Ауыл шаруашылығына арналған жерлер

Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
С.Сейфуллин атындағы қазақ агротехникалық университеті КеАҚ

Агрономия факультеті

Өсімдік қорғау және карантин кафедрасы

Өндірістік тәжірибенің есебі

Орындаған: 311 топ студенті Аймағамбетова Г.С.
Жетекші: аға оқытушы Сулейменова З.Ш.

Нұр-Сұлтан 2020
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
3
1 Өндірістік тәжірибені өту орны
4
1.1 Орналасу орны, ведомстволық иелік
4
1.1.1 Сырдария ауданының географиялық орналасуы мен климаты
4
1.2 Тәжірибені өту орнының құрылымы мен бағыты
5
1.2.1 Республикалық мемлекеттік мекеме қызметінің нысанасы
5
1.2.2 Жерді пайдалану
6
1.2.3 Шаруашылықтың техникамен қамтамасыз етілуі
9
1.3 Өсімдік қорғау және карантиннің материалдық-техникалық базасы
10
1.3.1 Техникалар сипаттамасы: бүріккіштер, дәрілеу машиналары
10
1.3.2 Фитосанитарлық және карантиндік іс-шараларды орындау барысында өндірістік процестердің кескіні
11
1.3.3 Шаруашылықта қолданылатын биоагенттердің, пестицидтердің түр құрамы, оларды сақтау, сақтау қоймаларының жағдайы
11
1.4 Топырақ сипаттамасы
12
1.5 Метеорологиялық жағдайлар
13
2 Аймақтық егіншілік жүйесі және дақылдарды өсіру технологиясының сипаты
16
2.1 Ауыл шаруашылығы дақылдарының өсу және даму ерекшеліктері
17
3 Егістіктердің, көшеттер мен алқаптардың фитосанитарлық жағдайы
22
3.1 Өндірістік тәжірибе өту орнындағы бақылау және есепке алу жоспары, бақылау нысандарының тізімі және ерекшелектері
22
4 Мониторингтік бақылаулардың нәтижесі
27
4.1 Өсімдік зиянкестері
27
4.2 Өсімдік аурулары
33
4.3 Арамшөптер
34
5 Фитосанитарлық шаралар
36
5.1 Өсімдікті агротехникалық қорғау шаралары
36
5.2 Өсімдікті химиялық қорғау
36
6 Карантиндік шаралар
38
7 Еңбекпен қоршаған ортаны қорғау
39
8 Студенттің алған тәжірибелік білімдеріне сүйене отырып, өзіндік бағалауымен өндірістік тәжірибені өтудің сапалы нәтижелілігі. Студенттің жеке тапсырманы орындауы
42
ҚОРЫТЫНДЫЛАР МЕН ҰСЫНЫСТАР
43
ҚОЛДАНЫЛҒАН ҚҰЖАТТАР ТІЗІМІ ҚОЛДАНЫЛҒАН ҚҰЖАТТАР ТІЗІМІ
44
ҚОСЫМША А
45
ҚОСЫМША Б
46

КІРІСПЕ

Мен, Аймағамбетова Гүлнура Сабитқызы өндірістік тәжірибені ҚР АМШ Агроөнеркәсіптік кешендегі мемлекеттік инспекция комитеті Республикалық фитосанитарлық диагностика және болжамдар әдістемелік орталығы республикалық мемлекеттік мекемесінің Қызылорда облысы Сырдария аудандық филиалында өттім.
Кәсіби іс-сана 18.05.2020-17.07.2020 аралығында болды.
Өндірістік тәжірибенің мақсаты - ЖОО - да алған теориялық білімді тәжірибелік тұрғыдан бекіту және кәсіби шеберлікті қалыптастыру. Ауыл шаруашылығы саласында еңбек етудің тиімді әдістерін меңгеру, оның ішінде егістік алқабының көлеміне, құрылымына сәйкес зиянды ағзалардың таралуының алдын алуға және жоюға арналған іс-шараларды ұйымдастыруды үйрену.
Тәжірибеде зерттелетін негізгі нысандар-тәжірибе өткен аймақта өсірілетін дақылдар; зиянкестер, олардың жыртқыштары мен паразиттері; ауру қоздырғыштар мен олардың антагонистері; сортаң өсімдіктер; пестицид-жадығаттары.
Өндірістік тәжірибенің негізгі міндеттері:
-ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірудің технологиялық операцияларының орындалуын іс жүзінде көріп, оларға қатысу;
-өсімдіктерді қорғау және карантин бойынша жүргізілетін іс-шараларды жоспарлау мен ұйымдастыруды үйрену;
-мониторингтік жұмыстар мен ғылыми-зерттеу әдістерін меңгеру;
-ауыл шаруашылығы дақылдарының зиянкестері түрлерінің коллекциялық жадығаттарын, арамшөптер гербарийін және зақымдалған өсімдіктер топтамаларын жинақтау.

1 ТАРАУ Өндірістік тәжірибе өту орны

1.1 Орналасу орны, ведомстволық иелік
1.0.1 Сырдария ауданының географиялық орналасуы мен климаты
Сырдария ауданы азиялық шөлдер белдеуінде Сырдария өзенінің төменгі ағысын бойлай, облыс орталығынан 47 км шақырымда орналасқан. Батысында Жалағаш ауданы, шығысын Қызылорда қаласы, оңтүстігінде Қызылқұм шөлінінің солтүстік бөлігі, солтүстігінде Арысқұм және Құмкөл шөлейт үстіртінің шетін қамтиды. Сырдария ауданы 1928 жылы құрылған. Халық саны - 39,8 мың адам.
Аудан орталығы-Тереңөзек кенті. Оңтүстік шығыстан солтүстік батысқа қарай аудан аумағын Сырдария өзені кесіп өтеді (Орта Азиядағы көлемі жөнінен екінші өзен). Өзен бойын қуалай темір жол орналасқан. Тереңөзек кенті мен ірі елді мекендер өзенге жақын жерлерге орналасқан. Суармалы егістіктің негізгі су көзі Сырдария өзені болып табылады.
Ауданда ауылшаруашылығы өндірісімен айналысатын 381 шауашылық құрылымдары, оның ішінде -17 ЖШС, 350 шаруа қожалықтары, 14-қосалқы шаруашылығы. Елді мекендерде әлеуметтік мәселелермен айналысатын 17 СТК бар.
Сырдария ауданының климаты-континенталды. Аудан климатының басты ерекшеліктерінің бірі - құрғақшылық. Жауын-шашын өте аз жауады. Орташа жылдық мөлшері 100-190 мм аспайды және жыл маусымдарында оның түсімі біркелкі емес: барлық жауын-шашынның 60 пайызы көктемгі-қысқы кезеңдерге тиесілі.
Сырдария ауданының барлық бөлігінде солтүстік-шығыс бағытындағы күшті және жиі желдер болып тұрады. Оның орташа жылдық жылдамдығы секундына 3,1 метрден 6 метрге дейін ауытқып отырады. Қыс мезгілдеріндегі күшті желдер төменгі температура жағдайында жер бедерлерінің биік беткейлеріндегі қар жамылғыларын ұшырып кетеді, нәтижесінде топырақтың беткі қабаттарының терең қатуына және жарылуына әкеліп соғады. Жазғы уақытта шаңды дауылдар байқалады.
0.1 Тәжірибені өту орнының құрылымы және бағыты
Филиал Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 7 ақпандағы № 89 қаулысына сәйкес, Республикалық фитосанитарлық диагностика мен болжамдар әдістемелік орталығы мемлекеттік мекемесінің 2007 жылғы 8 ақпандағы №12 бұйрығымен Қызылорда облысы Сырдаря ауданында құрылды.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 28 ақпандағы № 205 Қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылық министрлігі Агроөнеркәсіптік кешендегі мемлекеттік инспекция комитетінің Республикалық фитосанитарлық диагностика және болжамдар әдістемелік орталығы мемлекеттік мекемесі болып қайта тіркеуден өтті.
0.1.1 Республикалық мемлекеттік мекеме қызметінің нысанасы
Республикалық мемлекеттік мекеме қызметінің нысанасы өсімдіктерге зиянды және ерекеше қауіпті зиянды организмдердің таралуы мен дамуына мониторинг жасау және карантинді объектілердің ошақтарын, таралу шекараларын айқындау болып табылады. Осы мақсатта филиал төмендегі қызмет түрлерін атқарады:
Сырдария ауданында өсірілетін дақылдарға және аймақтың климаттық жағдайларына қарай шаруашылықтарда өсімдіктердің зиянды және ерекше қауіпті зиянды организмдермен зақымдалу диагностикасын жүргізуді ұйымдастырады;
Жаппай және таңдаулы тексерулер жүргізіп, карантиндік объектілердің ошақтарын және таралу шекараларын анықтайды;
Қызмет көрсететін аумақтағы зиянды және ерекше қауіпті зиянды организмдердің таралуын, зиян келтіру деңгейін айқындайды, оларға қарсы жүргізілетін күрес мерзімдерін, әдістері мен көлемдерін анықтап, ауыл шаруашылығы ұйымдарына хабар береді;
Зиянды, ерекше қауіпті зиянды организмдердің және карантиндік объектілердің, сондай-ақ пайдалы энтомофаунаның түрлік және сапалық құрамын есепке алады, олардың таралу карталарын дайындайды, деректер қорын жинақтайды, ұсыныстар мен нұсқауларды әзірлеуге қатысады;
Карантиндік объектілерге қарсы күрестің басталуы мен аяқталуының мерзімдері туралы заңды және жеке тұлғаларға хабарлайды;
Қызмет көрсететін аумақта фитосанитарлық іс-шаралар жүгізудің тиімділігін, өсімдіктерді қорғау жөніндегі іс-шаралардың биологиялық және экономикалық тиімділігін айқындайды;
Тұрақты бақылау мен есепке алуды қажет ететін зиянды организмдердің тізімі жөнінде, сондай-ақ күрес шаралары республикалық бюджет есебінен қаржыландырылатын ерекше қауіпті зиянды организмдердің тізімі жөнінде ұсыныс енгізеді;
Зиянды, ерекше қауіпті зиянды организмдердің және карантинды объектілердің таралуының жылдық шолуын және олардың шығуы мен дамуының болжамын (қысқа, орташа, ұзақ мерзімді) дайындайды;
Зиянды, ерекше қауіпті зиянды организмдерге және карантиндік объектілерге қарсы жүргізілетін күрес мерзімдерін, әдістері мен көлемдерін айқындайды.

Мекеме оптикалық приборлармен, арнайы аппаратуралармен, лабораториялық ыдыстармен жақсы жабдықталған. Филиалда автобиль Ваз 21214 Нива.
Филиалдың электрондық почтасы: sirdaria_prognoz@mail.ru.
0.1.2 Жерді пайдалану
Сырдария ауданының әкімшілік территориясындағы негізгі жер көлемі 2904533 га. Ауданның жалпы жер көлемінің 59%-ы (1718764 га) ауыл шаруашылығы саласында қолданылады. Оның ішінде, негізгі шаруашылық бағыты мал шаруашылығы болып табылады, екінші орында - өсімдік шаруашылығы. (кесте 3).

Кесте 3 - Сырдария ауданындағы ауылшаруашылық жер көлемінің пайдаланылуы (жерді мемлекеттік есепке алу орнының мәліметі бойынша)
Жер

га
%
Ауыл шаруашылық жер көлемі
1 718 764
100
Суармалы жер
44 244
2,57
Шабындық
14 195
0,82
Жайылымдық
1 660 325
96,61

Астық дақылдарынан күріш, күздік бидай, жаздық бидай, техникалық дақылдардан мақсары, сонымен қатар жоңышқа дақылы өсіріледі (сурет 1).

Бидай дақылы егістігі

Жоңышқа дақылы егістігі

Жайылымға арналған жер

Сүрі жер Шабындық

Күріш егістігі
Сурет 1. Ауыл шаруашылығына арналған жерлер. (автордың фотосы)

Аймақта ең көп себілетін дақыл-күріш, оның егістік көлемі барлық егістік жердің 67% құрайды(кесте 4).
Кесте 4 - Ауыл шаруашылығы дақылдарының егістік көлемі
Дақылдар
га
%
Барлық егістік жер
33 577
100
Астық дақылдар
Соның ішінде:
22 608
67
Күріш
20880
62
Жаздық бидай
1728
5
Майлы және техникалық дақылдар
Соның ішінде:
610
1,8
Мақсары
300
0,89
4-кесте жалғасы
Картоп
310
0,91
Көкөніс
190
0,56
Бақша
320
0,94
Ескі жоңышқа
6830
20,3
Жаңа жоңышқа
3019
8,98
0.1.3 Шаруашылықтың техникамен қамтамасыз етілуі
Сырдария ауданында 350 жеке шаруашылық бар. Солардың бірі Шаған ауылында орналасқан Шаған-Жер шаруа қожалығындағы техникалар түрлерімен таныстым (кесте 5).
Кесте 5 - 2019ж. Шаған-Жер шаруа қожалығының техника түрлері және олармен қамтамсыздандырылуы
Машиналар мен құралдар
Дана
Тракторлар
12 (МТЗ-1221.2)
2 (МТЗ-80.1)
Сепкіштер мен себу кешендері
5 (СЗТ-3,6)
Комбайндар
10 (Essil-750)
Трактор
5 (К-700)
2 (Т-150)
Соқа
3 (ПЛН 3-35)
Тырма
5 (БЗТ-1)
2 (БДН 1,8-2,8)
Камаз
12 (КамАЗ)
Дәнатқы
6 (ЗПС-150)
Сыдыра жыртқаш
7 (КПШ-9)
Шаруашылық әр түрлі топырақ өңдейтін, тыңайтқыш себетін, тұқым дәрілейтін, себетін, жинайтын, тасымалдайтын техникалармен қамтамасыз етілген (сурет 2).

Сурет 2. Шаған-Жер шаруашылығындағы техникалар (автордың фотосы)

0.2 Өсімдік қорғау және карантиннің материалдық-техникалық базасы
1.3.1 Техникалар сипаттамасы: бүріккіштер, дәрілеу машиналары
Себілетін (отырғызылатын) материалды ішкі және сыртқы өсімдік ауруларынан,егістікке себілген тұқымды және көктеп шыққан өскінді топырақ зиянкестері мен ауру таратушы микроорганизмдерден қорғау үшін химикалық зарарсыздандыру жүргізіледі. Жүйелі тұқым дәрілеу кезінде бірқатар зиянкестер мен ауру қоздырғыштары жойылады. Тұқым дәрілеу сонымен қатар тұқымның өнгіштігін, көктеп шығуын тездетеді. Тұқымды дәрілеудің құрғақ, жартылай құрғақ, сулы, ылғалды түрлері бар. Ұнтақ түріндегі пестицидтерді қолдану-құрғақ дәрілеу. Жартылай құрғақ тұқым дәрілеуде тұқым пестицидтің судағы ерітіндісімен өңделеді (1 т тұқымға 20 - 30 л дәрі бүркіп, дәрі бойына сіңгенше бетін жауып қояды). Ал ұнтақтың сулы ерітіндісін бүркіп, бұқтырғаннан кейін кептіруді сулы дәрілеу дейміз. Тұқымдық дәнді тек сұйық дәрілермен өңдеу-ылғалды дәрілеу. Сырдария ауданындағы көптеген шаруа қожалықтарда ПС-10А машинасы қолданылады. Өнімділігі 22тсағ, сыйымдылығы 200 л, жұмыс сұйығын беру 0,5-3,5 лмин (сурет 3).

ОПШ-2000-18 ПС-10А
Сурет 3. Бүріккіш пен дәрілеу машинасы (автордың фотосы)

Сонымен қатар, өсімдіктерді химиялық қорғауда ОПШ-2000-18 бүріккіші қоланады. Базалық модель: шасси, деңгей өлшегіші бар бактан, диафрагмалық сорғыдан, штангадан, кардан берілісінен, тиісті сүзгілері бар сору және арынды коммуникациялардан, бақылау-реттеу арматурасынан, қол немесе қашықтан басқару пультінен тұрады. Өңдеудің жұмыс ені, м 18; 21,6. Сыйымдылығы 2400 л. Жұмыс сұйықтығының шығыны пестицидтермен өңдеу кезінде, 75-300 лга; сұйық минералды тыңайтқыштар енгізген кезде, 200-400 кгга
1.3.2 Фитосанитарлық және карантиндік іс-шараларды орындау барысында өндірістік процестердің кескіні
Фитосанитарлық және карантиндік іс-шараларды орындауға арналған жоспар бойынша зиянды және ерекше қауіпті зиянды ағзаларға, карантиндік нысандарға есепке алу мен бақылау жұмыстары жүргізілді. Сырдария ауданы бойынша 452178 га жер тексерілді, 43734 га жерде зиянды организмдердің таралғаны анықталды. Оның ішінде 36458 га-да организмдердің ЭЗШ-нен асқан.

0.2.3 Шаруашылықта қолданылатын пестицидтердің түр құрамы, оларды сақтау, сақтау қоймаларының жағдайы
Шаған-Жер шаруашылығында пестицидтер дақылдың және зиянды ағзалардың түрлеріне, зиян келтіру ерекшелігіне байланысты таңдап алынады. Көбінесе шаруашылықта ішек әсерлі пестицидтер қолданылады.
Пестицидтерді сақтау экологиялық қауіпсіздік, құрылыс және санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалар талаптарына жауап беретін арнайы қоймалық үй-жайларда жүзеге асырылады. Пестицидтерді сақтау кезінде және жарылыс қауіптілігі, реакциялық белсенділігі, температуралық сақтау режимі бойынша үйлеспейтін препараттарды бөлек сақтау үшін жағдай жасауды қоса алғанда, ыдыстың затбелгі жапсырмасында, нақты пестицидтерді қолдану жөніндегі ұсынымдарда, олардың жіктеме шифрларында көзделген талаптардайды. Шаруашылықта төгілген жағдайда пестицидтерді бейтараптандыру үшін қойма үй-жайлары сақтаулы пестицидтердің ыдыстың затбелгі жапсырмасында көрсетілген дезактивациялау құралдарымен қажетті мөлшерде қамтамасыз етіледі. Халықтың тұру жағдайына қолайсыз әсер етудің алдын алу және болдырмау мақсатында қойма үй-жайларының аумақтарында және санитарлық-қорғаныс аймақтары шегінде талдау және аспаптық бақылау әдістерін пайдалана отырып тұрақты бақылау жүзеге асырылады. Пестицидтерді тасымалдау көлік саласындағы уәкілетті орган берген қауіпті жүктерді тасымалдауға арналған лицензиямен жүзеге асырады.
0.3 Топырақ сипаттамасы
Сырдария ауданының орталығында сұр, сортаңды сұр, солтүстігінде құмды, құмайтты топырақ қалыптасқан. Топырақ қоректік элементтермен қамтамамыздандырылған (кесте 6).
Кесте 6 - Топырақтың негізгі қоректік элементтерімен қамтамасыздандырылуының агрохимиялық сипаты
Топырақ типтері
Қарашірік көрсеткіші
Қоректік элементтермен қамтамасыздандырылуы, (га)
Азот
Фосфор
Калий
Сұр құмды топырақ
1-2%
Өте төмен
0,4
0,12
1

Төмен
0,5
0,13
1,3

Орташа
0,7
0,15
1,6

Жоғарғы және өте жоғарғы
0,9
0,18
1,7

1.5 Метеорологиялық жағдайлар
Дақылдардың өсіп-даму кезеңінде ылғалмен қамтамасыз етілуін бағалауға жауын-шашын мөлшерінің жылдық кезеңдері мен айлары бойынша көпжылдық орташа көрсеткіштер мүмкіндік береді(кесте 7).
Кесте 7 - 2020 жж. түскен жауын-шашынның мөлшерін көпжылдық орташа көрсеткіштермен салыстыру (мм)(метеостанциялар мәліметі бойынша)
Айлар
2020 жыл
Орташа көпжылдық
Орташа көпжылдық ауытқу

10 күндік
10 күндік
10 күндік

1
2
3
1
2
3
1
2
3
X
10
11
9
9
11
10
1
0
1
Орташа
10
10
0
XI
1
1
7
2
1
1
0
0
6
Орташа
3
1.3
1.7
XII
27
29
30
27
28
31
0
1
1
Орташа
28
28
28
I
8
7
6
8
6
7
0
1
1
Орташа
7
7
0
II
4
5
2
5
4
3
1
1
1
Орташа
3.6
4
0.4
III
38
20
12
41
37
36
3
17
24
Орташа
20
38
18
IV
34
27
30
35
32
29
1
5
1
Орташа
30
32
2
V
7
5
2
8
4
3
1
1
1
Орташа
4.6
5
0.4
VI
96
55
63
106
104
105
10
49
42
Орташа
71.3
105
33.7
VII
8

0
0
0
8

Орташа

0

VIII

2
1
3

Орташа

2

IX

1
3
2

Орташа

2

Жылдық жауын-шашын мөлшері, мм
233.3

Жылы кезеңдегі жауын-шашын мөлшері, мм

113.9
146
32.1

2020 жылы түскен жауын-шашын мөлшері көпжылдық жауын-шашын мөлшерінен аса көп ауытқымады.
Ауыл шаруашылық дақылдарының дамуы барысында оң температуралар жиынтығы маңызды рөл атқарады. 2019 ж. оң температуралар жиынтығы көптеген астық дақылдарының өнім мөлшеріне жақсы әсер етті (кесте 8).
Кесте 8. Ауаның 0°,+5°,+10°,+15°С жоғарғы орташа тәуліктік температурасының жиынтығы
Ай
Оң температуралар жиынтығы

0°
+5°
+12°
+15°
Қазан
+437°
+418°
+386°
+341°
Қараша
+129°
+116°
+20°

Желтоқсан
+67°
+64°
+12°

Қаңтар
+61°
+40°

Ақпан
+93°
+81°
+14°

Наурыз
+376°
+383°
+351°
+224°
Сәуір
+441°
+449°
+444°
+285°
Мамыр
+681°
+681°
+671°
+654°
Маусым
+915°
+906°
+909°
+923°
Шілде
+1054°
+1014°
+1054°
+1063°
Тамыз
+881°
+889°
+891°
+899°
Қыркүйек
+690°
+660°
+664°
+703°

Кесте 9 - 2020 жылғы ауаның орташа тәуліктік, ең төменгі және ең жоғарғы температураларын орташа көпжылдық көрсеткіштермен салыстыру (метеостанциялар мәліметі бойынша)
Айлар
2020жыл
Орташа көпжылдық
Орташа көпжылдық ауытқу

Ең төменгі

Ең жоғарғы

10 күндік
10 күндік
10 күндік

1
2
3
1
2
3
1
2
3

X
22
18
17
19
18
16
3
0
1
5
26
Орташа
19
17.6
1.3

XI
9
5
-2
8
5
-2
1
0
0
-14
10
Орташа
12
3.6
0.3

XII
7
2
-2
6
2
-2
1
0
0
-22
3
Орташа
7
2
0.3

I
1
-2
-3
1
-3
-5
0
1
2
-13
1
Орташа
-1.3
2.3
1

II
6
2
8
4
1
6
2
1
2
-9
6
Орташа
5.3
3.6
1.6

III
5
7
9
4
6
7
1
2
2
-5
20
Орташа
7
5.6
1.6

IV
10
13
13
10
12
13
0
1
0
2
26
Орташа
12
11.6
0.3

V
16
16
18
15
16
17
1
0
1
2
35
Орташа
16.6
16
0.6

VI
25
27
27
24
26
25
1
1
2
12
38
Орташа
26.3
25
1.3

VII

32
33
34

19
43
Орташа

33

VIII

33
32
31

11
42
Орташа

32

IX

27
25
22

10
30
Орташа

24.6

Сәуір-қазан аралығындағы температура жиынтығы

Мамыр-қыркүйек айлар аралығындағы температура жиынтығы

Есепті жылдың ауа-райының басқа жылдарға қарағанда айырмашылығы, көктемнің созылыңқы болуы, жаздың ыстық болуы.

2 ТАРАУ Аймақтық егіншілік жүйесі және дақылдарды өсіру технологиясының сипаты
2.1 Ауыл шаруашылығы дақылдарының өсу және даму ерекшеліктері
Күріш - Сырдария ауданында өсірілетін негізгі дақыл. Оның өнуіне қолайлы температура 11-12оС, ал 14-15о С жылулықта ол тез және тегіс көктеп шығады. Күріштің вегетация кезеңінде өсуі үшін оңтайлы температура 25-30°С шамасында. Оның жаңа шыққан көгіне 0,5° салқынның өзі қауіпті. Күріштің толық жетілуі үшін 3000-3500°С белсенді температура жиынтығы қажет. Барлық ауыл шаруашылық дақылдарының ішінде суды көп пайдаланатын дақыл - күріш. Оның транспирациялық коэффициенті орта есеппен 500-600-ге тең болады. Күріш - жылу сүйгіш дақыл.
Вегетация кезеңінде күріштің суды қажет етуі әр түрлі. Суды өте қажет ететін кезі түптенуден сіпсебас шығаруға дейінгі кезең. Ол кезеңдерде күріш атыздарындағы қабаты 15 см-ден кем болмауы керек. Күріш дәні сүттеніп піскен кезде атызға су жіберу тоқтатылады, ал қамырланып піскенде атыздағы су ағызылып, танап құрғатылады. Бір гектар күріш егістігіне 15-18 мың текше метр су жұмсалады. Күрішті әртүрлі топырақта өсіруге болады, дегенмен оған механикалық құрамы ауыр топырақтар оңтайлы, Қазақстанда күріш егістіктері сұр топырақты жерлерде орналастырылған.
Қазақстанда өсіруге рұқсат етілген күріш сорттары: Авангард, Алтынай, Арал 202, Златый, Қарақалпақстан, Кубань-3, Краснодарский 424, Лазурный, Лиман, Мадина, Маржан, Опытное, Пак-Ли, Солнечный, Уз-Рос 7-13, Уз-РОС 59, Уш-Тобинский.

Сурет 4. Күріш егістігі (автордың фотосы)

Күрішті бір орынға екі, әрі кетсе үш жылдан артық орналастыруға болмайды, өйткені топырақ батпақтанып және сортаңданып кетеді. Сондықтан күрішті суда өспейтін жақсы алғы дақылдардан кейін орналастырудың үлкен маңызы бар. Сонымен қатар, топырақтың ауа режимі бұзылады, анаэробты процесс жүріп, алюминий, темір металдарының шала тотықтары пайда болады, сөйтіп, күріштің өсуіне зиян келтіріледі. Ғылыми-зерттеу мекемелері мен алдыңғы қатарлы шаруашылықтардың тәжірибесі күріштің ең жақсы алғы дақылы жоңышқа екенін дәлелдеді. Одан кейінгі алғы дақыл жоңышқа қыртысының аударылған алқабы. Күріш ауыспалы егісіне екпе немесе таза сүрі жер (мелиоративті танап) енгізген дұрыс, одан кейін күрішті бір-екі жыл себуге болады. Сүрі жерлерге екпе ретінде ас бұршақ, үрме бұршақ немесе беде себіледі. Қазақстанда негізінен күріштің 7 танапты ауыспалы егісі игерілген. Ондағы дақылдар келесі тізбекте орналасады: 1, 2-ші танаптар жоңышқа, 3, 4-ші танаптар-күріш, 5-ші танап екпе немесе таза сүрі жер кейде сүрлемдік жүгері, 6-7-ші танап-күріш.
Күріш өсіру технологиясы кезінде топырақ өңдеу тұқымды себуге дайындау, себу, күтіп-баптау, жинау жұмыстары жүргізіледі (кесте 10).
Кесте 10 - Күріштің өсіру технологиясы
№
Орындалатын жұмыстар
Технологиялық шаралардың параметрлері, мерзімі.
Машиналар
1
Топырақ өңдеу: негізгі және тұқым себер алдында өңдеулерден тұрады.
1.1
Негізгі өңдеу - аңыздты сыдыра жыртқыштармен өңдеу және тереңге сүдігер жыртудан тұрады.

Сыдыра өңдеу
Күздік бидайды жинап алған соң дискілі сыдыра жыртқыштармен топырақты 7-8 см тереңдікке өңдейді, 10-12 күннен кейін түренді сыдыра жыртқаштармен 14-16 см тереңдікке екінші рет өңдейді, немесе 18-20 см тереңдікке топырақтың жаңдайына байланысты тісті тырма немесе шығыршықты таптауыштарды бір агрегатта пайдаланып, соқамен қайта таяз жырту
Қыркүйек айында 30-32 см тереңдікке түренді соқамен сүдігер жырту
ЛДГ-1510

1.2
Топырақты тұқым себер алдында өңдеу

Тырмалау
5-6 см тереңдікке себу алдында қопсыту және тырмалау.
Арамшөптермен ластанған болса: Екі қопсыту тырмалаумен бірге қолданады: 1 - 7-8 см немесе 9-10 см тереңдікке, 2 - себер алдындағы тұқым себу тереңдігіне тығыздаумен бірге жүргізіледі.
БЗТС-1, БЗСС-1,
ЗБП-0,6.
2
Тыңайтқыш енгізу
Шалғынды, батпақты және боз топырақтарда үшжылдық жоңышқадан кейін себілетін күріш үшін 60-90 кг, үшжылдық жоңышқадан соң үшінші жылы себілетін күрішке 130-150 кг азот беру тиімді. Күріш ауыспалы егісінде органикалық тыңайтқыш (көң) мелиоративті танапқа гектарына 20-40 т есебінде беріледі.
РТТ-4,2, 1-РМС-4 машиналарымен шашып ЛПЛ10-25, БДТ-7 құралдарымен топырақтың 10-12 см тереңдігіне сіңіреді

Көң мен фосфор, калий тыңайтқыштарының жылдық мөлшерін түгелдей сүдігер жыртар алдында немесе күрішті себер алдында, ал азот тыңайтқышын үш бөліп беру керек (30%-ын себер алдында, 30%-ын 3-4 жапырақ пайда болғанда, 40%-ын түптену кезінде).

3
Тұқымды себуге дайындау
Себу алдында (себуге 7-10 күн қалғанда) тұқымды күнге қыздырады. Күрішті суға шашып сепкенде тұқымды себу алдында 1,5-2 тәулік бойына таза суға немесе қоректік заттар (5-10 г аммоний сульфаты) ерітіндісіне салып бөрттіреді. Әр түрлі ауруларға қарсы (фузариоз, бактериоз жэне басқалар) тұқымды дәрілейді.
ПС-10
4
Себу
Көп жылдық шөптердің қыртысынан кейін себудің оңтайлы мөлшері - гектарына 7-8 млн өнгіш дән, көп жылдық шөптің айналымынан кейінгі танаптарға 7,0-8,5 млн, ал мелиорациялық танапқа 6,0-8,5 млн өнгіш дән себіледі. Тоғыспалы әдіспен 1,0-1,5 см тереңдікке себеді.
СЗТ-3,6, ЗРН-3,6
5
Күтіп-баптау жұмыстары

5.1

Суару
Көптеген шаруашылықтарда тұқым себіліп бітісімен 2-3 күн ішінде атызға 3-5 см деңгейінде су жіберіледі. Күріштің, үшінші жапырағы пайда болысымен, атыздарға жіберілген су биіктігі жапырақтын 14 ұзындығынан аспауға тиіс. Түптенудің басында суаруды тоқтатып, су деңгейі 3-5 см-ге төмендетіледі, артынан дәннің сүттене пісуіне дейін су деңгейі 12-15 см-ге дейін көтеріледі.
-
5.2
Зиянкестермен күресу (инсектицид енгізу)
АКТЕЛЛИК 500, к.э. (пиримифос-метил, 500 гл) - 0.5, жағалық шыбын, астық бітелері, дулығар.

ОПШ-2000
5.3
Аурулармен күресу (фунгицид)
АТЛАНТ, 25% к.э. (требуконазол, 250 гл) - 0.7-0.9 , вегетация кезінде, пирикуляриозға қарсы;
ИМПАКТ, 25% с.к. (флутриафол, 250 гл) - 0.7, пирикуляриоз, альтернариоз, фузариоз ауруларына қарсы.

5.4
Арамшөптермен күресу(гербицидтер қолдану)
ГУЛЛИВЕР(азимсульф урон, 500 гкг) - қамыс, доңыз қоға, күрмек арамшөптеріне қарсы.
ОПШ-2000
6
Өнімді жинау
Оны ору қыркүйек - қазан айларында жүргізіледі. Дестеге түсіру кезінде жер толық құрғақ болуы үшін күріштің дәні қамырлана бастағанда су беру тоқтатылады.
ЖНУ-4, ЖРК-5 дестелегіштері, СҚД-5Р, СКПР-6, СКГД-б комбайндары

3 ТАРАУ Егістіктердің, көшеттер мен алқаптардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.