Қазақстандағы гендерлік саясат ұғымы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Петропавл қаласындағы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
химико-биологиялық бағыттағы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Назарбаев Зияткерлік мектебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Назарбаев Зияткерлік мектептері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
дербес білім беру ұйымының филиалы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі әлемдегі Қазақстан
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Курстық жұмыс
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқу бағдарламаға сәйкес тақырыптың бағыты:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының қоғамы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырып: Казақстанда қабылданған гендерлік саясат әлеуметтік қатынастарға қалай әсер етуде?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
(- сөз)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мазмұны
1. Кіріспе. 3
2. Негізгі бөлім 5
2.1. Қазақстандағы гендерлік саясат ұғымы 5
2.2. Гендерлік теңдікті нығайту мақсатында қазіргі уақытта қандай қолданылып жатқан шаралар 6
2.3. Гендерлік саясаттың қоғамдық қатынастарға әсері 7
Библиография 8

1. Кіріспе.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гендер - әлеуметтік топта адамның рөлін, мінез-құлқын анықтайтын және оның анатомиялық ерекшеліктеріне байланысты болатын әлеуметтік сипаттама. [1]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гендерлік саясат - бұл қоғамдағы адам өмірінің барлық салаларында екі жыныс өкілдерінің, ерлер мен әйелдердің теңдігіне қол жеткізуге бағытталған мемлекеттік және қоғамдық қызмет. [2] Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясаттың негізгі принциптері ерлер мен әйелдер үшін Қазақстан Республикасы Конституциясымен кепілдендірілген тең құқықты және бостандықты орнатады. Гендерлік теңдіктің қалыптасуы мен орнықтыруы - мемлекеттің дүниежүзілік аренадағы бәсекелестіктің арттыруының басты факторлардың бірі болып табылады. Сонымен қатар, гендерлік рөлдердің тиімді орнатуы - елдің тұрақты дамуының ажырамас бөлігі. [3] Қазіргі таңда Қазақстанның осы салада ең басты мәселелердің бірі - қоғамдық қатынастарда, заңнан тыс жағдаяттарда, гендерлік теңсіздіктің, менсінбеушіліктің және адам құқығының пайда болуы. Осы мәліметке қоса, көбінесе осы проблема әйелдерге қатысты болатындығын байқауға болады. [4] Дүниежүзілік Банктің 2017 жылдың деректері бойынша Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің 44,2 пайызын әйелдер басқарғанымен, ірі корпорациялардың басшылары тек 4,2 пайыз жағдайда ғана әйелдер болып табылады. [5] Сонымен қатар, әйелдердің еңбегі ерлердің еңбегіне қарағанда төмен төленеді. Әйелдер ерлердің жалақысынан орташа есеппен 68.6% табады (2018 ж.) [6] Әдетте әйелдер ер адамдардан басқа жұмысты орындайды және еңбек иерархиясының төменгі деңгейлерінде орын алады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасы Ұлттық статистика бюросының Статистика комитетінің деректері бойынша елдегі гендерлік теңсіздік индексі 2019 жылы 0,351-ді құрады, ал 2008 жылы 0,459-ға тең болды. Гендерлік теңдікке қатысты айтарлықтай регрессия байқалады. [7]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Егер Қазақстан Республикасы гендерлік теңдікке және әлемнің жоғары дамыған отыз елінің қатарына кіруге мақсат қойса, бұл дамуды қамтамасыз ету үшін осы міндет Қазақстандықтардың жас ұрпағына байланысты болады және бұл жерде екі жыныс өкілдерінің рөлі бірдей маңызға ие.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу жобасының өзектілігі:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан үшін гендерлік теңдік және гендерлік саясаттың іске асырылуы өзекті мәселе болып табылады, себебі қазіргі таңда Қазақстан Республикасының конституциясына жүгінетін болсақ, әйел ер адам екеуі бірдей құқықтар мен бостандықтарға ие болуы тиіс. Ал Дүниежүзілік банктың ақпараты бойынша, 2020 жылы Қазақстандағы әйел халқының пайызы 51% құрады. [8] Осы фактілерге жүгіне отырып, әйел мен ер азаматтардың тең санағы екі гендердің әлеуметтік, қызметтік, саяси және ер адам қатыса алатын әр салада оларға тең мүмкіндіктермен қамтамасыз етуі тиіс. Ешбір жыныстың басқадан сандық артықшылығы болмағандықтан, конституциялық заң бойынша екі гендердің бостандықтары тең болғандықтан, қалайша қоғамда осы гендерлік саясат іске асырылуда екендігін бақылау қажеттілігі бар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жобаның мақсаты: Түрлі әлеуметтік зерттеу әдістерін қолдана отырып, Қазақстан Республикасында қабылданған гендерлік саясаттың орындалуын айқындап, қазіргі кезде гендерлік теңдікке қатысты мәселелерді аңықтау және нәтижелер негізінде осы проблеманы шешу жолдарын ұсыну.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу жұмысын жүргізу жоспары:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
➢ Зерттеу мәселесі бойынша ақпаратты жинау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
➢ Гендерлік саясат бойынша деректерді өңдеу
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
➢ Сауалнама мен интервью зерттеу әдістерін қолдана отырып, мәселенің шешу жолдарын айқындау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
➢ Гендерлік саясат жұмысының нәтижелерін қорытындылап, зерттеу сұрақтарына жауаптар беру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу сұрақтары:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстанда гендерлік саясат ұғымы нені білдіреді?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гендерлік теңдікті нығайту мақсатында қазіргі уақытта қандай шаралар қолданылып жатыр?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гендерлік саясат қоғамдық қатынастарға қалай әсер етеді?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

2. Негізгі бөлім
2.1. Қазақстандағы гендерлік саясат ұғымы
Гендерлік саясатты Қазақстан Республикасында ресми түрде Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі Ұлттық комиссия жүргізеді. Бұл саяси бағыттың басты міндеті - екі жыныс өкілдерінің арасындағы теңдікке ықпал ететін кешенді саясатты жүзеге асыру. [9] 2005 жылы 29 қарашада ҚР Президентінің № 1677 Жарлығы бекітілген болатын, оның атауы - "Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясы".
Ол елдегі гендерлік саясаттың негізгі бағыттарын айқындайды. Бұл стратегия ерлер мен әйелдердің билік құрылымдарына теңгерімді қатысуына қол жеткізуді, әйелдердің экономикалық және әлеуметтік тәуелсіздігі үшін мүмкіндіктерді теңдей дәрежеде қамтамасыз етуді, өз бизнесін дамыту және мансаптық өсу мүмкіндігін, отбасы ішіндегі тең құқықтар мен міндеттерді, адамның жынысы бойынша зорлық-зомбылықтан қорғалуды қамтамасыз қамтиды. [10]
Қазақстандағы гендерлік теңсіздікті бағалау бойынша Азия Даму банкінің деректеріне сәйкес, 2018 жылғы желтоқсандағы гендерлік даму индексі (ГДИ) ерлер үшін 0,795 және әйелдер үшін 0,790 құрады. Бұл ретте жалпы ГДИ 1,006 құрады және де бұл екі жыныс өкілдерінің арасындағы теңдіктің айтарлықтай жоғары көрсеткіші болып табылады. [11] Қазақстан Республикасы Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша гендерлік теңсіздік индексі (ГТИ) 2008 жылдан бастап 2017 жылға дейін өзінің ең төменгі нүктесіне жетіп, 0,459-дан 0,350-ке дейін төмендеді, бұл гендер арасындағы теңдіктің даму фактісін растайды. Алайда, 2018 жылдан бастап осы көрсеткіш тек өсіп, 2020 жылы 0,426 белгісіне жетті. Дәл осындай көрсеткіштер 10 жыл бұрын болған. Соңғы бірнеше жылда гендерлік теңсіздік индексінің өсуі - жынысқа байланысты теңсіздік мәселелері ушығып кеткенің айқындайды. [12]

Сурет 1.
Қазақстан Республикасы, Ұлттық статистика бюросының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі. URL: Гендерлік теңдік индексі (stat.gov.kz)

Қазіргі уақытта мемлекетте жыныстық қатынастарға байланысты келесі мәселелер айқындалған:
Әйелдердің жалақылары бірдей лауазымы және қызметтік статусы ер адамдарға қарағанда төмен болуы. 2018 жылғы есеп бойынша, еңбекақы төлеудегі алшақтық 34,2%-ды құрады.
Әйелдердің жынысқа байланысты жеке құқықтарының ерлерге қарағанда көп бұзылуы. Қазақстандағы БҰҰ Даму бағдарламасының деректеріне сәйкес, 2020 жылға және гендерлік әлеуметтік нормалар индексіне сәйкес, елдегі адамдардың 96% - ы әйелдерге қатысты наным-сенімдері бар, ал қазақстандықтардың 28% - ы ер адам тіпті өз әйелін ұруға құқылы деп санайды.
Басқарушылық қызметтерде әйел мен ер адамдардың пайызы тең болмауы. 2018 жылы Қазақстандағы Парламент құрамында тек 21,9% әйел адамдар болды, ал мемлекеттік саяси қызметшілер арасындағы әйелдердің үлесі - 11,7% ғана болды. [13]

Гендерге қатысты адам құқықтарын бұзу мәселелерін реттеу үшін гендерлік саясат жүргізіледі. Осылайша, Қазақстандағы" гендерлік саясат " ұғымы ерлер мен әйелдер үшін тең құқықтар мен мүмкіндіктерді қамтамасыз ету үшін саяси, әлеуметтік және экономикалық саладағы гендерлік әділетсіздік мәселелерін шешуді білдіреді.

2.2. Гендерлік теңдікті нығайту мақсатында қазіргі уақытта қандай қолданылып жатқан шаралар
Гендерлік саясаттың басты мақсаты - елдегі екі жыныс өкілдерінің, Қазақстанның Конституциялық заңға және Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының резолюциясымен қабылданған Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясына сәйкес, құқықтар мен бостандықтарға иеленуін қамтамасыз ету.
Гендерлік саясатты және гендерлік теңсіздікке қатысты мәселелерді шешіп, белгілі бір шараларды жүзеге асыру үшін Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін қандай да бір жыныстық кемсітушілікті жою және ерлер мен әйелдер үшін тең жағдайлар жасау жөніндегі бірнеше заң жобаларын енгізді.
Гендерлік теңдікті іске асыру жөніндегі ережелерден тұратын негізгі құқықтық құжат - бұл Қазақстан Конституциясы, онда 14 бапта заңсыз іс-әрекет ретінде гендерлік кемсітушілікті қоса алғанда, түрлі себептер бойынша кемсітушілік көзделеді. Сондай-ақ, бұрын айтылғандай, 2005 жылы ҚР Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қабылдаған "2006-2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік стратегиясы" да гендерлік саясатты жүзеге асырудағы негіз қалаушы құжатқа айналды. Стратегияның ең маңызды аспектілері: репродуктивті денсаулықты нығайту, қоғамдық-саяси өмір мен экономикадағы теңдікке қол жеткізу, гендерлік білім беруді жүзеге асыру, жыныстық негізде жалпы қоғамдағы зорлық-зомбылықтың алдын алу. [14]

2009 жылы 8 желтоқсанда "Ерлер мен әйелдердің тең құқықтарының және тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы" ҚР Заңы күшіне енді. Бұл заң адами қатынастардың аспектісін ғана емес, сонымен бірге қоғамдағы еңбек және іскерлік қатынастарды да қозғады, осылайша өмірдің барлық салаларында толық теңдік үшін жағдай жасауды мақсат қылды. [15]

2016 жылы "2030 жылға дейінгі отбасылық және гендерлік саясат тұжырымдамасы" қабылданды, оның мақсаттары бұрын қабылданған гендерлік теңдік Стратегиясынан сәл өзгеше. Осы тұжырымдамаға сәйкес, гендерлік ағарту, әйелдердің ғана емес, ерлердің де ұрпақты болу денсаулығын қорғау маңызды аспектілерге айналды, дегенмен, басты назар отбасы ішіндегі теңдікке қол жеткізуге және гендерлік стереотиптерді жоюға аударылды. [16]

Осылайша, бір негізгі құжат бар - Конституция, оған сәйкес жыныстық дискриминация заңсыз деп танылады және осы мәселені шешуге жауапты 3 негізгі құқықтық құжат бар.

2.3. Гендерлік саясаттың қоғамдық қатынастарға әсері
Гендерлік саясатты жүзеге асыру қоғамдағы адамдардың қарым-қатынасына әсер етті. 2004 жылдан бастап 2021 жылға дейінгі депутаттық құрамның өзгеруі гендерлік саясатты іске асырудың үлгісі бола алады. Егер 2004 жылы Парламенттің депутаттық құрамында 69 ер адам (89,6%) және 8 әйел (10,4%) болса, 2021 жылы Мәжілістің жаңа құрамында 78 ер адам (73%) және 29 әйел (27%) болды. [17] Бұл қатынас идеалды тең болмаса да, қоғамның билік құрылымдарындағы әйелдерге қаншалықты сене бастағанын көрсетеді.

Сурет 2.
ҚР Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті. Қазақстандағы Тұрақты даму мақсаттарының гендерлік профилі

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Гендерлік саясаттың арқасында декреттік демалысқа шығатын әйелдер үшін әлеуметтік қорғау шаралары жүзеге асырылды. Осылайша, әйел декреттік демалысқа шыққанда да жұмыс орнын сақтайды. Бұрын әйелдерде бала күтімі қажеттілігіне байланысты жұмыс орнынан кетуге және одан әрі жұмысқа орналасуға байланысты қиындықтары туындалып тұрған еді. Әйелдің репродуктивті ерекшеліктері ерлер мен әйелдер үшін экономикалық дамудың тең емес жағдайларын жасады, бұл бала туудың төмендеу қауіпінің пайда болуына әкелді . Осылайша, әйелдерді бала тууға және жұмыс істеуге ынталандыру үшін үш жылға дейін бала күтімі бойынша демалыс және бала бір жасқа толғанға дейінгі, әйелдің жалақысының 40% құрайтын, әлеуметтік жәрдемақы беріле басталды. [18]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қоғамның әйелдерге деген іскерлік және экономикалық қарым-қатынасының жақсаруы да байқалады. Ерлер мен әйелдер арасындағы жалақы алшақтығы айтарлықтай төмендейді. Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша 2019 жылы жалақыдағы гендерлік алшақтық 32,2% - ды құрады, ал 2020 жылы алшақтық тек 25,0% - ды құрады. [19] Бұл ретте, Халықаралық Еңбек Ұйымының деректері бойынша Жаһандық гендерлік алшақтық 16-22% - ға тең және өткен жылғы деректер әлемдік көрсеткішке ең жақын көрсеткішті көрсетті. [20]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

2.4. Зерттеу әдістері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстандағы гендерлік саясаттың қоғамға әсерін аңықтау үшін, зерттеу барысында бірінші және екінші зерттеу әдістері қолданылған болатын.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Екінші әдістерге бұқаралық ақпарат құралдарынан алынған мақалаларды талдау, Қазақстанның Ұлттық статистика ресми бюросынан алынған деректер, сондай-ақ гендерлік саясат және гендерлік теңсіздік тақырыбында жүргізілген түрлі әлеуметтік зерттеулерді талдау жатады. Екінші дерек көздері ақпаратты өндірудің тиімді әдісі болып табылады, өйткені бірінші зерттеу әдісіне қарағанда, деректердің бірнеше көздерін қарастыруға және ең сенімдісін анықтауға болады. Сонымен қатар, ақпаратты іздеу әлдеқайда жылдам.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің бірінші әдістеріне ақпараттың бастапқы дерек көздері жатады. Бұл жағдайда ақпарат жинаудың сапалы әдісі сұхбат болды. Ол адам құқықтарын қорғау саласындағы қоғамдық қызметпен айналысатын Human Rights Focus коммерциялық емес қоғамдық ұйымының өкілдерімен өткізілді. Осы ұйымның басты назарының бірі халықтың әлеуметтік осал топтарының, атап айтқанда, әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғау болып табылады. Ұйым өкілдері Қазақстанның құқықтық саласының сарапшылары болып табылады және елдегі гендерлік кемсітушілік туралы, қоғамға тікелей ықпал ететін құқықтық актілер мен гендерлік саясат ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.