Қазақ тілі сабақтарында деңгейлеп оқыту тапсырмаларын қолданудың ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1.
БАСТАУЫШ СЫНЫП ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ДЕҢГЕЙЛЕП ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

5
1.1
Деңгейлеп оқыту технологиясының қазіргі таңда алатын орны
5
1.2
Қазақ тілі сабақтарында деңгейлеп оқыту тапсырмаларын қолданудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

10
2.
БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ДЕҢГЕЙЛЕП ОҚЫТУ ТАПСЫРМАЛАРЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТӘЖІРИБЕСІ

13
2.1.
Қазақ тілі сабақтарында деңгейлеп оқыту тапсырмаларын қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

13
2.2
Бастауыш сыныптарда қазақ тілі сабақтарындағы деңгейлеп оқыту тапсырмалары бойынша жүргізілген жұмыстың нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

18

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
25

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
27

КІРІСПЕ

ХХ ғасырдың аяқ кезіндегі педагогикалық ой - тұжырымдардағы гуманизм идеялары,еркін білім беру, оқушының жеке тұлғалық күшін дамыту үшін мектептің алдында оқытудың және тәрбиелеудің жаңа технологияларын қолдана отырып, жеке тұлғаның дамуына мектеп ортасында қолайлы жағдай жасау қажеттілігі туындайды. Мектептің педагогикалық құрылымда негізгі құндылық - оқушы және оның жеке тұлғасы. Педагогика ғылымының докторы, Ж.Қараевтың деңгейлік оқыту жүйесі туралы іліміне сүйеніп, әр пән бойынша деңгейлік тапсырмалар дайындауға болады.
Қазіргі уақытта Қазақстанда бүкіл білім әлеміне ену мақсатында жаңа білім беру жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы мен оқу процесіне нақты өзгерістер енгізумен қатар жүреді. Елімізде болып жатқан түрлі бағыттардағы өзгерістер білім беру саласына жаңаша көзқараспен қарайды: мұғалімнің оқу-тәрбие процесін жаңа ұйымдастыруды, оқушылардың танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамытуды талап етеді.
Ғылым үнемі алға жылжып, өзін түзетеді. "Ғылым - бұл қадам", - дейді В.Гюго, - ғылым мен техниканың дамуы білім беру жүйесіне жаңа серпін береді. Біздің мемлекетіміздің білім беру жүйесінде жаңа бағыт, жаңа мазмұн жүріп жатыр. Өзін-өзі көрсететін тұлғаны қалыптастыруды оқыту технологиясы үлкен мәнге ие, онда білім механикалық емес, танымдық түрде дамиды .
Бүгінгі таңда білім беру үдерісінде қазақстандық ғалым-педагогтардың еңбектері кеңінен қолданылады: А.Жүнісбек, А. Таубаева, Ж. Қараев, М. Жанпейісова [ 2].
Деңгейлік оқытудың ерекшелігі - оқушылардың сабақ барысында бірнеше деңгейде жұмыс жасай алатындығында.
Ол баланың танымдық қабілеттеріне жауап беретін төрт деңгейлі тапсырмаларды дайындау кезінде адамның ашуға деген ұмтылысын тудыратын жаңа қабілеттерді ашуға болатындығын ескереді.
Деңгейлік тапсырмалар - қарапайымнан күрделіге кезең-кезеңмен орындалатын жұмыстар жүйесі. Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту қазақ тілі білімінің барлық салалары бойынша оқушылардың білімін тереңдету мақсатында қолданылады. Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс, біріншіден, оқушының жеке қабілеттерін ашуға, екіншіден, өзіне деген сенімділікті арттыруға, үшіншіден, пәнге деген қызығушылықты арттыруға, төртіншіден, сабақты тиімді, сапалы және қызықты өткізуге ықпал етеді. Сонымен қатар, қазақ тілі сабақтарында оқушылардың білімін жалпылаудың бір тәсілі - бұл оқу процесінде жаңа технологияларды ұтымды пайдалану.
Сондықтан біздің зерттеу жұмысымыздың маңыздылығы Ж.А. Каревтің оқушылардың деңгейлік оқыту технологиясындағы білім деңгейіне байланысты жұмысты ғылыми қалыптастыру қажеттілігіне баса назар аударуы болып табылады[2].
Сараланған тәсіл жеке, топтық және жұптық жұмыстардың үйлесімінен тұрады. Ол оқытудың барлық кезеңдерінде, сондай-ақ білім мен дағдыларды игерудің барлық кезеңдерінде қолайлы. Бұл сонымен қатар сараланған оқыту әдістемесінің маңызды ұстанымы болып табылады. Оқытуда дұрыс сараланған тәсілге қол жеткізу үшін сараланған тапсырмаларды дұрыс таңдау қажет.
Қазіргі уақытта оқу процесін тиімдірек етуге мүмкіндік беретін заманауи білім беру технологиялары жасалды. Білімнің беріктігі мәселесін деңгейлік саралау технологиясы арқылы шешуге болады.
Курстық жұмыстың мақсаты - бастауыш сыныпта қазақ тілінен деңгейлеп оқыту технологиясы арқылы оқушылардың білім сапасын арттыруға және оның тиімді жұмыс істеуі мен дамуының педагогикалық жағдайларын анықтауға бағытталған білім беру процесіне зерттеу және енгізу.
Жұмыстың міндеті:
деңгейлеп оқыту технологиясының қазіргі таңда алатын орнын анықтау;
қазақ тілі сабақтарында деңгейлеп оқыту тапсырмаларын қолданудың ерекшеліктерін қарастыру;
қазақ тілі сабақтарында деңгейлеп оқыту тапсырмаларын қолданудың тиімділігін зерттеу;
бастауыш сыныптарда қазақ тілі сабақтарындағы деңгейлеп оқыту тапсырмалары бойынша жүргізілген жұмыстың нәтижесін айқындау:
Зерттеу нысаны оқу процесінде деңгейлеп оқытуды қолдану нәтижесінде бастауыш сынып оқушыларының танымдық қабілеттерін дамыту процесін анықтады.
Зерттеу пәні - бастауыш сыныпта қазақ тілінен деңгейлеп оқыту тапсырмалары.
Курстық жұмыс кіріспеден, екі негізгі бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттерден тұрады.

БАСТАУЫШ СЫНЫП ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ДЕҢГЕЙЛЕП ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Деңгейлеп оқыту технологиясының қазіргі таңда алатын орны

Қазақстан Республикасын топтастырудың аса маңызды факторы болып табылатын мемлекеттік тілді меңгеру - Қазақстан Республикасының әрбір азаматының парызы.
Қазіргі уақытта біздің республикада білім беру кеңістігіне кіруге бағытталған жаңа білім беру жүйесі құрылуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты: білім беру парадигмасы өзгеруде, білім беру мазмұны жаңаруда , жаңа көзқарас, басқа менталитет пайда болады. [3].
Білім беру мазмұны жаңа үрдістермен, ақпаратты қабылдау қабілетінің дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайында білім беру бағдарламасын нақтылаумен байланысты.
Ақпараттың дәстүрлі әдістері: ауызша және жазбаша, телефон және радио байланысы-заманауи компьютерлік құралдармен алмастырылады.
Баланың жеке басын тәрбиелеуде оның жан дүниесін рухани байытуға, оның тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінеді.
Өскелең ұрпақты жан-жақты тәрбиелеу - әрбір мұғалімнің басты міндеті. Бастауыш мектептің алдында тұрған негізгі мәселе - оқушыларды дамыта оқыту, яғни оқушылардың оқу іс-әрекетін қалыптастыру, олардың оқуға деген ынтасын, қызығушылығын ояту.
ХХІ ғасырдың табалдырығында тұрған азамат дамуының жаңа кезеңі - білім беру прогрестің маңызды факторларының бірі болып саналатын кезең [4].
Қазақстан Республикасында орта білім беруді дамыту тұжырымдамасындағы заманауи мектептер:
- тәжірибелік қызметте жинақталған барлық игіліктерді сақтау;
- қоғамның зияткерлік қуатын жетілдіру;
- елдің материалдық - қаржылық әл-ауқатын одан әрі дамыту;
- орта білім беру жүйесін одан әрі дамыту басқа да міндеттерді көздейді.
Педагогтердің қоғам талаптарына сәйкес тәрбие мен білім беру мұғалімдердің инновациялық қызметінің ғылыми - педагогикалық негіздерін игеруі маңызды мәселелердің бірі болып табылады.
Оқытудың жаңа заманауи технологияларын игеру және оларды оқушылардың психологиялық жас ерекшеліктеріне сәйкес сабақ процесіне баулу үлкен қызығушылықты қажет етеді. Әрине, егер әр сабақ мазмұнды түрде жоспарланып, жаңа технологиялар бойынша оқытылса, онда бұл оқушыларға терең және мұқият білім алуға мүмкіндік береді. Сондықтан жаңа технологиялар қазіргі ұрпақты тәрбиелеуде ерекше орын алады. Жаңа технологияларды игеру мұғалімнің зияткерлік, рухани, азаматтық және басқа да қасиеттерінің қалыптасуына жағымды әсер етеді, өзін-өзі дамытуға ықпал етеді.
Деңгейлік тапсырмаларды өткізудегі негізгі мақсат - баланың қабілеттерін ашу, оның шығармашылық әлеуетін арттыру, ізденіс, пәнге деген қызығушылығын арттыру.
Бүгінгі таңда Д.Б. Эльконин мен В. В. Давыдовтың дамытушылық оқыту технологиялары, Ш. А. Амоношвилидің ізгілікті тұлға теориясы, тірек белгілері бар В. А. Шаталовтың оқу материалының тірек конспектілері (схемалары)негізінде қарқынды оқыту технологиясы, П. И. Третьяков, К. Вазина , М. М. Жанпейісова модульдік оқыту технологиясы , В. М. Монах, В. П. Беспалько технологиялары және басқа да көптеген технологиялар кеңінен танымал. Сондай-ақ, Лысенкованың "перспективті дамытушылық оқыту технологиясы", Гузик Н.П. "сынып ішіндегі деңгейлік оқыту технологиясы", Фирсова В.В. "міндетті нәтижелер негізінде саралап оқыту технологиясы", Пикан Н. Н. "саралап оқыту технологиясы", Дьяченко В. В. "жобалық оқыту технологиясы", Жанпеисова М. "модульдік оқыту технологиясы", Монахов В. М. "модульдік оқыту технологиясы", оқытудың жаңа технологиялық нысандары зерттелді.
Ал, В. П. Беспалько деңгейлеп оқыту технологиясын:
"міндетті", "оқушы".
алгоритмдік .
эвристикалық .
шығармашылық, - деп төртке бөлінеді.
Ж. А. Караев технологиясында төрт деңгейлі тапсырмалар кездеседі. Онда:
өткенді қайталау, жаңа тақырыпты пысықтау, ережелерді жаттау.
ойлауды жетілдіру.
танымдық ізденіс.
қиялдың түсінігі, практикада қолданылуы[2,67].
Деңгейлік оқыту технологиясының төрт деңгейлі тапсырмалары барлық оқушылардың толық орындауын талап етеді, әрбір деңгей ұпайлармен анықталады, рейтинг жүйеленеді, мониторинг бойынша баға қойылады. Деңгейлік оқыту технологиясы әр оқушының қабілеттері мен мүмкіндіктеріне байланысты оқытуды қарастырады. Яғни, мықты оқушылар өздерінің қабілеттері мен икемділіктерін күшейтеді. Әлсіздері, өзіне деген сыни көзқарасқа үйреніп, сенімсіздіктен арылып, белсендіріледі. Күшті топтарда оқуға деген ықылас артып, білім деңгейлері бар топтарда оқу жеңілдейді.[7]
Мектепке жаңадан келген бала даралықтың қасиеттерін біліп, бір ортаға бейімделу кезеңін бастайды. Бұл жолдағы қиындықтар, яғни баланың құрдастарымен қарым - қатынасы, өзін-өзі тану, қарым-қатынас, сөйлеу ерекшелігі, түсіну деңгейлері - мұның бәрі баланың психикасына айтарлықтай әсер етеді. Мұғалімге оқушылардың психикалық ерекшеліктері туралы алғашқы мәліметтер қажет, олар оқушының жағдайын бақылап, жаңа ортаға ене алады. Бұл мәліметтер баланың мектепке психологиялық дайындығын анықтау кезінде алынған. Психологиялық дайындықты арнайы маман - психолог анықтауы керек. Сондықтан бастауыш сынып оқушыларының психикалық дайындығының диогностикасын анықтаудың жалпы теориялық және практикалық тиімділігін ғылыми негіздеу қажет [8].
Қазақ тілін оқыту мен үйрену - көп ізденісті, жаңа технологияларды қажет етеді. Қазақ тілін оқытудағы негізгі мәселе - сабақта әр оқушыға қолайлы жағдай жасау, оқу процесін жүйелі жүргізу. Соңғы уақытта модульдік технология негізінде деңгейлік тапсырмалар көмегімен әр оқушының қабілет деңгейін анықтай отырып, топтық әдіспен жұмыс істеуге болады. Деңгейлік оқыту технологиясы деңгейлік тапсырмалар арқылы іске асырылады. Деңгейлік тапсырмалар оқушының шығармашылық қабілеттерін дамытады, іздеуге әкеледі, пәнге деген қызығушылықты арттырады.
Табысқа жету үшін, ең алдымен, оқушылардың білім деңгейін, уәждемесін, ақыл-ой, еңбек дағдыларын, олардың өз жұмысы үшін жауапкершілігін ескеру қажет. Олар деңгейлік тапсырмаларды қаншалықты дәрежеде орындай алады, бағалау білімге байланысты қойылады. Бұл әдістің негізгі қағидасы - қарапайымнан күрделіге ауысу және игеру. Деңгейлік тапсырмаларды қолдану - белгілі бір тақырыпты пысықтау кезінде немесе тест жұмыстарын жүргізу және қайталау кезінде өте ұтымды. Бұл әдістің тағы бір ұтымды жағы - оқушы не білмейтінін нақты біледі, содан кейін ол өзі ізденіп, үйренеді. Яғни, оқу процесін технологияландыру - бұл білім беру бағыттарына сәйкес оқу процесін құру.
Педагогикалық технологияның ерекшелігі - оқу процесін құру және оны жүзеге асыру, бұл мақсатқа жету мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Зерттелетін пәннің мазмұны мұғалім мен оқушының өзара байланысты қызметі. Педагогикалық технологияның құрылымын түсінудің кілті оқушының ішкі даму процесі негізінде анықталған нақты мақсат бола алады.
Қазақстанда Ж.А.Қараев, Ш. Т. Таубаева, К. К. Қабдықаиров, С. Н. Лактионова, М. М. Жанпейісова және басқа ғалымдар әзірлеген оқытудың жаңа технологиялары белсенді қолданылады.
Ал соңғы жылдары модульдік оқыту технологиясын және В.М. Монах, Дьяченко ұсынған оқытуға ұжымдық көзқарас, сондай-ақ оқыту мен демократияландыру мен ізгілендіруді дербестендіру және саралау қағидаттарына негізделген оқытудың жаңа педагогикалық компьютерлік технологиясы елдің көптеген мектептерінде қолданыла бастады [9].
Қазіргі уақытта педагогикалық ғылымның ерекшеліктерінің бірі -баланың жеке дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын құруға деген ұмтылысы.
Оқытудың тиімділігін арттыру мақсатында жаңа білім беру парадигмасына сүйене отырып, оқытудың неғұрлым тиімді технологияларын таңдап, оқу - тәрбие процесіне озық технологияларды белсенді енгізу қажет.
Педагогика ғылымдарының докторы Ж.Караевтың деңгейлік оқыту жүйесі туралы іліміне сүйене отырып, әр пән бойынша деңгейлік тапсырмалар дайындауға болады. Ғылыми ізденіс процесінде педагогика саласындағы деңгейлік оқыту жүйесі оқушылардың ғылым негіздерін игеруінің негізгі тиімді тәсілі болып табылады. Деңгейлік оқытудың ерекшелігі - оқушылар сабақ барысында бірнеше деңгейде жұмыс істей алады. Сонымен қатар, заманауи жаңа технологияларды оқыту процесінде компьютерлер мен оларды басқару алгоритмдері біздің қоғамның маңызды бөлігіне айналды. Бүгінгі таңда жаңа электронды оқулықтар оқытудың жаңа әдістерін, оқытудың жаңа әдістерін, жаңа мазмұнды қажет етеді деп айтуға болады. [11].
Оқытудың жаңа технологияларының бірі деңгейлік тапсырмалардың көмегімен жалпы білім беретін мектептердегі әрбір пәнді зерделеу болып табылады. Оқушыларды деңгейлерге бөлуге үйретуге бола ма, қандай тиімді жолдар бар, деңгейлерге бөлуде оқытудың ерекшелігі қандай және жеке тұлғаны тәрбиелеуде қандай көмек бар?- психологиялық тұрғыдан танымал, сұранысты ескеруді талап етеді. Сондықтан тиімді дәрежеге жету үшін оқушының білімі мен деңгейіне байланысты жұмысты ғылыми тұрғыдан ұйымдастыру қажет.
Қазіргі негізгі білім - бұл жеткілікті білімнің төменгі шегі. Баланы оқыту процесінде мұғалім оқушыға өлең жаттатады, ережелерді үйретеді, жаттығулар жасайды және әртүрлі жұмыстар жүргізеді.
Оқушыларға берілген тапсырмалар оқушылардың ойлауына әсер етеді, тапсырманы орындау үшін баланың өзі жауап іздейді, оны шешкен кезде ақылы дамиды және ойлауға жан-жақты әсер етеді. Бірінші деңгейдегі тапсырмалар есте сақтауға лайық, алдыңғы сабақта жаңадан игерілген тақырыпты қайталауға және пысықтауға мүмкіндік береді, екінші деңгейдегі тапсырмалар - материалды реттеу мен жүйелеуге арналған тапсырмалар, үшінші деңгей - қорытынды жұмыстарды шығарудың танымдық - іздеу нысандары.
Деңгейлік тапсырмалар ауқымы өте кең. Оқулықтағы жаттығулар -қайталау, пысықтау, өткен ережелер бойынша жұмысты бекіту үшін тілдік, грамматикалық жұмыстар, деңгейлік тапсырмаларға мәтіндер, кроссвордтар, қызықты грамматика, тест сұрақтары, іскерлік ойындар мен тренингтер жүйесі кіреді. Олар оқу деңгейіне сәйкес оқушыларды сараланған оқыту үшін ыңғайлы, оқушылардың жас және білім беру ерекшеліктеріне сәйкес жасалады және оқулықты қосымша пайдалануға беріледі.
Оқушыларды деңгейге бөліп оқыту үшін сабақтар жаңа жолмен жоспарланған. Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар берумен әр түрлі жұмыстар жүргізіледі. Оқушының алған білімін жүзеге асыратыны тексеріледі. Жұмысты өз бетінше орындау үрдісі бақылауға алынады. Қорытындыда деңгейлік тапсырмалармен жұмыстың тиімділігі белгіленеді.
Бірінші деңгей мемлекеттік стандарт талаптарына сәйкес бағдарлама мөлшерінен аспайтын оқушының жас ерекшеліктерін ескере отырып тапсырмаларды орындауды қамтиды. Сынып бағдарламасына байланысты лексикалық тақырыптар мен грамматикалық тапсырмаларды, тіл ережелерін, жазбаша жұмыстарды орындайды. Тыңдауды, түсінуді, оқуды, аударуды және жазуды біледі. Басқалардың не айтқанын түсінеді, естіген сұрақтарына жауап береді. Қайта естігенін айтады. Жеңіл ережелерді есте сақтайды. Грамматикалық, лексикалық тапсырмаларды орындайды.
Екінші деңгейдегі тапсырмалар түрленеді және күрделенеді, сынып бағдарламасына сәйкес лингвистиканың барлық бағдарламасымен жұмыс істейді. Оқушы өз бетінше қызмет көрсетеді. Оқушының сөйлеу, хабарламаны түсіну, қабылдау, жазбаша жұмыстарды орындау көрсеткіштері міндетті емес. Бірінші деңгейден басталған сөйлеудің үшінші деңгейі шығармашылыққа, жеке белсенділікке, өз ісін талдай білуге, білімді жаңа жағдайда қолдана білуге деген айқын мотивтері бар оқушылардың логикалық ойлауының жоғары деңгейімен сипатталады. Хабарлама, иллюстрация, бейнелеу тапсырмаларын орындайды. Әр түрлі нұсқалардағы жағдайға байланысты диолог жасайды. Мәтін бойынша сұрақ қояды. Талдау, жалпылау, салыстыру жүргізеді.
Төртінші деңгей дарынды, ізденгіш, талапшыл балаларға арналған. Мұғалім оқушыларға тек тақырып береді, оқушыға мақсат қояды, әдістерді іздейді, нәтижеге жетеді. Жазбаша жұмыстарды орындайды.
Оқыту практикасында деңгейлік оқыту технологиясын енгізудің негізгі себебі оқу ақпараты көлемінің ұлғаюы, оқушыларға келетін "салмақтың" артуы болып табылады.
Деңгейлік оқыту - оқылатын ақпаратты азайту есебінен емес, оқушыларға қойылатын талаптардың алуан түрлілігі есебінен жүзеге асырылады
Деңгейлік оқыту технологиясының мақсаты - әрбір оқушының өзінің даму деңгейінің оқу материалын меңгеруін қамтамасыз ету [15].

Қазақ тілі сабақтарында деңгейлеп оқыту тапсырмаларын қолданудың ерекшеліктері

Көптеген маман мұғалімдердің анықтамасы бойынша деңгейлік тапсырмаларға келесі талаптар қойылатындығы анықталды. Бірінші деңгейдегі тапсырмалар есте сақтауға лайық болуы керек, екінші деңгейдегі тапсырмалар жаңа тақырыпты қайталауға және пысықтауға мүмкіндік беруі керек, үшінші деңгейдегі тапсырмалар өмірмен байланысты болуы керек, төртінші деңгейдегі тапсырмалар баланың шығармашылық қабілеттерін оятуы керек. Яғни, бала берілген тақырып бойынша ізденуі керек. Деңгейлік тапсырманы дұрыс орындау үшін оқушы осы деңгейге сәйкес өз ұпайларын алады.
Деңгейлеп оқыту технологиясының ерекшелігі :
деңгейлік оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша қолдана отырып білім алуға мүмкіндік береді.
деңгейлік оқыту әр түрлі санаттағы балаларға бірдей көңіл бөлуге және олармен сараланған түрде жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
деңгейлік-сараланған оқыту құрылымында білімді меңгерудің үш негізгі деңгейі қарастырылады: ең төменгі деңгей, бағдарламалық, күрделенген деңгей.
Базалық деңгей-мемлекеттік елдер бойынша айқындалған ең төменгі шек. Сондықтан оны әр оқушы игеруі керек. Бұл деңгей оқушыға өзінің мүдделері мен қабілеттерін ескере отырып , өз күштерін дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді.
Оқушының жеке тәжірибесіне негізделген оқыту технологиясы тиімді және нәтижелі болуы керек :
тұлғаның ерекшеліктері;
психикалық даму ерекшеліктеріне (есте сақтау, қабілет, ойлау, қабылдау, көңіл бөлу, эмоцияларыңызды басқара білу ерекшеліктеріне );
пән бойынша білімді меңгеру деңгейіне оқушының білімімен әрекет ету тәсіліне назар аудару керек [11].

1-кесте. Деңгейлеп оқыту барысында оқушы мен мұғалім іс әрекетінің жүйесі.

Кезеңдер
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Дайындық кезең
Оқушыларды оқу материалын базалық, бағдарламалық күрделенген деңгейлер бойынша игеруін анықтау.

Диагностикалық кезең.
Білімді меңгеру деңгейін анықтайтын тапсырмаларды дайындау. Оқушылардың білімді меңгеру деңгейін диагностикалау. Оқушылардан сауалнама алу. Сынып жетекшілерімен оқушылар және олардың ата-аналарымен әңгімелесу.
Диагностика нәтижелері мен өз қызығушылықтары негізінде пәнді оқу деңгейі таңдалады. Оқушы өзіндік таңдау жасайды.
Оқушыларды топтарға бөлу кезеңі
Оқушыларды топқа бөлуді ұйымдастыру: әр топ үшін оқу мазмұнын анықтау Әр деңгейде оқытуға қойылатын нақты талаптарды дайындау Дайындалған талаптарды оқушыларға ұсыну.
Белгілі топты оқушының таңдауы. Топтардағы оқыту талаптарының жобасын талқылауға қатысу.
Деңгейлеп оқыту жүзеге асырылу кезеңі.
Оқушылардың топтардағы жұмысын ұйымдастыру.
Таңдалған топта өзінің оқу іс-әрекетін ұйымдастыру.
Деңгейлеп оқыту жағдайына білімді меңгеру нәтижелерін бағалау кезеңі.
Атқарылған жұмыстар нәтижесі бойынша оқушыларды бағалау.
Жеткен нәтижелер бойынша өзара бағалауды және өзін-өзі бағалауды жүзеге асыру.

Бастапқы ғылыми идеялар :
- деңгейлік оқыту әрбір оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып білім алуға мүмкіндік береді.
- деңгейлік оқыту әр түрлі санаттағы балаларға бірдей көңіл бөлуге және олармен сараланған түрде жұмыс істеуге мүмкіндік береді .
-деңгейлік-саралап жұмыс істеуге мүмкіндік береді деңгейлік оқыту құрылымында білімді игерудің үш негізгі деңгейі қарастырылады: бағдарламалық және күрделі минималды деңгей. Базалық деңгей-мемлекеттік стандарт бойынша айқындалған ең төменгі шек.
Сондықтан оны әр оқушы игеруі керек . Бұл деңгей оқушыға өзінің мүдделері мен қабілеттерін ескере отырып, уақыты мен күшін дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді.
- оқушының жеке тәжірибесіне негізделген деңгейлік оқыту технологиясы тиімді және нәтижелі болуы керек:
- тұлғаның ерекшеліктері;
- психикалық даму ерекшеліктеріне (есте сақтау ерекшелігіне, ойлау, қабылдау, көңіл бөлу ерекшелігіне, өз эмоцияларын басқара білуге);
- пән бойынша білімді меңгеру деңгейі (оқушының білімі мен іс-әрекет тәсіліне назар аудару қажет ).
Әр тақырып бойынша сабақтар кезектесетін бес типтен тұрады.
Біріншісі-тақырыпты жалпы талдау сабақтары (оларды дәрістер деп атайды).
Екіншісі - аралас семинарларда оқушылардың өзіндік жұмысы процесінде оқу материалын терең талдау.
Үшіншісі-материалды пәнаралық жалпылау бойынша сабақтар.
Төртінші-материалды жалпылау және білімді жүйелеу сабақтары (тақырыптық тесттер деп аталады).
Бесінші - сабақ практикум. Балалардың дамуының бірыңғай деңгейінің болмауына, жеке қабілеттеріндегі айырмашылықтарға және сыныпта басқа себептерге байланысты оқу озаттарымен үлгере алмайтындығы белгілі.
Сондықтан мұғалім сабақтың барлық кезеңдерінде деңгейлік сараланған оқытуды ұйымдастырады: жаңа материалды беру, бекіту, қайталау, білім мен дағдыларды бағалау [16].
Білім беру ұйымдарында қайта құрумен оқытудың жаңа мазмұны мұғалімдер қауымдастығынан пәндерді оқытудың жаңа технологиясын жаңа дағдылармен енгізу міндеттерін шешуді талап етеді.
Кеңестік педагогика мен дидактиканың алдыңғы қатарлы шеберлері В.Шаталов , В. Шейман, Е. Ильин эксперименттерінің мақсаты оқушының оқу танымдық іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыру арқылы түпкілікті нәтижелерге қол жеткізу, яғни оқушының бағдарламалық талаптар (міндетті және ықтимал) деңгейінде жан-жақты терең білімді саналы түрде тәрбиелеу болды. ХХ ғасырдың соңында жаңа технологиялық зерттеулер оқу процесінде жаңартылған әдістемелік жүйені жүзеге асыру үшін оны технологияландыру қажеттілігін дәлелдейді[17].
Педагогикалық технология келесі төрт негізгі шартты қанағаттандыруы керек (в.Беспалько).
- педагогикалық технология оқытудағы педагогикалық таңқаларлықты жоюы керек.
- оқушының танымдық іс-әрекетінің құрылымы мен мазмұнын анықтайтын оқыту білім беру процесінің жетістігіне негізделуі керек.
- оқытудың мақсатын дәл анықтау, оны игерудің сапасын дәл тексеру қажет.
- іс жүзінде оқу-тәрбие процесінің толықтығын қамтамасыз етуі тиіс.

БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ДЕҢГЕЙЛЕП ОҚЫТУ ТАПСЫРМАЛАРЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТӘЖІРИБЕСІ

Қазақ тілі сабақтарында деңгейлеп оқыту тапсырмаларын қолданудың тиімділігі

Қазіргі заманғы талаптар бойынша оқытудың басты мақсаты Өзін-өзі тәрбиелеуге және өзін-өзі дамытуға қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып табылатындығына байланысты біздің бастауыш сыныптар бірлестігі өз сабақтарында деңгейлік оқыту технологиясын Ж.А. Караев кеңінен қолданады. Барлық мұғалімдер деңгейлік оқыту төрт бөлімнен тұратынын біледі .
оқу деңгейі. Бұл міндетті деңгей, өйткені барлық студенттер тапсырманы толық орындауы керек.
алгоритмдік деңгей. Бұл деңгейде ол өткен материалды талдайды және оны алдыңғы тапсырмаларға ұқсас орындайды. Бірақ оларды орындау үшін алынған білімді түрлендіру және пайдалану қажет[23].
эвристикалық деңгей. Өздік жұмысты қалыптастыру мақсатында студенттер жаңа тақырып бойынша қарапайым білімдерін жетілдіреді және тереңдетеді. Жаңа білімді меңгереді және өзі үшін жаңа білім ашады. Талдау және синтездеу, салыстыру арқылы анықтау, жалпылау. Бұл деңгейде ребус, кроссворд, анаграмма жасау, зертханалық жұмыс, эвристикалық сұрақтар жасау қажет.
шығармашылық деңгей. Бұл деңгейде берілген тақырып бойынша реферат, баяндама, эссе, өлең, жұмбақ, қате түсінік құра білу керек .Біз сіздерге осы технологияны қазақ тілінде қалай қолданатынымыз туралы өз пікіріңізбен бөлісуді ұсынамыз.
Бастауыш мектепте қазақ тілі сабақтарында деңгейлік оқыту әдістемесін қолданудың маңызы зор. Бұл өткен тақырыпты тереңірек игеруге және оқушының материалды неғұрлым толық бекітуіне ықпал етеді, өйткені баланың даму процесінде танымдық белсенділігі артады. Мектеп жасына дейінгі балалар заттарды түсі, формасы бойынша ажырата бастайды, олардың құрылымын, пайдалану тәсілдерін білгісі келеді. Балалар өте байсалды, барлық нәрсеге қарайды, кейде терең ойға батады.
Сонымен, біз баланың жан-жақты дамуындағы іс-әрекеттің рөлі зор екеніне көз жеткіздік. Егер әр мұғалім, бұл әрекеттерді оқу процесінде жүзеге асыруды және мектеп жасындағы балалар үшін әр түрлі іс-әрекеттерді ескеруді мақсат етсе, онда мұғалімнің жұмысы жемісті болады.
Мектепте оқыған пәндердің барлығы дерлік тілде түсіндіріледі. Нәтижесінде қазақ тілін теориялық білім арқылы оқушылардың ойлау, дүниетаным, жазу, сызу, тілін дамыту жүзеге асырылады.
Тіл білімі салаларының ішінде морфология оқушының тілдік қабілеттерін арттыруда ерекше рөл атқарады. Себебі морфологияны дұрыс білмейтін оқушы дұрыс сөйлеу, қатесіз, сауатты жазу дағдыларын толық қалыптастырмайды.
Бастауыш мектепте морфологияны оқыған кезде оқушыларға сөз және оның құрамы, тамыры мен бағыныңқы бөліктері, бағыныңқы түрлері, сөз таптарының ерекшеліктері, күрделі сөздер, олардың түрлері туралы түсінік беріледі. Демек, оқушы морфологиялық ұғымдардың осы қасиеттерін біліп, олардың мәнін түсініп, ойын дәл, жүйелі, нақты жеткізуді, сауатты жазуды үйренеді. Бұл ретте мектепте қазақ тілі сабақтарында морфологияны оқытуда кемшіліктер жоқ. Себебі мұғалімдер оқулықтағы дайын ережені жаттаумен, жаттығулар жасаумен, мысалдар келтірумен шектелмейді[14].
Қазіргі уақытта оқытудың мазмұны, жаңа буын оқулықтары негізінде әзірленген бағдарламалар бастауыш мектеп мұғалімдерінің жаңа жұмысын, оқушылардың белсенділігі мен қызығушылығын арттыруды талап етеді.
Сондықтан әрбір сабақта бұрыннан белгілі мәліметтерді қайталай бермей, оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін іздестіру керек. Сабақта айтылған материалдардың барлығы оқушының есінде түгел қалмаса да, оның ішінен ең негізгісін қалдыру үшін тер төгу - міндетіміз.
Мысалы, 3-сыныптағы сөз таптарын қайталау сабағында шығармашылық деңгейдегі тапсырмаларды қолдануға болады.
Оқушылар 4 топқа бөлінеді, зат есімдерге, сын есімдерге, сан есімдерге, етістік сөздерге мысалдар келтіреді, өткенді еске түсіреді. Оқушылар ойлап тапқан мысалдармен ережені бір-біріне түзетеді.
Морфологиялық ұғымдарды оқытуда оқушылардың меңгерген білімі тиянақты болу үшін грамматикалық ойындарды жиі пайдаланса, баланың оқуға қызығушылығы арта түседі. Мысалы, Қызықты грамматика кітапшасын пайдалана отырып, сыныпты үш топқа бөліп, үш түрлі (Сұңқар, Тұлпар, Жауқазын сияқты) ат қойып өтілген материалдарды қайталау үшін оқушыларды өзара жарыстырып, тапсырма беру жақсы нәтижелі болады[15]. Сабақ үстінде сын есім мен сан есімнің , зат есімнің алдында тұратыны, етістіктің сөйлемнің соңында келетін сияқты тілдің заңдылықтарын оқушылардың сөйлеу барысында дұрыс қолданылуын қадағалап отыру керек. Сонда балалар тіл мәдениетінің нормаларын сақтауға да жаттығады.
Мысалы, 3- сыныпта өтілген Жұрнақ пен жалғау тақырыбында , білімді бекіту сабағында мынадай деңгейлік тапсырмалар берілді.
3 - сынып бойынша .
1- деңгей тапсырмасы мынадай болды:
Жұмбақты көшіріп , қосымшалы сөздердің астын сыздырту.
Әрі шешен , әрі әнші , әрі күйші.
Әр үйде бар, тапқышым , кәне ,тапшы.
2 - деңгей . Мақалды жатқа жаздыру , қарамен жазылған сөздердегі жұрнақ пен жалғауды тиіс белгілермен белгілету.
1. Өнерлінің өрісі кең.
2. Білімдіге дүние жарық .
Білімсіздің күні кәріп .
3 - деңгей. Сөздердегі -шы, - ші, - лы , - лі, -ды, - ді жұрнақтарын жалғап жазып , 2-3 сөйлем құрастыру , түбір мен қосымшаны ажыратқызу.
Білім - білімді
Ән - әнші Ақыл - ақылшы
өнер - өнерлі Жұмыс - жұмысшы Қар - қарлы
Үлгі : Менің әнші болғым келеді.
4 - деңгей. Менің досым тақырыбына шағын әңгіме жаздырып , қосымшалы сөздердің астын сыздырту.
3-сынып бойынша. Түбір мен қосымшаның жазылуы тақырыбына мынандай деңгейлік тапсырма берілді.
1 - деңгей. Көп нүктенің орнына - лар , - лер, -тар , - тер - дар , - дер жалғауының тиістісін қойып , сөздерді көшіріп жаз.
Балалар , өрмекшілер , достар , көбелектер , қыздар , гүлдер.
2 - деңгей. Қосымшалы сөздердің түбірін, жұрнағын, жалғауын ажыратқызу.
Қосымшалы сөздер
Түбір
Жұрнақ
Жалғау
Оқушылар
оқу
шы
лар
Әншілер
ән
ші
лер
Ғарышкерге
ғарыш
кер
ге
Асханада
ас
хана
да
3 - деңгей . Көп нүктенің орнына негізгі түбірді тауып жаздырту . Осы сөздерді қатыстырып 3-4 құрап жаздырту.
Қақ - қағу , қағады , қағып.
жағу , жағып ,жағады.
шабу , шауып шабады.
- шөгу , шөгіп , шөгеді.
Үлгі : Асан атасына шөп шабуға көмектесті.
4 - деңгей. Қыс тақырыбына бір шумақ өлең құрастыру немесе әңгіме жаздырту .
Әрбір тапсырманы кезеңдерге бөліп қарастырдық.
1-кезең. Ұйымдастырушы және үй тапсырмасын тексеру кезең.
Жаңа тақырыпты оқушыларға меңгеруге қажетті және оған негіз болатындай өткен тақырыптар бойынша еске түсіруге арналған төмендегі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.