Банкаралық ақша аудару жүйесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ

«ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ЕСЕП» кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

Хаттама № __ «___» 2021 ж.

Кафедра меңгерушісі

(А. Т. Ә. ) .

«Қазақстанның төлем жүйесі: қазіргі жағдайы және даму перспективалары» тақырыбына

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

5В050900 - «Қаржы»

Орындаған:

Альжанова Акерке Абайқызы А. Т. Ә.

(қолы, күні)

Ғылыми жетекші:

Асилова Айжан Сарсеновна А. Т. Ә.

(қолы, күні)

Норма бақылаушы: А. Т. Ә.

(қолы, күні)

Алматы 2021

Мазмұны

Кіріспе. . .

Кіріспе. . .: 1. ТӨЛЕМ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

Кіріспе. . .: 1. 1 Төлем жүйесі ұғымы, және оның функциялары мен құрылымы

Кіріспе. . .:

1. 2 Төлем жүйесіндегі банктік есеп айырысудың формасы мен құралдары

Кіріспе. . .:

1. 3 Қазақстан Республикасында төлем жүйесінің жұмыс істеу принцептері

Кіріспе. . .: 2. «ҚАЗАҚСТАН ХАЛЫҚ ЖИНАҚ БАНКІ» АҚ ТӨЛЕМ ЖҮЙЕСІ: ЖАЙ-КҮЙІН БАҒАЛАУ, ДАМУ БАҒЫТЫ

Кіріспе. . .:

2. 1«Қазақстан Халық Жинақ Банкі» АҚ төлем жүйесінің жағдайы

Кіріспе. . .:

2. 2 Банктің есеп айырысу операцияларын талдау

Кіріспе. . .:

2. 3 Банктің есеп айырысу операцияларын дамыту жөніндегі ұсынымдар

Кіріспе. . .: 3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ТӨЛЕМ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ

Кіріспе. . .: 3. 1 Қазақстан Республикасы төлем жүйесінде кездесетін тәуекелдер мен мәселелер

Кіріспе. . .: 3. 2 Төлем жүйесіндегі тәуекелдер мен мәселелерден арылу және жетілдіру жолдары

Кіріспе. . .:

Кіріспе. . .: Қорынтынды.

Кіріспе. . .: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Экономикадағы қаржы нарығы және банк секторының тиімді қызмет етуі төлем жүйесіне тәуелді. Төлем жүйесі - ақша жүйесінің бір бөлігі ретінде экономикалық қызмет процесінде туындайтын тауарлар немесе көрсетілген қызметтер үшін төлемдердің, сонымен катар борыштық міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ететін заңды түрде реттелген элементтердің жиынтығы. Төлем жүйесінің мақсаты - банктік және қаржылық сектордың сол күні жүзеге асырылатын операциялардың тиімді және қауіпсіз төлем жүйесіндегі қажеттілікті қанағаттандыру болып табылады. Демек төлем жүйесінің экономикалық маңыздылығы жабдықтаушы мен тұтынушы арасында болатын есеп айырысуларда ақша қаражаттарын тиімді және өз мерзімінде аударуды қамтамасыз етуден көрінеді. Бүл өз кезегінде экономикалық және қаржылық қызмет нәтижесінде пайда болған міндеттемелердің орындалуына ықпал етеді.

Төлем жүйесі ақша қаражаттарының айналымын қамтамасыз ететін құралдардың, банктік процедуралардың және банкаралық ақша аударымдары жүйелерінің жиынтығы ретінде қарастырылады.

Ұлттық төлем жүйесінің дамуы тұрақты және үздіксіз процесс екенін атап өткен жөн. Барлық дамыған елдерде жүйенің белгілі бір элементтері үнемі жетілдіріліп отырады.

Ұлттық Банк ақша - несие саясатын реттеуші орган ретінде мемлекеттің қаржы жүйесінің тұрақтылығына жауапты. Қаржы жүйесінің тұрақтылығы оның басты элементі төлем жүйесіне тәуелді болғандықтан тиімді төлем жүйесін құру өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Төлемдердің қылдым және сапалы жүзеге асырылуы, қаржылық және тауар нарықтарындағы операциялардың өз мерзімінде аяқталуының кепілі болып табылады. Бүл өз кезегінде шет ел инвестицияларын тартуға алғы шарт болып табылады.

Қазақстанның тиімді төлем жүйесін құру-Ұлттық банк қызметінің стратегиялық міндеттерінің бірі. Аппараттық және бағдарламалық құралдар кешенін қамтитын күрделі тетікті білдіре отырып, төлем жүйесі халық, шаруашылық жүргізуші субъектілер, Екінші деңгейдегі банктер және Ұлттық банк арасындағы өзіндік байланыстырушы буын болып табылады. Төлем жүйесінің рөлі тұтынушы мен тауарлар мен қызметтерді жеткізуші арасында ақшаны уақтылы және тиімді аударуды қамтамасыз ету болып табылады, бұл экономикалық және қаржылық қызмет нәтижесінде қабылданған міндеттемелерді орындауды уақтылы аяқтауға ықпал етеді. Осыған байланысты қаржы нарықтары мен экономиканың банк секторы жұмысының тиімділігі көбінесе елдегі қолданыстағы төлем жүйесіне байланысты.

Төлем жүйесін құру бірқатар маңызды мәселелерді шешуде мүмкіндік берді деуге болады:

1. банк қаражаттарын аударудағы кешіктірулер дәрежесі төмендеді;

2. банк өтімділігінің тепе - теңсіздігі жойылды;

3. ақша- несие саясатын жүргізудің мүмкіндіктері кеңейді.

Ұлттық төлем жүйесінің мақсаты - банктік және қаржылық сектордың тиімді және қауіпсіз төлем жүйесіндегі қажеттілікті қанағаттандыру болып табылады. Төлем жүйесін дамытудың негізінде Ұлттық Банктің және коммерциялық банктердің жаңа шот жоспары, электронды берілетін жаңа төлем құжаттары енгізілді, өйткені халықаралық стандарттарға сай болуы керек және автоматты машиналармен өңделуі керек еді.

Тақырыптың өзектілігі төлем жүйесі экономикалық дамуда шешуші рөл атқаратын елдің қаржы жүйесінің негізгі элементтерінің бірі болып табылуында. Ұлттық төлем жүйесі арқылы коммерциялық және қаржылық мәмілелер жасау кезінде ақша аударымы жүзеге асырылады. Қазіргі уақытта көптеген төлем жүйелері арқылы өтетін ақша ағындарының құны соншалықты маңызды болғандықтан, кез-келген проблемалар қаржының елеулі бұзылуына және олардың тұрақсыздығына әкелуі мүмкін.

Төлем жүйесі Экономиканың әр түрлі секторларында қолданылады, сонымен қатар ұлттық және әлемдік экономикада басты рольді алады. Осыған орай төлем жүйесінің қазіргі заман талаптарына сай болуы және жалпы экономиканың өсуіне ықпал етуі өте маңызды. Ол үшін төлем жүйесін әрдайым дамытып отыру керек, сонда ол экономикадағы болып жатқан өзгерістерге икемді болады.

Тиімді төлем жүйесін құру өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Ақшалай аударымдардың жылдамдығынан шаруашылық процестің қатысушыларының қаржылық жағдайы, бюджетке салықтардың және басқа да алымдардың уақтылы түсуі тәуелді, сондықтан жалпы мемлекеттің экономикалық және саяси тұрақтылығы да тәуелді. Жылдам және нақты өткізілген төлемдер тауар және қаржы нарықтарындағы операциялардың дер кезінде аяқталуын қамтамасыз етеді және шет ел инвестицияларын тартуға ықпал жасайды. Осының барлығы жаңа есеп айырысу формаларын дамытып төлем жүйесіне ендіру қажеттігін көрсетіп отыр. Бірақ, осының барлығы экономикалық, ұйымдастыру, техникалық қиындықтарға келіп тіреледі. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында халықаралық стандарттарға сай төлем жүйесі жұмыс істеп жатыр.

Осыған байланысты таңдап алған тақырыбым бойынша диплом жұмысымның алға қойған мақсаты төлем жүйесінің, оның құрылымын, ұйымдастыру қағидаларын, құрамдас бөліктерін және критерийлерінің талдауын жасау, жетілдіру жолдарын, сонымен қатар Қазақстан Республикасының төлем жүйесіндегі «Қазақстан Халық Жинақ Банкі» АҚ ролін, төлем жүйесіндегі тәуекелдер мен мәселелерді, Қазақстан Республикасының төлем жүйесінің даму перспективаларын және жетілдіру жолдарын қарастыру болып табылады.

Қазақстанда түбегейлі экономикалық өзгерістерді жүзеге асыру нарықтық бағдарланған қағидаттарда жұмыс істейтін экономиканың толыққанды қаржы-банк секторын құрмай мүмкін емес. Өз кезегінде, экономиканың тиімділігіне тікелей әсер ететін кез-келген елдің қаржы нарықтарын дамытудың маңызды факторларының бірі шаруашылық жүргізуші субъектілерді нарықтық экономикада қалыптасқан міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ететін үздіксіз жұмыс істейтін төлем жүйесінің болуы болып табылады.

Төлем жүйесі экономикалық қызметтің барлық субъектілері арасында берік байланыстырушы буын ретінде әрекет етуі керек, осылайша өндірістің үздіксіздігі мен тауар-ақша қатынастарының тізбегінің тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Төлемдерді жылдам әрі нақты жүзеге асыру тауар және қаржы нарықтарындағы операциялардың аяқталуына кепілдік береді, қазақстандық экономиканың дамуына және шетелдік инвестицияларды тартуға алғышарттар жасайды.

Отандық экономиканың дамуы мен жетілдіруі барысында еліміздің екінші деңгейлі банктерінің төлем жүйесін зерттеу өте маңызды . Төлем жүйесінің мазмұны, оның әлеуметтік-экономикалық және қаржылық қатынастар жүйесіндегі, ұдайы өндіріс процесіндегі рөлі туралы көптеген атақты отандық және шетелдік ғалымдар еңбектер жазған. Олардың ішінде Дубова С. Е., Обаева А. С., Ажибаева З. М., Ольхова, Р. Г. және т. б. көптеген ғалымдар бар.

Бұл авторлардың еңбектерінде төлем жүйесінің өнімдері, құралдары, жіктелуі қарастырылған және төлем жүйесінің жеке типтері, түрлері бойынша ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктерінің мәні ашылып көрсетілген, сондай-ақ экономиканың әртүрлі салаларындағы өндірістік және қаржылық қызметтермен байланысты түрлі тәуекелдерді басқаруды ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері анықталған.

Отандық және ресейлік экономикалық әдебиеттерде төлем жүйесі бойынша жазылған еңбектер көбінесе жоғарғы оқу орнына арналған оқу құралы ретінде жарық көрген. Ал күнделікті басылымдарда жарық көретін төлем жүйесінің сақтандыру қызметінің қалыптасуының өзекті мәселелері ғана талқыланады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасының төлем жүйесінің даму перспективаларын, атап айтқанда Қазақстанның карточкалық төлем жүйесін дамытуды, елдің ұлттық төлем жүйесін реформалаудың қолданылатын қағидаттарының тиімділігі мен орындылығын, ұлттық төлем жүйесінің халықаралық карточкалық төлем жүйелерімен өзара іс-қимыл мәселелерін зерттеу, сондай-ақ төлем карталары негізінде қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жүйесін ұйымдастыруды оңтайландыру және жетілдіру проблемаларын зерделеу болып табылады.

Қойылған мақсатқа жету үшін келесідей зерттеу міндеттері қамтылды:

клиринг негізінде ұйымдастырылған банкаралық есеп айырысудың Экономикалық мақсаттылығы мен пайдалылығын дәйектеу;
төлем жүйесінің құрылымын жүйелеу; банкаралық есеп айырысуларды тиімді жүргізу мақсатында қолданыстағы есеп айырысу механизімдері қарастырылды;
есеп айырысу жүргізудегі тәуекелдердің рөлі мен орны нақтыланды;
республикадағы төлем жүйесінің қазіргі жағдайы талданып, даму бағдары белгіленді.

Зерттеу пәні - Қазақстанның төлем жүйесі: қазіргі жағдайы және даму перспективалары болып табылады.

Зерттеу объектісі - отандық экономиканың әлеуметтік-экономикалық саласы ретіндегі төлем жүйесінің екінші деңгейдегі банктердегі қазіргі жағдайы мен даму бағыттары.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі - отандық және шетелдік төлем жүйесінің дамуының теориялық және практикалық аспектілерімен айналысатын отандық және шетелдік экономистер мен қаржыгерлердің классикалық және қазіргі таңдағы еңбектерінде ұсынылған және дәлелденген теориялар мен гипотезалар, тұжырымдамалар, қазақстандық ғалымдардың зерттеу жұмыстары жатады. Жұмыстың методологиялық негізін төлем жүйесінің мәні, оның экономикалық интеграция және жаһандану жағдайындағы тұрақты даму мәселелерін шешуге арналған Қазақстан Республикасының заң шығарушы және атқарушы билік органдарының заңнамалық, нормативтік актілері құрайды.

Зерттеудің ақпаратттық базасы ретінде статистикалық мәліметтер, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкісінің мәліметтері, Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің, Қазақстан Республикасының Заңнамалық актілері, Қазақстан Республикасында қаржы нарығының жекелеген агенттерін реттейтін құқықтық және нормативтік құжаттар, монографиялар мен арнайы мамандырылған басылымдар болып табылады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

Ι Төлем жүйесінің теориялық және ұйымдастырушылық аспектілері

Төлем жүйесі ұғымы, және оның функциялары мен құрылымы

Төлем жүйесі - нарықтық экономика инфрақұрылымының элементі ретінде ақша аудару, есеп айырысуды жүзеге асыру және шаруашылық айналымға қатысушылар арасындағы борыштық міндеттемелерді реттеу үшін қолданылатын институттардың, құқықтық нормалардың, рәсімдер мен технологиялық құралдардың жиынтығын білдіреді.

Төлем жүйесі-бұл құралдарды, банктік рәсімдерді және ақша аудару жүйелерін пайдалануға негізделген және шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында төлемдерді тиімді жүргізу мақсатында жұмыс істейтін жүйелі, ақша айналымының бір бөлігімен реттелген тұтас жүйе.

Алайда, бұл анықтама тұжырымдаманың экономикалық мәнін ғана көрсетеді. Институционалды тұрғыдан төлем жүйесін келесідей анықтауға болады:

Төлем жүйесі-төлем берушіден алушыға төлем жасау кезінде өзара әрекеттесуді қамтамасыз ететін, төлем айналымының қызмет көрсетілетін бөлігінің тиімді және үздіксіз жұмыс істеуін мақсат ететін қаржы жүйесі.

Ақша аудару әдетте төлем жүйелері арқылы жүзеге асырылады деп саналады, алайда экономикалық теорияға сәйкес ақшаның төлем функциясының пайда болуы ақша қозғалысы мен тауарлар мен қызметтердің қозғалысы арасындағы алшақтықпен байланысты. Бұл ретте ақша әртүрлі ақшалай міндеттемелерді, өтеу функциясын қолданады. Заңды түрде, көп жағдайда төлем жүйесінде қарызды бір пайдаланушыдан екінші пайдаланушыға аудару орын алады деп айтуға болады. Басқаша айтқанда, төлем жүйесінің бір клиент алдындағы берешегі кейіннен басқа клиент алдындағы берешекке айналады. Бірінші пайдаланушы төлем жүйесіне өз ақшасын немесе оның баламаларын берген кезде жүйеде осы беру сомасы бекітіледі, яғни бірінші пайдаланушының алдында қарыз сомасы тіркеледі. Пайдаланушы өзінің төлем бұйрығымен төлем жүйесі енді оған емес, басқа пайдаланушыға қарыз екенін көрсете алады. Екінші пайдаланушы төлем жүйесіне жүгінген кезде өзінің осындай берешектің ақшалай баламасын алуға мүмкіндігі бар. Кейбір жағдайларда төлем құралдары-бұл ақшаға ұсынылған ақша немесе қарыздар емес, шартты төлем бірліктері немесе мамандандырылған бағалы қағаздар. Мұндай аударма объектісі есептеу жүйелеріне көбірек тән.

Кез-келген төлем жүйесінің негізгі функциясы экономикалық айналымның динамикасы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады. Тиімді төлем жүйесінің болуы ақша-несие саласын бақылауды жүзеге асыруға ықпал етеді, төлем инфрақұрылымы институттарына өтімділікті белсенді басқаруға көмектеседі, осылайша үлкен және артық резервтерге деген қажеттілігі азаяды. Осының нәтижесінде ақша-несие бағдарламасын жасау процесі оңайлатылады және қаржы саясаты саласындағы операцияларды жүзеге асыру жеделдетіледі.

Төлем жүйесінің негізгі функциялары:

1) Төлем жүйесіне қатысушылары арасындағы төлем міндеттемелерін уақтылы реттеу : төлем жүйесі арқасында қатысушылар арасында төлемдерді жүзеге асыру уақтылы және толық көлемде жүргізіледі. Бұл көбею процесін ұлттық және халықаралық деңгейде қолдайды;

2) Төлемдердің үздіксіздігін және мемлекеттің ақша айналымының сабақтастығын қамтамасыз ету : төлем қатынастарына қатысушылардың міндеттемелерді уақтылы орындауына ықпал етеді. Төлемнің белгісіздігі төлеушінің төлемді аудару бойынша шараларды қаншалықты жылдам қабылдауымен байланысты болуы мүмкін; оны өңдеудің мерзімділігі мен тиімділігін қамтамасыз ету үшін төлемнің қандай құралдарын таңдайды; төлем операциясына делдалдардың қанша саны қатысады;

3) Төлем жүйесіне қатысушылардың өтімділігін басқару және қолдау : Төлем жүйесі күн ішінде банктердің өтімділігін бұзу ықтималдығын азайтуға және кейде жоюға мүмкіндік береді. Төлем жүйесі валюталау күнінде, яғни активті іс жүзінде жеткізу күнінде жылдам және түпкілікті есептеуді қамтамасыз етеді

Төлем жүйелерінің басқа да функцияларын бөлектейміз

- клиенттердің шоттарын ашу және жүргізу;

- клиенттерге өз шоттарын әртүрлі тәсілдермен толтыруға мүмкіндік беру;

- клиенттерге төлем жүйесінен ақшаны банктік шоттарға қолма-қол нысанда және басқа да жолдармен шығару мүмкіндігін беру;

- бір клиенттің шотынан екіншісінің шотына төлемдерді жүзеге асыру, транзакциялар тарихы бойынша деректерді сақтау;

- төлем айналымына қатысушылардың борыштық міндеттемелерін реттеу және есепке алу;

- төлемдердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және тұрақты бақылау;

- кеңестік қолдау көрсету;

- төлем жүйесі кешенін техникалық қамтамасыз ету;

- экономикалық айналымның динамикасы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету.

Төлем жүйесінің бірнеше түрлері бар. Нақты төлем құрылымдарының әртүрлі қызмет ауқымына және олардың төлем жүйесінің әртүрлі сегменттеріне қызмет көрсету операцияларының сипатына байланысты:

1) көтерме немесе үлкен сомаға арналған төлем жүйесі;

2) бөлшек төлем жүйесі.

Көтерме төлемдер санатына сомасы бойынша ірі және, әдетте, банкаралық есеп айырысу мәмілелері мен ақша және қор нарықтарындағы есеп айырысу операцияларын делдалдайтын транзакцияларды орындау бойынша шұғыл операциялар кіреді. Ірі төлемдер банкаралық ақша есептеулерінің барлық түрлерін, соның ішінде ақша нарығының мәмілелері, бағалы қағаздармен және шетел валютасымен операциялар бойынша төлемдерді қамтиды. Мұндай төлемдерді өңдеу және реттеу жеке негізде жүзеге асырылады.

Ірі сомаларды аудару жүйелері ең алдымен ірі немесе шұғыл төлемдерді өңдеуге арналған. Ірі төлемдердің бірыңғай және нақты анықтамасы жоқ. Ірі сомаларға арналған төлем жүйесі арқылы жүзеге асырылатын төлемдер, әдетте, мынадай бір немесе бірнеше ерекшеліктерге ие болады:

1) бұл үлкен сомадағы төлемдер;

2) қаржы нарығына қатысушылар арасында алмасу (көтерме төлемдер) ;

3) әдетте шұғыл болып табылады және уақтылы есептеуді талап етеді;

4) ақша нарығындағы операциялар немесе валюталық операциялар сияқты қаржы нарығының маңызды аспектілерімен, сондай-ақ көптеген коммерциялық операциялармен байланысты

Бөлшек төлемдер санатына есеп айырысудың жылдамдығымен және тәуекелдерден қорғауға қатысты ерекше талаптармен сипатталатын жаппай күнделікті аз ақша сомасына жүргізілетін операцияларды жатқызуға болады. Бөлшек сауда секторындағы операциялар бір реттік мәмілелер түрінде де, мезгіл-мезгіл қайталанатын төлемдер режимінде де жасалады. Шағын төлемдердің үлкен көлемі үшін жұмыс күні ішінде белгілі бір уақыт аралығында төлем құжаттары тобын беру немесе өңдеу жүргізілген кезде деректерді пакеттік өңдеу, оның ішінде пакеттік түпкілікті есептеу қолданылады. Бөлшек төлем жүйелеріндегі есептеулер көп жағдайда операцияға қатысушылардың шоттарына кейінге қалдырылған қаражатпен екі жақты немесе көп жақты есептеумен аяқталады.

Бөлшек төлем жүйелері, өз кезегінде, ірі сомаларға арналған төлем жүйелерінен бірқатар айырмашылықтарға ие:

1) бөлшек төлемдер, әдетте, қаржы мекемелері арасындағы мәмілелер бойынша есеп айырысуларға қарағанда, мәмілелерге қатысушылардың едәуір санымен жүргізіледі;

2) бөлшек төлемдер ірі сомаларға төлемдерге қарағанда төлем құралдарының анағұрлым кең спектрін пайдалана отырып жүргізіледі;

3) бөлшек төлемдер нарығы төлем ақпаратын өңдеу және клиринг процесінде жеке сектор жүйелерін экстенсивті пайдаланумен сипатталады.

Клиенттерден келіп түсетін төлем өкімдерін өңдеу тәртібіне байланысты мынадай түрлері бөлінеді:

1) жалпы негізде есеп айырысудың төлем жүйесі - әрбір төлем құжатын жеке өңдеуді және тиісінше ол бойынша жеке төлем жүргізуді білдіреді. Жалпы есептеулер төлемдерді бір-біріне тәуелсіз өңдеуге мүмкіндік береді. Тарихи тұрғыдан төлем жүйелеріндегі есеп айырысудың бұл түрі бұрын қалыптасқан.

2) таза негізде есеп айырысудың төлем жүйесі - барлық түскен төлемдер бойынша ақша қаражатын тікелей аудару осы төлеушінің атына қаражаттың түсуі ескеріле отырып жүргізілетінін болжайды. Бұл ақша аударымының мөлшерін талаптар мен міндеттемелерді өзара есепке алу арқылы азайтуға болатындығын білдіреді. Таза негіздегі есептеулер неттинг деп те аталады, бұл таза төлем мөлшерін аударуды білдіреді, яғни түсімдерді алып тастағанда. Бұл жағдайда екі жақты және көп жақты неттинг өзара есеп айырысу жүйесіне қатысушылардың санына байланысты ажыратылады. Төлем жүйесін ұйымдастырудың осы нысанының ыңғайлылығы төлем транзакцияларының санын қысқарту болып табылады, бұл жүйе қызметтерінің құнына әсер етеді.

Төлем жүйелері қызметінің сипаттамасы. Осы сипаттамаларға сәйкес кез-келген төлем жүйесінің қызметінің ерекшеліктері туралы түсінік аламыз.

Валюталық критерийі бойынша:

a) Моновалюталық төлем жүйелері. Төлем жүйелерінің көпшілігінде ресми ақша бірліктерінің атаулары қолданылады (рубль, доллар, евро және т. б. ) .

b) Мультивалюталық төлем жүйелері. Егер бұл төлем жүйесі тіркелген елдің қолданыстағы заңнамасының талаптарына қайшы келмесе, жүйеде пайдаланылатын валюталардың саны әртүрлі болуы мүмкін. Есептеулерде пайдаланылатын валюталардың саны клиенттердің қажеттіліктерін ескере отырып анықталады. Егер жүйе екі немесе одан да көп валютаны қолданса, онда мұндай жүйе көп валюта деп аталады.

Төлем жүйелері жүйелердегі шоттарды толтыру әдістері негізінде де бөлінеді. Жүйенің танымалдығы мен таралуы, әдетте, жүйеде шоттарды толтырудың қолданылатын әдістерінің алуан түрлілігіне байланысты. Клиент, біріншіден, агенттің комиссиялық сыйақысының мөлшеріне байланысты, екіншіден, төлем шлюзінің аумақтық және техникалық қолжетімділігі бойынша шотты толтыру тәсілін таңдау мүмкіндігіне ие болуы тиіс. Жүйеге ақша енгізудің келесі әдістері бар:

- қолма-қол ақша салу - төлем жүйесіндегі шотты толтырудың ең оңай жолы;

- банк картасымен төлеу - төлем жасаудың мұндай тәсілі әлемде төлем карталарының таралу қарқынына сәйкес барған сайын танымал болуда;

- банк жүйесі арқылы қаражат енгізу-өзара әрекеттесудің екі түрі бар: банктік аударым (шот ашпай немесе ашып) және интернет-банкинг жүйелерін пайдалану;

- төлем терминалдарын пайдалану-жүйеге қаражат енгізудің ең қымбат әдістерінің бірі (комиссия алынғандықтан), бірақ қаражат аудару, әдетте, дереу жүзеге асырылады;

- алдын ала төленген карталарды пайдалана отырып толықтыру-мұндай қызметті барлық төлем жүйелері ұсынбайды. Ақшаны есепке алу да бірден жүзеге асырылады, ал қаражатты енгізу құны агенттің комиссиясына байланысты болады;

- желілік төлем жүйелері арқылы қаражат енгізу.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.