Мектепке дейінгі мекеме балалары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе
І. Балабақшада мүсіндеуге үйрету
1.1 Балабақшадағы мүсіндеу
1.2 Балабақшада сюжеттік, заттық және сәндік бойынша мүсіндеу
ІІ. Сюжеттік, заттық және сәндік бойынша тақырыптық мүсіндеуге үйрету әдістемесі
2.1 Мектепке дейінігі балаларды сюжеттік, заттық және сәндік мүсіндеу арқылы шығармашылық ойлау деңгейін анықтау
2.2 Мектепке дейінігі балаларды сюжеттік, заттық және сәндік мүсіндеу арқылы шығармашылық деңгейін дамыту
2.3 Тәжірибелік - эксперименттік зерттеу жұмыстарының нәтижесі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
3
5
5
10

15
15

19
20
25
26

Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Көптеген ғалымдардың айтуынша оның ішінде Н.Б. Халезованың пікірінше мектеп жасына дейінгі балалар үшін сюжетті мүсіндеу олардың шығармашылық дамуындағы мүмкіндіктерін ашады. Ермексазбен жұмыс жасаған балалардың сурет өнерін дамытады. Мүсіндеу өнері балабақшаның әсіресе орта тобындағы балаларына өте қажет екені дәлелденген.
Балалардың бейнелеу шығармашылығы баланың қоршаған ортадағы шынайылықты суреттеуі, мүсіндеуі, құрастыруы, өзінің бақылағандарын, қиялындағыны бейнелеуі. Қоршаған ортамен таныстыру арқылы баланың түсінігі мен білімін кеңейту шығармашылығын дамытудағы негізгі қорек болып табылады. Мектеп жасына дейінгі балаларды зейін қойып бақылауға, қарауға үйрету, нақты және толық түсінік алуға көмектеседі. Мысалы: ағаштың суретін салу үшін, оны қарау, бөліктерін ажырату, атай білуі, жыл мезгілдеріне байланысты өзгерістерін көре алуы және сипаттай білуі керек. Мүсіндеу балалардағы сезімдерді, қабылдауды және көрнекі бейнелерді дамыту үшін қажет. И. М. Сеченовтің зерттеуінше, "қол заттарының дене мүсіні көзге қарағанда басқаша анықталады және алақандарды біз әрқашан көзден аз немесе аз жасырылған заттардың бүйір беттеріне және көзге мүлдем жетпейтін артқы беттерге қолдануға болатындықтан, оны толығырақ анықтайды. Қолдарымызбен біз заттарды барлық жағынан сезінеміз, және бұл анықтамаларда алақан бетінің мүсінінің әртүрлі өзгеруі өте үлкен рөл атқарады, бұл бұрыштарды, бұдырларды, ойықтарды және т.б. сезінуге мүмкіндік береді". Мүсіндеуде бала денелердің материалдық қасиеттерін - олардың көлемін, мүсінін, тығыздығын, құрылымын көрсетуі керек. Бұл баланың тәжірибесінде тактильді іздер болған кезде ғана мүмкін болады, өйткені заттың осы қасиеттерінің көрнекі көрінісі, тактильден айырмашылығы, жанама болады. Заттардың механикалық қасиеттері туралы егжей-тегжейлі визуалды идея адамның тәжірибесінде объектіні көру және оны сезіну арқылы қайталанады. Мектеп жасына дейінгі балаларға тақырыпты тану үшін оның кейбір жалпы белгілері жеткілікті. Мектеп жасына дейінгі балалар үшін жұмсақ пластикалық материалдармен жұмыс жасау әдістерін - балшық пен пластилинмен оңай игере алады. Балалар адамдарды, жануарларды, ыдыс-аяқтарды, көлік, көкөністер, жемістер, ойыншықтарды мүсіндейді. Тақырыптардың әртүрлілігі мүсіндеу, бейнелеу іс-әрекетінің басқа түрлері сияқты, ең алдымен баланың танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыратын тәрбиелік міндеттерді орындайтындығымен байланысты. Материалдың икемділігі және суреттелген мүсіннің көлемі Мектеп жасына дейінгі балаға сурет салудан гөрі мүсіндеудің кейбір техникалық әдістерін игеруге мүмкіндік береді.
Курстық жұмыстың мақсаты: Сюжеттік, заттық және сәндік бойынша тақырыптық мүсіндеуге үйрету, мүсіндеудің теориялық тұрғыдан негіздеу және тәжірибе жүзінде тексерістен өткізу.
Зерттеудің міндеттері:
1. Мектеп жасына дейінгі балаларға мүсін жасау туралы түсіндіру.
2. Сюжеттік, заттық және сәндік мүсін туралы түсінік қалыптастыру, мүсін жасау әдіс-тәсілдерін түсіндіру.
3. Бейнелеу өнері мәдениетін қалыптастыру.
Зерттеудің нысаны: Мектепке дейінгі мекеме балалары
Зерттеудің әдісі: тапсырмалар, анықтау, қалыпқа келтіру, тексеру.
Зерттеудің болжамы: Егер балалардың бойында сюжеттік, заттық және сәндік мүсін өнері туралы түсінік қалыптастырсақ, онда балалар мүсін өнерін түсінетіне көздері жетіп келешекте жақсы мүсін жасаушы шығуы мүмкін.
Зерттеудің жетекші идеясы. Балшық пен пластилин материалдарынан дайындалған мүсін бұйымдарды болашақ мамандарға жаңа технология арқылы жасату, олардың кәсіби біліктілігін қалыптастыру.
Зepттeу құpылымы: кipiспeдeн, eкi таpаудан, қоpытындыдан, әдeбиeттep тiзiмiнeн жәнe қосымшадан тұpады.

І. Балабақшада мүсіндеуге үйрету

1.1 Балабақшадағы мүсіндеу

Мүсіндеу-бұл жұмсақ пластикалық материалдардың көмегімен заттар көлемді, үш өлшемді түрде берілетін бейнелеу әрекетінің бір түрі. Бейнелеу материалы: пластилин, саз, қамыр және басқа да пластикалық массалар.
Мүсіндеу түрлері: тақырыптық, сюжеттік, сәндік.
Балабақшадағы тақырыптық мүсіндеу жеке заттарды қалпына келтіруге арналған. Балалар адамдар мен жануарлардың мүсіндерін қызығушылықпен мүсіндейді. Тек ең жылдам, олар өсімдік және құрылымдық нысандардың бейнесін игереді. Осыған байланысты балабақша тәрбиешілерінің алдында тапсырма пайда болады, балаларға мүсіндеудегі заттардың негізгі формасын және оларға тән ең жарқын белгілерді бейнелеу қабілетін үйрету.
Балабақшадағы сюжеттік мүсіндеу үлкен жұмыс көлемімен бірге жүреді, өйткені композицияға енгізілген әрбір жеке затты мүсіндеу керек, оған стендте немесе онсыз дұрыс позиция беру керек, содан кейін мүсіндеуді кейбір мүсіндермен толықтыру керек.
Балабақшадағы сәндік мүсіндеу балаларды жұмыс тақырыбы туралы алдын-ала ойлауға, сурет ретінде алдын-ала эскиз жасауға үйретеді, сурет пен тақырыптың мүсінін шартты түрде таңдауға үйретеді. Мысалы, гүл тәрізді тұз шайғыш, қоңыздың немесе құстың қанаттары геометриялық немесе гүлді өрнектермен боялған.
Мүсіндеудің 3 әдісі бар:
1. құрылымдық-зат жеке бөліктерден тұрады, содан кейін бекітіледі;
2. пластикалық-түрлендіру арқылы бір бөліктен мүсіндеу;
3. аралас-конструктивті және пластикалық әдістердің үйлесімі.
Мектепке дейінгі балаларға мүсіннің өзіндік ерекшелігін көрсетуге, динамиканы бейнелеуге үйретеді. Мүсіндеу техникасы жетіле түседі. Ерекше көңіл саусақтармен жұмыс істеуге бөлінеді. Осыған орай бүтін кесектен үзіп алу тәсілі ерекше орын алады. Аталған тәсіл пластика және динамика көзқарасынан мүсіннің мазмұнын жеткізе білуге көмек береді.
Мектепке дейінгі балаларға тәрбиеші мүсіндеу бойынша іс-әрекеттер ұйымдастыру кезінде төмендегі нұсқауларды ұстануы қажет:
1. Саз балшық қоюланып, балалардың қолдарына жабыспау үшін оны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті басталмас бұрын алдын ала әзірлеп қояды.
2. Дайын саз балшықты полиэтиленді пакетке салып оны дымқыл шүберекпен орап тастау керек.
3. Саз балшықтан мүсіндеу жұмыстары кезінде балалар заттың бір бөлігін екінші бөлікке біріктірулері үшін және мүсінді тегістеулері үшін су құйылған орташа тегеш немесе сулы шүберек дайын тұру керек.
4. Мүсіндеу жұмыстары басталмас бұрын үстелге сазбалшық салынған ыдыс пен жалпақ таяқша қойылады, ол мектепке дейінгі ересек жастағы балаларға мүсіндеу үшін сазбалшықты керегінше алуға үйретеді.
5. Сазбалшықпен жұмыс жасау кезінде айналмалы қондырғылар қолданған жөн, оның үстінде тек затты (халық ойыншығын, кіші көлемді скульптураны) зерттеп көріп қана қоймай оның мүсінін бұзбай мүсіндеуге де болады.
6. Мүсіндеуде -- пластмассадан, ағаштан, темірден жасалған арнайы стека таяқшасын қолдану керек. Балалар стекалармен, мүсіндеп жасаған бейнені өңдеуді үйренеді, себебі мектепке дейінгі ересек жастағы балалар заттардың сыртқы мүсіні мен белгілерін (ұзын, қысқа, жуан, жіңішке) көрсете білулері тиіс.
7. Мүсіндеу жұмыстарынан кейін балалар үстелдің үстін дымқыл шүберекпен сүртеді. Тек қолдарын құрғақ шүберекпен сүрткеннен кейін ғана жылы сумен жуады.
8. Мектепке дейінгі ересек жастағы балалар таспырмаларды түсіндіру кезінде-ақ ермексазды қолдарымен ұқалай алатындықтарын естен шығармаған жөн, алайда ермексаздан жасалған бейнені тегістеу көп уақыт алады.
Мектепке дейінгі ересек жастағы балалармен жұмыс жасау кезінде мүсіндеудің үш түрі қолданылады: заттық, сюжеттік және сәндік мүсіндеу. Мүсіндеудің бұл түрлерінің әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар.
Сурет салудан гөрі заттық мүсіндеуде балаға жеке заттарды бейнелеу жеңіл келеді. Заттық мүсіндеудеересектертобытәрбиешісіні ңміндеттері:
oo мүсіндеуде балаларға заттардың орныған мүсіні мен олардың өзіндік айқын белгілерін бейнелей білуге үйрету;
oo қарапайым пропорцияларды көрсете білуге, бейнені мүсіндермен толықтыра білуге, мүсіндердің күрделі емес қимыл-қозғалыстарын көрсете білуге үйрету;
oo мүсін бөліктерін бекітудің әртүрлі техникасын қолдана білуін, бөліктерді нық етіп біріктіре алуын қалыптастыру.
Затқа қарап мүсіндеу (тақырыбы Көкөністер мен жемістер -- күз сыйы, Тостаған) балаларды заттың мүсінімен және пропорциясымен таныстырған кезде жүргізіледі. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде балалар түрлі мүсіндегі және көлемдегі 2-3 затты мүсіндей алады.
Қолдың ұсақ бұлшық етін дамыту және саусақтармен қимылдауды дамыту мақсатында балаларға халықтық сарынмен қуыршақтар үшін ыдыс-аяқ мүсіндеу ұсынылады. Бұл іс-әрекет балалардың тек бейнелеу өнерлерімен ғана байланысты емес, сондай-ақ балалардың кесек бөліктен үзіп алу, батыру, созу, шымшу, ұсақ мүсіндермен және фактуралармен жұмыс жасау сияқты техникалық тәсілдермен, жаттығуларымен де байланысты.
Мүсіндердің мазмұны түсінікті болу үшін (тақырыбы Ит пен күшік, Шанадағы бала, Қазақ биі, Мысық жіп орамымен ойнайды) балалар адам мен жанауарларды мүсіндеулері тиіс. Мүсіндеуде балаларға күрделі емес қимыл-қозғалыстарды бейнелеу ұсынылады: адамның бейнесінде екі қолын көтергізіп немесе екі аяғын алшайтып қоюды, жануарлардың алдыңғы екі аяғын алдыға көтеруін бейнелеу.
Адамның бейнесін мүсіндеу мектепке дейінгі ересек жастағы балаларға күрделірек, сондықтан мүсіндеуге кірісу алдында тәрбиеші көшедегі адамдардың, серуен кезіндегі балалардың мүсіндерін бақылауды ұйымдастырады, бақылау өткізе отырып балалардың назарын адамдардың дене бітімінің мүсініне, дене мүшелерінің арасындағы пропорциялық байланысқа аудартады, ересек адам мен баланың дене бітімін салыстыруды ұсынады.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің басында тәрбиеші балаларға заттың ерекшеліктерін естеріне түсіріп оны бейнелеу тәсілдерін ойластыруды тапсырады. Балалардың мүсіндеу кезінде заттың барлық қыры бірдей етіп орындалуы үшін керектігін біліп заттың барлық жанынан зерттеп қарайды.
Затты айналмалы қондырғыға биік етіп қойып көрсету жөн, осылайша бала заттың барлық қарама-қарсы жақтарын көре алады. Осыдан кейін затты бастапқы қалыпқа қояды. Осы кезеңде мектепке дейінгі ересек жастағы балалар заттың құрылымы мен мүсінін талдауға қабілетті. Тәрбиеші мүсінге нұсқап балаларға ол туралы айтуды, оның өзіндік ерекшеліктері туралы сипаттауларын ұсынады. Балалар жауап беруге қиналса тәрбиеші өзі түсіндіріп айтып береді.
Балалар бақылау кезіндегі көру бейнесіне сүйеніп мүсіндеу жұмыстарын атқарады. Осы кезеңде тәрбиешінің міндеті -- баланың ойында жатқанды сезіп, түсініп сол ойды жүзеге асыру үшін керегінше көмек көрсету. Мүсіндеу тәсілдерін сәтсіз таңдаған балаларға, өзге де ыңғайлы тәсілдердің бар екендігін дәлелдеу қажет. Балаларға мүсіндеудің алуан-түрлі тәсілдерінің арасынан ең тиімдісін, бейненің мазмұнын дұрыс жеткізуге мүмкіндік беретін тәсілді таңдауға үйрету өте маңызды. Мысалы, жеке мүсіндерден мүсіндеу көп уақыт алады және нәтиежсінде қимыл-қозғалыссыз бейнені көреміз, ал тұтас кесектен мүсіндеу бейненің негізгі мүсіндерін белгілеп, оларды тиісті қалыпқа қоюға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл күрделі, алайда ересектер тобындағы балалар аталған тәсілмен таныс және оны өздері жеке қолдана алады. Тұтас кесектен мүсінді созып жасаудың қиындығы - бөлшекке керекті ермексаздың (сазбалшықтың) көлемін көз мөлшермен дәлдеп жететіндей етіп алу керектігінде. Мектепке дейінгі ересек жастағы балалар бұл кезеңде ермексаздың (сазбалшықтың) қанша көлемде керектігін көз мөлшермен дәлдей алады, алайда оларға пропорция мен мүсіндерді нақты етіп дәлдеу қиынға түседі, сондықтан осы ретте тәрбиешінің көмегі қажет.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің барысында тәрбиеші балалардың зейінін бейненің ерекшелігіне, мәнерлілігіне бағыттайды.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің соңында тәрбиеші балаларға өз қолдарынан шыққан жұмыстарын көрсетіп, пропорциялардың қалай сақталғандығын, мүсіндер мен қимыл-қозғалыстардың қалай орындалғандығын бағалауды ұсынады. Тәрбиеші мектепке дейінгі ересек жастағы балаларды өз жұмыстары мен құрбыларының жұмыстарын сыни тұрғыдан бағалауды және өзара тілектестік қарым-қатынас тудыруды үйретуі тиіс.
Сәндік мүсіндеуде ересектер тобы тәрбиешісінің міндеттері:
- мүсіндеуде балаларға көлемді көрсете білуге уйрету;
- мүсіндеудің алуан-түрлі әдіс-тәсілдерін (иілгіштік әдісі -- бүтін кесектен созып жасау, құрастырмалы әдіс -- жеке мүсіндерден құрастырып, біріктіріп жасау, лента тәріздес әдіс -- ыдыстың түбіне лента тәріздес бөлшекті жапсыру, тәсілдер -- созу, шымшып созу, рельефті мүсіндеу) қолдануға үйрету;
- мүсіндеуде заттардың ара-қатынасын бейнелеуге үйрету.
Ересектер тобында сәндік мүсіндеудің мазмұны -- ыдыс (тақырыбы Кесе), сауыт (тақырыбы Көктем гүлдеріне арналған ыдыс) халық ойыншықтары (тақырыбы Қуыршақ (Дымков ойыншығының сарыны бойынша), қабырғаға ілетін және үстел үсті күйтабақтар (тақырыбы Күйтабақ).
Сәндік мүсіндеу балаларды сәндік-қолданбалы өнер заттарымен таныстырады. Мүсіндеу барысында тәрбиеші аспаптармен жұмыс істеуге үйретеді, мысалы, кейбір әшекейлерді арнайы түтік, шаршы, үшбұрыш тәріздес құралдармен өрнектеуге болады. Осындай құрал ретінде шегені, төбесінде жалпақшасы бар бұранды шегені қолдануға болады.
Жапсырмалы оюмен жұмыс баланың қолының ұсақ бұлшық етін дамытады, саусақтарының ұшымен жұмыс істеуге үйретеді, саусақтарын мүсінмен жұмыс істегенге икемді, иілгіш етеді. Баланы әдемі ыдыс-аяқ жасап шығару мүмкіндігі еліктіреді.
Ересектер тобында сәндік мүсіндеу тірбиешінің берген тапсырмасы бойынша және балалардың өз ойлары бойынша жүзеге асырылады, алайда өз ойлары бойынша мүсіндеу балалар сәндік заттарды (ыдыстар, ойыншықтар) мүсіндеуде тәжірибе жинаған кезде ғана жүргізіледі. Ойыншықтарды мүсіндеу сапасы олардың мүсіні мен ұсақ бөліктерінің қалайша жасалғандығымен ғана емес, сонымен қатар заттың қалай тегістелгеніне де байланысты анықталады.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті басында тәрбиеші жұмыс барысын түсіндіреді, мүсінге талдау жасайды, мүсіндеудің түрлері туралы әңгімелеседі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылығының бірінші белгісі қоршаған орта заттары мен оъектісімен таныстыруда тәрбиеші оның негізгі мүсініне, салыстыруға, ұқсастығын ажыратуға үйретіледі. Сол себептен бала бір заттың түрліше мүсінін суретін салуда, мүсіндеуде және жапсыруда басқаша бейнелеудің амалын меңгереді. Балалар еркін түрде сурет салуда, басқа заттың ұқсас мүсінін беруде қолданады. Сурет салуда түзу, қисық, үзік, жіңішке, қалың сызықтың түрлі амалын бала өзінің ойымен заттар мен құбылыстардың бейнесін беруде пайдаланады. Мысалы: бала құстың аузын ашып қояды, бұл оның ойынша ән айтып тұр дегенді білдіреді. Осындай жолдар арқылы бала бейнелеу әрекетінде еркін шығармашылық мүмкіндігін көрсетеді.
Мектепке дейінгі балаларда болатын шағырмашылықтың екінші белгісі-затқа жаңа қызмет беруі. Баланың затпен әрекетінде байқалатын құбылыс, бір затты екінші заттың орынбасары ретінде қолданып, қиялында таза образын жасап алуы. Сол сияқты бейнелу әрекетінде де көз алдына елестету арқылы жаңа бейнелер құрастырады. Бала сурет салуда бейнелеу іс-әрекеті арқылы жас ерекшелігіне сай, қоршаған ортаны өзінің бейнелеу тәсілдерімен суреттеуге талпынады. Бала қоршаған ортаға деген саналы қарым-қатынасын, адамдар арасындағы қатынастарға, табиғатқа, жануарлар әлеміне қатысты өз ойларын сөзбен немесе сурет түрімен бейнелеуге тырысады. Мысалы: сабақта балаларды қоршаған ортаның әсемдігін, мүсіні мен түсін, заттардың әдемілігін бағалай білу тәсілдерін қолданған жөн. Әсемдікті көру, түстердің ғажап әлемін ашу, әрбір қимылды музыкалық үзінділерден есту-бейнелеу өнерінен сабақ берудің негізгі мақсаты шығармашылықты қалыптастыру. Сонымен қатар әдемілік, әсемдік туралы әңгімелеп, оқыту, тәрбие жұмыстарында ойын тәсілдерін қолдану керек. Баланың алғашқы қадамы олардың эстетикалық қабылдауымен, есінде қалғанын елестете сурет салуымен эмоциялық түсінгіштігімен байланысты. Сурет салу кезінде баланың құрылым, көлем, затты кеңістікте дұрыс орналастыру, түстерді таба алу дағдыларымен бекітіледі. Ең маңыздысы, баланың сурет салуда алғашқы біліктілігі қалыптасады. Сурет салу барысында салыстыру, жалпылау, абстракциялау т.б үрдістер қатар жүріп жатады. Сонымен бейнелеу өнері ойлаудың, байқаудың сенсорлық сезгіштігін дамытып, қалыптастырады. Бейнелеу өнерінің әр кезде де эмоциялық өңделуі жоғары болады. Эмоциялық бастауды дамытпай, талғампаздықты, қиялдауды, көз алдына елестетуді, армандай білуді, шығармашылықты қалыптастыру мүмкін емес.
Бейнелеудің мазмұндық ерекшеліктері оның елестету, қиялдау, көру, кеңістікке, түске, мүсінге деген сезгіштік сезімді дамытуға бағытталуында. Шығармашылық тұлғаны қалыптастыру - қазіргі кезеңде педагогикалық теория мен іс-тәжірибеде маңызды міндеттердің бірі. Мектепке дейінгі кезенде шығармашыл тұлғаны қараудағы басты резервтердің бірі - әр түрлі көркем шығармашылық әрекеттердегі шығармашылықтар, олар:
- сурет салудың дәстүрден тыс техникасы, мүсіндеу, жапсыру;
- коллаж, трафаретпен жұмыс, қол еңбегі, құрастыру, қағаз пластика, оригами, макет жасау.
Балалар шығармашылық үшін материалдар ретінде түрлі жеміс, тұқым, тастар, құс қауырсыны, ағаш бұтағы, гүлдер т.б. қызмет етеді. Балалар өзінің жұмысы үшін алдын-ала материалды қарап, ұстап, түрін, түсін, қасиетін таниды. Мысалы: жаңғақ - домалақ, қатты, қоңыр т.б. Біздің бала-бақша Қарлығаш бағдарламасымен жұмыс істейміз. Қарлығаш бағдарламасында ермексаз, саусақ далап, жіп, балауызбен және т,б, сурет салу қарастырылған. Шығармашылық ықпал кез келген міндеттерді шешуде педагогтық бейнелеу техникасының ерекше, дәстүрден тыс жолдарын, шешімнің көптеген нұсқалары мен тәсілдерін көрсеткен кезде ғана туындайды. Мысалы: Сия тамшысы графикасы техникасында сурет салу балаларға түрлі дақты құс, ақ балыққа айналдыру, олар жайында сюжет ойластыруға мүмкіндік береді.

1.2 Балабақшада сюжеттік, заттық және сәндік бойынша мүсіндеу

Балаларды мүсіндеудің үйреншікті әдістері мен біліктіліктерін жаттықтыру арқылы заттардың өлшемдік қатынастарын дұрыс бере білуге үйрету (қоян үлкен, ал көжек кішкентай). Бейненің ерекше қасиетін, адамның қимылын анық көрсетуге, сырт келбетін әдемі безендіруге үйрету, сюжеттерде түрлердің ерекшеліктерін, қимыл-қозғалысын, фактурасын (күрделі рельефтеу мен жапсыру арқылы) әртүрлі кескіштерді қолдана отырып жасай білу шеберлігін қалыптастыру. Кейіпкерлердің өзіне тән мүсіндерін (мұрын, ауыз, көз) жасай білу, композиция мазмұнын қосымша заттар мен элементтердің көмегімен (ағаш түбіртегінің, шөптің, гүлдің, мысықтың алдына тостаған, қыздың қолына себет) мейлінше көркемдеп жеткізе білу
Мүсіндеудегі сюжеттің бейнесі сурет салумен салыстырғанда өзіндік ерекшеліктерге ие. Соңғысында тақырыптық композицияны бейнелеу көбінесе жердегі және ауадағы заттарды бейнелеудің әдеттегі әдістерін қолданумен байланысты. Мүсіндеуде мұны әрдайым жасау мүмкін емес. Мысалы, бала ұшатын ұшақты бейнелей алмайды. Бірақ балалар кейбір жағдайларда заттарды ұшу кезінде стендте немесе таяқшада мүсіндер көтереді, бірақ бұл әдеттегі техниканы әрдайым қолдануға болмайды, әсіресе сюжетте ауада бір зат емес, бірнеше зат болса. Сюжеттік мүсіндеу бойынша жұмыс балалардан үлкен психикалық стрессті талап етеді, өйткені шығарма үшін мәнерлі объектілерді таңдау керек. Пәндік мүсіндеу ересек топ балаларымен жүргізіледі. Үлкен топтың балалары бір сабақ кезінде бірнеше заттарды емес, бірнеше заттарды сәндей алады, яғни олар сюжетте жұмыс істей алады. Рас, бес жасар балалар үшін тәрбиеші біртектес объектілердің композициясын ұсынады, мұнда формалар мен тәсілдер қайталанады, мысалы: мысықтар, күшік пен ит. Біртекті объектілерді мүсіндеу балалардың өз күшінде тапсырма алуымен, сол немесе басқа техниканың бірнеше рет қайталануымен бекітілгендігімен ғана байланысты емес, олардың шамалар арақатынасын (үлкен - кіші), қызықты позициямен жеткізуді үйренуі маңызды стендтегі заттар.
Осы тақырыпта жұмыс істеудегі ең қиын міндет-стендтегі заттардың орналасуы. Бұл жағдайда шамалардың арақатынасын бақылау керек, фигуралардың динамикасын қарапайым түрде беру керек. Балалар адамдар мен жануарлардың фигураларын қозғалыста бейнелей алуы керек, оларға формасы мен құрылымы бойынша таныс заттар ("аюлар ойнайды" және т.б.) кіретін тақырыптар ұсынылады. Бала екі біртекті фигураны жасай алады, бірақ оларға әртүрлі позиция беріп, оларды бір сюжетпен байланыстыратын етіп стендке орналастырады.
Сюжеттік мүсіндеуге мыналар жатады:
1. Үйрек пен балапандары.
2. Түлкі мен оқтау ертегісінің желісімен (түлкі мен оқтау, түлкі мен үйрек, түлкі мен қаз)
3. Кірпінің отбасы
4. Қысқы шеңберде айтылатын әндер (ұзын тонды қыздар) - ұжымдық жұмыс
5. Құстар ауласы
6. Бауырсақ жол бойымен домалап келеді
7. Құстар дән шоқуда
8. Мысықтың баласы доппен ойнайды
9. Көп ұшақтар (ұжымдық)
Көркемдік шығармашылық әрекет баланы көңілсіз жағдайдан шығарып, жүйкеге түскен салмақты түсіріп, эмоциональды көңіл-күй туғызады. Сондақтан балабақшада баланың басты әрекеті ретінде бейнелеу өнерін енгізген маңызды болып саналады. Бала сурет сала, қия және желімдей келе, бірінші кезекте өзі үшін субъективті жаңа бұйымды алады. Бала үшін мұның маңызы зор. Балалар суретшілер тәрізді жасамаса да, мектепке дейінгі кезеңде бірнеше көркем бейнені жасай алады. Осының өзі оның жеке тұлға болып дамуында із қалдырып, нағыз шығармашылықтың тәжірибесін меңгеріп, оны болашақта пайдалана білетіндей болады. Олай болса, мектепке дейінгі кезеңнен шығармашыл тұлғаны қалыптастыруда бейнелеу өнері әрекетінің орны ерекше. Мектеп жасына дейінгі балалардың ең сүйікті әрекеттері сурет салу, мүсіндеу, жапсыру кезінде заттар мен құбылыстар туралы түсінігі қалыптасып, көркемдеп бейнелеуге және өзінің сол затқа қатынасын жаңа оймен бере білуге дағдыланады. Мектепке дейінгі кезеңдегі шығармашылық қабілеттің дамуы мектеп жасына дейінгі балаларда бейнелеу өнерінде мүсін және бояуды сәйкестендірудің басқа жолын іздеуі.
Мысалы, сюжеттік мүсін құрастыру сабақтарында тәрбиеші балаларға қолөнер суретшісі өзінің безендіру жұмыстарына ою-өрнектерді, шынайы табиғаттағы заттарды, құбылыстарды қарап оларды қалай өрнекке айналдыратыны жөніде айтып көрсетеді. Әрине табиғаттағы өсімдік жапырақтарын, жан-жануарларды стильдік, сәндік суретке айналдыру бірден оңай меңгерілетін жұмыс емес. Сондықтан, бұл жерде бірінші баланың заттан қарап мүсңндеу сабақтарында алған білімдерін еске түсіру қажет болады. Онда балалар зат бейнесін мүсіндемес бұрын оны белгілі мүсіндеу кезеңдері бойынша жазықтық бетіне түсіреді. Бірінші заттың жалпы жазықтық бетіндегі алатын орны белгіленеді. Сол бейнеленген заттың жалпы сыртқы бейнесінің үстіне оның пропорциялық ерекшеліктері түсіріледі. Екінші белгіленген пропорйиялық ерекшеліктері бойынша заттың жалпылама бейнесі айқындалады. Міне, заттан қарап мүсіндеудің осы кезеңіндегі пайда болған бейнені заттың стильдік бейнелеудің алғашқы қадамы ғана. Стильдік бейнелеуде заттың немесе құбылыстың құрылысының ырғақтылығына симметриялы, ассиметриялығына, түстік үйлесіміне мән беріледі. Сонымен, сюжеттік мүсінді меңгеру үшін басқа да сабақтармен байланыс жүйелілігі үнемі сақталу керектігі айқындалады.
Осы тақырыпта жұмыс істеудегі ең қиын міндет-стендтегі заттардың орналасуы. Бұл жағдайда шамалардың арақатынасын бақылау керек, фигуралардың динамикасын қарапайым түрде беру керек. Балалар адамдар мен жануарлардың фигураларын қозғалыста бейнелей алуы керек, оларға формасы мен құрылымы бойынша таныс заттар ("аюлар ойнайды" және т.б.) кіретін тақырыптар ұсынылады. Бала екі біртекті фигураны жасай алады, бірақ оларға әртүрлі позиция беріп, оларды бір сюжетпен байланыстыратын етіп стендке орналастырады. Әдетте 5-6 жастағы балалар тек берілген заттарды мүсіндеумен шектелмейді. Олар сюжетті екінші бөлшектермен толықтырады: олар шөп, ағаш, діңгек, орындық және т.б. жасай алады, бірақ сонымен бірге олар пішінді өте ұқыпсыз орындайды және бөліктерді нашар байланыстырады. Қосымша заттардың арқасында мүсіндеуді мәнерлі ету үшін балаларды шектеу қажет емес, бірақ олардан негізгі заттардың пішінін және бөліктердің тығыз байланысын дәлірек және толық бейнелеуді талап ету қажет.
Дайындық тобындағы сюжеттің бейнесі балалардан эпизодты таңдауда, бейнелеу және техникалық әдістерді қолдануда, барлық жұмысты жоспарлауда белсенділік пен тәуелсіздікті талап етеді. Бұл жастағы балалар әртүрлі пішіндерді мүсіндеу әдістерімен таныс, нысандардағы пішінді жақсы көре алады және мүсіндеуде оның сипатын жеткізе алады.
6-7 жастағы балалардың жас және бейнелеу ерекшеліктері келесі міндеттерді тұжырымдауға мүмкіндік береді:
- балаларды таныс ертегілер мен әңгімелер негізінде, сондай-ақ қоршаған өмірден мүсіндеу үшін сюжеттерді өз бетінше таңдауға үйрету;
- сюжетті бейнелей отырып, мүсіндеудің таныс тәсілдерін пайдалану, заттарды тұғырға қою;
- нысанның әрекетіне байланысты пішіннің өзгеруін бейнелеу.
Мұғалімнің шебер басшылығымен 6-7 жастағы балалар тақырыпты алдын-ала таңдап, ойлана алады, тек мазмұнын ғана емес, сонымен қатар оған арналған материалдарды да: саздың көлемі, жақтаудың ұзындығы мен саны. Бұл топтағы сюжеттік мүсіндеу бағдарламасы форманың бейнесімен ғана байланысты емес-мектеп жасына дейінгі балалар заттардың динамикасын жеткізуді үйренеді. Міндеті қойылады жетуі бұл бейнеде қозғалыс басым мәнерлілігін. Ол үшін балаларға 2-3 фигурадан тұратын мүсіндік композицияларды бейнелеуге, олардың қатынасы мен әрекеттерін жеткізуге үйретіледі. Зерттеулер мен тәжірибе көрсеткендей, балалар фигуралардың динамикасын қызығушылықпен жеткізеді, бірақ қозғалыс бейнесіне қызығушылық танытып, тәрбиеші не нәрсеге назар аударуы керек екенін ұмытып кетеді. Мүсіндеуге арналған мазмұнды қоршаған өмірден алуға болады: серуенде, үйде, сүйікті ертегілер мен әңгімелердің сюжеттерінде, мысалы, "Үш аю", "Түлкі мен Қаз". Сюжеттік мүсіндеуде балалар эпизодтың мазмұнын нақты суреттеуі керек, яғни,белгілі бір ортада ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.