техниканың дамыған, зерттелген мәселелермен ерекшепенетіні сөзсіз.
Осыдан бір ғасырдай уақыт бұрын негізін француздың белгілі математигі әрі философы Б. Паскаль мен ағылшын ғалымы И. Беббидж қалаған компьютерлердің енді оқыту ісіне де көмегі тиюде. Анығырақ айтсақ, компьютер ана тілімізді оқытудың дәстүрлі әдістемесінде қолданылатын техникалық құрал ретінде пайдаланылып жүр. Жалпы, компьютерді қазақ тілін оқыту әдістемесі ретінде енгізудегі мақсат-сабақтың неғұрлым сапалы өтуіне қол жеткізіп, оқушылардың сабақты оқуға деген ынтасын арттыру екені даусыз.
Танымдық-ізденістік негіздер қай салада болсын маңызды болады, өйткені адамзаттың әрбір даму жолындағы жаңалық -- танымдық жолындағы жаңалық ретінде жоғары бағаланады.Әр замандағы танымдық қатынас, ойдың ақиқатқа жетуінің жолдары мен әдістері, оның әдісі адамның дүниеге қатынасының белгілі бір типін бейнелейді, соны идеалдық-формада дамытады. Адам іс жүзінде дүниеге қандай қатынаста тұрса, ойлауда да сондай қатынаста тұрады.
Заттың, объектінің адамға тәуелсіз өзіндік болмысын айқындау, сөз жоқ, айрықша маңызды. Бірақ, ол мұқтаждық затты өзгерту қажеттігінен туындайды. Затты меңгеру үшін оның өзіндік ерекшелігін, заттың табиғатының заңдылығын, оның пайда болу тәсілдерін анықтау керек. Басқаша айтар болсақ, ғалымдар табиғаттың, ондағы заттардың өзіндік болмысы оның адамға тәуелсіз объективтік мазмұны адамның дүниеге өзгерту қатынасының шеңберінде ғана ашылады деп санайды. Процестің объективтік және субъективтік жақтарының өзі еңбек процесінің ішкі жіктелуінің бір түрі болып табылады.
Осындай көзқараспен қарағанда, адамның дүниені меңгеруі, өзгеруі, іс-әрекеті -- өмірмен жанаспайтын жеке адамның ерекшелігі емес, тарихтағы көптеген ұрпақтың ортақ жемісі. Адамдардың жасаған дүниесі тарих ілгері басқан сайын ұлғайып, дамыған елдерде бүкіл жер бетінің пішінін өзгертіп жіберді. Ол өзгерістер кейде экологиялық қауіпті жағдайларға да ұшыратуда. Сондықтан адам танымының дамуы барысы адамзатқа игілікті болуын ғана көздеу үлкен міндет. Адамның қабілеттері -
шығармашылық жасампаздық қабілеттері. Ол қабілеттер адамға даму барысында біте ме, немесе туа бітті бар ма -- әлі шешілмеген мәселе деуге болады. Сондықтан да заман дамуы барысында адам танымының дәрежесі түрлі техникалық, логикалық тәсілдердің пайда болуына ықпал етер болса, оны адам баласының өзін, қоршаған ортаны өзіндік турғыдан жасауы, шыңдауы деп түсінеміз .
К. Шеннон болса, адам мен компьютердің мынадай айырмашылықтарын көрсетеді:
- бірінші айырмашылық - көлемдерінде. Адам миының клеткаларының саны ең күрделі деген компьютерден миллион есе артық;
- екінші, құрылымы жөнінен айырмашылығы бар. Адам
нерв жүйесінің құрылымы компьютердің ең дәл деген монтажынан мүлдем басқа болады. Компьютердегі кішкене ғана қате байланыс тұтас машинаны бұзады. Ал адам миының кереметтігі оның тұтастығы сәл ақауларға қарамайды;
- үшінші айырмашылық - сенімділік жөнінен байқалады. Адам баласының миының сенімділігі күндер емес жылдармен саналса, машинаның сенімділігі бұдан әлдеқайда қысқа екені онсыз да белгілі;
- төртінші айырмашылық - логикалық құрылымы
жөнінен келеді екен. Адамның миы өзін өзі басқаратын ұйымдастырылған жүйе болып табылады. Ал компьютерлер адамның басқаруымен жұмыс істейді. Оның құрылымы адам миының жұмыс істеу жүйесінен әлдеқайда таяз болып келеді;
- бесіншіден, жұмысқа кірісу мен шығу жолдарының
айырмашылығы. Адамның миы сезім мүшелерінің -- құлақ,
көз, басқа сезім мүшелері арқылы хабар алып отырса, компьютердің ең тамаша деген құрылысының өзі мұндай сезу органдарының қасында қораш көрінуі заңды болмақ.
Бұл мысалдарды келтіру себебіміз -- компьютер қалай болғанда да адам баласының ойлап шығарған құралы. Сондықтан, оның тым асыра бағалануы теріс әсер тигізуі мүмкін екендігін әр уақытта есте тұтқан абзал. Адам баласының санасы, миы, қызметі -- барлығы компьютермен салыстыруға келмейтін теңдесі жоқ, бағалы нәрселер екенін де оқушыларға осындай салыстырулар жүргізіп үйрету керек деп санаймыз. Мұның өзі оқушының өзін-өзі тануға ұмтылысын ғана емес, жалпы адам баласын сыйлауға, түсінуге деген ұмтылысын да қалыптастыра алады. Бірақ компьютердің бұл жердегі артықшылығы -- оның тез операциялар жасай алуы мен еске сақтау қабілетінің күшті екендігі.
Білім алушының нәтижелі іс-әрекет, дағдыларын қалыптастыру мақсатында болашақ мұғалімді компьютерлік технологияларды пайдалануға кәсіби даярлау мәселелері жөнінде зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Бұл зерттеуге жоғары оқу орындарының студенттері мен оқытушылары да, жалпыға бірдей білім беретін орта мектептердің мұғалімдері де қатысатынын ескерте кеткен жөн. Біз қазақ тілі мен әдебиеті, тарих және т.б., яғни, гуманитарлық пәндер циклы бойынша болашак, мұғалімдерге айрықша назар аударамыз. Сондай-ақ, тәжірибелік-педагогикалык, жұмыстарын да аталмыш пәндер мұғалімдерімен, ал жоғары оқу орындарында - тілдер мен әдебиет, тарих, педагогика, психология, жеке әдістемелерден дәріс беруші оқытушыларымен бірлесе атқарамыз.
Біз болашақ ұстазды кәсіби даярлауда студенттің педагогикалық үрдістің мәнін, оның заңдылықтарын, қозғаушы күштерін, тәрбиелі механизмдерін ұғынуын жататынын басшылыққа аламыз. Тек сонда ғана оқу үрдісінде компьютерлік технологияларды пайдалану оқушылардың нәтижелі іс-әрекет ету дағдыларының қалыптасуына септеседі. Мұндай қорытындыға зерттеудің I және II кезеңдерінің нәтижелеріне сүйеніп келдік.
Теориялық әдебиеттерді зерттеп-білу мен талдау, бақылау, сұрастыру жұмыстары шынайы өмірдін өзекті мәселелерін анықтауға түрткі болды.
"Қажетті тәжірибе жинақтауға жетелейтін іс-әрекет - онбойына "еңбек құралын" сіңірген ұстаз тұлғасыиың қалыптасуынын алғы шарты. Бірақ еңбек объектісі толық, айқын болмаса, егер еңбек субъектісінің назары жалған түсінілетін объектіге ауса, оның табысқа жетуі мүмкін емес. Мұндай жағдайда еңбек субъектісінің әрекеттері объективті пайда болған объектімен сәйкес келмейді". - деп жазады Н,Д.Хмель.Бұған дәлел ретінде сынақ нәтижелері мысал бола алады. Әңгімелесу. сұрақ-жауап барысында болашақ мұғалімдер кәсіби қызмет объектісі ретінде 5 компьютерлік технологиялар тәсілдерін, саналуан бағдарламаларын пайдалануға басты назар аударды. Өкінішке орай, оқытушы компьютерлік. технологиялардың мазмұнына елтіп кетіп, ол мәнсіз жаттығуларға ұласып, нәтижесіз аяқталған жайттарға да кездесіп жатады. Неге? Өйткені, бұл жағдайда субьектілердің - оқытушылар мен студенттердің - іс-әрекеті нақты объект біртұтас педагогикалық үрдіске емес, жалған түсінілетін объект - компьютерлік технологияларға бағытталған.Студенттердің кәсіби қызмет объектісін түсінуі - білімдер жүйесін меңгеруді білдіреді, '"Синтездік сипаттағы біртұтас сана объектілерінсіз субъектінің табысты әрекет етуі мүмкін емес".
Шәкірттердің нәтижелі іс-әрекет етуіне ұстаздың пәнді жақсы білуі түрткі болатынына дау жоқ. Егер әдебиет пәнінің мұғалімі өзінің біліміне қоса компьютерлік технологияларды меңгерсе, онда тіпті тамаша. Дегенмен, оқушының нәтижелі іс-әрекет ету дағдыларын қалыптастыру үшін болашақ мұғалімдерді педагогикалық үрдістің мәнін, оның заңдылықтарын, дамуын зерттеп-білу негізінде даярлаған жөн.Ф.Д.Ізбасарованың ұжымдық-танымдық істі ұйымдастыру үрдісінде оқушыларды оқу-танымдық дағдыларға баулуға студенттерді даярлау ерекшеліктері туралы диссертациялық зерттеуінде мұғалім қызметі білім берудің ішкі механизмдерімен таныс шәкірттердің санасы қалай қалыптасатынын, оқу үрдісі барысында алынған білімдері қалай дарып, ұғынылатынынан хабардар болған жағдайда ғана тиімді болатыны атап көрсетілген.Көтерілген мәселелерді шешуде біртұтас педагогикалық үрдістің жүйелі-құрылымдық сипаттауын меңгерген жөн. Бұл - болашақ мұғалім оқыту барысында компьютерлік технологияларды пайдаланған кезде өзінің біртұтас педагогикалық үрдісінің әр түрлі қырлары, қасиеттері, ерекшеліктері туралы білімдерін, нақты оқу пәніне қатысты мәселелерді шешуде қолдана алатынын білдіреді. Болашақ мұғалім компьютерлік технологияларды пайдалану үрдісін тұтас қарастыруға үйреніп, сан-алуан байланыстарды, бәлкім, "сәтсіздіктің" және т.б. себептерін ашуға ұмтылады.Шәкірттердің нәтажелі іс-әрекет ету дағдыларын қалыптастыру мақсатында компьютерлік технологияларды пайдалану ерекшеліктерін анықтау үшін біртұтас педагогикалық үрдістің құрамдас бөліктеріне айрықша тоқталып өту қажет. Мысал үшін, мақсатты алайық. Мұғалім болашақ ісін жобаламас бұрын, мақсатын болжап алады. Бүгінде біздің компьютерлік технологияларды пайдалану үрдісін тұтас қарастыруға үйреніп, сан-алуан байланыстарды, бәлкім, "сәтсіздіктің" және т.б, себептерін ашуға ұмтылады.
Оқушының нәтижелі іс-әрекет ету дағдыларын қалыптастыру мақсатында компьютерлік технологияларды пайдалану ерекшеліктерін анықтау үшін біртұтас педагогикалық үрдістің құрамдас бөліктеріне айрықша тоқталып өту қажет. Мысал үшін, мақсатты алайық. Мұғалім болашақ ісін жобаламас бұрын, мақсатын болжап алады. Бүгінде біздің компьютерлік технологияларды пайдалану мақсатымыз қандай? Бірақ, бұл - ең кіші мақсат. Ең жоғары мақсат мынадай: "Сабақтарда компьютерлік технологияларды қолдана отырып, шәкірттердің нәтижелі іс-әрекетін қалыптастыру мақсатына қалай жетуге болады?" Яғни, студенттердің білім, білік, дағдыларын қалыптастыру, әр даму кезеңіндегі іс-әрекеттер мәнін бейнелейтін біліктерге жіктеп, іс-әрекеттер құрылымын құру (ұйымдастыру), дағдыларын қалыптастыру.
Инновациялық оқыту технологиясы.Инновациялық қызметін ұйымдастыру, білім берудің жаңа үрдістерін ұйымдастыру, озық іс-тәжірибені насихаттау және тарату. Сондықтан, оқытушылардың саяси білімін көтеру, Білім туралы заң талаптарына сай Білікті, кәсіби маман даярлауды жетілдіру, үнемі басты мәселе болып қарастырылады. Нәтижесінде, Қазақстан Республикасын білім беруді дамытудың 20052010 жылдарға арналған Мемлекттік бағдарламасын кәсіптік-техникалық білім беруді жетілдіру мақсатында қабылданған 20082012 жылдарға арналған Үкіметтің бағдарламасын басшылыққа ала отырып оқытушылардың саяси сауаттылығын көтеруде, ерекше көңіл бөлінеді. Мысалы, Білім туралы заңда көрсетілген, педагог-қызметкерлердің құқықтары, мен міндеттері жауапкершілігі (дөңгелек үстел) Мамандарды заман талабына сай даярлау, басты міндет (пікір-талас) Н. Назарбаевтың 2009ж. 7- наурыз Қазақстан халқына жолдауы Дағдарыстан жаңару мен дамуға колледж оқытушыларының арасында (дөңгелек үстел), Шығармашылық ізденіс - көзі (конференция) т.б. өтілді.
Білім туралы заңда Білім беру ісінің басты міндеттерінде: Оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу - деп атап көрсетілген. Студенттің білімді, сауатты, тәрбиелі болуы ұстаздың біліктілігіне, шеберлігіне байланысты. Оның бірден-бір жолы оқытушылардың жаңа технологияларды тиімді пайдалануы болып табылады. Колледжде оқытушылардың білім деңгейін, инновациялық даярлықтарын қалыптастыру мақсатында Модульдік және Деңгейлеп саралап оқыту технологиялары бойынша мобильдік шығармашылық топтар құрылған.
Мобильдік топтар айына бір рет технологияларды сабақ үрдісіне қолдаудың тиімділігі, оқытушылардың ізденісі, шығармашылықпен жұмыс істеуі т.б. талқыланып отырылады. Инновациялық жаңа оқыту технологиялары бойынша барлық пәндік (циклдік) комиссиялары өздерінің пән ерекшеліктерін ескере отырып, тиімді әдіс-тәсілдерді таңдап алып, жыл бойы таңдалған инновациялық оқыту технологиясы бойынша жұмыс атқарады (2 суретке сәйкес).
Сурет 2 Оқытушылар интерактиті оқыту технологиясын қолдану процессінде
1.2 Дипломдық жұмыс тақырыбын талдауын негіздеу
Жаңа жүйе бойынша жұмыс жасау үшін , оқу орны аудандағы ірі кәсіпорындар , шаруа қожалық, басшыларымен тығыз байланыс орнату бағытында жұмыс жасап келеді, сонымен қатар аудандық жұмыспен қамту , және әлеуметтік бағдарламалар бөлімімен, аудандық ауыл шаруашылығы бөлімімен бірлесе отырып ауданның ірі шаруа қожалықтарымен келісім шарт жасалынып , оқуды бітіретін оқушыларды сол келісім шарт бойынша өндірістік тәжірибеден өткізіп, келешекте сол шаруашылықта жұмысқа қабылданады.
Бүгінгі күні Жаңа заманның жұмыс берушілері:
oo Әр түрлі проблемаларды өз бетімен шеше алатын;
oo Өз мамандығын жан-жақты меңгерген;
oo Қиындықта дұрыс шешім қабылдайтын және жеке басы творчестволық жұмыс жасай білетін;
oo Көпшілікпен бірге отырып жұмыс істей алатын мамандарға бірінші кезекте өз мамандығы бойынша жұмыс береді . Ал қалғандары әр түрлі қосалқы қара жұмысқа алады. Оқу бітірген мамандарды жұмысқа орналастыру , осы күнгі нарық заманына байланысты , оқу орындарын бітіріп келген жас мамандардың жеке бастарының жан-жақты білімі мен , біліктілігіне қарай жұмыс орны берілетіндігіне байланысты, оқу бітіретін және оны жұмысқа орналастыру жүйесін оқу орнында күрт өзгертуді талап етеді.
2 Технологиялық бөлім
2.1 Картоп өңдеуге және жинауға арналған машиналардың қазіргі кездегі жағдайы
Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы Картоп жинауға арналған машиналар.
Картоп жинау-көп еңбек сіңіруді қажет ететін жұмыс. 1га жердегі картопты атқа жегілетін плугпен қазып, оны қолмен жинауға 18-20 адам күні керек. Ал, трактор картоп қазғыштарын қолдану еңбек шығынын 8-10 адам күніне, ал картоп комбайнмен жинағанда 3-5 адам күніне дейін қысқартады.
ККУ-2А картоп жинайтын комбайн қатараралықтары 70см қиыршық тассыз, жеңіл және ауыр топырақтағы картопты жинауға арналған. Ол жүріс бәсеңдеткішпен және тар шынжыр табанмен жабдықталған МТЗ-80 және ДТ-75М тракторларымен агрегатталады. ККУ-2А комбайынының негізгі бөлшектері (13- сурет) - экран (1), горка (2), бункер (3), қоспалар транспортері (4), бункерді тиеу транспортері (5), кесек уатқыш (6), іріктеуіш стол (7), екінші элеватор (8), көтергіш барабан (9), пәлек шығарғыш (10) және элеватор (11). Комбайнның барлық бөлшектері рамағаорнатылған. Ал, рама түтіктен пісіріліп жасалған. Раманың алдыңғы жағында комбайнды трактормен байланыстыратын арқалық орнатылған. Артқы жағынан рама жүріс доңғалақтарына, ал алдыңғы жағынан тіреуіш доңғалақтарына, ал алдыңғы жағынан тіреуіш доңғалақтарына орнатылған. Жүріс доңғалақтары пневматикалық болып келеді. Түрендердің тереңдігін тіреуіш доңғалақтардың көмегімен реттейді.
Горка (2) - еңкіштік бұрышына қарай реттелетін транспортер. Горкаға келіп түскен масса түйнектер мен қоспаларға ажыратылады. Горка жетекші және жетектегі біліктер орнатылған өз рамасынан, полотнодан, "шаппалы" рычаг пен хроповиктен және шектеуіш қалқандардан құрылатын горканың еңкіштігін реттейтін реттеуәіш механизімінен тұрады. Горканың полотносы - ені 800мм, жетекші және жетектегі біліктерді айнала қоршайтын, шексіз резеңкелі лента. Біліктегі лентаны жетектегі білікте горка рамасының бағыттауыштары бойынша ауыстыра отырып арнайы болаттардың көмегімен тартады.
Горканың жетекші білігі комбайнның рамасын топсамен бекітілген. Адымы 19,05мм шынжырлы беріліс арқылы қозғалысқа келтіріледі. Горка полотносының қозғалыс жылдамдығы - 0,7мс.
Бункер (3) - картоп түйнектерін жинап, транспорт құралдарына тиеуге арналған ленталы транспортер. Ол рамадан (екі бөліктен жасалып өзара топсамен қосылған), жетекші және жетегі біліктерден, полотнодан, шектеу қалқандарынан, көтеру механизмінен, басқару рычагы бар сырғыма астаушадан тұрады.
Бункердің сол жағы (комбайн жүрісі бойынша) комбайнның сол жағына топсалы бекітілген, ал комбайнның оң жағынан бункер рамасы қатаң тіреуіштерге отырғызылады да, көтеру механизмінің рычагтары мен қосылады. Бункердің оң жағы төмен түсіп, жоғары көтеріле алады. Бункерді тракторшы кобинадан гидравликалық Ц-80 цилиндрінің көмегімен көтереді, ал төмен түсу өз массасы арқылы болады.Бункердің сыйымдылығы 750 кг. Тасымал қалпында бункердің қайырмалы бөлігін негізгісінен бөлек алып, комбайн рамасына бекіту керек. Бункерді көтергенде бункер астаушасын басқаратын механизм арқанының ұзындығын реттеу керек.Мұнай жағдайда бункердің қайырмалы бөлігі осінің рычагын 300 верткальға, ал астауша арқанның рычагын "жабық" қалыпқа қою керек (3 суретке сәйкес).
1-экран, 2- горка, 3- бункер, 4- қоспалар транспортері, 5- бункер толтыру транспортері, 6- кесек ұсақтағыш, 7- іріктеу столы, 8- екінші элеватор, 9- көтеру барабаны, 10- пәлек ажыратқыш, 11- негізгі элеватор.
Сурет 3 ККУ -2А картоп жинайтын комбанның технологиялық схемасы
Қоспалар транспорт (4) іріктеу столының жоғарғы жағынан келіп түсетін қоспаларды бөліп шығаруға арналған.транспортер өз рамасынан, қалқандардан, резеңкеленген лента оралған жетекші және жетектегі біліктерден тұрады.
Транспортер рамасының сол жағы комбайн жүрісінің бағыты бойынша комбайн рамасына қатаң қосылған, ал оң жағында жетекші және жетектегі біліктердің остері сәйсестігін қамтамасыз ететін реттеуіш бар.Қоспалар транспортері реверс жетегімен жабдықталған, ол басқару іріктеуіштің оң алаңынан жүзеге асырылады, мұның өзі қоспалар арнасынан картоп түйнектерін тапқанда, түйнегі бар массаны егістікке лақтырып тастамай, оны қайта араластырып жіберуге мүмкіндік береді. Полотноның қоспаларды шығарудағы жылдамдығы - 1,9 мс, ал массаны қайтаараластыруға жібергендегі жылдамдығы - 1,3 мс. Қоспа транспортерінің полотносы өздігінен ажыраған жағдайда, қоспа транспортер жетегі редуктордағы бекіткіш серіппесінің реттеуіш болтын бір немесе екі айналдырп бұрап, қосалқы гайкамен бекітіп тастау керек. Іректеу столы (7) қоспаларды картоптан біржолата іріктеп бөліп, түйнектерді тиегіш транспортерге беруге арналған.Іріктеу столы шектеу қалқандары орнатылған рама полотносынан, бөлгіш жетектерінен (редукторлы жетекші және жетектегі біліктен) - біліктерден тұрады.
Стол полотносы - құлыппен жалғасқан резеңкелі лента. Лентаның екі жақ шетіне арнайы табақшасы бар втулкалы-роликті шынжырлар бекітілген. Шынжырлардың адымы - 38мм, ал табандардың аралығының адымы - 152мм.
Полотно жетекші және жетектегі біліктерге кигізілген. Жетекші біліктің шлицті ұшымен конусты редукторға кигізілген, ал оның екінші ұшы подшипниктің корпусымен столдың рамкасына бекітілген. Полотноныңқозғалыс жылдамдығы - 0,34мс.
Іріктеуіш стол бойлық бағытпен қозғалып кележатқан массанытүйнектер және қоспалар ағындарына бөлу үшін бөлгішпен екіге оны әр түрлі қалыпқа келтіріп, массаны толық және дұрыс бөлуге мүмкіндік туады. Картоп түйнектерінің қоспа ағынынан толығырақ домалап, бөлініп шығуын қамтамасыз ету үгін, іріктеу столы комбайнның жүріс бағыты бойынша үнемі 120 еңкіштеніп тұрады.
Бункердің тиеу транспортері (5) картоп түйнектерін іріктеу столынанкомбайн бункеріне беруге арналған. Ол пісірілген рамадан, жетекші біліктен (шлицті ұшымен конусты редукторға қосылған), резеңкесіз қалақшасы бар шыбық полотнадан, сақтандырғыш муфтасы бар жетектен, түйнектер бункерге домалап түскенде зақымдануын болдырмайтын шалғыштан, таяныш және кергіш жұлдызшадан тұрады.
Полотно полиэтиленді түтік кігізілгендиаметрі 8мм болат шыбық түрінде жасалған. Шыбықтардың ұшы адымы 38мм болатын роликті - втулкалы шынжырмен қосылған. Полотно қалақшаларының адымы 192мм. Әр қалақша екі шыбыққа бекітілген. Полотноның қозғалыс жылдамдығы 0,64мс. Транспортер жетегінің білігін карданды берілістің көмегімен іріктеу столының редукторы арқылы қозғалысқа келтіріледі.
Бункерлерді тиеу транспортері комбайнның рамасы мен бункерге топсамен бекітілген, бункердің кенересі мен полотно қалақшасы арасындағы саңылау 40-50мм болуы тиіс.
Кесек уатқыш топырақ кесектерін ұсақтауға, түйнектерді пәлегінен ажыратуға және массаны екінші элеватордың полотносына беруге арналған.
Кесек уатқыш цилиндр формалы екі пневматикалықбаллон түрінде дайындалған. Баллондарды қозғалысқа келтіру адымы 19,05 мм шынжырлы беріліс арқылы негізгі элеватордың жетекші білігімен жүзеге асырылады. Шынжырлы тарту-керу жұлдызшалардың орнын ауыстыру арқылы істеледі. Баллондардың диаметрі 320мм. Баллондарға түсетін жұмыс қысымдары бірдей 0,01 - 0,15кПа болуы тиіс.
Екінші элеватор (8) топырақты одан әрі ажыратып бөлуге, массаны көтеру барабаны мен пәлек шығарғыштың сирек полотносына жіберуге арналған.
Екінші элеватордың рамасы, элеватор полотносы , сіліккіш механизм, жетекші білігі және қалқандары бар.Элеватор рамасын қимасы63х40х5мм бұрышпрофиль етіп дайындаған. Ол комбайнның рамасына жылжымайтын етіп бекітілген.Элеватордың рамасына жетекші білік, шектеуіш қалқандар, сіліккіш механизм, сүйемелдеуіш және бағыттауыш жұлдызшалар орнатылған. Элеватордың жетекші білігін адымы 25,4мм шынжырлы берілістің көмегімен басты берілістің редукторы қозғалысқа келтіріледі.
Элеватордың полотносы шыбықтан (диаметрі 11мм) жасалған бір секциялы, шыбықтар өзара адымы 41,3мм болаттан штамталған буындардан жол-жол етіліп жалғастырылған.
Массаны неғұрлым толығырақ іріктеу үшін элеватор пассивті сіліккіш механизммен жабдықталған.
Сіліккіш механизм білік түрінде екі таға (V) тәрізді тіреуіш және бекіткіші бар саптан дайындалған. Әр тіреуішке бір-бірден дөңгелек және эллиптік жұлдызша орантылған, олар полотноның шынжыр жолының астына орналасқан.ал, жеңіл топырақтағы картопты ажырату кезінде дөңгелек жұлдызшалар полотноның шынжыр жолының астына жайғастырылған, эллиптік жұлдызшаларды байланыс үшін пайдаланылады.
Көтергіш барабан (9) өзіне келіп түскен массадағы ұсақ қоспаларды одан әрі бөліп шығарып, оларды горкаға беруге арналған.
Барабанның қаңқасыы жұмыр түтіктен пісірілген конструкция түрінде жасалған. Қаңқаның сыртына, орталық цилиндрлік бөлігіне шынжыр жолы орналасқан. Шынжырлы іліністің адымы 41,3 мм. Барабанның ішкі жағында қалақ бар, ол барабанға келіп түскен массаның белгілі бір мөлшерін қармап алып, оны горканың полотносына беруге арналған.
Барабанның сыртқы арқанның 24 орамымен жабдықталған, ол тор тәрізді болып келеді де, барабан араластыратын массаны ажыратады.
Барабанның төменгі жағы жетекші және жетектегі біліктер жұлдызшалардың катоктарына тіреледі, ал жоғарғы жағынан серіппелі екі бастырма роликпен ұстатылған.
Пәлек шығарғыш (10) пәлекті және өсімдік қоспаларын комбайннан шығаруғ, картоп түйнектерін сабақтарынан үзіп ажыратуға арналған. Ол сирек шыбықты транспортерден, түйнектерді тазартқыш шыбықтан сырғыма тордан тұрады. Сирек шыбықты транспортер адымдары 162,3мм болат шыбықтармен жалғастырылған адымы 41,3мм роликті екі шынжырдан жасалған. Ол жетекші біліктің екі жұлдызшасына және алдыңғы екеуі полотноны бір мезгілде тартуға арналған. Сирек транспортердің жоғарғы және төменгі тармақтарының аралығына көтергіш барабанға картоп түйнектерді сырғып түсетін алдыңғы астауша мен артқы тор орнатылған.
Стрек шыбықты транспортердің жұмыстық тармағының жоғарғы жағына бастырма полотно керілген, ол полотноның ортасына орналасқан ішкі шығыңқы дөңесі бар, шексіз лента сияқты. Осы дөңес полотноны жан-жағына сырғытпай ұстап тұрады.
Бастрма полотноның жүрісін жетекші, алдыңғы және жетектегі жоғары барабан арқылы жүзеге асырылады. Бастырма полотноның алдыңғы және жоғарғы барабандары серіппелі, ол сирек транспортер мен бастырма полотноның кептеліп қалуын болдырмайды.
Сирек транспортер полотносының астына түйнектерді жайғастырып шыбықтар орнатылған, ол пәлекте қалған картоп түйнектерінен пәлекті тазартады.
Негізгі элеватор (11) топырақ қабатын бұзуға, майда топырақты ажыратуға және қалған массаны кесек уақтағышқа беруге арналған. Ол рамадан, элеватор полотносынан, сіліккіш механизмінің эксцентрикті білігінен, қалқандардан, жетекші біліктен, жұлдызшам мен түреннен тұрады.
Түрен картопты аралық жатқан екі қатарын қазып, массаны негізгі элеватордың полотносына беріп тұруға арналған.
Элеватордың рамасы түтіктерден дайындалып, комбайнның рамасына жалғастырылған. Оның алдыңғы жағы түренді тереңдету механизмі аспаларының көмегімен комбайн рамасына жалғастырылады, ал артқы жағына остердің көмегімен топсалы түрде құлақшалар, сіліккіш механизм, қалқандар мен түрендер орнвтылған.
Элеватордың полотносы шыбықтан, бір секциялы етіп жасалған, шыбықтар адымы 41,3мм болаттан штамталып жасалған буындарға жалғастырылған. Элеватор жетекші біліктің жұлдызшалары арқылы қозғалысқа келтіріледі. Полотноның қозғалыс жылдамдығы - 1,78мс.
Негізгі элеватор еріксіз сіліккіш механизммен жабдықталған, тербеліс амплитудасы 0 - ден 65мм аралығында реттеледі.
Сазды, ылғал топырақта жұмыс істегенде сілку амплитудасы ұлғаяды, ал жеңіл және құм топырақта еріксіз сіліккіш механизм ажырайды. Сілку амплитудасы жетекші біліктің дискісіне қарағанда кривошип корпусын бұру арқылы өзгертеді. Еріксіз сіліккіш механизмінің тербеліс амплитудасын ұлғайту үшін кривошиптің корпусын сағат тілі жүрііс бойынша бұру керек, ал керісінше, бұрғанда тербеліс амплитудасы кішірейеді [3].
Негізгі элеватордың жетекші білігі комбайнның рамасына орнатылады да, адымы 25,4мм шынжырлы беріліс арқылы айналысқа келтіріледі.
Комбайнды трактордың қуат алу білігінен қозғалысқа келтіреді. ККУ-2А комбайнның алымының ені (екі қатар) - 140см болғанда жұмыс өнімділігі - 3,3гасағ.
2.2 Нысанның жұмыс істеу принципі және құрылымы
КТН-2Б екі қатарлыкартоп қазғышы қатараралықтары 70см етіп отырғызылған картопты жинауға арналған(4,5суретке сәйкес).
1-түрен,2-негізгі элеватор,3-сіліккіш,4-каскадтық элеватор,5-көлбеу ролик.
Сурет 4 КТН-2Б картоп қазғышының схемасы
Сурет 5 КТН-2Б картоп қазғышы
Оны МТЗ-80 немесе Т-40М тракторларына асып пайдаланылады, жұмыс өнімділігі -0,45 га сағ.
Картоп қазғыш екі жүріс доңғалағы бар рамадан, түреннен (1), негізгі (2) және каскадты элеватордан (4), ірі електен (5), беріліс механизмінен тұрады.
ТҮРЕН (6 суретке сәйкес) екі қатардағы картопты қазып, оны негізгі элеваторға жібереді. Ол үш секциядан (5,6 және 7) тұрады. Әр секцияның артжақ шетінен тілік жасалған, оларға тастың тығылып қалуын болдырмауға арналған, топсалы орнатылған саусақтар (2) бекітілген. Әр саусақ жоғары қарай 900 - қа ауытқи алады. Ал, түреннің бүйір секциялары рамаға бекітілген кронштейндерге (1,4) орнатылады. Орталық секция ұзынша бой тасаға бекітілген. Ал, түрен екі жағынан рамаға бұрылған қапталдармен шектелген. Түреннің ең көп тереңдеуі 24см.
1,4-кронштейндер,2-саусақтар,3-қалқ ан,5,6,7 секциялар
Сурет 6 Түрендер
Негізгі элеватор топырақты қопсытуға және елеуге арналған ол ұзыннан вертикаль бөлінген екі полотнодан, әр полотно диаметрі 10мм болат шыбықтардан (3) тұрады (3 -сурет). Олар втулкалы-роликті шынжырдың бцындарына (1,2) екі-екіден қосылған. Әр шыбық ортасынан біреуі жоғары, екіншісі төмен иілген, мұның өзі түйнектердің элеватордан сырғанап кетуін болдырмай, топырақпен пәлектің түйнектен бөлінуін жақсартады. Элеватор буыны адымының ені 21мм. Полотно алдыңғы жағынан шарикті подшипникте (6) айналатын конус тәрізді шойын роликке (5) тіреледі. Ал полотноның жоғарғы тармағы орта тұсынан 10 тісті, сопақша келген жұлдызша-сіліккішке (4) тіреледі. Соның нәтижесінде полотноның жоғарғы тармағы жұмыс кезіндегі ауық-ауық тербеліп отырады да топырақ кесектері жақсы ұнтақталып, элеватор шыбықтарының аралығына түсуіне мүмкіндік туады. Негізгі элеватордың жетекші білігіне шпонкамен және тоқтатқыш винтпен жұлдызша бекітіледі. Білік корпустары рамаға орнатылған шарикті үш подшипникке айналады
(7 суретке сәйкес).
1,2-втулкалы -роликті шынжыр буыны,3-болат шыбықтар,4-сіліккіш- жұлдызша,5-ролик,6-подшипник.
Сурет 7 Элеватор детальдары
Негізгі элеватор түйнектерді, пәлек пен қалған топырақты шамамен 15см төмен орналасқан каскадты элеваторға лақтырып салады. Сонда қалған кесек топырақтар ұнтақталып, бөлініп шығады. Каскадты элеваторда картоп қазғыштың бүкіл ені бойынша сызылған бір полотносы бар. Оның құрылысы негізгі элеватор полотносының құрылысына ұқсас болып келеді[4].
Каскадты элеватордың жоғарғы тармағының астыңғы жағына негізгі элеватордың жұлдызша-сіліккішінің өлшеміне қарағанда шағындау келген, ені ұстағыш және екі сіліккіш жұлдызша орнатылған. Каскадты элеватордың жетекші және каскадты элеватордың жұмыс қалпындағы еңкіштік бұрышы 20-220-қа тең болады. Ал олардың полотноларының сызықтық қозғалыс жылдамдығы 2,1 мс.
Вибрациялық тор картоп түйнектерінен негізгі және каскадты элеваторларда бөлініп, шықпай қалған қоспаларды қосымша бөліп шығаруға арналған. Бұл тор планкаға пісірілген диаметрі 10мм ұзындығы 580мм болат шыбықтардан түрады. Елеуіш горизонтқа 300 бұрышпен орналасып, қазғыштың бүйіріне топсалы бекітіледі.Ол каскадты элеватордың жетекші білігінің екі жағына отырғызылған эксцентриктің рычагы арқылытербелмелі қозғалысқа келеді. Беріліс механизмі кардан білігінен беріліс қорабынан және адымы 25,4мм-лік втулкалы-роликті екі шынжырдан тұрады. Беріліс қорабының 15 тісті жетекші және 26 тісті жетектегі конусты екі шестернясы болады. Айналыс беріліс қорабынан шынжыр арқылы негізгі элеватордың жетекші білігіне, ал одан сол шынжыр арқылы каскадты элеваторға беріледі. Сондай-ақ қозғалыс каскадты элеватордан екі эксцентрик және қозғалыс рычағты арқылы вибрациялық торға беріледі.
Картопты жинау жұмысына қойылатын агротехникалық талаптар.
Картоп жинау-көп еңбек сіңіруді қажет ететін жұмыс. 1га жердегі картопты атқа жегілетін плугпен қазып, оны қолмен жинауға 18-20 адам күні керек. Ал, трактор картоп қазғыштарын қолдану еңбек шығынын 8-10 адам ніне, ал картоп комбайнмен жинағанда 3-5 адам күніне дейін қысқартады.
Әдетте, картоп жинау кезеңде картоптың пәлегі құрғақ болады, бірақ картоптың кеш пісетін сорттарын пәлектің кепкенін тоспай-ақ жинауға тура келеді. Бұл жинау жұмысын біршама қиындата түседі. Пәлекті жинау және ұсату үшін КИР-1,5Б шапқыш-ұсақтағышты қолданылады.
Картопты суық түскеге дейін жинау керек, өйткені уақытынан кешігу көптеген шығынға әкеп соғады. Картопты механикаландырып жинау жұмысына төмендегідей агротехникалық талаптар қойылады:
-картоп түйнектері түгелдей қазылуға тиіс, қазу және тырмалаудан кейін қолмен жиналатын картоптың мөлшері 5,8 %-тен аспауы керек;
- картоп қазғышпен қазылған картоп егістіктің бетіне (топырақ үстіне) жіңішке жол болып орналасуы тиіс, түйнектердің көпшілігі пәлегінен ажыратылуы керек, бұл картоп іріктеу жұмысын жеңілдетіп, еңбек өнімділігін арттырады;
- картопты жинағанда зақымдануы 3%-тен аспауы қажет [5].
КСТ-1,4 жартылай аспалы картоп қазғыш құрылысы,міндеті.
Трактордың аспалы жүйесінің жоғарғы тартқышын пайдалана отырып, түйнектер тегіс көмілетіндей тереңдік жасайды, бірақ топырақтың түйнекті көп басып қалмау жағы да қарастырылады. Егер қолайсыз жағдай болып, топырақ еленбей, түйнектер көміліп қалса, онда трактордың жылдамдығы төмендетіледі. Егер топырақ негізгі элеваторда еленсе, онда трактордың жүріс жылдамдығы жоғарылатылады (8 суретке сәйкес).
а-жалпы көрінісі, б-құрылысы: 1- каскадтық элеватор, 2- негізгі элеватор, 3- редуктор, 4- кардандық беріліс, 5- бағдарлауыш доңғалақ, 6- түрен, 7- жылдам жүретін элеватор, 8- жүріс доңғалағы, 9- тартқыш қалқандар.
Сурет 8 КСТ-1,4 картоп қазғышы
КСТ-1,4 картоп қазғышы жартылай аспалы, екі қатарлы, оны КТН-25 картоп қазғышы сияқты мақсатқа пайдаланады. Ол барлық топырақта, соның ішінде сазды және топырақты жерлерде жұмыс істеуге арналған, сондай-ақ оны ылғалды шымтезекті топырақта да пайдаланады. МТЗ тракторының барлық өзгертілген түрімен агрегатталады, жұмыс жылдамдығы 1,93-8,3 кмсағ, ал тасымал жылдамдығы 26 кмсағ-қа дейін жетеді. 1 сағат ішіндегі таза жұмыс өнімділігі 0,91 га.
Картоп қазғыш екі активті түреннен (6), жылдамдық элеваторынан (7), негізгі элеватордан (2),каскадты элеватордан (1), тарылтқыш қалқаншалардан (1)тұрады. Оның жұмыс органдары трактордың қуат плу білігінен қозғалыс алады [6].
Түрендердің тереңдік жүрісі бағдарлауыш доңғалақтың (5) винтті механизмімен реттеледі де ,доңғалақ шарикті подшипникте айналады.
Машина рамасындағы түрендер остердегі резеңке втулкада тербелетін
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz