Прокуратура қызметіндегі жетілмегендіктер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Алматы қаласы
Физика-математика бағытындағы
Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазіргі әлемдегі Қазақстан
Курстық жұмыс

Бөлім: Мемлекеттану
Тақырып: Қазақстан мемлекетінің негізгі функцияларын, жүзеге асыру формаларын, әдістерін жіктеу
Тақырыпша: ҚР прокуратурасының қызмет сапасын қалайша күшейтуге болады?
( сөз)

Орындаған: Жылангозов Даниар
Жетекші: Кульбаев А.К.

Алматы, 2022

Мазмұны
Кіріспе 2
Негізгі бөлім А 3
Негізгі бөлім В 5
Негізгі бөлім С 9
Негізгі бөлім D 9
Қорытынды 11
Пайдаланылған материалдар 12
Қосымша А 13

Кіріспе
Прокурорлық қадағалау - Қазақстанның мемлекеттік басқарушылығының маңызды бөлігі болып табылады. Себебі прокуратураның мүшелері заңға қарсы әрекеттер жасаған жеке мен заңды тұлғаларды қылмыстық жауапкершілікке тарта алады. ҚР Прокуратурасы үкімет атынан мемлекетте бекітілген заңдардың сақталуын, сотқа дейінгі іс жүргізудің заңға сәйкес келуін, жедел іздестіру қызметін бақылайды. Прокуратура органдарының әрекеттер адамдар мен азаматтардың құқықтарды және бостандықтарын, заңды тұлғалар мен мемлекеттің мүдделерді қорғайды [1].
Зерттеу өзектілігі
Прокуратуралық қадағалау қызметінің сапасын жақсарту жолдары Қазақстан үшін өзекті мәселе болып табылады, өйткені осы органдардың әрекетшілдігі арқылы азаматтардың құқықтарын және заңды мүдделерін қорғауға болады. Бүгінгі таңда азаматтардың прокуратура органдарына жүгінуі сотқа жүгіну жиілігінен 10 есе жоғарырақ. Прокурорлық қадағалау әлеуметтік мүмкіндіктердің адалды бөлінуі, әр азаматтың экономикалық, мәдени және басқа да құқықтарының қорғалуы үшін жауапты болады [2]. Сол себептен, прокуратура органдарының көмегі барлық Қазақстан азаматтары үшін тиімді әрі қолжетімді болу тиіс.
Бүгінгі таңда, көптеген азаматтар құқықты қорғау органдарына толығымен сенбейді. Қазақстанның бас прокуроры, Жақып Асанов: "Әр адамның шағымын мұқият тексеріп, көмек көрсетсек, азаматтар және құқықтық органдардың тиімді өзара әрекеттесуін қамтамасыз ете аламыз. Алайда, азаматтар құқықты қорғау органдарынан түсінушілікті және қамқорлықты көрмегенде, БАҚ-ға, үкіметтік емес ұйымдарға және халықаралық ұйымдарға жүгінуге мәжбүр болады, сондықтан прокуратура органдарына деген сенімділік төмендеп кетеді," - деп айтады [3].
Зерттеу мақсаты
Зерттеу мақсаты - ҚР прокуратурасының қызмет сапасын жақсарту жолдарын зерттеу. Сонымен қатар, осы құқықты қорғау органының жұмыс тиімділігін арттыратын мемлекеттік шаралардың ұтымдылығын бағалау.
Зерттеу міндеттері
oo Қазақстанда прокуратураның қызмет сапасын анықтау;
oo Осы құқықтық органның жұмысындағы кемшіліктерді анықтау;
oo ҚР прокуратурасының қызмет сапасын арттыратын мемлекеттік шаралардың тиімділігіне баға беру;
oo Прокуратураның жұмыс тиімділігін арттыру үшін ұсыныстар жасау;
Зерттеу сұрақтары
1. Бүгінгі таңда ҚР прокуратурасының қызмет сапасы қандай деңгейде?
2. ҚР прокуратурасының жұмысында қандай кемшіліктер бар?
3. ҚР прокуратурасының қызмет сапасын қалайша күшейтуге болады?
Гипотеза
ҚР Прокуратурасының қызмет сапасын жоғарылату үшін азаматтардың құқықтық көмекке қолжетімділігін кеңейту керек және цифрлық технологиялар арқылы осы көмектің тиімділігін арттыруға болады.

Негізгі бөлім А
ҚР Прокуратурасының қызметінің сапасы
Қазақстан президенті, Қасым-Жомарт Тоқаев құқықты қорғау жүйесінің тиімділігіне жағымды баға берген, себебі пандемия шарттарында мемлекеттегі қылмыс деңгейі 30%-ға төмендеді. Алайда, президент осы саладағы реформаларды жалғастыру керектігін белгілеп, табыстың негізгі критерийлердің қатарына халықтың құқықтық қорғау органдарына сенімінің артырылуын жатқызды. "Реформалардың барысында, прокуратуралық органдар қылмыстық істің үш түйінді үлгісін дамыту тиіс. Осы үлгінің жоғары тиімділігінің арқасында, 2020 жылы 692 адамдарды қылмыстық қудалаудан бостауға мүмкіндік болды. Соған қоса, қызметкерлердің дағдыларын жақсарту және прокурорлық фильтр жұмысының тиімділігін жоғарылату қажет," - дейді президент [4]. Карантиндік шарттарға байланысты, мемлекетте тұрмыстық қылмыстардың жиілігі жоғарылады, бірақ прокурорлық органдардың белсенділігінің арқасында осы жағдайды тұрақтандыруға мүмкіндік болған.
2021 жылы Қасым-Жомарт Тоқаев прокурорлық бақылау органдарының алдында азаматтар мен жеке кәсіпкерлерді мүлтіксіз қорғау міндетін қойған. 2011-2021 жылдардың ішінде прокурорлық органдар бизнес саласында заңсыз тексерістердің санын 3 есе төмендетуге көмектесті. Соған қарамастан, осындай тексерістер әлі күнде жалғасып жатыр, өйткені соңғы 3 айдың ішінде бизнесті қорғау мобильді топтар жеке кәсіпкерлердің 500-ден астам шағымдарын қабылдады [5]. Заңсыз тексерістер жеке кәсіпкерлердің жұмыс үрдісін бұзады, ал экономикалық дағдарыс жағдайында бизнестің кедергісіз дамуы аса өзекті мәселеге айналып отыр.
Қазақстан Президенті әлеуметтік наразылық ошақтарын тиімді бейтараптандыру бойынша прокуратураның тиімді жұмысын белгіледі. Осы бақылау органының арқасында, мемлекетте түрлі әлеуметтік шиеленістер, жалақылардың уақытылы төленбеуі, кадрлық штаттың заңсыз қысқартылуы және еңбек қатынастарындағы басқа да бұзушылықтар шешіліп жатыр. Мәселен, 2020 жылы 29 мың қызметкерлерге 2.7 миллиард теңге көлемінде жалақы бойынша борыштар өтелді. Президенттің айтуынша, осындай шараларды әрі қарай жалғастыру керек, өйткені кейбір кәсіпорындарда жұмыс жағдайының шиеленісуі байқалады [5].
Осылайша, Қазақстан Республикасының прокуратура органдары белсенді әрі тиімді жұмыс істейді. Алайда, жедел-тергеу органдарында қызметкерлердің жетіспеушілігіне байланысты қылмыскерлікке қарсы күрес баяу жүргізіледі.
ҚР Прокуратурасының жұмысындағы мәселелер
Қазіргі таңда ішкі істер органдарының қызметкерлер құрамы қоғамның талаптарына сәйкес келмейді. Н.Ә. Назарбаевтың айтуынша, полиция органдары мен азаматтар арасындағы қарым-қатынастардың стандарттары ескіріп, қазіргі әлемнің шарттарын есепке алмай жатыр және халықтың наразылығын шақырады. Осындай жағдайда, азаматтар өзін-өзінің қорғалмағанын сезеді [6]. Қазақстанның Бас прокуроры, Жақып Асановтың пікірі бойынша, осындай мәселенің пайда болуына құқықты қорғау органдарына қызметкерлерді саралау әдістерінің қадағаланбауы әсер тигізген. Көптеген жұмысшылардың дағдылары мен білімдері мұқият тергеулерді өткізу үшін жетіспейді, сондықтан қылмыскерлік істер өте ұзақ уақыт бойы тексеріледі [3]. Прокуратурада жұмыс істейтін кейбір қызметкерлердің төмен жауапкершілігіне байланысты, осы органдарда сыбайлас жемқорлық таралады. Мемлекеттік қызметкерлер сыйлық ретінде пара алып, өздерінің жұмыс өкілеттілігін асыра қолдануға бастайды. Мысалы, өз туысқандарын немесе басқа да жақын адамдарын жоғары жалақы төленетін жұмыспен қамтамасыз етеді [7]. Сыбайлас жемқорлықтың таралуына байланысты азаматтардың құқықты қорғау органдарына сенімі жойылып, елде заң тәртібі бұзылуға бастайды. Экономикалық мониторингтерді жүргізетін жобаның әлеуметтік сауалнамасы бойынша, 2020 жылдан бері құқықты қорғау органдарына толығымен сенетін респонденттердің саны 10% төмендеді [8].
Жақып Асановтың сөздері бойынша, прокуратура органдары мен азаматтар арасындағы тиімді кері байланыс құрастырылған жоқ. Мысалы, 2016 жылы Батыс Қазақстан облысының прокуратурасының тергеуі азаматтардың шағымдарына сапасыз жауап берудің 200 оқиғаларын анықтады. Облыстың әкімі, Алтай Кульгиновтың айтуынша, прокурорлық тексерістер барысында шағымдардың сапасыз қарастырылуы және уақытында тексерілмеуі, азаматтарға өз құқықтарын сақтауға мүмкіндік бермейтін әкімшілік кедергілердің бар болғаны айқындалды [9]. Құқықты қорғау органдары азаматтарға олардың құқықтарын, соларды қалай қорғау керек екенін түсіндірмесе, азаматтардың құқықтық сауаттылығы төмен болып, мемлекетте заңға қайшы келетін әрекеттер көбею мүмкін. Сол себептен, кері байланыс механизмдерінің дамуының маңыздылығы өте жоғары.
Осылайша, бүгінгі таңда, азаматтардың прокуратура органдарына төмен сенімділігінің нәтижесінде, құқықты қорғау органдары мен азаматтар арасында кері байланыстың сапасы өте төмен.
ҚР Прокуратурасының қызмет сапасын күшейту жолдары
Прокуратураға түсетін барлық шағымдарға жылдам жауап беруді қамтамасыз ету үшін құқықты қорғау органдары цифрлық жаңалықтарды енгізуге бастады. Бүгінгі таңда, барлық қылмыстық істердің 40% электронды форматта тексеріледі. Сонымен қатар, әкімшілік іс жүргізу үрдісінің де цифрландырылуы өткізілуде. Барлық хаттамалардың 70% электронды форматқа көшірілгендіктен, әкімшілік айыппұлдардың төлетілуі 63.4%-ға дейін өсіп, мемлекеттік бюджетке 30 миллиард теңге түсті. Тексерістердің субъектілер мен объектілер бірыңғай тізілімі арқылы жеке кәсіпкерлердің құқықтарының қорғалуы жүзеге асырылады. 2021 жылы өкілетті прокурорлар 291 заңсыз тексерістерді тоқтатты [10]. Цифрлық жабдықтардың енгізілуі заңсыз тексерістерді мұқият қадағалауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, азаматтар онлайн форматта шағымдарды жіберіп, прокуратурада кезектерде тұруға мәжбүр болмайды. Цифрлық жабдықтардың арқасында қағазбастылықты шешіп, барлық шағымдарды сұрыптап, кезекпен қарастыруға болады және жедел істерді уақытында тергеуге мүмкіндік туындайды. Цифрландырудың арқасында прокуратура қызметкерлері қаланың сыртына шықпай-ақ, кез-келген аймақтың базасынан құжаттарды сұрап, қарастыра алады.
Н.Ә. Назарбаев құқықты қорғау органдарының оңтайландыру мақсатында прокуратураның қызметкерлік штатын 10%-ға қысқартуға бұйрық берді. Полиция қызметкерлерінің саны 471-ден 424-ке дейін азайып, еуропалық стандарқа тең келеді. Осындай шаралар 16 миллиард теңгені үнемдеуге мүмкіндік береді. Үнемделген қаражат құқықты қорғау органдарының жалақысының және әлеуметтік қорғалуының арттырылуына жіберіледі. Елбасының айтуынша, жұмысшылардың полицияға қабылдану шарттарын қатайту керек, сондықтан ведомстволық білім беруінде көптеген өзгерістер өткізілу тиіс. Қазақстанға дүниежүзілік стандарттар бойынша кадрларды дайындайтын заманауи академиялар керек. Осы мақсатта, мемлекетте Ішкі істер министрлігінің 12 білім беру мекемелерінің ең үздік бесеуі таңдалып, соларға білікті педагогтар шақырылады, ал қазіргі таңда жұмыс істейтін полиция қызметкерлері кезектен тыс аттестаттауды өтеді. Емтиханды сәтті өткен қызметкерлер жұмысты әрі қарай жалғастырады, ал заманауи талаптарға сәйкес келмейтін кадрлар жұмыстан шығарылады [6]. Академияларда берілетін білімдер сапасының күшеюі прокурорлық қадағалаудың тиімділігін арттыра алады.
Прокурорлық қызметтің сапасын арттыру үшін Қазақстан Грузияның тәжірибесінен үлгі алып жатыр. 2004 жылдан бастап, Ішкі істер министрлігінде реформалар жүргізілген болатын. Полиция мен жол инспекторларының штаты 85%-ға жаңартылды, ал сыбайлас жемқорлыққа тартылған жұмысшылардың барлығы жұмыстан шығарылып, бас бостандығынан айырылды. Азаматтардың құқықты қорғау органдарына сенімділігін арттыру мақсатында полицияны дәріптеу бағдарламасы енгізілді. Осы шаралардың шеңберінде, құқықты қорғау органдарының қызметкерлерінің жаңа имиджі қалыптастырылды. Сонымен қатар, олардың жалақылары 10-15%-ға арттырылды. Осы реформалардың арқасында Грузиядағы полиция қызметкерлері пара алудан бас тартты. Құқықты қорғау базасы толығымен электронды форматқа көшіріліп, кез-келген құжаттардың табылуы жеңілдетілді [11].
ҚР прокуратура қызметінің сапасын күшейту үшін ұтымды шаралар жүргізіледі және негізгі мәселелерді түзететін бағдарламалар ойластырылды.
Негізгі бөлім В
Қазақстандағы прокурорлық қызметтің сапасын баға беру үшін сандық пен сапалық деректердің екеуі де жинақталады. Сандық деректерді әлеуметтік сауалнама қамтамасыз етсе, сұхбат арқылы алдағы талдау үшін кәсіби пікірді алуға болады.
Әлеуметтік сауалнама
Әлеуметтік сауалнамада қарапайым азаматтар ҚР прокуратура қызметінің сапасына баға беріп, оның нақты жағдайын анықтауға көмектеседі. Сұрақтар 100 адамдарға жіберіледі және мұның арқасында зерттеу үшін құнды шынайы деректерді алуға болады. Сауалнамада прокуратура қызметіндегі жетілмегендіктер, тиімді өзгерістер туралы сұрақтар бар және де азаматтар осы қызметтің жақсаруы үшін өз шешімдерін ұсына алады.

3 диаграмма - Прокуратура қызметіндегі жетілмегендіктер.
Үшінші диаграмма респонденттердің ең жоғары наразылығын шақыратын прокуратура қызметіндегі жетілмегендіктерді көрсетеді. Сауалдаған азаматтардың 74%-ын халықтан келетін шағымдардың өңделуінің ұзақ уақыты мен оларға тиімді жауап берілмеуі қанағаттандырмайды. Көптеген адамдар өз құқықтарының бұзылуына тап болғанда, құқықты қорғау органдарына емес, мәселені өз күшімен шешуге тырысады. Бұл тұрмыстық шиеленістерді, төбелестерді және басқа да заңсыз құбылыстарды шақыру мүмкін. Осындай қақтығыстардың нәтижесінде, ұрысқа мүлдем қатысы болмаған адамдар да зардап шеге алады. Мысалы, тұрмыстық шиеленістер жиі жағдайда көршілерге ыңғайсыздықты келтіреді, тіпті олардың да жарақаттануына әкеліп соқтыру мүмкін. Сонымен бірге, прокуратураның ішінде азаматтардан келетін шағымдарды олардың жеделдігіне сәйкес сұрыптайтын қызметтің болмауы да барлық адамдарға мерзімді жәрдемді көрсетуге кедергі келтіреді. Прокуратурадағы қызметкерлер өз отандастарының мәселелеріне немқұрайлы қарап, олармен байланысты бұзады және де мұның нәтижесінде, азаматтар да өз құқықтық органдарына сенбеуге бастайды. Бұл үкімет және халық арасындағы кері байланыстың жойылуына әкеліп соқтыру мүмкін және нәтижеде, адамдар елдегі қылмыстық әрекетшілдік туралы осыған жауапты болатын мүшелерге хабар етпеуге бастайды. Осылайша, прокуратура тиімсіз қызмет көрсетіп, мемлекеттік басқарушылықтың жұмысын қиындатады. Респонденттердің 50% ҚР прокуратурасындағы қызметкерлердің әлсіз кәсіби дайындылығын белгілеген. Мұны, әсіресе, қаңтар оқиғаларының барысында айқын көруге мүмкін болған, өйткені жергілікті құқықты қорғау органдарының дайынсыздығына байланысты қарапайым азаматтар арасында, мемлекеттік басқару қызметкерлері арасында да көптеген адамдар қаза тапқан. Одан басқа, күнделікті өмірде де прокуратура органдарының тергеулері көп уақыт алып, қылмыскерлерді жылдам ұстап қамауға мүмкіндік бермейді. Ал ұсақ қылмыстар бойынша жиі жағдайда мұқият тергеулердің мүлдем өткізілмеуін байқаған респонденттер үлесі 25% жеткен. Демек, азаматтар ұрлыққа, тұрмыстық бұзушылықтарға және көптеген басқа да ұсақ қылмыстарға тап болса, олардың кәсіби көмекке қолжетімділігі болмайды.

5 диаграмма - Азаматтардың құқық жағынан қорғалғаны.
Бесінші сұрақта азаматтар өз байқауларына негізделе отырып, өздерінің құқық жағынан қаншалықты қорғалғанын сезеді екенін бағалаған. Респонденттердің 70% өздерінің құқық жағынан толығымен қорғалғанын растай алмайды. Осы мәліметтер бойынша, Қазақстандағы прокуратура қызметінің жұмысы расында да азаматтардың барлық талаптарын қанағаттандырмай жатыр, сондықтан адамдар өздерінің қылмыскерлер алдындағы әлсіздігін және де қорқынышты сезеді. Респонденттердің тек 17% прокуратура қызметі арқылы өздерінің құқықтарының толығымен сақталуын құптай алған. Өзінің-өзі қауіпсіздігін сезетін адамдардың аз саны прокуратура қызметіндегі үлкен жетілмегендіктерді көрсетеді. Демек, Қазақстан азаматтары заң бұзушылықтарына тап болғанда, прокуратура қызметінен тиісті әрі жоғары сапалы көмекті ала алмай жатыр.

6 диаграмма - Прокуратураның жұмысындағы жағымды өзгерістер.
Алтыншы диаграмма прокуратураның жұмысындағы жағымды өзгерістерді көрсетеді. Цифрлық жаңалықтардың енгізілуін белгілеген респонденттер үлесі 73% құраған. Заманауи техникалық жаңалықтардың арқасында құқықты қорғау органдарының жұмысының мөлдірлігі қамтамасыз етіледі, өйткені жасанды интеллект жалған деректердің таралуын, төленбеген айыппұлдардың елеусіз қалуын болдырмауға мүмкіндік береді. Прокуратура қызметінің цифрландырылуы қызметкерлерді жақсырақ қадағалауға және де азаматтардың шағымдарына жылдам жауап беруге көмектеседі. Сонымен қатар, адамдар өз арыздарын құқықты сақтау органдарына тапсыру үшін кезектерде күтуден бас тарта алған. Басқа да маңызды өзгерісті респонденттердің 38% атап өткен. Бүгінгі таңда қызметкерлердің кәсіби дайындылығы қатаңданып жатыр, себебі жаңа мықты академиялар пайда болады, болашақ мамандардың практикалық дағдыларына және сыни ойлауына, күтпеген жағдайда жылдам шешім қабылдай білуіне бағытталған жаңа оқу әдістері енгізілуде. Қазіргі таңда, Қазақстан ұлттық қауіпсіздік сұрақтары бойынша көптеген халықаралық ұйымдармен серіктесуге бастағаннан кейін, прокуратура қызметінің ұйымдастырылуы да әлемдік стандарттарға келтірілуге бастады. Сонымен қатар, респонденттердің 26% прокуратурадағы жұмысты жоғары сапамен атқармайтын қызметкерлердің жұмыстан шығарылуын белгілеген. Осындай жоғары әлеуметтік әрі жалпы мемлекеттік маңыздылықты білдіретін жұмысты ұқыпты атқара алмайтын мамандар ұлттық қазынадан олардың жалақыларына жұмсалатын қаражаттың босқа шығарылуын шақырады. Сол себептен, қызметкерлер штатының қысқартылуы басқа мамандарды өз жұмысын барлық еңбекқорлықпен жасауға ынталандыра алады. Аталған өзгерістер тиімді прокуратура қызметінің жаңартылуына үлкен қадамдарды басуға мүмкіндік береді.

8 диаграмма - Қазақстандық прокуратураның жұмысын жақсарту жолдары.
Прокуратура қызметінің сапасын арттыруды ойлағанда, міндетті түрде, халықтың пікіріне көңіл аударылғаны жөн. Респонденттердің 68% осы органға жұмысқа кіру шарттарын қатайту керектігіне үлкен мән береді, себебі білікті қызметкерлер - прокуратура қызметінің басты тірегі. Олардың арқасында ғана мықты құқықты қорғау жүйесін құрастыруға болады, сондықтан білім беру мекемелеріндегі заң факультеттерінде қолданылатын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.