Ағылшын тілін оқытуда тиімді әдіс тәсілдерді қолдану
КІРІСПЕ
I. Ағылшын тілі-әлем тілі, ғалам кілті.
1.1 Ағылшын тілі маңызы мен ерекшегігі
1.2 Ағылшын тілін оқытуда тиімді әдіс тәсілдерді қолдану.
II. Оқытудағы жаңа бағыт: жаңа технологияны қолдану.
2.1 Жаңа технологияға не жатады, және оның қолданылу реті.
2.2 Жаңа бағыттың нәтижесі қандай?
III. Қорытынды
СІЛТЕМЕЛЕР
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазіргі Қазақстандық қоғам көпұлттық, көпмәдениеттілік жіне көптілділік жағдайдағы бейбіт мемлекет. Сол себепті осы қоғамға бейімделген көп тілді меңгерген мәдениетті тұлға қалыптастыру - бүгінгі күннің өзекті мақсаттарының бірі.
Ағылшын тілін мектеп жасында оқыту тарихына жүздеген жылдар өткен. Орта мектепте ағылшын тілін оқыту 1947 жылдан басталады. Сол жылдан бері қарай оқыту тарихында, оқытудың әдістерінде түрлі өзгерістер орын алған-ды. Қазіргі кездегі жаңаша көзқарастар ағылшын тілін оқыта отырып дамытуға өз ықпалын тигізуде. Білім алушылардың жан - жақты дамып, сапалы білім алуына , өмірде жақсы көрсеткіштер болуына, болашақта өз орнын табар азамат болуына шет тілін жетік меңгеруі себеп болмақ. Осыған орай қазіргі заманға сай ағылшын тілін тиімді үйренуге мүмкіндік беретін көптеген әдіс-тәсілдер бар. Бүгінгі дипломдық жұмыс осы әдіс - тәсілдер туралы, соның ішінде оқыту барысында жаңа технологияларды қолдану әдісі туралы сөз қозғаймыз. Жалпы әрбір педогог оқу үрдісі барысында бірсарынды болмай, түрлі әдістерді қолдануы қажет. Еліміздің жастарының білімді, білікті, инновациялық заманда көшбасшы бола білетін жастарды тәрбиелеу үшін, оларға сапалы білім бере отырып болашаққа дұрыс бағдар беру мұғалімдердің басты міндеті болып саналады. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында осы мәселелер жан - жақты сипатталған. "Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу" деп заңнамада көрсетілген. Еліміздің экс - басшысы Н.Ә.Назарбаев елімізге жолдауында осы үш тілдің тұғырлылығы туралы сөзге тиек еткен болатын. Сол жолдауында елдің өскелең жас ұрпақтары ең кем дегенде үш тілді біліп, қазақ, орыс, ағылшын тілдерін емін - еркін білуі қажет деп тоқталған болатын. Сонымен қатар ағылшын тілін толық білмейінше, бәсекеге қабілетті ұлт болуға мүмкіндік болмайтынын айта кетті. Олай деп отырғанымыз, шет тілін білу арқылы әлемдік инновацияға жол тартып, дамыған 30 елдің қатарына қосылу бақыты бұйырмақ. Еліміздің ертеңі, жарқын болашағы жасатардың қолында. Сол себепті сапалы білім беріп, жастарды білім нәрімен сусындату аяулы ұстаздардың басты мақсаты болып табылады. Білім алушылар шет тілін толық әдеби деңгейде меңгеруі қажет. Ғалымдардың зерттеуінше, балаға кішкентай кезінен бастап тілде меңгерткен пайдалырақ екен. Себебі, жас баланың миы ақпаратты тез қабылдап, ұғыну, түсіну қабілеттері терең болады екен. Сол үшін де қазіргі таңда ерте жастан ағылшын тілін оқыту жобасы қабылданып іске асуда. Бағдарламаға сай 2014-2015 оқу жылдарында Қазақстан бойынша барлық мектептерде 1-ші сыныптан бастап ағылшын тілін оқыту енгізілді. Ал қазіргі таңда, тіпті мектеп жасына дейінгі балаларға да шет тілін оқыту бағдарламасы қолға алында. Білім алушылардың ерте жастан шет тілін үйрету мақсаты - оқушылардың қызығушылығын ерте жастан оятып, коммуникативті біліктілікті арттырады. Ал әлемдік деңгейдегі ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілікті жоғарылата түседі. Қазіргі таңда ағылшын тілі - заман талабы.
Бүгінгі менің дипломдық жұмысымда қозғалатын тақырып шет тілін оқытуда жаңа технологияларды қолдану. Жалпы жаңа технологияны қолдану қазіргі таңдағы оқытудағы жаңа бағыт болып табылады. Қазіргі таңда технологиялардың көмегімен түрлі қызметтер атқара аламыз. Мысалы, түрлі мәліметтерді компьютер көмегімен дайындап, қолжетімді түрде аударып немесе жинақтауға болады. Компьютердің көмегімен тек қана бір аудиторияны ғана емес, сонымен қатар қашықтықтан оқыту мүмкіндігі де туып отыр. Ол үшін ғаламтор желісіне қосылған құрылғы керек. Қашықтан оқыту бағдарламасы елдегі індеттік ахуал белең алғанда ең тиімді жолы болды. Білім алушы мұғалім берген тапсырманы орындай отырып, білмеген тұстарын ізденіп, ғаламтор арқылы қарап білімін толықтыра алады. Одан бөлек бірлескен конференцияларға қатыса алады. Жалпы технология арқылы оқыту өте тиімді. Себебі, арзан әрі қол жетімді, қалаған уақытта оқуға, дайындалуға мүмкіндік болады. Түрлі презентациялар арқылы немесе видеороликтер арқылы сабақ тақырыбын түсіндіріп, үлкен жетістікке жетуге болады. Алдынала тәжірибе жүргізіп, тақырыпқа сай презентациялар дайындасақ, балалардың оқуға деген ынтасын ашып, қызығушылығын оята аламыз. Бұл тұста ең бастысы - мұғалімдердің осы технологиялық дағдыларды толық меңгеріп, жан - жақты жаңа ақпараттық желілік технологияларды меңгеру қарқынын дамыту.
Оқытуда жаңа технологияны қолдану бірден бір дұрыс шешім болып табылады. Қазір XXI ғасыр - көшбасшылар заманы болғандықтан, осы оқыту әдісі тиімді. Осы тұста жаң технологияны іске асыру барысында түрлі қызметтермен таныс болған жөн. Олар:
ассоциация;
бірлестік қызмет;
оқу үрдісінде қызығушылық арту;
оқушының өз бетімен білім алуына мүмкіндік жасау;
оқушының ақпараттық тіл байлығы жетіледі;
көзқарасын талдау мен дәлелдеу.
Сонымен қатар бізде электрондық кітаптар да жаңа технологиялар барысында қалыс қалмайды. Электрондық оқулықтар оқушылардың бірнеше дағдыларын жетілдірмек. Олар:
1. Білім деңгейін тереңдетуге;
2. Тапсырмаларды өз бетімен орындау;
3. Ізденімпаз қабілетін дамыту;
4. Ойлау қабілетін жетілдіру;
5. Өзін емін-еркін ұстап, қолдағы мүмкіншілігін толық пайдалана алуы;
6. жасаған ісіне талдау жазап, толық түсіндіре білуге;
7. жаңа тақырыпқа деген қызығушылығын ояту;
Сабақ барысында тек қолдағы оқулықпен шектеліп қалмай, қолжетімді ғаламтордағы оқулықтарды пайдалана отырып өз білімін жетілдірген оқушы алдағы уақытта қатарының алды болып, өз ортасының көшбасшысы болары хақ. Жас ұрпаққа сапалы білім берім еліміздің болашағын арттыру біздің қолымызда.
I. Ағылшын тілі-әлем тілі, ғалам кілті.
Ағылшын тілі - халықаралық тіл. Әлемдегі ең көп тараған, және қытай тілінен кейінге пайдаланушылар саны бойынша жоғары орында тұрған әрине осы ағылшын тілі. Жалпы қазіргі таңда заман талабы десек пе, әлде адам талабы десек пе, ағылшын тілін білу - бәрі үшін маңызды. Еңбектеген баладан еікейген қарияға дейін ағылшын тілін жоқ дегенде Elementary деңгейінде білген абзал. Ағылшын тілі Ұлыбритания, Жаңа Зеландия, Аустралия, АҚШ сынды елдерде ана тілі болып есептеледі. Атап өткен елдерде осы ағылшын тілі мемлекеттік тіл ретінде жұмсалып, баспа сөз, мемлекеттік құжаттар аясында да өз рөлін атқаруда. Одан басқа Канада, Ирландия, Үндістан және тағы басқа елдерде қосымша екінші мемлекеттік тіл қызметін атқаруда. Ол дегеніміз біздегі орыс тілі сияқты. Қазақ тілі- ана тілі болса да, орыс тілінде де құжаттар, білім саласындағы кей өкілеттіліктер де орыс тілінде. Әрине, біз көп ұлттың басын қосып, Қазақстан деген үлкен шаңырақта тату да тәтті өмір сүріп жатқан бір үйдің балаларымыз. Сол балалардың бір бірін түсіну үшін ортақ тілдің болғаны да дұрыс шығар. Алайда өз тіліміздің қадір қасиетін ұмытпағанымыз абзал!
Ағылшын тілі - ғалам тілі. Бұл тілде қазіргі таңда миллиардтаған адам сөйлейді. Жалпы біздің елде ағылшын тілін белсенді оқыту ХХ ғасырдың 50- жылдарынан бастап Алматы қаласындағы белді жоғарғы оқу орны Абылайхан атындағы Қазақстан мемлекеттік халықаралық қатынастар және әлем тілдері университетінде оқытылып, жас мамандар дайындалып жатты. Жеке пән ретінде мектеп бағдарламаларына енгізіле бастады. Жалпы ағылшын тілінің тарихына келетін болсақ, бұл тілдің түп қазығы сонау V-VI ғасырларда Британ аралдарына қоныс аударған англ-саксон тайпаларының келуімен байланысты. Себебі бұл тіл солардың тілі болып саналады. Бұл тілдің даму тарихы үш кезеңнен тұрады: ежелгі(VII-XI), орта(XII-XV), жаңа дәуір(XV ғ-дан бері).
Алғашқы іздері VI-VII ғасырда байқала бастаған. Әр дәуірде әр түрлі тілдік ерекшеліктер, әртүрлі әріптер ауысып, қазіргі ағылшын тілінің болмысын құрады. Алғашында латын әліпбиі белсенді қолданыста болды. Осылайша, ағылшындар латын әліпбиін ілгері дамыта бастады. Оған w, j, v әріптерін қосты. Көптен күткен ағылшын тіліндегі алғашқы кітап 1476 жылы басып шығарылды. Жалпы ағылшын тілі қазіргі таңда британдық және американдық болып екіге бөлінеді. Британдық ағылшын тілінің өзі солтүстік, шығыс, батыс және шотландиялық болып диалектілерге жіктеледі.
1.1 Ағылшын тілі маңызы мен ерекшегігі
Енді бізде сұрақ туындайды: ағылшын тілі неліктен әлемдік құрал? Оның қандай ерекшелігі бар? Енді осы сұрақтарға жауап іздеп көрейік. Ағылшын тілінің басты ерекшеліктерінің бірі фонетика жүйесінде дыбыстардың кейбірі созылыңқы, бірі қысқа айтылады. Осы орайда ағылшын тілі мағынасы өзгеріске түсуі ықтимал. Енді бір ерекшелігі морфология саласында сын есім мен сан есімнің барлық жалғаулары, түрлі аффикстер өзгерістерге түскен. Соған орай, тілде сөз бен сөзді байланыстыратын артикль, предлог, көмекші етістер пайда болған. Ағылшын тілі - сөздік қорына бай тіл. Және синоним сөздер де көп екен. Мысалы "мас" сөзінің ағылшын тілінде 200-ден аса синонимдік баламалары бар екен. Енді өзіңіз ойлап қараңыз, бір сөзді есіңізге түсіре алмаған жағдайда, басқа баламасымен ауыстыра аласыз. Ағылшын тілі неліктен кең тараған десек, кезінде отарлаушы дәуірде Америка елдері көп жерлерді жаулады. Сол жаулаушылық әрекет барысында, отарлаушы елдерге өз тілдерін енгізу қарқынды дамыды. Бұл басты себептердің бірі болып табылады. Ал енді бертін келе әлемдегі түрлі жаңа технологиялар, компьютерлік бағдарламалар, тіпті ақпараттық құралдар бастауы да осы ағылшын тілінде болды. Дамушы ел болғандықтан, сол әлемдік жаңалықтан құр қалмау керек. Сол үшін де ағылшын тілін меңгеру маңызды болып отыр. Ағылшын тілі - бизнес тілі. Түрлі компаниялар іс-қағаздарын, құжаттарын ағылшын тілінде жүргізеді, тіпті ол неміс не француз компаниясы болуы да мүмкін. Осы компаниялар жұмысқа қабылдау алдында, жұмысқа тұрушылардан ағылшын тілін меңгеру деңгейін сұрайды, себебі бұл маңызды болып табылады. Қазір мәдениет, білім дәуірі. Адамдар ақпаратпен алмасып, ғаламдық жаңалықтармен танысып жатады. жыл сайын ағылшын тілінде кітаптар басып шығарылып, кино, фильмдер шығарылып жатыр. Әлемдік дәрежедегі көрмелер, басқа да мәдени іс-шаралар ағылшын тілінде ұйымдастырылады. Мысал ретінде қарастыратын болсақ, 2017 жылы еліміздің бас қаласы Нұр-сұлтан қаласында EXPO-2017 әлемдік көрмесі өткен болатын. Сол көрменің ұйымдастырылу барысы, сондағы бүкіл павилиондар да үш тілде сипатталып жазылған. Мұндағы үш тіл деп отырғанымыз: ана тіліміз - қазақ тілі, мемлекеттік тіліміз - орыс тілі, және әлемдік қатынас тілі - ағылшын тілі.
Қазіргі заман жаһандану заманы мен білімділердің алға озған уақыты болғандықтан, көшбасшы адам болғыңыз келсе көп тіл білген абзалырақ. Соның ішінде жоғарыда айтып өткен ағылшын тілі. Өзге тілді үйреніп, оның қыр-сырын меңгеру - еліміздің болшаағы үшін де, одан кейін басқа халықтармен қарым-қатынас кезінде ақпарат алмасу барысында айырықша рөл атқарады. Жалпы тіл халықпен туып, халықпен дамып, халықпен өшеді. Еліміздің экс-басшысы Н.Ә.Назарбаев өзінің жолдауында " Әрбір Қазақстандық үш тілді қатар жетік меңгеруі қажет. 2020 жылға дейін ағылшын тілін білетін тұрғындар саны біршама көбеюі қажет" деген-ді. Балабақшадан бастап, одан кейін алғашқы білім алу сыныптарымен қатар, жоғарғы оқу орындарына дейін ағылшын тілін оқытуға көп көңіл бөлінген. Бәсекеге қабілетті ел болу мақсатымызды орынду үшін, міне осы ағылшын тілін меңгерудің пайдасы ұшан-теңіз болмақ. Ағылшын тілі - байланыс құралы, әлем тілі, ғалам кілті. Сондықтан балаларды ерте жастан ағылшын тіліне оқыту бағдарламасын дұрыстап қолға алу қажет. Алайда, неліктен біздер ағылшын тілін міндетті пәндер қатарына жатқызып, оқушыларға оқытудамыз? Мұның бір ғана себебі - ел болашағы үшін. Еліміздің болашағы жастардың қолында болғандықтан, осы жастардың сапалы білім алуын қамтамасыз ету біздің парызымыз болып саналады.
Шет тілін оқыту жан-жақты дамыған, үйлесімді тұлғаның дамуына, болашағы зор тұлға болып қалыптасуына зор ықпалын тигізеді. Ең алдымен оқушылардың бойындағы шығармашылық тәуелсіздік пен қатар белсенді болу, әрекетке деген түзу көзқарасын қалыптастырады. Мақсатты түрде жүйелі оқытылған ағылшын тілі білім беру мекемелерінде білім берудің негізгі формасы болып табылады. Бастапқы бастауыш сыныптарда балаларға ойын әрекеті нәтижелі болғандықтан, жетістікті жылдам көру бағытында біраз сабақ ойын бағытында жүреді. Ойын тілді әр жаста тез меңгеруге көмектеседі. баланың сабаққа деген қызығушылығын осы ойын техникасы арқылы оятуға болады. Бұл жастарда ойын технологиясы зерттеу жолына жақынырақ болып келеді. Оқушыларды түрлі әдістермен сабаққа қызықтыру үшін, оның талпынысын ояту үшін бізге танымдық бағыттағы жаттығулар немесе ойындар көмектседі. Оқушының лингвистикалық дүниетанымын қалыптастыру бағытында және тілдің қоғамдық-әлеуметтік мәнін түсіндіру мақсатында қолайлы әдістер өте көп. Оқытушы үшін білім алушының сабаққа ден қойып тыңдап, бар ынтасымен қатысуы мен сол өткен тақырыптардан бір нәрсе ұғынып, нәтижесін көрсетсе, осының өзі оқытушы үшін үлкен жетістік.
Ағылшын тілін оқытуда мұғалімдер үшін бірнеше қызметтер мақсат болып отыр. Олар:
Оқушының ағылшын тіліндегі сөздік қорын дамыту;
Сөз мәдениетін таныту;
Пікірталас мәдениетін жетілдіру;
Сөйлеу тәсілі мен түрін меңгерту;
Тіл нормаларын меңгерту;
Этикет пен қатар, мәдениетті сөйлеу қабілетін түсіндіру;
Шығармашылық қабілеттерін дамыту;
Қарым-қатынас талаптарына сай іскерлік ағылшын тілінде сөйлеу дағдысын меңгерту;
пікірталас барысында орында сөз қолдану біліктілігін қалыптастыру.
Қазіргі таңда ағылшын тілімен түрлі компьютерлік бағдарламалар, телекоммуникациялық құралдарды меңгеру, техникалық жабдықтарды толығырақ зерттеп білудің өзі ағылшын тілімен тығыз байланыста болып жатыр. Компьютерлік оқыту бағдарламаларының өайсысы болса да өз тұсында грамматикалық жұмыстануды тыс қалдырмайды. Жалпы компьютерлік оқытудың осы уақытта тез қарқынмен дамып, кең таралуына бірнеше себептер бар екен. оларды ғалымдар тізбектеп берген болатын. Олар:
1. Жалпы компьютер қазіргі таңдағы шексіз ақпарат әлемінде ақпаратты жүйелі түрде таідап оны сараптауға үлкен мүмкіндік береді. Ақпаратты көз жүгіртпес жылдамдықпен алып, оны қолжетімді сараптауға мүмкіндік береді.
2. Компьютер адамның зерттеуі мен танымдық қабілетінің басты құралы болып саналады. Себебі, біз бір ақпаратты іздеп, оны саралап, жіктеп, одан соң жүктеп жатамыз. Демек компьютер бізде әмбебап құрал қызметін атқарады.
3. Компьютердің өзге құралдардан ерекшелігі - оның қатысымдық құрал болуы. Яғни, ол арқылы қатысымның барлық түрлерін жүзеге асыра алады. Мысалы, сұхбат жасау, жазу, тыңдау, мәтіндерді оқу әрекеттері жатады. Тіл үйренуде бұл қабілеттер ең маңызды дағдылар болып табылады.
4. Компьютердің көмегімен жаттығулардың кешенді түрлерін аз уақытта меңгеру мүмкіншілігінің болуы. Ағылшын тілі сабағында компьютерді қолдану мәтіндер мен ақпаратты білуге мүмкіндік береді. Оқу үлгерімі төмен оқушылардың өзі компьютер қолдануға қызығады, әрі оларға жұмыс жасау барысында қызығушылығы артады.
Шетелдік және отандық ғалымдар мен педагогтардың көп жылғы еңбектері мен зерттеулерінің арқасында шет тілін меңгеру мен әлемді тану мүмкіндіктері артады. Оқушыларды шет тіліне оқытуға бағытталған жұмыс негізінен түрлі принциптерді көруге болады. Мысалы, оқыту үрдісі балалардың сөйлеуі оның ішінде лексикасын арттыру мақсатында, тілдік біліктіліктеріне оның ішінде диалогтық және монологтық сөйлеуі мен тыңдауға бағытталған.
Оқушылардың лингвистикалық және елтанушылық қабілеттіліктердің дәрежесін арттыру үшін түрлі әдістер мен тәсілдер қолданылуда. Мысалы, мақал-мәтелдер мен ағылшын тіліндегі сөйлемдердің дұрыс интонациясын меңгеруге жағдай жасайды. Сабақ барысында түрлі-түсті көрнекі құралдарды пайдалану арқылы, және басқа да көмекші құралдарды қолдана отырып баланың сабаққа деген қызығушылығын оятуға болады.
Кіші жастағы балаларды оқыту барысында ашық және түрлі-түсті көрнекілік құралды қолданамыз. Баланың сөйлеуін, ойлау қабілетін белсендету үшін сары, қызыл, көгілдір және басқа да түстегі шарлар арқылы өтсе, сабаққа ерекше өзгеше жаңашыл элемент енгізіп, әдеттегіден өзгеше жағдай жасайды. Осымен қатар, драматизациялық ойындарды жүзеге асыруда ағылшын фольклорының танымал ертегілері мен мультфильмдері,тақпақтар болып табылады. Мысалы: "The three little pigs", "The turnips", "Little mouse", "Old MacDonald" және тағы да басқа ертегілерді қолдану арқылы оқушыларға өзге ел әбебиеттерімен таныс болуына ықпал жасайды. Оқушыларға диалогтық және сонымен қатар монологтық сөйлеу қабілетін қалыптастыруға зор мүмкіндік береді. Халықтық ойындарға халықтың өзі әрқашан тақпақтар мен ертегілерді енгізіп отырған. Мысалы: "Hands up-hands down", "Nick and Andy", "Mouse and cat" тағы басқа қимылды ойын түрлерін ойната отырып, оқушылардың қимыл-қозғалысын арттыруға болады.
Жалпы осы оқыту барысында оқушыларды топпен оқыту тәсілі қте керемет нәтиже береді. Топ мүшелері 8-10 адамнан артық болмағаны жқн. Себебі көп оқушы болған жағдайда балалар өз ойларын анық түсіне алмайды, бір-бірін тыңдамай у-шу көбейеді. Жалпы топтық жұмыс балалардың ауызбіршілігін нығайтып, олардың топта жұмыс жасау қабілеттерін нығайтады. Топтық жұмыс ұйымдастыру үшін алдымен топқа бөлу әдістерін білген жөн. Қазіргі таңда топқа бөлетін түрлі әдістер бар. Соның бірі "Молекула- атомдар" әдісі. Ол үшін оқушылар ортаға шығып "атомдар қозғалады" дегенде бәрі қозғалып жүреді. Одан соң "молекула 2" дегенде екі оқушы жұптасып тұра қалу керек. Одан кейін "молекула 5" дегенде бес оқушы топтасып тұра қалу керек. Осылайша сол жиналып тұрған бес оқушы бір топ болады. Осы тәсілмен 4-5 топ пайда болады. Және тағы да бір әдісі "Пазл" деп аталады. Бұл әдісті іске асыру үшін бізге суреттер қажет. Мысалы 4 топқа бөлгіміз келсе төрт суретті қиындыларға бөлеміз. Оқушылар әр қайсысы сурет қиындыларын алады. Және сурет қиындыларын біріктіреді. Соңында толық төрт сурет шығуы керек, сол суреттерді құраған оқушылар бір топқа топтасады. Нәтижесінде төрт топ пайда болады. Осы әдістемелік құралдардың педогогикалық пайдалылығы көптілді озат елдің оқушыларын даярлау болып табылады. Тек қана ана тілі емес, сонымен қатар шет елдің ауыз екі сөйлеу әдебиеті мен қарым-қатынас тілін үйрену өскелең ұрпақтың зияткерлік, эмоционалдық және адамгершілік дамуымен тығыз байланысты. Ең бастысы осы үйреніп жатқан тілдің ауызша және жазбаша құралдар арқылы қоршаған ортадағы адамдармен қарым-қатынас жасауға бейімдеу. Жалпы ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері бойынша қойылатын негізгі талаптары бар. Сабақтың тақырып ашу бөлігінде сергіту кезеңдері, санамақтар, дидактикалық ойындар, тілдік және фонетикалық тапсырмалар беріледі.
Ағылшын тілін үйрету әдістемесін таңдар алдында білім алушының жас ерекшелігін білу, және соған сай әдістерді дұрыс таідай білу өте маңызды. Ойын әдістемесі балаларды да сонымен қатар жоғары сыныптарды да қызықтыруы мүмкін. Әдістеменің құндылығы - ойын әдісі арқылы дұрыс айтуды, орфографияны, грамматиканы және тағы басқа дағдыларын дамытады. Белгілі ғалым А.Зайцевтің әдістемесі үш жастан алты жасқа дейінгі балаларға арналған. Қазіргі кезде ағылшын тілін үйрету үшін осы әдісті қолданып жүр. Ғалымның белгілі текшелерінде ағылшын алфавитінің әріптері де орын тапқан. Оған қоса әйгілі ғалым Глен Доманның әдістемесі туралы сөз етсек. Бұл әдістемеде баланың көру арқылы есте сақтау қабілетіне арналған. Атаулары жазылған суреттер мен видео роликтерді көру арқылы есте сақтау қабілетін дамытып, оқуға үйрену үдерісін жылдамдату. Ғалым өз еңбектерінде нақты құралдарды айтып кетеді. Мысалы, карточкалар кіші жастағы балалармен қоса жоғары сынып оқушыларына да өз ықпалын тигізіп, алдағы оқу жұмысының сәтті болуына көмектеседі. Сонымен қатар аралас әдістеме - оқушының немесе оқытушының таңдайы бойынша түрлі әдістерді құрастыруға болады. Түрлі іс - әрекеттерді құрастыра отырып оқушыны қызықтыру жеңілірек. Технологияларды қолдана отырып, орта тілдік кеңістікке кіру мүмкіндігі жоғары болмақ. Жалпы оқушыларды оқытқан кезде олардың бойларынан:
Ойлау, ауызша сөйлеу қабілетінің дамуы;
Есте сақтау қабілетінің жоғарылауы;
Ойлау жүйріктігі дамуы;
Қиялының дамуы;
Жаңа ақпаратты тез қабылдауы;
Шығармашылық дағдысының дамуы.
1.2 Ағылшын тілін оқытуда тиімді әдіс-тәсілдерді қолдану.
Жалпы ағылшын тілі грамматика жағынан болсын, морфология немесе фонетика жағынан болсын игеруге оңай тіл деп санаймын. Біздің Қазақстанда ағылшын тілін оқытатын мамандарды даярлау ХХ ғасырдың 50-шы жылдарында қолға алына бастады. Бертін келе, осыдан 10 жыл бұрын мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың жарлығымен "тілдердің үш тұғырлығы" тұжырымдамасы баяндалған болатын. Өз мемлекетінің тілін білу - ол әр адамның азаматтық борышы болып саналады. Ал орыс тілін білу - елімізде ұлтаралық қарым-қатынас құралы қызметін атқарып отқандықтан, оны білмесек өзімізге сын болар. Мәселен, орыс тілі Біріккен Ұлттар Ұйымында жұмыс тілі болы тағайындалған. Әлемде 250 миллионнан аса адам осы тілде сөйлейді. Бүгінгі таңда ағылшын тілін оқу, білу қажет. Себебі, ағылшын тілі шын мәнінде әлемдік тілге айналды. Дамыған 30 ел қатарында болғымыз келсе, еңсесі биік 50 ел қатарында алдыңғы шепте болғымыз келсе ағылшын тілін оқуымыз керек. Жалпы бұл тілді мектептерде оқытудың басты міндеті, мақсаты - болашақ жасөспірімнің білімінң сапалы болып, шәкірттердің заман талабына сай білім алуына, әлемдік деңгейде өмір сүріп, басқа континенттегі тұрғындармен емін еркін ақпарат алмасу қабілетін туындату.
Ағылшын тілін оқыту әдістемесі лезде қалыптасқан жоқ. Қаншама ағартушы ғалымдардың үлкен еңбегі мен танымдық зерттеу жұмыстарының арқасында осы уақытқа дейін жетіп отыр. Белгілі ғалым Н.Д. Гальскованың айтуы бойынша, кіші сынып оқушылары жаңа тілдерді меңгеруге бейім болады екен. Себебі, олардың ми қатпарлары мен есте сақтау қабілеттері балғын келеді. Сонымен қатар, балалар жаңа ақпаратты тез үйренгісі келеді, және қабылдауы, табиғи қызығушылықтары да шет тілін меңгеруге қолайлы жағдай жасайды. Қазақ әдебиетінің классигі, Ұлы ақын Абай атамыз " Шәкірттерің жақсы оқу үшін, оның оқуға деген ынтасы мен қызығушылығы зор болуы керек" ,- деген. Ақиқатында, тек қана ынтасы мен жігері бойында тасыған, білімге деген құштарлығы мол болып, табандылық пен төзімділігі қатар жүрген адам ғана өз мақсатына жетеді. Ағылшын тілі мұғалімдері түрлі әдістерді қолдану арқылы осы баланың бойындағы білімге деген махаббат ұшқынын оята білуі қажет. Оқушылар материалды толық және тез меңгеру үшін көп көрнекі құралдарды қолдануы қажет. Себебі, балалар сөз арқылы, көзбен көріп, түрін түсін бақылау арқылы мәліметті тез меңгере алады. Әдіс-тәсілдерді қолданбастан бұрын біз оқушылардың жас ерекшелігі, психологиялық және тұлғалық ерекшеліктерін анықтау қажетпіз. Мұндағы жас ерекшелігі деп отырғанымыз - оқушының жасы. Оқушының жасы арқылы біз оған қолданатын әдістерді таңдай аламыз. Психологиялық және тұлғалық ерекшелік дегеніміз - баланың психологиялық жай-күйі. Сол жай-күйін танып білу үшін, оқушымен ашық түрде сұхбаттасу керек. ңгіме барысында оқушының жауап беруі арқылы біз діттеген мақсатымызға жете аламыз.
Жалпы ағылшын тілінде 4 дағды бар: тыңдалым, жазылым, айтылым, оқылым. Осы 4 дағдыны оқушылрға жетік меңгерту мұғалімдер үшін басты мақсат болып табылады. Осы тұста түрлі әдіс-тәсілдерді атап көрсетсек болады. Бұл әдістердің өзгешеліктері мен таныс болмай, оны таңдау қиынға соғады. Оқыту әдістеріне: логикалық ойлау, рольдік ойындар, сатылау, тізбектеу әдісі, проблемалық оқыту, анализдеу, пікір таластыру, шығармашылық қалыптасу әдісі, коммуникативтік, витагендік, тандем, іс-әрекеттік, интерактивтік әдістер, көру, есту және қашықтықтан оқыту әдістері жатады. Жалпы бұл әдістердің бәрі ХVIII-XX ғасыр аралығында зерттеліп, жетіліп қалыптасқан болатын. Айтылып өткен әдістерге сай, жалпы тілді меңгеру үшін грамматика мен сөздікті меңгеру қажеттігі туады. Ал грамматикалық сауаттылықты дамыту барысында, бір құрылымнан екінші құрылымға бағытталған қимыл арқылы жүреді. Сөйтіп, осы тәсілмен алдымен қандай грамматикалық құрылымды баяндауды ойластырады. Одан соң сол тақырыпқа сай арнайы сөздер, сөйлемдер, мәтіндер жиналақталады. Одан кейін сол сөздердің аудармасы қамтылып, алдымен шет тіліне, одан соң керісінше ана тіліне аудару арқылы пысықталады. Біріншіден, бұл әдіс логикалық ойлау деңгейі тым жоғары жетілген адамдарға өте ыңғайлы болып табылады. Бұл тәсіл 50-шы жылдардың орта тұсында лингвистердің заман талабына төтеп бере алмады. Бірақ, айта кететініміз, данышпандар мен білікті аудармашылар қазіргі кезеңге дейін осы әдіспен оқып үйренген-ді. Соның ықпалымен басқа да түрлі әдіс-тәсілдер дүниеге келді.
Өз кезегінде тиімді болған әдістердің бірі - "silent way" әдісі (үнсіздік әдісі) атауымен аталады. Бұл әдістің басты қағидасы - тіл үйренушіге кедергі келтірмеу, оқытушының көзқарасын араластырмау. Осы әдістеме бойынша оқытушы бастапқыда ештеңе айтпайды. Айтылым дағдысының кіші деңгейін оқыту барысында ол күрделі түрлі түсті таблицаларды қолданады. берілген кестедегі түстер арнайы бір әріптерді білдіреді. Мысалы, table сөзін айту үшін алдымен т, одан кейін эй дыбысының символы саналатын белгілер көрсетіледі. Осылайша логикалық қабілеттері терең адамдарға арналған осы әдіс оқушыға жақсы ықпал етеді.
Келесі тағы да бір қызықты тәсілдердің бірі Total-physical response (физикалық сезіну әдісі) деп аталады. Бұл әдістің негізгі ережесі: өткізіп алған нәрселеріңізді түсінудің қажеті жоқ. Осы теорияға сай оқушы алғашқы сатысында ештеңе айтпайды. Алдымен, жеткілікті деңдейде білім алуы керек. Алғашқы сабақтарда оқушы үнемі ағылшын сөздерін тыңдайды. Содан кейінгі оқу процесі - оқығанын қимылмен сезінетін кез. Физикалық қимылдарды білдіретін сөздерді меңгеру арқылы сөздік қор кеңейеді. Мысалы, тұр деген сөзді айтсақ, олар сол сөздің мәнін түсініп орындарынан тұрады. Бұл жерде оқу әрекетіне көз жүгіртсек, алдымен тыңдады, одан соң қозғалыста болды. Осылайша бірте-бірте сөйлеу дағдысына үйрене бастайды.
Ойға шому (sugesto pedia) деп аталатын керемет әдіске де бір тоқталған абзал. Бұл тәсіл негізінен 70-шы жылдары қолданысқа енген. Бұл әдіс ережесіне сай оқушы басқа адам кейіпіне енеді. өзіне өзге есім ойлап тауып, басқаша өмірбаян құрастырады. Осы арқылы балалардың ойлау қабілеті мен шығармашылық ойлау дағдыларын қалыптастырып дамыта аламыз.
Ендігі бір тоқталатын әдіс - аудиолингвистикалық әдіс(Audio-lingual method). Бұл әдіс 70-шы жылдар кезінде қолданысқа ие болды. Бұның басты ережесі: бірінші кезеңде оқушы фонограммадан немесе оқытушының айтқанын тыңдай отырып, соны қайталайды. Одан соң, оған бірнеше фразаны айтуға рұқсат етіледі. Дәл осы жыл ағымдарында пайда болған әдістің тағы бір түрі - коммуниктивтік әдіс. Бұл әдістің басты мақсаты бір-бірімен ағылшын тілінде қарым-қатынас жасауға үйрету. Бұл әдіс қазіргі таңда өзекті болып отыр. Қай салада болмасын белсенді қолданылып келеді. Жалпы алғанда әдіссіз оқыту процессін жүргізу мүмкін емес. Ал осы оқыту әдісі дегеніміз - дидактиканың ең басты құрамды бөлігі болып табылады.
Жалпы ағылшын тілін базалық деңгейде білу үшін 300 сөзді меңгеру қажет. Негізінен, басқа тілде әңгіме алмасып, тілдік қарым-қатынас жасау үшін сөздерді, сөз тіркестерін білген жөн. Ал ағылшын тілін енді меңгерушілерге яғни, "базалық сөздік қор" 400-500 сөз, ал "минималды сөздік қор", "мини деңгей" 800-1000 сөз, ал "орташа сөздік қар", "меди деңгей" 1500-2000 сөз меңгергені жөн. Үйренушіге оқу. жазу, сөйлеу дағдыларына арналған түрлі жаттығулар беру арқылы білгенін пысықтау керек. Білім тыңғылықты дайындық және қайтпас тәжірибе арқасында есте ұзағынан қалмақ.
Қазіргі таңда білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың түрлі әдіс-тәсілдері қалыптасқан-ды. Осы ағылшын тілін оқытудың негізгі үш сатысы бар. Олар: бастауыш мектеп, негізгі мектеп, жалпы орта мектеп . Алғашқы сатыда ағылшын тілін оқып-үйренуге деген қызығушылығын ояту оны қалыптастыру мақсатындапедогогикалық-дидиактикал ық әдістерді қолданады. Екінші сатыда оқушылардың тілдік қызметі тереңінен оқытылады. Мұндағы тілдік қызмет деп отырғанымыз сөйлеу, оқу және тыңдау дағдылары. Үшінші сатысында ағылшын тілін өзіндік қатысымдық күйінде қалыптастыру. Бұған түсініктеме беретін болсақ, өзіндік қатысым деп отырғанымыз ана тіліміз бен меңгеріліп отырған тілдің бір-бірімен байланысын анықтау, зерттеу. Осы үш сатыны, үш деңгейді тереңінен, толығырақ меңгерту мұғалімдердің басты мақсаты болып табылады.
Қазіргі заман жаңа формациядағы оқытумен жабдықталған мұғалімдер заманы. Бұлай деп отырғанымыз, қазіргі таңда түрлі жаңа технологиялар мен жаңа техникалық жабдықтар белең алып отыр. Компьютерлік жабдықтарды, соның ішінде мультимедиялық кабинеттер мүмкіндігін пайдалана отырып жоғары нәтижеге жетуге болады. Сонымен қатар, қазір түрлі кітаптардың электронды нұсқаларын жүктеп, қол жетімді түрде оқи аламыз. Барлық нәрсені үйде отырып жасай аламыз. Онлайн режимдег тапсырмаларды оқыта отырып, балаларды үйде болған уақытта да тапсырма беріп, білімін жетілдіруге болады. Тілге тиек етер болсақ, елімізді жаппай індет жайлағанда, осы онлайн режимдегі оқыту форматына көшкен едік. Міне, осы тұста да біз оқытуда технологияның берер әсері мен нәтижесін көрген едік.
Оқытудағы келесі бір әдіс - "А Ә Б В" әдісі. Сыныптағы әр оқушыға осы төрт әріппен қоса карточкалар таратылады. Төрт нұсқасы бар сұрақ қоямыз. Оқушылар дұрыс жауапқа сай келетін карточкаларын көрсетеді. Осылайша кезек-кезек сұрақтар қойылып, соған сай карточкалар көрсетіліп отырады.
"Айдаһар" әдісі оқыту әдістерінің ішіндегі нәтижесі бар әдістердің бірі болып саналады. Бұл әдіс оқушыларды сергітіп алу үшін ойнатылады. Оқушылар тізбектеліп бір-бірінің артынан ұстап тұрады. Одан соң бір оқушы "айдаһардың басы", бір оқушы "айдаһардың құйрығы" болады. Айдаһардың басы құйрығын ұстап алуы қажет. Күлкі мен шатыққа толы осы бір ойын балаларды бір сергітіп алады.
Келесі әдістердің бірі "айқын мақсат қоя отырып" . Бұл әдіс көбіне ортаңғы деігейде оқып жатқан оқушыларға өте тиімді әдіс болып табылады. Сабақ бастамастан бұрын мұғалім тақтаға сабақ мақсатын жазып қояды. Оқушылар сабақтың мақсатын оқып отырып, мұғаліммен сұрақ-жауап алмаса алады. Өз ойларын білдіріп, пікір алмасады. Мұғалім бұл жерде оқушылардың барлығының сабақ мақсатын толық түсінгенін тексеріп, бақылауы қажет. Мақсатты барынша оқушылармен бірге әзірлеген жөн. Себебі, оқушылардан ақыл-кеңес сұрап, бірге сабақты жоспарлауды ұсынсаңыз олар үшін үлкен дәреже, мәртебе болып көрінуі хақ.
Жалпы оқыту әдістемесінде ойын арқылы оқыту әдісі өте қызықты, әрі нәтижелі әдістің бірі. Мектеп жасындағы балалар ойынға құмар болғандықтан, ойын арқылы оқыту олар үшін қызықты болмақ. Сол ойын әдістеріне және олардың түрлеріне тоқтала кетсек. "Айна" ойыны қимыл қозғалысқа бағытталған қызықты ойындардың бірі. Бұл ойынның ережесі былай: оқушылар жұптасып, бір-біріне қарама-қарсы тұрады(немесе партада отырса да жарайды). Оқушылардың бірі қолдарымен немесе аяқтарымен, денесімен, бет-әлпетімен әртүрлі қимыл жасайды. Ал оған қарсы отырған оқушы сол қимылдарды айна секілді қайталап отырады. Оң жасаған қимылды сол қылып жасайды, керісінше, сол қимыл жасаса оң қып жасайды. Бір-екі минуттан кейін оқушылар рөлімен алмасады. Келесі ойын түрі "Айналмалы бекеттер" ойыны. Бұл ойынды ойнау үшін оқушыларды екі немесе үш топқа бөлу арқылы ойнатылады. Оқушылар топқа бөлінген соң, оларға арнайы тақырыптар беріледі. Сол тақырыпқа байланысты олар қағазға немесе тақтаға түсіндірме жазуға 8-10 минут беріледі. Уақыт аяқталған соң, топ басқа бекетке аусып, өткен топтың түсіндірме жұмысын жалғастырады. Бұл әдістің бір пайдалы тұсы оқушылар сынып пікірін біліп, олармен ой алмаса алады. Мұның өзі оқушылардың ойының жан-жақты дамып, ұшқыр ойлы болуына бағыттайды.
Келесі әдістің түрі "Айырмашылығы неде" әдісі. Бұл әдісің басты ережесі: оқушыларға екі түрлі мәтін немесе екі түрлі сурет кқрсету. Және осы екеуінің арасындағы айырмашылықты анықтайды. Олар суретті көре отырып, айырмашылығын ағылшын тілінде баяндауы қажет. Бұл әдісте көру, ойлау, сөйлеу дағдылары қамтылып тұр. Бұл әдісті жиі қолданса, оқытуда жоғары нәтижеге жетеіні анық. Дәл осы әдіс сияқты баланың ойлау қабілетін дамытатын тағы да бір әдіс түрі "Алфавит" әдісі. Бұл әдісте оқушылардың әр қайсысы алфавиттің әріптерін алып, сол әріпке қатысты өткен тақырыпты айтып шығады. Мысалы "M" әріпі болса оқушы "modal verb" тақырыбы бойынша түсінген мәліметін айтып шығады.
Келесі тағы да бір тиімді әдістердің бірі - "Алдын ала берілген атаулар" әдісі. Бұл әдістің сипаты мынадай: сабақ басталмастан бұрын мұғалім тақтаға бүгінгі сабаққа байланысты терминдер жазады. Одан соң балаларға сол сол термин сөздердің мәні мен мағынасын ашу тапсырылады. Оқушылар өз бетімен ізденіп, термин сөздің мағынасын ашуға тырысады. Оқушылардың ғылыми дағдылары іске қосылып, ізденімпаздыққа құштарлығы артады. Осы сынды тағы бір әдістің түрі - "Атаулар туралы үш сұрақ" әдісі. Бұл әдістің басты ережесі мынада: сабақ басында бүгінгі тақырыпқа сай үш термин жазылады. Және сол терминдерге қатысты сұрақтарға жеке немесе жұптық жұмыс арқылы жауап беруі қажет. Бұл тапсырма оқушылардың ойлау қабілетін іске қосып, одан әрі алғыр ойлауына әсер етеді. Бұл әдісті жиі қолдануға кеңес берер едім.
Қайда?
Қалай?
Қандай?
Аталған терминдерді бұған дейін қайда кездестірдіңіз?
Өз тәжірибеңізден бір-екі мысал келтіре аласыз ба?
Бүгінгі сабақта бұл терминдер қандай мақсатта қолданылады деп ойлайсыз?
Оқушылардың сабақты қаншалықты түсінгенін бақылауға арналған түрлі әдістер бар. Солардың бірі де бірегейі "Аяқталмаған сөйлем" әдісі. Мұғалім тақтаға арнайы екі плакат жапсырады. Ол плакаттарды "What I learned" және "What I want to Learn" деген екі сөз жазылады. Оқушыларға арнайы стикерлер таратылады. Оқушылар сабақтан не түсінгенін, нені үйренгенін толық жазады да, "What I learned" плакатына жапсырады. Одан соң тағы нені үйреніп, нені меңгергісі келетінін арнайы стикерге жазып, "What I want to Learn" плакатына жапсырады. Осылайша балалар өз бетімен жұмыстанып, сабақ тақырыбын түйіндейді. Дәл осы тәсіл сияқты қызмет атқаратын тағы да бір әдіс - "Бағдаршам" әдісі. Бұл әдіс психологиялық және эмоционалдық жай-күйге арналған. Оқушылар сабақтан алған әсерін немесе эмоциясын осы бағдаршам түстері арқылы көрсетеді. Мысалы, жасыл түсі - сабақтағы жаңа ойлар, сары түсі - бүгінгі сабаққа көңілім толды, және қызыл түсі - бүгінгі сабақ ішкі сезіміме әсер етті. Тағы бір басқаша қолданылуы бар. Ол сабақты қаншалықты түсінгендігі немесе мүлдем түсінбегені туралы. мысалы, жасыл түс - сабақты түсіндім, сары түсі - сабақты орташа түсіндім, қызыл түсі - сабақты мүлдем түсінбедім. Осылайша балалар осы түстерді көтере отырып, сабақты қаншалықты ұғынғандарын көрсетеді.
Осы сынды сабақ қорытындылауға арналған әдістің бірі - "Бас бармақ" әдісі. Балалар сабақтың соңында саусақтарын көрсету арқылы бағалайды. Мысалы, бас бармақ жоғары қараса - "мен түсіндім", ал бас бармақ көлденең қараса - "енді түсініп келемін", бас бармақ төмен қарап тұрса - "түсінбедім" болып сипатталады. Осы тәсіл арқылы мұғалім өзінің сабақ түсіндіру деңгейін, оқушылардың тақырыпты түсініп, игеру қабілетін тексереді.
Тағы бір сабақты қорытындылауға арналған әдістердің бірі - "Бес саусақ" әдісі. Бұл әдісті мұғалімдер көп қолданады. Өте тиімді және нәтижелі әдістің бірі. Бұл әдісте балалар параққа қолдың бейнесін салып, саусақтардың бойына сипаттамалар жазады. олар мынадай:
Баланы оқытуда әдістердің түрлері өте көп. Тек оны дұрыс таңдап, дұрыс қолданатын болсақ қана белгілі нәтижеге жете аламыз. Сабақ барысында балалардың өткен тақырыпты естен тыс қалдырмауы үшін қолданылатын әдістің бірі - "Блум түймедағы" әдісі. Бұл әдіс өз кезегінде нәтижелі және тиімді әдіс. Оқушылар тақырып бойынша бір-біріне сұрақтар қояды. Ол сұрақтар әр түрлі деңгейде болмақ. Мысалы, бірі жай сұрақ болса, бірі нақтылайтын сұрақ, бірі шығармашылық, бірі практикалық сұрақ, бағалайтын сұрақ және тағы басқа да түрлі сұрақтар қойылады. Оқушылар кезек-кезек сұрақтарға жауап беру арқылы өз деңгейлерін анықтайды. Бұл әдістің бір айта кетер жағы, балалар өз бетінше жұмыстанып, ойлау қабілетін іске қосады. Ойлау қабілеті арқылы тиімді, әртүрлі деңгейдегі сұрақтар ойлап табады.
Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту барысында тиімді әдістің бірі - "Борт журналы" әдісі. Бұл әдіс екі жақты қызмет атқарады. Бірі жаңа тақырыпты өз бетімен түсіну және сол бойынша ойын дамыту болса, екіншісі қиялын іске қосып шығармашылық жұмыс жасау. Бұл әдісте ең алдымен жаңа тақырыппен немесе мәтінмен танысып болған соң қолданылады. Балалар арнайы сұрақтарға жауап беруі қажет.
Жаңа тақырып бойынша мен не білемін?
Өткен тақырыптан қандай мәлімет туралы білдім?
Сабақ барысында жиі қолданылатын тағы бір әдістің түрі - "Венн диаграммасы". Бұл әдісті көбіне салыстыруға арналған тапсырмаларға қолданамыз. Бұл жерде айқасқа екі шеңбер болады. Айқасқан жерге сол екі тақырыптың ұқсастығын жазып, қалған бөлігіне сол тақырыпқа сай ерекшеліктерін тізбектеп жазып шығамыз.
Тағы да бір сабақ қорытындылауға арналған сонымен қатар грамматикалық қайталауға арналған әдістің бірі - "Think vain" әдісі. Бұл әдісте оқушыларға бір тақырып беріледі. Мысалы "nature" сөзі. Енді бірінші кезекте сол сөзге екі сын есім табады. Одан соң сол сөзге үш етістік табады. Төртінші кезекте осы сөзге қатысты төрт сөзден тұратын сөйлем құрау қажет. Одан соң осы сөзге екі синоним табу қажет.
Тақырыбы (title)
Nature
Сын ... жалғасы
I. Ағылшын тілі-әлем тілі, ғалам кілті.
1.1 Ағылшын тілі маңызы мен ерекшегігі
1.2 Ағылшын тілін оқытуда тиімді әдіс тәсілдерді қолдану.
II. Оқытудағы жаңа бағыт: жаңа технологияны қолдану.
2.1 Жаңа технологияға не жатады, және оның қолданылу реті.
2.2 Жаңа бағыттың нәтижесі қандай?
III. Қорытынды
СІЛТЕМЕЛЕР
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазіргі Қазақстандық қоғам көпұлттық, көпмәдениеттілік жіне көптілділік жағдайдағы бейбіт мемлекет. Сол себепті осы қоғамға бейімделген көп тілді меңгерген мәдениетті тұлға қалыптастыру - бүгінгі күннің өзекті мақсаттарының бірі.
Ағылшын тілін мектеп жасында оқыту тарихына жүздеген жылдар өткен. Орта мектепте ағылшын тілін оқыту 1947 жылдан басталады. Сол жылдан бері қарай оқыту тарихында, оқытудың әдістерінде түрлі өзгерістер орын алған-ды. Қазіргі кездегі жаңаша көзқарастар ағылшын тілін оқыта отырып дамытуға өз ықпалын тигізуде. Білім алушылардың жан - жақты дамып, сапалы білім алуына , өмірде жақсы көрсеткіштер болуына, болашақта өз орнын табар азамат болуына шет тілін жетік меңгеруі себеп болмақ. Осыған орай қазіргі заманға сай ағылшын тілін тиімді үйренуге мүмкіндік беретін көптеген әдіс-тәсілдер бар. Бүгінгі дипломдық жұмыс осы әдіс - тәсілдер туралы, соның ішінде оқыту барысында жаңа технологияларды қолдану әдісі туралы сөз қозғаймыз. Жалпы әрбір педогог оқу үрдісі барысында бірсарынды болмай, түрлі әдістерді қолдануы қажет. Еліміздің жастарының білімді, білікті, инновациялық заманда көшбасшы бола білетін жастарды тәрбиелеу үшін, оларға сапалы білім бере отырып болашаққа дұрыс бағдар беру мұғалімдердің басты міндеті болып саналады. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында осы мәселелер жан - жақты сипатталған. "Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу" деп заңнамада көрсетілген. Еліміздің экс - басшысы Н.Ә.Назарбаев елімізге жолдауында осы үш тілдің тұғырлылығы туралы сөзге тиек еткен болатын. Сол жолдауында елдің өскелең жас ұрпақтары ең кем дегенде үш тілді біліп, қазақ, орыс, ағылшын тілдерін емін - еркін білуі қажет деп тоқталған болатын. Сонымен қатар ағылшын тілін толық білмейінше, бәсекеге қабілетті ұлт болуға мүмкіндік болмайтынын айта кетті. Олай деп отырғанымыз, шет тілін білу арқылы әлемдік инновацияға жол тартып, дамыған 30 елдің қатарына қосылу бақыты бұйырмақ. Еліміздің ертеңі, жарқын болашағы жасатардың қолында. Сол себепті сапалы білім беріп, жастарды білім нәрімен сусындату аяулы ұстаздардың басты мақсаты болып табылады. Білім алушылар шет тілін толық әдеби деңгейде меңгеруі қажет. Ғалымдардың зерттеуінше, балаға кішкентай кезінен бастап тілде меңгерткен пайдалырақ екен. Себебі, жас баланың миы ақпаратты тез қабылдап, ұғыну, түсіну қабілеттері терең болады екен. Сол үшін де қазіргі таңда ерте жастан ағылшын тілін оқыту жобасы қабылданып іске асуда. Бағдарламаға сай 2014-2015 оқу жылдарында Қазақстан бойынша барлық мектептерде 1-ші сыныптан бастап ағылшын тілін оқыту енгізілді. Ал қазіргі таңда, тіпті мектеп жасына дейінгі балаларға да шет тілін оқыту бағдарламасы қолға алында. Білім алушылардың ерте жастан шет тілін үйрету мақсаты - оқушылардың қызығушылығын ерте жастан оятып, коммуникативті біліктілікті арттырады. Ал әлемдік деңгейдегі ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілікті жоғарылата түседі. Қазіргі таңда ағылшын тілі - заман талабы.
Бүгінгі менің дипломдық жұмысымда қозғалатын тақырып шет тілін оқытуда жаңа технологияларды қолдану. Жалпы жаңа технологияны қолдану қазіргі таңдағы оқытудағы жаңа бағыт болып табылады. Қазіргі таңда технологиялардың көмегімен түрлі қызметтер атқара аламыз. Мысалы, түрлі мәліметтерді компьютер көмегімен дайындап, қолжетімді түрде аударып немесе жинақтауға болады. Компьютердің көмегімен тек қана бір аудиторияны ғана емес, сонымен қатар қашықтықтан оқыту мүмкіндігі де туып отыр. Ол үшін ғаламтор желісіне қосылған құрылғы керек. Қашықтан оқыту бағдарламасы елдегі індеттік ахуал белең алғанда ең тиімді жолы болды. Білім алушы мұғалім берген тапсырманы орындай отырып, білмеген тұстарын ізденіп, ғаламтор арқылы қарап білімін толықтыра алады. Одан бөлек бірлескен конференцияларға қатыса алады. Жалпы технология арқылы оқыту өте тиімді. Себебі, арзан әрі қол жетімді, қалаған уақытта оқуға, дайындалуға мүмкіндік болады. Түрлі презентациялар арқылы немесе видеороликтер арқылы сабақ тақырыбын түсіндіріп, үлкен жетістікке жетуге болады. Алдынала тәжірибе жүргізіп, тақырыпқа сай презентациялар дайындасақ, балалардың оқуға деген ынтасын ашып, қызығушылығын оята аламыз. Бұл тұста ең бастысы - мұғалімдердің осы технологиялық дағдыларды толық меңгеріп, жан - жақты жаңа ақпараттық желілік технологияларды меңгеру қарқынын дамыту.
Оқытуда жаңа технологияны қолдану бірден бір дұрыс шешім болып табылады. Қазір XXI ғасыр - көшбасшылар заманы болғандықтан, осы оқыту әдісі тиімді. Осы тұста жаң технологияны іске асыру барысында түрлі қызметтермен таныс болған жөн. Олар:
ассоциация;
бірлестік қызмет;
оқу үрдісінде қызығушылық арту;
оқушының өз бетімен білім алуына мүмкіндік жасау;
оқушының ақпараттық тіл байлығы жетіледі;
көзқарасын талдау мен дәлелдеу.
Сонымен қатар бізде электрондық кітаптар да жаңа технологиялар барысында қалыс қалмайды. Электрондық оқулықтар оқушылардың бірнеше дағдыларын жетілдірмек. Олар:
1. Білім деңгейін тереңдетуге;
2. Тапсырмаларды өз бетімен орындау;
3. Ізденімпаз қабілетін дамыту;
4. Ойлау қабілетін жетілдіру;
5. Өзін емін-еркін ұстап, қолдағы мүмкіншілігін толық пайдалана алуы;
6. жасаған ісіне талдау жазап, толық түсіндіре білуге;
7. жаңа тақырыпқа деген қызығушылығын ояту;
Сабақ барысында тек қолдағы оқулықпен шектеліп қалмай, қолжетімді ғаламтордағы оқулықтарды пайдалана отырып өз білімін жетілдірген оқушы алдағы уақытта қатарының алды болып, өз ортасының көшбасшысы болары хақ. Жас ұрпаққа сапалы білім берім еліміздің болашағын арттыру біздің қолымызда.
I. Ағылшын тілі-әлем тілі, ғалам кілті.
Ағылшын тілі - халықаралық тіл. Әлемдегі ең көп тараған, және қытай тілінен кейінге пайдаланушылар саны бойынша жоғары орында тұрған әрине осы ағылшын тілі. Жалпы қазіргі таңда заман талабы десек пе, әлде адам талабы десек пе, ағылшын тілін білу - бәрі үшін маңызды. Еңбектеген баладан еікейген қарияға дейін ағылшын тілін жоқ дегенде Elementary деңгейінде білген абзал. Ағылшын тілі Ұлыбритания, Жаңа Зеландия, Аустралия, АҚШ сынды елдерде ана тілі болып есептеледі. Атап өткен елдерде осы ағылшын тілі мемлекеттік тіл ретінде жұмсалып, баспа сөз, мемлекеттік құжаттар аясында да өз рөлін атқаруда. Одан басқа Канада, Ирландия, Үндістан және тағы басқа елдерде қосымша екінші мемлекеттік тіл қызметін атқаруда. Ол дегеніміз біздегі орыс тілі сияқты. Қазақ тілі- ана тілі болса да, орыс тілінде де құжаттар, білім саласындағы кей өкілеттіліктер де орыс тілінде. Әрине, біз көп ұлттың басын қосып, Қазақстан деген үлкен шаңырақта тату да тәтті өмір сүріп жатқан бір үйдің балаларымыз. Сол балалардың бір бірін түсіну үшін ортақ тілдің болғаны да дұрыс шығар. Алайда өз тіліміздің қадір қасиетін ұмытпағанымыз абзал!
Ағылшын тілі - ғалам тілі. Бұл тілде қазіргі таңда миллиардтаған адам сөйлейді. Жалпы біздің елде ағылшын тілін белсенді оқыту ХХ ғасырдың 50- жылдарынан бастап Алматы қаласындағы белді жоғарғы оқу орны Абылайхан атындағы Қазақстан мемлекеттік халықаралық қатынастар және әлем тілдері университетінде оқытылып, жас мамандар дайындалып жатты. Жеке пән ретінде мектеп бағдарламаларына енгізіле бастады. Жалпы ағылшын тілінің тарихына келетін болсақ, бұл тілдің түп қазығы сонау V-VI ғасырларда Британ аралдарына қоныс аударған англ-саксон тайпаларының келуімен байланысты. Себебі бұл тіл солардың тілі болып саналады. Бұл тілдің даму тарихы үш кезеңнен тұрады: ежелгі(VII-XI), орта(XII-XV), жаңа дәуір(XV ғ-дан бері).
Алғашқы іздері VI-VII ғасырда байқала бастаған. Әр дәуірде әр түрлі тілдік ерекшеліктер, әртүрлі әріптер ауысып, қазіргі ағылшын тілінің болмысын құрады. Алғашында латын әліпбиі белсенді қолданыста болды. Осылайша, ағылшындар латын әліпбиін ілгері дамыта бастады. Оған w, j, v әріптерін қосты. Көптен күткен ағылшын тіліндегі алғашқы кітап 1476 жылы басып шығарылды. Жалпы ағылшын тілі қазіргі таңда британдық және американдық болып екіге бөлінеді. Британдық ағылшын тілінің өзі солтүстік, шығыс, батыс және шотландиялық болып диалектілерге жіктеледі.
1.1 Ағылшын тілі маңызы мен ерекшегігі
Енді бізде сұрақ туындайды: ағылшын тілі неліктен әлемдік құрал? Оның қандай ерекшелігі бар? Енді осы сұрақтарға жауап іздеп көрейік. Ағылшын тілінің басты ерекшеліктерінің бірі фонетика жүйесінде дыбыстардың кейбірі созылыңқы, бірі қысқа айтылады. Осы орайда ағылшын тілі мағынасы өзгеріске түсуі ықтимал. Енді бір ерекшелігі морфология саласында сын есім мен сан есімнің барлық жалғаулары, түрлі аффикстер өзгерістерге түскен. Соған орай, тілде сөз бен сөзді байланыстыратын артикль, предлог, көмекші етістер пайда болған. Ағылшын тілі - сөздік қорына бай тіл. Және синоним сөздер де көп екен. Мысалы "мас" сөзінің ағылшын тілінде 200-ден аса синонимдік баламалары бар екен. Енді өзіңіз ойлап қараңыз, бір сөзді есіңізге түсіре алмаған жағдайда, басқа баламасымен ауыстыра аласыз. Ағылшын тілі неліктен кең тараған десек, кезінде отарлаушы дәуірде Америка елдері көп жерлерді жаулады. Сол жаулаушылық әрекет барысында, отарлаушы елдерге өз тілдерін енгізу қарқынды дамыды. Бұл басты себептердің бірі болып табылады. Ал енді бертін келе әлемдегі түрлі жаңа технологиялар, компьютерлік бағдарламалар, тіпті ақпараттық құралдар бастауы да осы ағылшын тілінде болды. Дамушы ел болғандықтан, сол әлемдік жаңалықтан құр қалмау керек. Сол үшін де ағылшын тілін меңгеру маңызды болып отыр. Ағылшын тілі - бизнес тілі. Түрлі компаниялар іс-қағаздарын, құжаттарын ағылшын тілінде жүргізеді, тіпті ол неміс не француз компаниясы болуы да мүмкін. Осы компаниялар жұмысқа қабылдау алдында, жұмысқа тұрушылардан ағылшын тілін меңгеру деңгейін сұрайды, себебі бұл маңызды болып табылады. Қазір мәдениет, білім дәуірі. Адамдар ақпаратпен алмасып, ғаламдық жаңалықтармен танысып жатады. жыл сайын ағылшын тілінде кітаптар басып шығарылып, кино, фильмдер шығарылып жатыр. Әлемдік дәрежедегі көрмелер, басқа да мәдени іс-шаралар ағылшын тілінде ұйымдастырылады. Мысал ретінде қарастыратын болсақ, 2017 жылы еліміздің бас қаласы Нұр-сұлтан қаласында EXPO-2017 әлемдік көрмесі өткен болатын. Сол көрменің ұйымдастырылу барысы, сондағы бүкіл павилиондар да үш тілде сипатталып жазылған. Мұндағы үш тіл деп отырғанымыз: ана тіліміз - қазақ тілі, мемлекеттік тіліміз - орыс тілі, және әлемдік қатынас тілі - ағылшын тілі.
Қазіргі заман жаһандану заманы мен білімділердің алға озған уақыты болғандықтан, көшбасшы адам болғыңыз келсе көп тіл білген абзалырақ. Соның ішінде жоғарыда айтып өткен ағылшын тілі. Өзге тілді үйреніп, оның қыр-сырын меңгеру - еліміздің болшаағы үшін де, одан кейін басқа халықтармен қарым-қатынас кезінде ақпарат алмасу барысында айырықша рөл атқарады. Жалпы тіл халықпен туып, халықпен дамып, халықпен өшеді. Еліміздің экс-басшысы Н.Ә.Назарбаев өзінің жолдауында " Әрбір Қазақстандық үш тілді қатар жетік меңгеруі қажет. 2020 жылға дейін ағылшын тілін білетін тұрғындар саны біршама көбеюі қажет" деген-ді. Балабақшадан бастап, одан кейін алғашқы білім алу сыныптарымен қатар, жоғарғы оқу орындарына дейін ағылшын тілін оқытуға көп көңіл бөлінген. Бәсекеге қабілетті ел болу мақсатымызды орынду үшін, міне осы ағылшын тілін меңгерудің пайдасы ұшан-теңіз болмақ. Ағылшын тілі - байланыс құралы, әлем тілі, ғалам кілті. Сондықтан балаларды ерте жастан ағылшын тіліне оқыту бағдарламасын дұрыстап қолға алу қажет. Алайда, неліктен біздер ағылшын тілін міндетті пәндер қатарына жатқызып, оқушыларға оқытудамыз? Мұның бір ғана себебі - ел болашағы үшін. Еліміздің болашағы жастардың қолында болғандықтан, осы жастардың сапалы білім алуын қамтамасыз ету біздің парызымыз болып саналады.
Шет тілін оқыту жан-жақты дамыған, үйлесімді тұлғаның дамуына, болашағы зор тұлға болып қалыптасуына зор ықпалын тигізеді. Ең алдымен оқушылардың бойындағы шығармашылық тәуелсіздік пен қатар белсенді болу, әрекетке деген түзу көзқарасын қалыптастырады. Мақсатты түрде жүйелі оқытылған ағылшын тілі білім беру мекемелерінде білім берудің негізгі формасы болып табылады. Бастапқы бастауыш сыныптарда балаларға ойын әрекеті нәтижелі болғандықтан, жетістікті жылдам көру бағытында біраз сабақ ойын бағытында жүреді. Ойын тілді әр жаста тез меңгеруге көмектеседі. баланың сабаққа деген қызығушылығын осы ойын техникасы арқылы оятуға болады. Бұл жастарда ойын технологиясы зерттеу жолына жақынырақ болып келеді. Оқушыларды түрлі әдістермен сабаққа қызықтыру үшін, оның талпынысын ояту үшін бізге танымдық бағыттағы жаттығулар немесе ойындар көмектседі. Оқушының лингвистикалық дүниетанымын қалыптастыру бағытында және тілдің қоғамдық-әлеуметтік мәнін түсіндіру мақсатында қолайлы әдістер өте көп. Оқытушы үшін білім алушының сабаққа ден қойып тыңдап, бар ынтасымен қатысуы мен сол өткен тақырыптардан бір нәрсе ұғынып, нәтижесін көрсетсе, осының өзі оқытушы үшін үлкен жетістік.
Ағылшын тілін оқытуда мұғалімдер үшін бірнеше қызметтер мақсат болып отыр. Олар:
Оқушының ағылшын тіліндегі сөздік қорын дамыту;
Сөз мәдениетін таныту;
Пікірталас мәдениетін жетілдіру;
Сөйлеу тәсілі мен түрін меңгерту;
Тіл нормаларын меңгерту;
Этикет пен қатар, мәдениетті сөйлеу қабілетін түсіндіру;
Шығармашылық қабілеттерін дамыту;
Қарым-қатынас талаптарына сай іскерлік ағылшын тілінде сөйлеу дағдысын меңгерту;
пікірталас барысында орында сөз қолдану біліктілігін қалыптастыру.
Қазіргі таңда ағылшын тілімен түрлі компьютерлік бағдарламалар, телекоммуникациялық құралдарды меңгеру, техникалық жабдықтарды толығырақ зерттеп білудің өзі ағылшын тілімен тығыз байланыста болып жатыр. Компьютерлік оқыту бағдарламаларының өайсысы болса да өз тұсында грамматикалық жұмыстануды тыс қалдырмайды. Жалпы компьютерлік оқытудың осы уақытта тез қарқынмен дамып, кең таралуына бірнеше себептер бар екен. оларды ғалымдар тізбектеп берген болатын. Олар:
1. Жалпы компьютер қазіргі таңдағы шексіз ақпарат әлемінде ақпаратты жүйелі түрде таідап оны сараптауға үлкен мүмкіндік береді. Ақпаратты көз жүгіртпес жылдамдықпен алып, оны қолжетімді сараптауға мүмкіндік береді.
2. Компьютер адамның зерттеуі мен танымдық қабілетінің басты құралы болып саналады. Себебі, біз бір ақпаратты іздеп, оны саралап, жіктеп, одан соң жүктеп жатамыз. Демек компьютер бізде әмбебап құрал қызметін атқарады.
3. Компьютердің өзге құралдардан ерекшелігі - оның қатысымдық құрал болуы. Яғни, ол арқылы қатысымның барлық түрлерін жүзеге асыра алады. Мысалы, сұхбат жасау, жазу, тыңдау, мәтіндерді оқу әрекеттері жатады. Тіл үйренуде бұл қабілеттер ең маңызды дағдылар болып табылады.
4. Компьютердің көмегімен жаттығулардың кешенді түрлерін аз уақытта меңгеру мүмкіншілігінің болуы. Ағылшын тілі сабағында компьютерді қолдану мәтіндер мен ақпаратты білуге мүмкіндік береді. Оқу үлгерімі төмен оқушылардың өзі компьютер қолдануға қызығады, әрі оларға жұмыс жасау барысында қызығушылығы артады.
Шетелдік және отандық ғалымдар мен педагогтардың көп жылғы еңбектері мен зерттеулерінің арқасында шет тілін меңгеру мен әлемді тану мүмкіндіктері артады. Оқушыларды шет тіліне оқытуға бағытталған жұмыс негізінен түрлі принциптерді көруге болады. Мысалы, оқыту үрдісі балалардың сөйлеуі оның ішінде лексикасын арттыру мақсатында, тілдік біліктіліктеріне оның ішінде диалогтық және монологтық сөйлеуі мен тыңдауға бағытталған.
Оқушылардың лингвистикалық және елтанушылық қабілеттіліктердің дәрежесін арттыру үшін түрлі әдістер мен тәсілдер қолданылуда. Мысалы, мақал-мәтелдер мен ағылшын тіліндегі сөйлемдердің дұрыс интонациясын меңгеруге жағдай жасайды. Сабақ барысында түрлі-түсті көрнекі құралдарды пайдалану арқылы, және басқа да көмекші құралдарды қолдана отырып баланың сабаққа деген қызығушылығын оятуға болады.
Кіші жастағы балаларды оқыту барысында ашық және түрлі-түсті көрнекілік құралды қолданамыз. Баланың сөйлеуін, ойлау қабілетін белсендету үшін сары, қызыл, көгілдір және басқа да түстегі шарлар арқылы өтсе, сабаққа ерекше өзгеше жаңашыл элемент енгізіп, әдеттегіден өзгеше жағдай жасайды. Осымен қатар, драматизациялық ойындарды жүзеге асыруда ағылшын фольклорының танымал ертегілері мен мультфильмдері,тақпақтар болып табылады. Мысалы: "The three little pigs", "The turnips", "Little mouse", "Old MacDonald" және тағы да басқа ертегілерді қолдану арқылы оқушыларға өзге ел әбебиеттерімен таныс болуына ықпал жасайды. Оқушыларға диалогтық және сонымен қатар монологтық сөйлеу қабілетін қалыптастыруға зор мүмкіндік береді. Халықтық ойындарға халықтың өзі әрқашан тақпақтар мен ертегілерді енгізіп отырған. Мысалы: "Hands up-hands down", "Nick and Andy", "Mouse and cat" тағы басқа қимылды ойын түрлерін ойната отырып, оқушылардың қимыл-қозғалысын арттыруға болады.
Жалпы осы оқыту барысында оқушыларды топпен оқыту тәсілі қте керемет нәтиже береді. Топ мүшелері 8-10 адамнан артық болмағаны жқн. Себебі көп оқушы болған жағдайда балалар өз ойларын анық түсіне алмайды, бір-бірін тыңдамай у-шу көбейеді. Жалпы топтық жұмыс балалардың ауызбіршілігін нығайтып, олардың топта жұмыс жасау қабілеттерін нығайтады. Топтық жұмыс ұйымдастыру үшін алдымен топқа бөлу әдістерін білген жөн. Қазіргі таңда топқа бөлетін түрлі әдістер бар. Соның бірі "Молекула- атомдар" әдісі. Ол үшін оқушылар ортаға шығып "атомдар қозғалады" дегенде бәрі қозғалып жүреді. Одан соң "молекула 2" дегенде екі оқушы жұптасып тұра қалу керек. Одан кейін "молекула 5" дегенде бес оқушы топтасып тұра қалу керек. Осылайша сол жиналып тұрған бес оқушы бір топ болады. Осы тәсілмен 4-5 топ пайда болады. Және тағы да бір әдісі "Пазл" деп аталады. Бұл әдісті іске асыру үшін бізге суреттер қажет. Мысалы 4 топқа бөлгіміз келсе төрт суретті қиындыларға бөлеміз. Оқушылар әр қайсысы сурет қиындыларын алады. Және сурет қиындыларын біріктіреді. Соңында толық төрт сурет шығуы керек, сол суреттерді құраған оқушылар бір топқа топтасады. Нәтижесінде төрт топ пайда болады. Осы әдістемелік құралдардың педогогикалық пайдалылығы көптілді озат елдің оқушыларын даярлау болып табылады. Тек қана ана тілі емес, сонымен қатар шет елдің ауыз екі сөйлеу әдебиеті мен қарым-қатынас тілін үйрену өскелең ұрпақтың зияткерлік, эмоционалдық және адамгершілік дамуымен тығыз байланысты. Ең бастысы осы үйреніп жатқан тілдің ауызша және жазбаша құралдар арқылы қоршаған ортадағы адамдармен қарым-қатынас жасауға бейімдеу. Жалпы ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері бойынша қойылатын негізгі талаптары бар. Сабақтың тақырып ашу бөлігінде сергіту кезеңдері, санамақтар, дидактикалық ойындар, тілдік және фонетикалық тапсырмалар беріледі.
Ағылшын тілін үйрету әдістемесін таңдар алдында білім алушының жас ерекшелігін білу, және соған сай әдістерді дұрыс таідай білу өте маңызды. Ойын әдістемесі балаларды да сонымен қатар жоғары сыныптарды да қызықтыруы мүмкін. Әдістеменің құндылығы - ойын әдісі арқылы дұрыс айтуды, орфографияны, грамматиканы және тағы басқа дағдыларын дамытады. Белгілі ғалым А.Зайцевтің әдістемесі үш жастан алты жасқа дейінгі балаларға арналған. Қазіргі кезде ағылшын тілін үйрету үшін осы әдісті қолданып жүр. Ғалымның белгілі текшелерінде ағылшын алфавитінің әріптері де орын тапқан. Оған қоса әйгілі ғалым Глен Доманның әдістемесі туралы сөз етсек. Бұл әдістемеде баланың көру арқылы есте сақтау қабілетіне арналған. Атаулары жазылған суреттер мен видео роликтерді көру арқылы есте сақтау қабілетін дамытып, оқуға үйрену үдерісін жылдамдату. Ғалым өз еңбектерінде нақты құралдарды айтып кетеді. Мысалы, карточкалар кіші жастағы балалармен қоса жоғары сынып оқушыларына да өз ықпалын тигізіп, алдағы оқу жұмысының сәтті болуына көмектеседі. Сонымен қатар аралас әдістеме - оқушының немесе оқытушының таңдайы бойынша түрлі әдістерді құрастыруға болады. Түрлі іс - әрекеттерді құрастыра отырып оқушыны қызықтыру жеңілірек. Технологияларды қолдана отырып, орта тілдік кеңістікке кіру мүмкіндігі жоғары болмақ. Жалпы оқушыларды оқытқан кезде олардың бойларынан:
Ойлау, ауызша сөйлеу қабілетінің дамуы;
Есте сақтау қабілетінің жоғарылауы;
Ойлау жүйріктігі дамуы;
Қиялының дамуы;
Жаңа ақпаратты тез қабылдауы;
Шығармашылық дағдысының дамуы.
1.2 Ағылшын тілін оқытуда тиімді әдіс-тәсілдерді қолдану.
Жалпы ағылшын тілі грамматика жағынан болсын, морфология немесе фонетика жағынан болсын игеруге оңай тіл деп санаймын. Біздің Қазақстанда ағылшын тілін оқытатын мамандарды даярлау ХХ ғасырдың 50-шы жылдарында қолға алына бастады. Бертін келе, осыдан 10 жыл бұрын мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың жарлығымен "тілдердің үш тұғырлығы" тұжырымдамасы баяндалған болатын. Өз мемлекетінің тілін білу - ол әр адамның азаматтық борышы болып саналады. Ал орыс тілін білу - елімізде ұлтаралық қарым-қатынас құралы қызметін атқарып отқандықтан, оны білмесек өзімізге сын болар. Мәселен, орыс тілі Біріккен Ұлттар Ұйымында жұмыс тілі болы тағайындалған. Әлемде 250 миллионнан аса адам осы тілде сөйлейді. Бүгінгі таңда ағылшын тілін оқу, білу қажет. Себебі, ағылшын тілі шын мәнінде әлемдік тілге айналды. Дамыған 30 ел қатарында болғымыз келсе, еңсесі биік 50 ел қатарында алдыңғы шепте болғымыз келсе ағылшын тілін оқуымыз керек. Жалпы бұл тілді мектептерде оқытудың басты міндеті, мақсаты - болашақ жасөспірімнің білімінң сапалы болып, шәкірттердің заман талабына сай білім алуына, әлемдік деңгейде өмір сүріп, басқа континенттегі тұрғындармен емін еркін ақпарат алмасу қабілетін туындату.
Ағылшын тілін оқыту әдістемесі лезде қалыптасқан жоқ. Қаншама ағартушы ғалымдардың үлкен еңбегі мен танымдық зерттеу жұмыстарының арқасында осы уақытқа дейін жетіп отыр. Белгілі ғалым Н.Д. Гальскованың айтуы бойынша, кіші сынып оқушылары жаңа тілдерді меңгеруге бейім болады екен. Себебі, олардың ми қатпарлары мен есте сақтау қабілеттері балғын келеді. Сонымен қатар, балалар жаңа ақпаратты тез үйренгісі келеді, және қабылдауы, табиғи қызығушылықтары да шет тілін меңгеруге қолайлы жағдай жасайды. Қазақ әдебиетінің классигі, Ұлы ақын Абай атамыз " Шәкірттерің жақсы оқу үшін, оның оқуға деген ынтасы мен қызығушылығы зор болуы керек" ,- деген. Ақиқатында, тек қана ынтасы мен жігері бойында тасыған, білімге деген құштарлығы мол болып, табандылық пен төзімділігі қатар жүрген адам ғана өз мақсатына жетеді. Ағылшын тілі мұғалімдері түрлі әдістерді қолдану арқылы осы баланың бойындағы білімге деген махаббат ұшқынын оята білуі қажет. Оқушылар материалды толық және тез меңгеру үшін көп көрнекі құралдарды қолдануы қажет. Себебі, балалар сөз арқылы, көзбен көріп, түрін түсін бақылау арқылы мәліметті тез меңгере алады. Әдіс-тәсілдерді қолданбастан бұрын біз оқушылардың жас ерекшелігі, психологиялық және тұлғалық ерекшеліктерін анықтау қажетпіз. Мұндағы жас ерекшелігі деп отырғанымыз - оқушының жасы. Оқушының жасы арқылы біз оған қолданатын әдістерді таңдай аламыз. Психологиялық және тұлғалық ерекшелік дегеніміз - баланың психологиялық жай-күйі. Сол жай-күйін танып білу үшін, оқушымен ашық түрде сұхбаттасу керек. ңгіме барысында оқушының жауап беруі арқылы біз діттеген мақсатымызға жете аламыз.
Жалпы ағылшын тілінде 4 дағды бар: тыңдалым, жазылым, айтылым, оқылым. Осы 4 дағдыны оқушылрға жетік меңгерту мұғалімдер үшін басты мақсат болып табылады. Осы тұста түрлі әдіс-тәсілдерді атап көрсетсек болады. Бұл әдістердің өзгешеліктері мен таныс болмай, оны таңдау қиынға соғады. Оқыту әдістеріне: логикалық ойлау, рольдік ойындар, сатылау, тізбектеу әдісі, проблемалық оқыту, анализдеу, пікір таластыру, шығармашылық қалыптасу әдісі, коммуникативтік, витагендік, тандем, іс-әрекеттік, интерактивтік әдістер, көру, есту және қашықтықтан оқыту әдістері жатады. Жалпы бұл әдістердің бәрі ХVIII-XX ғасыр аралығында зерттеліп, жетіліп қалыптасқан болатын. Айтылып өткен әдістерге сай, жалпы тілді меңгеру үшін грамматика мен сөздікті меңгеру қажеттігі туады. Ал грамматикалық сауаттылықты дамыту барысында, бір құрылымнан екінші құрылымға бағытталған қимыл арқылы жүреді. Сөйтіп, осы тәсілмен алдымен қандай грамматикалық құрылымды баяндауды ойластырады. Одан соң сол тақырыпқа сай арнайы сөздер, сөйлемдер, мәтіндер жиналақталады. Одан кейін сол сөздердің аудармасы қамтылып, алдымен шет тіліне, одан соң керісінше ана тіліне аудару арқылы пысықталады. Біріншіден, бұл әдіс логикалық ойлау деңгейі тым жоғары жетілген адамдарға өте ыңғайлы болып табылады. Бұл тәсіл 50-шы жылдардың орта тұсында лингвистердің заман талабына төтеп бере алмады. Бірақ, айта кететініміз, данышпандар мен білікті аудармашылар қазіргі кезеңге дейін осы әдіспен оқып үйренген-ді. Соның ықпалымен басқа да түрлі әдіс-тәсілдер дүниеге келді.
Өз кезегінде тиімді болған әдістердің бірі - "silent way" әдісі (үнсіздік әдісі) атауымен аталады. Бұл әдістің басты қағидасы - тіл үйренушіге кедергі келтірмеу, оқытушының көзқарасын араластырмау. Осы әдістеме бойынша оқытушы бастапқыда ештеңе айтпайды. Айтылым дағдысының кіші деңгейін оқыту барысында ол күрделі түрлі түсті таблицаларды қолданады. берілген кестедегі түстер арнайы бір әріптерді білдіреді. Мысалы, table сөзін айту үшін алдымен т, одан кейін эй дыбысының символы саналатын белгілер көрсетіледі. Осылайша логикалық қабілеттері терең адамдарға арналған осы әдіс оқушыға жақсы ықпал етеді.
Келесі тағы да бір қызықты тәсілдердің бірі Total-physical response (физикалық сезіну әдісі) деп аталады. Бұл әдістің негізгі ережесі: өткізіп алған нәрселеріңізді түсінудің қажеті жоқ. Осы теорияға сай оқушы алғашқы сатысында ештеңе айтпайды. Алдымен, жеткілікті деңдейде білім алуы керек. Алғашқы сабақтарда оқушы үнемі ағылшын сөздерін тыңдайды. Содан кейінгі оқу процесі - оқығанын қимылмен сезінетін кез. Физикалық қимылдарды білдіретін сөздерді меңгеру арқылы сөздік қор кеңейеді. Мысалы, тұр деген сөзді айтсақ, олар сол сөздің мәнін түсініп орындарынан тұрады. Бұл жерде оқу әрекетіне көз жүгіртсек, алдымен тыңдады, одан соң қозғалыста болды. Осылайша бірте-бірте сөйлеу дағдысына үйрене бастайды.
Ойға шому (sugesto pedia) деп аталатын керемет әдіске де бір тоқталған абзал. Бұл тәсіл негізінен 70-шы жылдары қолданысқа енген. Бұл әдіс ережесіне сай оқушы басқа адам кейіпіне енеді. өзіне өзге есім ойлап тауып, басқаша өмірбаян құрастырады. Осы арқылы балалардың ойлау қабілеті мен шығармашылық ойлау дағдыларын қалыптастырып дамыта аламыз.
Ендігі бір тоқталатын әдіс - аудиолингвистикалық әдіс(Audio-lingual method). Бұл әдіс 70-шы жылдар кезінде қолданысқа ие болды. Бұның басты ережесі: бірінші кезеңде оқушы фонограммадан немесе оқытушының айтқанын тыңдай отырып, соны қайталайды. Одан соң, оған бірнеше фразаны айтуға рұқсат етіледі. Дәл осы жыл ағымдарында пайда болған әдістің тағы бір түрі - коммуниктивтік әдіс. Бұл әдістің басты мақсаты бір-бірімен ағылшын тілінде қарым-қатынас жасауға үйрету. Бұл әдіс қазіргі таңда өзекті болып отыр. Қай салада болмасын белсенді қолданылып келеді. Жалпы алғанда әдіссіз оқыту процессін жүргізу мүмкін емес. Ал осы оқыту әдісі дегеніміз - дидактиканың ең басты құрамды бөлігі болып табылады.
Жалпы ағылшын тілін базалық деңгейде білу үшін 300 сөзді меңгеру қажет. Негізінен, басқа тілде әңгіме алмасып, тілдік қарым-қатынас жасау үшін сөздерді, сөз тіркестерін білген жөн. Ал ағылшын тілін енді меңгерушілерге яғни, "базалық сөздік қор" 400-500 сөз, ал "минималды сөздік қор", "мини деңгей" 800-1000 сөз, ал "орташа сөздік қар", "меди деңгей" 1500-2000 сөз меңгергені жөн. Үйренушіге оқу. жазу, сөйлеу дағдыларына арналған түрлі жаттығулар беру арқылы білгенін пысықтау керек. Білім тыңғылықты дайындық және қайтпас тәжірибе арқасында есте ұзағынан қалмақ.
Қазіргі таңда білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың түрлі әдіс-тәсілдері қалыптасқан-ды. Осы ағылшын тілін оқытудың негізгі үш сатысы бар. Олар: бастауыш мектеп, негізгі мектеп, жалпы орта мектеп . Алғашқы сатыда ағылшын тілін оқып-үйренуге деген қызығушылығын ояту оны қалыптастыру мақсатындапедогогикалық-дидиактикал ық әдістерді қолданады. Екінші сатыда оқушылардың тілдік қызметі тереңінен оқытылады. Мұндағы тілдік қызмет деп отырғанымыз сөйлеу, оқу және тыңдау дағдылары. Үшінші сатысында ағылшын тілін өзіндік қатысымдық күйінде қалыптастыру. Бұған түсініктеме беретін болсақ, өзіндік қатысым деп отырғанымыз ана тіліміз бен меңгеріліп отырған тілдің бір-бірімен байланысын анықтау, зерттеу. Осы үш сатыны, үш деңгейді тереңінен, толығырақ меңгерту мұғалімдердің басты мақсаты болып табылады.
Қазіргі заман жаңа формациядағы оқытумен жабдықталған мұғалімдер заманы. Бұлай деп отырғанымыз, қазіргі таңда түрлі жаңа технологиялар мен жаңа техникалық жабдықтар белең алып отыр. Компьютерлік жабдықтарды, соның ішінде мультимедиялық кабинеттер мүмкіндігін пайдалана отырып жоғары нәтижеге жетуге болады. Сонымен қатар, қазір түрлі кітаптардың электронды нұсқаларын жүктеп, қол жетімді түрде оқи аламыз. Барлық нәрсені үйде отырып жасай аламыз. Онлайн режимдег тапсырмаларды оқыта отырып, балаларды үйде болған уақытта да тапсырма беріп, білімін жетілдіруге болады. Тілге тиек етер болсақ, елімізді жаппай індет жайлағанда, осы онлайн режимдегі оқыту форматына көшкен едік. Міне, осы тұста да біз оқытуда технологияның берер әсері мен нәтижесін көрген едік.
Оқытудағы келесі бір әдіс - "А Ә Б В" әдісі. Сыныптағы әр оқушыға осы төрт әріппен қоса карточкалар таратылады. Төрт нұсқасы бар сұрақ қоямыз. Оқушылар дұрыс жауапқа сай келетін карточкаларын көрсетеді. Осылайша кезек-кезек сұрақтар қойылып, соған сай карточкалар көрсетіліп отырады.
"Айдаһар" әдісі оқыту әдістерінің ішіндегі нәтижесі бар әдістердің бірі болып саналады. Бұл әдіс оқушыларды сергітіп алу үшін ойнатылады. Оқушылар тізбектеліп бір-бірінің артынан ұстап тұрады. Одан соң бір оқушы "айдаһардың басы", бір оқушы "айдаһардың құйрығы" болады. Айдаһардың басы құйрығын ұстап алуы қажет. Күлкі мен шатыққа толы осы бір ойын балаларды бір сергітіп алады.
Келесі әдістердің бірі "айқын мақсат қоя отырып" . Бұл әдіс көбіне ортаңғы деігейде оқып жатқан оқушыларға өте тиімді әдіс болып табылады. Сабақ бастамастан бұрын мұғалім тақтаға сабақ мақсатын жазып қояды. Оқушылар сабақтың мақсатын оқып отырып, мұғаліммен сұрақ-жауап алмаса алады. Өз ойларын білдіріп, пікір алмасады. Мұғалім бұл жерде оқушылардың барлығының сабақ мақсатын толық түсінгенін тексеріп, бақылауы қажет. Мақсатты барынша оқушылармен бірге әзірлеген жөн. Себебі, оқушылардан ақыл-кеңес сұрап, бірге сабақты жоспарлауды ұсынсаңыз олар үшін үлкен дәреже, мәртебе болып көрінуі хақ.
Жалпы оқыту әдістемесінде ойын арқылы оқыту әдісі өте қызықты, әрі нәтижелі әдістің бірі. Мектеп жасындағы балалар ойынға құмар болғандықтан, ойын арқылы оқыту олар үшін қызықты болмақ. Сол ойын әдістеріне және олардың түрлеріне тоқтала кетсек. "Айна" ойыны қимыл қозғалысқа бағытталған қызықты ойындардың бірі. Бұл ойынның ережесі былай: оқушылар жұптасып, бір-біріне қарама-қарсы тұрады(немесе партада отырса да жарайды). Оқушылардың бірі қолдарымен немесе аяқтарымен, денесімен, бет-әлпетімен әртүрлі қимыл жасайды. Ал оған қарсы отырған оқушы сол қимылдарды айна секілді қайталап отырады. Оң жасаған қимылды сол қылып жасайды, керісінше, сол қимыл жасаса оң қып жасайды. Бір-екі минуттан кейін оқушылар рөлімен алмасады. Келесі ойын түрі "Айналмалы бекеттер" ойыны. Бұл ойынды ойнау үшін оқушыларды екі немесе үш топқа бөлу арқылы ойнатылады. Оқушылар топқа бөлінген соң, оларға арнайы тақырыптар беріледі. Сол тақырыпқа байланысты олар қағазға немесе тақтаға түсіндірме жазуға 8-10 минут беріледі. Уақыт аяқталған соң, топ басқа бекетке аусып, өткен топтың түсіндірме жұмысын жалғастырады. Бұл әдістің бір пайдалы тұсы оқушылар сынып пікірін біліп, олармен ой алмаса алады. Мұның өзі оқушылардың ойының жан-жақты дамып, ұшқыр ойлы болуына бағыттайды.
Келесі әдістің түрі "Айырмашылығы неде" әдісі. Бұл әдісің басты ережесі: оқушыларға екі түрлі мәтін немесе екі түрлі сурет кқрсету. Және осы екеуінің арасындағы айырмашылықты анықтайды. Олар суретті көре отырып, айырмашылығын ағылшын тілінде баяндауы қажет. Бұл әдісте көру, ойлау, сөйлеу дағдылары қамтылып тұр. Бұл әдісті жиі қолданса, оқытуда жоғары нәтижеге жетеіні анық. Дәл осы әдіс сияқты баланың ойлау қабілетін дамытатын тағы да бір әдіс түрі "Алфавит" әдісі. Бұл әдісте оқушылардың әр қайсысы алфавиттің әріптерін алып, сол әріпке қатысты өткен тақырыпты айтып шығады. Мысалы "M" әріпі болса оқушы "modal verb" тақырыбы бойынша түсінген мәліметін айтып шығады.
Келесі тағы да бір тиімді әдістердің бірі - "Алдын ала берілген атаулар" әдісі. Бұл әдістің сипаты мынадай: сабақ басталмастан бұрын мұғалім тақтаға бүгінгі сабаққа байланысты терминдер жазады. Одан соң балаларға сол сол термин сөздердің мәні мен мағынасын ашу тапсырылады. Оқушылар өз бетімен ізденіп, термин сөздің мағынасын ашуға тырысады. Оқушылардың ғылыми дағдылары іске қосылып, ізденімпаздыққа құштарлығы артады. Осы сынды тағы бір әдістің түрі - "Атаулар туралы үш сұрақ" әдісі. Бұл әдістің басты ережесі мынада: сабақ басында бүгінгі тақырыпқа сай үш термин жазылады. Және сол терминдерге қатысты сұрақтарға жеке немесе жұптық жұмыс арқылы жауап беруі қажет. Бұл тапсырма оқушылардың ойлау қабілетін іске қосып, одан әрі алғыр ойлауына әсер етеді. Бұл әдісті жиі қолдануға кеңес берер едім.
Қайда?
Қалай?
Қандай?
Аталған терминдерді бұған дейін қайда кездестірдіңіз?
Өз тәжірибеңізден бір-екі мысал келтіре аласыз ба?
Бүгінгі сабақта бұл терминдер қандай мақсатта қолданылады деп ойлайсыз?
Оқушылардың сабақты қаншалықты түсінгенін бақылауға арналған түрлі әдістер бар. Солардың бірі де бірегейі "Аяқталмаған сөйлем" әдісі. Мұғалім тақтаға арнайы екі плакат жапсырады. Ол плакаттарды "What I learned" және "What I want to Learn" деген екі сөз жазылады. Оқушыларға арнайы стикерлер таратылады. Оқушылар сабақтан не түсінгенін, нені үйренгенін толық жазады да, "What I learned" плакатына жапсырады. Одан соң тағы нені үйреніп, нені меңгергісі келетінін арнайы стикерге жазып, "What I want to Learn" плакатына жапсырады. Осылайша балалар өз бетімен жұмыстанып, сабақ тақырыбын түйіндейді. Дәл осы тәсіл сияқты қызмет атқаратын тағы да бір әдіс - "Бағдаршам" әдісі. Бұл әдіс психологиялық және эмоционалдық жай-күйге арналған. Оқушылар сабақтан алған әсерін немесе эмоциясын осы бағдаршам түстері арқылы көрсетеді. Мысалы, жасыл түсі - сабақтағы жаңа ойлар, сары түсі - бүгінгі сабаққа көңілім толды, және қызыл түсі - бүгінгі сабақ ішкі сезіміме әсер етті. Тағы бір басқаша қолданылуы бар. Ол сабақты қаншалықты түсінгендігі немесе мүлдем түсінбегені туралы. мысалы, жасыл түс - сабақты түсіндім, сары түсі - сабақты орташа түсіндім, қызыл түсі - сабақты мүлдем түсінбедім. Осылайша балалар осы түстерді көтере отырып, сабақты қаншалықты ұғынғандарын көрсетеді.
Осы сынды сабақ қорытындылауға арналған әдістің бірі - "Бас бармақ" әдісі. Балалар сабақтың соңында саусақтарын көрсету арқылы бағалайды. Мысалы, бас бармақ жоғары қараса - "мен түсіндім", ал бас бармақ көлденең қараса - "енді түсініп келемін", бас бармақ төмен қарап тұрса - "түсінбедім" болып сипатталады. Осы тәсіл арқылы мұғалім өзінің сабақ түсіндіру деңгейін, оқушылардың тақырыпты түсініп, игеру қабілетін тексереді.
Тағы бір сабақты қорытындылауға арналған әдістердің бірі - "Бес саусақ" әдісі. Бұл әдісті мұғалімдер көп қолданады. Өте тиімді және нәтижелі әдістің бірі. Бұл әдісте балалар параққа қолдың бейнесін салып, саусақтардың бойына сипаттамалар жазады. олар мынадай:
Баланы оқытуда әдістердің түрлері өте көп. Тек оны дұрыс таңдап, дұрыс қолданатын болсақ қана белгілі нәтижеге жете аламыз. Сабақ барысында балалардың өткен тақырыпты естен тыс қалдырмауы үшін қолданылатын әдістің бірі - "Блум түймедағы" әдісі. Бұл әдіс өз кезегінде нәтижелі және тиімді әдіс. Оқушылар тақырып бойынша бір-біріне сұрақтар қояды. Ол сұрақтар әр түрлі деңгейде болмақ. Мысалы, бірі жай сұрақ болса, бірі нақтылайтын сұрақ, бірі шығармашылық, бірі практикалық сұрақ, бағалайтын сұрақ және тағы басқа да түрлі сұрақтар қойылады. Оқушылар кезек-кезек сұрақтарға жауап беру арқылы өз деңгейлерін анықтайды. Бұл әдістің бір айта кетер жағы, балалар өз бетінше жұмыстанып, ойлау қабілетін іске қосады. Ойлау қабілеті арқылы тиімді, әртүрлі деңгейдегі сұрақтар ойлап табады.
Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту барысында тиімді әдістің бірі - "Борт журналы" әдісі. Бұл әдіс екі жақты қызмет атқарады. Бірі жаңа тақырыпты өз бетімен түсіну және сол бойынша ойын дамыту болса, екіншісі қиялын іске қосып шығармашылық жұмыс жасау. Бұл әдісте ең алдымен жаңа тақырыппен немесе мәтінмен танысып болған соң қолданылады. Балалар арнайы сұрақтарға жауап беруі қажет.
Жаңа тақырып бойынша мен не білемін?
Өткен тақырыптан қандай мәлімет туралы білдім?
Сабақ барысында жиі қолданылатын тағы бір әдістің түрі - "Венн диаграммасы". Бұл әдісті көбіне салыстыруға арналған тапсырмаларға қолданамыз. Бұл жерде айқасқа екі шеңбер болады. Айқасқан жерге сол екі тақырыптың ұқсастығын жазып, қалған бөлігіне сол тақырыпқа сай ерекшеліктерін тізбектеп жазып шығамыз.
Тағы да бір сабақ қорытындылауға арналған сонымен қатар грамматикалық қайталауға арналған әдістің бірі - "Think vain" әдісі. Бұл әдісте оқушыларға бір тақырып беріледі. Мысалы "nature" сөзі. Енді бірінші кезекте сол сөзге екі сын есім табады. Одан соң сол сөзге үш етістік табады. Төртінші кезекте осы сөзге қатысты төрт сөзден тұратын сөйлем құрау қажет. Одан соң осы сөзге екі синоним табу қажет.
Тақырыбы (title)
Nature
Сын ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz