Пандемияның Қазақстан экономикасына әсері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Алматы қаласы химия-биологиялык бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі

Описание: Управляющие компании | NIS Nur-Sultan

Қазіргі Әлемдегі Қазақстан (ҚӘҚ)

Курстық жұмыс

Оқу бағдарламаға сәйкес тақырыптың бағыты: Социологиялық зерттеулер Тақырып: «Ғаламдық пандемия Қазақстан экономикасына қалай әсер етті?»

Орындаған: Бақытжан Амина

Жетекші: Сарсенбаева А. Н.

Ішкі модератор: Қапарова Қ. У.

Алматы қ, 2021 ж

Мазмұны

Кіріспе: 3
Негізгі бөлім 4

А) Зерттеу сұрақтары 4

B) Зерттеу әдісі мен

қорытындысы 8

С) Бағалау 14

Қорытынды 14
Қолданылған әдебиет 15

Кіріспе:

Қазір бүкіл әлем коронавирус пандемиясының салдарымен күресуде. Осы орайда Қазақстанда да күрделі жағдай қалыптасып, ел экономикасы мен халықтың денсаулығына елеулі қауіп төнді. Ел Президенті мұндай жағдайға қазақстандықтар тәуелсіздіктің тоқсаныншы жылдарында да, ең басында да тап болмағанын атап өтті. Расында да Қазақстанның тәуелсіздігі кезеңінде 2000-шы жылдардан бастап еліміздің ЖІӨ(жалпы ішкі өнім) алғаш рет теріс мәнге (-2, 5%) ие болды. Салыстыру үшін 2008 жылғы дағдарыста Қазақстанның ЖІӨ 1, 2% - ға дейін төмендеді, көрсеткіш 1998 жылдан бастап нөлден төмен болған жоқ. Сол кезеңде Қазақстан экономикасына "Азия Жолбарыстары" дағдарысы мен Ресей дағдарысы (ЖІӨ -1, 9%) әсер етті. Пандемия кезеңінде фитнес индустриясы (-100%), әуе тасымалы (-72%) және мейрамхана бизнесі (-80%) ең көп шығынға ұшырады. Бұл ақпарат KPMG «Қазақстан экономикасынының негізгі секторларына Covid-19-дың әсері» атты зерттеуінде жарияланған болатын. [1]

Тұрақсыз штаттан тыс жағдай бүкіл елдің экономикасына және оның негізгі қатысушылары - шағын және орта бизнес объектілеріне әсер етеді. Бүгінгі таңда шағын және орта бизнес мемлекеттің экономикалық әл-ауқатымен тығыз байланысты, өйткені халықты жұмыспен қамту мәселелерін шешу, ішкі нарықты отандық тауарлармен толтыру және бәсекелестік ортаны қалыптастыру көбіне аталмыш бизнес түрлеріне байланысты.

Бүкіл әлем күрделі уақытты, соның ішінде бизнес салалары үлкен зардап шекті. Тиімді шағын және орта бизнес- бұл қалалар мен ауылдарды дамытудың берік негізі. Кәсіпкерліктің арқасында жұмыссыздық азаяды, салық базасы құрылады және жергілікті бюджеттер күшейтіледі.

Қазақстан жаңа пандемиялық кезеңге 2020жылдың 16 наурызынан бастап өтті және елде қоғамдық көліктің жұмысы тоқтатылып, ұйымдар мен мекемелердің көпшілігі қашықтықтан жұмыс істеу режиміне көшкен еді. [2] Мұның бәрі ел экономикасына әсерін тигізбей қоймады және бұл зерттеу жұмысы пандемияның экономикаға қаншалықты әсер еткендігін бағаламақ.

Зерттеу мақсаты: Соңғы жылдардағы әлемдік пандемияның Қазақстанның экономикасына қалай және қаншалықты әсер еткендігін анықтау

Зерттеу міндеттері:

Елдегі экономикалық жағдайдың жай күйін саралай отырып, ондағы болған өзгерістерді анықтау
Пандемияның қоғам өмірінің қай салаларына әсер еткендігін анықтау
Пандемия Қазақстан экономикасына қалай әсер еткендігін статистикалық ақпараттарға сүйене отырып талдау
Экономиканың нақты қай секторлары зардап шеккендігін талдау және оның салдарларын болжау
Экономиканың зардап шеккен секторларын қалпына келтіру жолдарын басқа елдер тәжірибесіне сүйену арқылы қарастыру

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Жаһандық пандемия- бұл бүгінгі күнде тек Қазақстан үшін ғана емес күллі әлем елдері үшін де маңызды тақырып. Қазіргі таңда көптеген мемлекеттер пандемиямен күрес жолдарын жалғастыруда, ал аталмыш вирустың таралуы халықтың денсаулығына зиянын тигізумен шектеліп қана қоймай, әлеуметтік, саяси және экономикалық салаларға да орасан зор әсерін тигізді. Соның ішіндегі елдің дамуы үшін басты сектор-экономиканың салалары зардап шекті және оны қалпына келтіру жолдарын қарастыру өзектілікке ие мәселе.

Зерттеу cұрақтары: Зерттеу жобасының мақсаты мен міндеттерін аңықтау арқылы, сарапталған негізгі зерттеу сұрақтары:

Қазақстанның қазіргі экономикалық жағдайы қандай?
Пандемияның өршуі қоғам өміріне қалай әсер етті?
Мемлекет пандемиямен күресте қандай шаралар қабылдады?
Коронавирус пандемиясы экономиканы қаншалықты төмендетті және қай салалар зардап шекті?
Пандемия әсерінен күйреген экономикалық жағдайды қалпына келтірудің қандай жолдары бар?

Күтілетін нәтиже: Қазақстан экономикасының пандемияға дейінгі және оның әсерінен болған өзгерістері анықталып, ел экономикасын қалпына келтіру жолдары қарастырылады.

Негізгі бөлім

А) Зерттеу сұрақтары:

Қазақстанның қазіргі экономикалық жағдайы қандай?

Пандемияның кері әсері нәтижесінде экономиканың негізгі секторлары зардап шегуі нәтижесінде экономикалық көрсеткіштер төмендеген болатын. Мұнай бағасының және негізгі металдарға сұраныстың төмендеуінен туындаған теңге бағамының төмендеуі тұтынушылық сұранысқа кері әсерін тигізсе де, Дүниежүзілік банк сарапшылары Қазақстанның экспортқа бағдарланған салаларында жұмыс істейтін кәсіпорындардың бәсекелестік позицияларын нығайтады деп санайды. KPMG деректері бойынша, ең осал тұстар бөлшек сауда, авиация, мұнай-газ, тау-кен өндіру, көлік, энергетика және коммуналдық секторлар болып табылады. [4] Қазір барлық қазақстандық компаниялар өздерінің айналым қаражатын оңтайландырады, дағдарысқа қарсы іс-қимыл жоспарын әзірлейді және енгізеді: не ақшаны қажетсінетін инвестициялық жобаларды кейінге қалдырады не оларды іске асырудың шығыны аз нұсқаларын қарастырды. Сонымен, көптеген кәсіпорындар жаңа өмірге жылдам бейімделді және өз қызметкерлерінің көп бөлігін қашықтан жұмыс істеуге ауыстырды. [3]

"Санофи-Авентис Қазақстан" ЖШС қаржы директоры Виктория Рассветалова "COVID-19-ға қатысты қазіргі жағдай өзара іс-қимылдың оңтайлы нысандарын анықтауға мүмкіндік берді. Бұл барлық корпоративтік процестерді одан әрі цифрландырудың жанама пайдасы" деген болатын. Үкімет Шағын және орта бизнесті қолдау үшін белгілі бір шаралар қабылдағанымен, KPMG кеңесшілері дағдарысты жеңу үшін ірі бизнеске де айтарлықтай мемлекеттік қолдау қажет екенін айтады. [4]

Статистикалық мәліметтерге сүйенетін болсақ, индустриялық саясатты іске асырудың 10 жылында алғаш рет өңдеу өнеркәсібінің үлесі (13%) ЖІӨ-дегі тау-кен өнеркәсібінің үлесінен (12, 4%) асып түсті. Өңдеуші өнеркәсіптің көптеген секторларында өндірісті екі таңбалы ұлғайту қамтамасыз етілді. Сонымен қатар, пандемиядан соң ауыл шаруашылығында соңғы 7 жылда ең жоғары өсім қамтамасыз етілді. Құрылыс секторында рекордтық көрсеткіштерге қол жеткізілді. 2020 жылы 15, 3 млн шаршы метр пайдалануға берілді, бұл 2019 жылдың деңгейінен 17% - ға жоғары. Тұрғын үй құрылысы бойынша Қазақстан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерінің арасында 2 жыл қатарынан бірінші орын алып отыр. Тау-кен өндіру өнеркәсібін есепке алмағанда, негізгі капиталға салынған инвестициялар 14, 8% - ға өсті, бұл перспективада экономиканың тұрақты және сапалы өсуі үшін негіз болады. Жылдық инфляция берілген нысаналы дәлізден аспай 7, 5% - ды құрады. Берілген статистикалық мәліметтер бүгінде пандемиядан соң Қазақстан экономикасы қайта бас көтере бастандығынығ мысалы бола алады. Елдегі жұмыссыздық деңгейі 4, 9% құрады. [5]

Елдің мемлекеттік, сондай-ақ өңірлік экономикаларының драйвері бұрынғысынша өнеркәсіп пен сауда болып қалуда. Бүгінде оларға Қазақстанның ЖІӨ-нің 40% - дан астамы тиесілі.

Өңдеу өнеркәсібі 12% белгісінен асып, өз үлесін арттырады. Құрылыстың, көліктің және жеке қойманың үлесі әлі де 10% - дан аз. Соған қарамастан салалар мемлекеттік және жеке бастамалардың қолданыстағы ауқымы аясында ЖІӨ-де өз үлесін арттыруға нақты мүмкіндіктерге ие. [6]

Пандемияның өршуі қоғам өміріне қалай әсер етті?

Жаһандық пандемия сөзсіз халықтың өмір сүру жағдайларын өзгертіп, жалпы қоғам өміріне үлкен өзгерістер енгізді. Пандемияның қоғамға әсері ұжымдық ұғым болып табылады: ол COVID-19 анықталған және онымен күрескен кезде әлемде болған өзгерістерді қамтиды. Сарапшылардың айтуынша, белгіленген карантиндік шаралар әсер етпейтін бірде-бір сала жоқ. Адамдардың басымдықтары әлеуметтік оқшаулануды сақтау, денсаулықты нығайту, өзін-өзі дамыту бағытында өзгерді. Бірлесе отырып, бұл әлем, мәдениет, туризм экономикасының жағдайын алдын-ала анықтады.

Қазақстанның кейбір өңірлерінде "еңбекке қабілетті халықтың арту" үрдісі карантиндік шаралардың енгізілуімен байланысты. Карантин енгізу жастардың өңірлерге кетуіне себеп болды. Аталған мәселенің шешімі "Жұмыспен қамтудың жол картасы"әзірленген бағдарламасы болды. Жергілікті атқарушы органдар жаңа жұмысқа келгеннен кейін бірден 85 мың теңге көлемінде көтерме ақы берілетін жұмыссыздарды жұмысқа орналастыру бойынша ауқымды науқанды бастады. Қазақстан президенті Қасым - Жомарт Тоқаев қол жеткізген нәтижелерге қол жеткізуге болмайтынын, өйткені жағдай бұрынғысынша өте күрделі екенін атап өтті. [9] Қазақстанда сырқаттанушылықтың шыңы түпкілікті өтпеді және карантиндік шаралар бір сәтте жойылған жағдайда ел сырқаттанушылықтың жаңа толқынына тап болуы мүмкін. 11 мамырдан бастап Қазақстанда төтенше жағдай режимі алынып тасталды, бірақ эпидемияға қарсы шектеу және режимдік іс-шаралар кешені өзгеріссіз қалды. [2]

Пандемияның бизнеске әсері онлайн режимді жұмысқа ауысумен байланысты. Пандемияның ерекшелігіне байланысты вирусқа қарсы дәрі-дәрмектер мен иммуностимуляторлық препараттарға сұраныс айтарлықтай өсті. Сондай-ақ, халық антисептиктерді, бір реттік маскаларды, бинттер мен дәке сатып алуды белсенді түрде жүргізуде, сондықтан пандемия фармацевтикалық бизнесте табыстың өсуіне себеп болды.

Керісінше кейбір салалар табысынан айырылған болатын. Коронавирустық пандемияның әсерінен өзектілігін жоғалтатын және аз пайда әкелетін салалар қатарына туризм, авиакомпаниялар, мейрамханалар, азық-түлік емес өнімдерді сатуды көздейтін бөлшек сауда, импорттық логистика, офлайн ойын-сауық салалары кірген болатын.

Пандемияның әсері мәдениетті де айналып өтпеді: бұқаралық іс-шараларға тыйым салуға байланысты ойын-сауық орындарының иелері, промоутерлер мен музыканттар ақша табу мүмкіндігін жоғалтты. Шағын клубтар өз қызметін 50-ден астам адамға тыйым салынғанға дейін тоқтатты. Кейбір топтар мен орындаушылар онлайн режимінде концерттер өткізді. Дағдарыс театрлардың, мұражайлардың қызметіне де әсер етті. Кітап дүкендері онлайн режимінде қызмет көрсетуге көшті. Театрлар спектакльдерді көрермендерсіз көрсетті, сонымен бірге қаржы тапшылығына ұшыраған болатын.

Covid-19 толқыны аяқталғаннан кейін кейбір компаниялардың жұмысы толығымен онлайн режиміне өтуі мүмкін. Бұл қашықтан сауда және білім беру мәселесіне де қатысты.

Ұйымдар мұндай жұмыс форматының артықшылықтарын атап өтті. Карантиннен кейін қашықтықтан жұмыс істеу көптеген ұйымдардың әдеттегі ерекшелігіне айналуының бірнеше себептері бар. Мессенджерлер мен байланыс орталықтары жылдам байланыс орнатады. Конференцияларды қашықтан өткізу кездесу орнына бару уақытын үнемдеуге мүмкіндік береді.

Пандемиядан кейін цифрландыру одан да белсенді дамитын болады - қосымшаларды әзірлеуге, орындалған міндеттердің сапасын бақылау жүйелеріне қатысты барлық нәрсе.

Коронавирустық пандемия төмендегеннен кейін де жеткізу қызметі сұранысқа ие болады - тамақ, дәрі-дәрмектер. Әлем елдеріндегі жағдайды талдау негізінде пандемия туризмге, қызмет көрсету саласына және IT-ге көп әсер етті. [7]

Мемлекет пандемиямен күресте қандай шаралар қабылдады?

Пандемиямен күрес шараларын жүргізу және халықтың қалыпты жағдайын барынша тұрақтандыру мемлекеттің пандемия кезінде алға қойған ең маңызды мақсаттарының біріне айналған болатын. Пандемиядан әлеуметтік саладағы зардаптың салдарын төмендету мақсатында әртүрлі шаралар қабылданды. Төтенше жағдай кезеңінде мемлекет кәсіпорындардың жабылуына және оларды қашықтан жұмыс режиміне ауыстыруға байланысты кірістерінен айырылған адамдарға ай сайынғы төлемдерді жүзеге асыра бастады. Мемлекеттен 42 500 теңге төлем түрінде қаржылық қолдау. 4. 5 млн. адам алды. Пандемия кезеңінде 2020 жылғы 11 мамырдағы деректер бойынша 1 трлн. 912млрд. 500млн. тг. Бір ең төменгі жалақы мөлшерінде қосымша әлеуметтік төлемдерді бұрын ресми жұмысы барлар ғана емес, өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар мен бейресми еңбек еткендер де алады. Ол үшін оларға ТЖ - ның барлық кезеңінде мемлекеттен ай сайын әлеуметтік төлем ала алатындай өз мәртебесін ресімдеу ұсынылды.

Азия Даму Банкі (АДБ) жақында Қазақстанның өз халқын қолдау, оның ішінде осал топтарға көмек көрсету жөніндегі күш-жігерін жоғары бағалады. Локдаун кезеңінде Қазақстан пандемияның алғашқы бірнеше айында халықтың осал топтарына 42 500 теңге (шамамен $100) төлей отырып, өз азаматтарына әлеуметтік көмек көрсеткен Орталық Азиядағы жалғыз ел болды.

Сонымен қатар 11, 5 мыңнан астам шағын және орта бизнес субъектілері жалпы сомасы 360 миллион теңгеден асатын несиелер мен несиелер бойынша несие алды. 200 миллиард теңге көктемгі егіс жұмыстарын қаржыландыруға бағытталған. Жалпы, азаматтар мен бизнесті қолдауға бағытталған қаражат көлемі 6 триллион теңгеге жетті.

Елдің ЖІӨ-нің 9% - ын құрайтын Қазақстан Үкіметінің бюджеттік ынталандыру пакеті экономикалық құлдырауды жеңілдетеді деп күтілуде. АДБ аурудың таралуын азайту және пандемияның теріс әсерін жеңілдету үшін Қазақстанның $1 млрд мөлшеріндегі бюджеттік қолдау кредитін мақұлдады, елдің денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау және жұмыспен қамту саласындағы күш-жігерін қолдап, үкіметтің пандемиядан кейін экономиканы қалпына келтіруге бағытталған стратегиясын мақұлдаған болатын.

Коронавирус пандемиясы экономиканы қаншалықты төмендетті және қай салалар зардап шекті?

Экономиканың бірнеше саласы пандемияның кері әсерін сезінген болатын және оның бірі- қызмет көрсету саласы. Қызмет көрсету саласына (мейрамханалар, кафелер) әсер еткен экономикалық дағдарыс жеткізу сервисінің құнының екі есе арзандауының өзі халық үшін қымбатқа түскендігімен, қызметкердердің онлайн жұмыс атқаруы олардың бұл режимнен көбірек пайда көріп, жұмыс орнына оралмағандығынан және пандемиядан кейінгі тамақ өнімдерінің құны артатындықтан сапасының төмендей түсуі сияқты факторлармен көрінеді.

"Атамекен" Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының Басқарма Төрағасы Абылай Мырзахметов пандемияның экономикаға зардабы жайлы былай деген болатын:"Зардап шеккен салалар тізімінде Ұлттық экономика министрлігі 29 саланы анықтады, бұл қызмет көрсету саласының негізгі секторлары. Пандемия кезінде барлық салалар дерлік зардап шекті деп санаймыз. Тікелей зардап шеккен салалар бар және қызмет көрсету салалары (банкет залдары, бильярд бөлмелері және т. б. ) әлі күнге дейін локдауннан шықпаған, олар жай тұр. Біздің бағалауымыз бойынша, онда 132 мыңнан астам адам жұмыс істейді және олар үлкен шығындарға ұшырайды. Жанама түрде барлық салалар зардап шекті - миллионға жуық кәсіпкер, яғни бүкіл қолданыстағы бизнестің 70% - дан астамы осы салдарды сезінді. [8]

Пандемия әсерінен күйреген экономикалық жағдайды қалпына келтірудің қандай жолдары бар?

Экономиканың бірнеше секторларына пандемиялық шектеулер мен елдегі ахуал нәтижесінде жұмыстарын уақытша тоқтатуға не өнімділігін төмендетуіне тура келген еді. Осы орайда экономикалық тұрақтылықты сақтауда мемлекет басты рөлді атқарады. Ең алдымен, вирустың таралу жағдайы бақылауда тұрған облыстар мен қалаларда өнеркәсіптік кәсіпорындарды, Құрылыс және жол-құрылыс, көлік компанияларын, банктерді, Халыққа қызмет көрсету орталықтарын қалыпты күйіне келтіру бойынша шаралар қабылдануда. Біздің еліміз өз дамуының сапалы жаңа кезеңіне аяқ басты. Қазақстан жаңа шындыққа тап болады деп айтуға болады. Сондықтан елімізге экономика мен мемлекеттік басқару жүйесін ауқымды әрі терең трансформациялау қажет. Қазақстандық IT-компаниялар Үкіметтің тапсырмасы бойынша әлеуметтік қолдау мониторингінің тиімді тетігін, сондай-ақ ҚР-дағы коронавирусқа қатысты жағдай туралы ресми статистиканы қадағалауды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін көптеген платформаларды әзірледі. Атқарушы органдар мен бизнес арасындағы қатынастар түсінікті әрі өзара тиімді болуға тиіс. Өз кезегінде, бизнес пандемия кезінде және одан кейін өндірістің жеткілікті көлемін қамтамасыз етуге, бағаны сақтауға және халықты жұмыспен қамтудың қажетті деңгейін ұстап тұруға кепілдік береді.

Бұл ретте Қазақстан үкіметі сондай-ақ мынадай шараларды қабылдады: халықтың қарыздарын төлеуін кейінге қалдырды, жеңілдікті несие беру және ШОБ кредиттерінің де мерзімін созды, компаниялардың жекелеген топтарын мүлік салығын, жер салығын және табыс салығын төлеуден босатты, пандемия салдарынан өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға және жұмыс орнынан айрылғандарға ақшалай төлемдер мен көктемгі егіс жұмыстарын және ауыл шаруашылығы саласындағы сатып алуды қаржыландырумен айналысты. [1]

Атап айтқанда, барлық азық-түлік супермаркеттері үшін 2020 жылғы 1 қазанға дейінгі мерзімге әлеуметтік маңызы бар тұтыну тауарларына ҚҚС 12% - дан 8% - ға дейін азайтылды. Банктер экономиканың басым салаларында халыққа және ШОБ-қа жеңілдікті кредит беру үшін мемлекеттік қорландыруды алады. Ал сауда ойын сауық орталықтары, ірі сауда нысандары, кинотеатрлар мен спорт ғимараттарының иелері мүлік салығын төлеуден босатылды. Қазір бизнестің алдында екі негізгі міндет тұр: жұмыс күшінің қысқаруына жол бермеу және күйреу проблемасы. Кәсіпкерлік субъектілерінің кірістерінің түбегейлі қысқаруына байланысты олардың жаппай күйреуін болдырмау мемлекет тарапынан қабылданған елеулі шаралар арқылы ғана мүмкін болады.

B) Зерттеу әдісі мен қорытындысы:

Зерттеу әдісі

Зерттеуді жүргізу барысында сандық және сапалық әдістер кеңінен қолданыс тапқан болатын. Атап айтар болсақ, статистикалық мәліметтер көрсетілген инфографикалар, баяндамалар мен интервьюлар және эсселер ақпарат көзі ретінде пайдаланылды. Сонымен қатар пандемияның экономикаға әсерін халық қалай бағалайтындығын білу мақсатында Google Forms платформасын қолдана отырып сауалнама құрастырылған болатын. Аталмыш сауалнама зерттеу сұрақтары, мақсаты мен міндеттеріне негізделген 7 сұрақтан тұрады.

Сауалнама сұрақтары:

Сіздің жасыңыз:
Жынысыңыз:
Пандемия қоғам өмірінің қай салаларына көбірек ықпалын тигізді деп ойлайсыз?
Пандемияның Қазақстан экономикасына әсерін бағалаңыз:
Пандемия экономиканың нақты қай салаларына зардабын тигізді?
Мемлекет пандемиямен күресуде қандай шаралар қабылдауы маңызды болды?
Қазақстан экономикасын пандемиядан соң көтерудің қандай жолдары бар?

Сауалнама сұрақтары негізінен жабық және көп жауапты таңдауға болатын сұрақтарда сауалнамагы өтуші өз жауабын да жазса болады. Сауалнаманың ашық сұрақтарсыз болуы анализ жұмысын жеңілдетеді. Сонымен қатар сауалнаманы өту ұзақ уақытты алмайды. Тағы бір артықшылығы ретінде ұсынылған жауап нұсқалары сауалнамаға қатысушыға ойын жинақтауға, идеялар алуға және сқраққа нақты жауап беруге көп септігін тигізеді.

Сауалнама сілтемесі: https://docs. google. com/forms/d/e//viewform?usp=sf_link

Зерттеу қорытындысы:

1-сурет. Сауалнама өтушілердің жас ерекшеліктері

Сауалнамаға жалпы саны 61 адам қатысқан болатын. Оның ішінде ең көп бөлігі, яғни 41% 15-20жас аралығындағылар болса, 34, 4 % 21-30 жас категориясына жататындар. 14ке дейінгі сауалнамаға қатысушылар үлесі 11, 5% құрады. Ең аз жастық категориялар 31-45(8, 9% немесе 5адам) пен 45-тен жоғары(3, 9% немесе 3адам) екендігі анықталды.

Сауалнамаға қатысушылардың 57, 4%-ы не 35 әйелдер болса, ерлер 42, 6% не 26/61 үлесті құраған.

2-сурет. Сауалнама өтушілердің жыныстық құрамы

3-сурет. Пандемияның қоғам өмірі салаларына әсері

Пандемияның қай салаға әсері жоғары деген сұраққа туризм саласы көп таралған жауап болды. Бұл нұсқаны таңдаушылар саны 61-ден 42-ні құрады. Жаңа коронавирустық пандемия және әртүрлі елдер енгізген эпидемияға қарсы қатаң шаралар әлемдік туризмнің өзгеруін тездетті. Өнеркәсіп жүздеген миллиард доллар мен миллиондаған жұмыс орындарын жоғалтты, алайда сонымен бірге нарыққа travel Tech цифрлық стартаптары шықты, жеке турлар үшін жаңа мүмкіндіктер мен халықаралық ынтымақтастық форматтары пайда болады. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ) сарапшылары қазіргі дағдарыс-орнықты туристік экономика құру мүмкіндігі екеніне сенімді. [10]

Денсаулық сақтау ұйымы 37 рет, ал бизнес нұсқасы 35 рет таңдалған. Денсаулық сақтау саласы пандемия келіпғ сапасы арта түстіғ қызмет көрсетудің онлайн түрлері де пайда болды. Бизнеске келер болсақ, көптеген кәсіпкерлер бизнес форматтарын дәстүрлі түрден онлайн ағымға жаппай ауыстырды. Мәдениет нұсқасы 17 рет, ал қызмет көрсету 15рет қана таңдалған, алайда бұл салалардағы өзгерістер де өте ауқымды.

4-сурет. Пандемияның Қазақстан экономикасына әсері

Сауалнамаға қатысушылар пандемияның еліміздің экономикасына әсерін көбінде 5тен 5 ретінде қарастырған және оған себептер өте көп. Жоғарыда қарастырылған себептер бұл қорытындыны растайды. Нақтырақ айтсақ, статистикалық деректер бойынша, бүкіл қолданыстағы бизнестің 70% - дан астамы пандемия нәтижесінде шығынға ұшыраған болатын. Бүкіл сауалнамаға қатысушылардың 29, 5% - «4», 24. 6% -«3» ретінде бағалаған. Екі және бір жауаптары өте сирек кездеседі және бірге 10%-ды құрайды.