Дәстүрлі діннің белгілері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті

Дінтану кафедрасы

Джармухамбетова Жулдыз Хожакуловна

ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ДІНИ АҒЫМДАРДЫҢ ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНА ӘСЕРІ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

6В02202 - «Дінтану»

Алматы - 2022

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті

Дінтану кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

Дінтану кафедрасының

меңгерушісі,

PhD А. Қ. Дүйсенбаева

«__» 2021 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Дәстүрлі емес діни ағымдардың қазіргі қазақ қоғамына әсері»

6В02202 - «Дінтану» мамандығы бойынша

Норма бақылаушы, п. ғ. к,

қауымдастырылған професор м. а.

С. Н. Исабаева

«__» 2022 ж.

Ғылыми жетекші,

PhD, қауымд. проф. Ержан Қ. С.

«__» 2022 ж.

Орындаған:Джармухамбетова Жұлдыз Хожакуловна

Алматы - 2022

Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті

Дінтану кафедрасы

6В02202 - «Дінтану» «БЕКІТЕМІН»

Кафедра меңгерушісі

PhD А. Қ. Дүйсенбаева

«___»2022ж.

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫНА ТАПСЫРМА

Студент Джарммухамбетова Жулдыз Хожакуловна

1. Жұмыстың тақырыбы « Дәстүрлі емес діни ағымдардың қазіргі қазақ қоғамына әсері »

«__»2022_ ж. № университет ректорының бұйрығымен бекітілді

2. Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі

3. Жұмысқа пайдаланылған негізгі мәліметтер

а) диплом жұмысы бойынша жоспар-тапсырма;

б) диплом алдындағы тәжірибені өту барысында жиналған материалдар;

в) тақырып бойынша әдебиет.

4. Диплом жұмысында зерттеуге жататын сұрақтар тізімі немесе дипломдық жұмыстың қысқаша мазмұны

а) Ислам дініндегі сенім

б) Христиан дініндегі сенім

в) Ислам және христиан дініндегі «Құдай» түсінігі

г) Ислам және христиан дініндегі құлшылық мәселелері

5. Ұсынылатын негізгі әдебиет:

1. Құран Кəрім қазақша мағына жəне түсінігі. Аударған Халифа Алтай. - 1991. - 604 б.

2. Topaloğlu. B. - İslam Kelamcılarına ve Filozoflara Göre Allah'ın Varlığı - Diyanet işleri başkanlığı - 2012 - 208 sayfa.

3. https://islamansiklopedisi. org. tr/

4. Сейітбеков С. - Мәзхабтар тарихы, - Алматы; «Көкжиек» баспасы, 2012. - 448б.

Тапсырманың берілген уақыты

Жұмыс жетекшісі қолы Қ. С. Ержан

Тапсырманы орындауға

қабылдаған студент қолы Ж. Х. Джармухамбетова

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

І ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ДІНИ АҒЫМДАР

1. 1 Дәстүрлі және дәстүрлі емес діни ағым ұғымы

1. 2 Дәстүрлі емес діни ағымдардың пайда болуы және оларға әсер еткен факторлар

1. 3 Дәстүрлі емес діни ағымдардың ерекшеліктері

ІІ ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ДІНИ АҒЫМДАРДЫҢ ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНА ӘСЕРІ

2. 1 Қазіргі Қазақстан қоғамындағы дәстүрлі емес діни ағымдар

2. 2 Дәстүрлі емес діни ағымдардың идеологиялық негізі

2. 3 Ұлттық құндылықтар жүйесіне дәстүрлі емес діни ағымдардың әсері

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Диплом жұмысының жалпы сипаттамасы:

Жұмыстың өзектілігі:

Тақырыптың зерттелу деңгейі.

Зерттеудің нысаны мен пәні.

Диссертацияның мақсаты мен міндеттері .

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері.

Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңыздылығы.

Диссертациялық жұмыстың құрылымы .

Диссертацияның талқылануы мен сыннан өтуі.

КІРІСПЕ

Аталмыш жұмыс дәстүрлі емес діни ағымдардың қазақ қоғамына әсері болып отыр. Нақтырақ айтатын болсақ, бірінші тарауда жалпы дәстүрлі емес діни ағымдарға, олардың ерекшеліктеріне тереңірек кіріп, мағынасын түсінуге тырыстық. . Жалпы, дін социологиясының негізгі бағыттарының бірі - діни ағымдар. Әрбір дін - қауым өмірге келеді. Алғашқы діни топтың қалыптасуы сияқты, кейінгі кезеңдердегі діни топтар пайда болады. Оны дін социологиясы әлеуметтік себептер мен процестерді қарастырады. Дәстүрлі емес діни ағымдар баламалы руханилықты іздейтіндер үшін өз ағымдарын жасау кезінде әртүрлі дереккөздерге сүйенеді. Осы тұрғыда кейбір ағымдар ілімдерін рухани түсініктерге негіздей отыра құрып, адамдық әлеуетті дамыту, сана-сезімін көтеру, салауатты өмір сүру сияқты екпінмен алға шығатыны байқалады. Дәстүрлі емес діни ағымдарда негізгі діннің мазхабы немесе тарикаты болуды өздеріне қорлау және зиянды деп санауынан туындайды. Кейбір елдердің заңдары дәстүрлі наным-сенімдерден басқа шағын топтарға діни сенім бостандығын бермеу және мұндай ұйымдарды сепаратизмге айыптау басты рөлді атқарады. Осы және осыған ұқсас себептердің нәтижесінде сөз болып отырған ағымдар өздерін секта емес, дін ретінде ұсынады басқаларға. Мұны істей отырып, олар өздерін басқа дәстүрлі сенім жүйелерінен бөліп, оларға қарсы тұруды да назардан тыс қалдырмайды.

Сондай ақ, бірінші тарауда ағымдардың шығуына әсер еткен факторлер қарастырылды. Дәстүрлі емес діни ағымдардың шығуының олардың құрылуының бірнеше себептері бар. Солардың бірнешеуі - материалдық жағдай, рухани жағдайларымен байланысты. Яғни, олардың басты мақсаттарының бірі - қарапайым халықты қуыршақ сияқты басқару. Оларға айтқандарын істету. Бұл ағымдардың өкілі болғандар өзгере келеді, сол ағымның ықпалына бейімделгіш болады. Ерік - жігері төмен адамдар оңай бұл ағымға кіреді, олардың рухани жағдайларын қолдану арқылы ұйымға кіргізеді. Дәстүрлі емес діни ағымдағыларға салқын санамен ойлау немесе ой қорыту қабілеті мүлде тән емес деп айтуға болады. Мұндай ағыммдардың өкілдері өздерінің миссиясын орындайтын кезде баратын жер немесе адам туралы барлық мәліметке қол жеткізеді. Зерттейді. Олардың дінін, әдет-ғұрпын, оалрдың тарихын, отбасыларын, психологиясын зерттеп, қарайды. Осылайша олар таңдайды.

Екінші тарауда дәстүрлі емес ағымдардың қазақ қоғамына әсері қарастырылды. Идеологоиясы, құндылықтарына маңыз берілді. Қазіргі таңда елімізде мыңнан астам діни бірлестіктердің арасында дәстүрлі емес діни қозғалыстар бар. Бұл ағымдардың шығу тегі сонау батыстан келеді. Бұл ағымдардың ерекшелігі олардың басқаларға яғни қоғамға істейтін зиындары болып табылады. Дәстүрлі емес діни ағымдар елімізге тәуелсіздігімізді алғаннан кейін келе бастаған. Сол кезден бастап дәстүрлі емес ағымдар миссионерлік әрекеттері жалғасып келеді. Бұл ағымдардың өкілдері өздерінің миссияларын жаюда орасан зор қаупі бар екендігі туралы да сөз қозғалды. Себебі, ұлттық тұтастықты сақтауда қауіп төндіретіндері анық. Дәстүрлі емес діни ағымдарының адамдары өздерінің сенімдерін тарататын кезде әртүрлі әдістерін қолданудан тайынбайды. Бұл ағымдар негізен екі түрі бар. Олар: коммерциялық және идеологиялық. Яғни, олар тек ғана діни ағым ретінде ғана емес, оны бизнес ретінде жүргізіп отырулары мүмкін. Жалпы, дәстүрлі емес діни ағымдарға қарсы тұру үшін адамның діни білімі жіне құқықтық білімі жақсы болуы тиіс.

Дін - ол біздің еліміздің негізін құраушы факторлардың бірі болып табылады. Сондықтан да бұл - еліміздің, ішкі тұрақтылығымыздың кепілі екені сөзсіз. Ел тыныштығы, халықтың ауызбіршілігі, бейбітшіл және тыныш өмір әрбір ел үшін маңызды. Ал осылардың бәріне қарама қайшы келетін, қауіп төндіретін дәстүрлі емес діни ағымдардан аулақ болу керек екені анық. Аталған тақырыптың жан-жақты зерттелуі - жинақталған материаллдардың қазіргі қоғамымызға әсер етуіне ықпалын тигізеді. Себебі, осындай ұйымдардан аулақ болу үшін, ақты ақ қараны қара деп көру үшін мәліметтер ұсынылды. Материалдар мазмұндық және тақырыптық жүйеге келтіріліп, мағыналары айқындалды.

Ұлттық құндылықтар жүйесіне дәстүрлі емес діни ағымдардың әсері орасан зор. Аталмыш ағымдарды бір қоғамға кіретін кезде олардың маңызды құндылықтары арқылы немесе олардың салт дәстүрлері арқылы кірулері мүмкін. Айтып өтілгендей ағым өкілдері әр қоғамға, тіпті әр адамға әртүрлі әдіс қолданары әбден мүкін. Сондықтан осы тақырып аясында толығырақ баяндалды. Екінші тараудан кейін жұмысты қортыныдылап, пайдаланылған әдебиеттер тізімі жазылды.

І ТАРАУ. ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ДІНИ АҒЫМДАР

Дәстүрлі және дәстүрлі емес діни ағым ұғымы

Дәстүрлі діни ағым ұғымы. Жалпы алғанда теология мен әр түрлі ғылым салалары арасындағы негізгі ғылыми қайшылықтар «дін» ұғымына байланысты. Теология ғылымында «дін» ұғымына қатысты екі жүзден астам анықтамалар бар, олар әр түрлі түсініктер мен сенімдердің, діни ағымдар мен діни секталардың барлығын қамтиды. Алайда, әр түрлі ғылым салалары арасындағы «дін» ұғымына қатысты зерттеулер әлі де аз. Көбінесе бұл құбылысты философия, әлеуметтану, тарих және психология салаларының өкілдері зерттейді. Ақиқатында «діни экстремизм» ұғымына байланысты теология мен әр түрлі ғылым салалары арасындағы ғылыми қайшылықтар «дін» ұғымының ғылыми тұрғыдан зерттелмегендігімен түсіндірілсе керек. Ендеше осы тұрғыда біз «дін» ұғымына қатысты біршама ой қорытындыланған дұрыс деп санай келе танымның «ішкі», «сыртқы» және «ортақ» қырлары жиынтығының нәтижесінде қалыптасқан түсіністік аппаратына көңіл бөлейік.

Танымның «ішкі» қырлары бойынша «дін» ұғымы туралы түсініктік аппараттың қалыптасуын төмендегідей дәлелмен түсіндіруге болады: ол дін негіздеріне сәйкес келмейтін діни ұйымдар мен секталардың діни сенім негіздеріне тән. Осындай құрылымдардың діни сенім негіздері, діни сенім бойынша көзқарастары, ұстанған діни тәртіптері мен салттары шынайы діннің сенім қағидаттарына сәйкес келмейді, керісінше оларға қайшы, сондықтан олар «дін» ұғымына толыққанды және дұрыс, бұрмаланбаған анықтама бере алмайды. Шынтуайтына келгенде діни ұйымдар мен секталардың негізі діни харизмалық тұлғалар тарапынан, олардың сенімі мен ой-пікірлері арқылы негізделіп құрылатындығы және бекитіндігі белгілі. Демек, діни харизмалық тұлғалардың субъективтік өзіндік сенімі мен ой-пікірлері бойынша діни сенім негіздері қалыптасатындықтан, танымның «ішкі» қырларына қатысты арнайы түсініктік аппарат та пайда болады. Бірақта ғылымның, әсіресе позитивтік теология ғылымының мұндай түсініктік аппаратты қолдану мәселесін объективті түрде шешуге ешбір әлеуеті жетпейді.

«Дін» ұғымы жөнінде танымның «сыртқы» қырлары бойынша түсініктік аппараттың орнығуы былайша дәлелденеді: бұл түсініктік аппарат бойынша «дін» деген ұғымға саяси көзқарас «әсер» етеді. Қазіргі уақытта көптеген ғылым салаларының зерттеушілері «дін» ұғымының ғылыми мәнін, шығу тегі мен себебін, негізін және діннің өзіндік жүйесін толыққанды түсіндіре алмай жатыр. Олар діннің қоғамдағы әлеуметтік, психологиялық, идеологиялық, философиялық және өзге салдарын қарастыруға бейім, бірақ діннің қоғамдағы аталған салдарының өзінен-өзі пайда болмайтындығын және оларды жүзеге асыратын қоғамдағы адамдар екендігін жан-жақты ескере бермейді. Өз кезегінде бұл салдардың бәрі де дерлік шынайы діннің жүйесімен үйлесімде деуге де болмайды, cебебі қоғамды құрайтын адамдар қанша діншіл болса да, олар ұстанатын дін көп жағдайларда діннің дәл өзі болып табылмайды. Яғни діннің шығу тегі мен себебі және оның негізі тек Жаратушы тарапынан ғана. Егер де адамдардың діни сенім негіздері мен іс-әрекеттері ақиқат діннің өзіндік жүйелеріне сәйкес жүзеге асатын болса, онда діннің қоғамға салдары да жақсы болады. Керісінше діни сенім негіздер мен іс-әрекеттер шынайы діннің жүйелеріне сәйкес жүзеге аспай жатса, онда шынайы діннің салдары емес, дінге қайшы іс-әрекеттер қоғамда орын алып отырады. Сонымен, танымның «сыртқы» қырлары бойынша түсініктік аппаратта да «дін» ұғымы жөнінде қисынды анықтама беруге толық мүмкіншілік жоқ деп есептеуге болады.

«Дін» ұғымы жөнінде танымның «сыртқы» қырлары бойынша түсініктік аппараттың орнығуына қатысты мысал ретінде оған берілген мына анықтаманы тілге тиек ете кетейік: «Дін - жаратылыстан, адам мен адамзаттан тыс трансценденталдық, құдіретті күшке сенуге негізделген дәстүрлі қоғами сана формасы». Философ Н. Н. Иманқұл берген бұл анықтаманың мазмұны «дін» ұғымының тек танымның «сыртқы» аспектісіне негізделгенін айқындайды, себебі кейбір адамдардың діни сенімдері ауытқыған, ал кейбіреулерінің діни сенімі әлсіз де болуы мүмкін. Егер сенім шынайы дін негізіне сәйкес келсе, ол дұрыс діни сенім. Демек, діни сенім адамның өз ойы мен сенімі негізінде орнықса, онда ол шынайы діни сенім болып табылмайды. Сондай-ақ «дін» ұғымының тек танымның «сыртқы» аспектісімен ұштасып жатқандығын профессор Т. Ағдарбеков те өзіндік анықтамасында алға тартады. Оның ойынша «дін (латынша «religio» - құдайшылдық, аса үлкен құрмет көрсететін нәрсе, ерекше нәрселер) - дүниетаным және дүниені сезіну, сонымен қатар соған сай келетін тәртіп және арнайы әрекеттер (культ), сенімге негізделген құдайдың не құдайлардың барлығын және оның табиғаттан да жоғарылығын мойындау».

Осы жерде ескерте кетер жайт - «дін» ұғымына қатысты берілген анықтамаларды шартты түрде мынадай үш топқа бөлуге болады. 1) Қасиетті кітаптардың мазмұнынан шығатын анықтамалар; 2) Әр түрлі ғылымы салаларының зерттеушілері берген анықтамалар; 3) Діни секталар мен ағымдар өкілдері және ойдан шығарылған дінсымақ жақтаушылардың анықтамалары. Дегенмен, қазіргі кезде мемлекеттік, нақты айтқанда, құқықтық тұрғыдан «дін» ұғымына әлі құқықтық анықтаманың болмауы да жалпыға белгілі. Бұл жағдайдың өзіндік себеп-салдары бар. Негізгі себебі, көптеген мемлекеттердің конституциялық құрылысының зайырлы сипаты болуынан. Сол себептен зайырлы мемлекеттер ресми ұстанымдарда болатындығы да түсінікті. Біздіңше, осы мәселе түбінде егжейлі-тегжейлі қарастырылып, одан кейін оны рационалды, әсіресе ұлттық құқық пен халықаралық-құқықтық тұрғыдан шешілуі тиіс. Өйткені, діни қызмет және діни бірлестіктер туралы заңның жүзеге асыру барысында, сондай-ақ діни экстремизммен күресу аясында адам құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың күрделі мәселелері бар екендігі жалпыға белгілі.

«Дін» ұғымы туралы танымның «ортақ» қырлары қасиетті жазба кітаптарда шынайы дін және негізі бұзылған, ойдан шығарылған діндердің бар екендігі мәселелерімен байланысты. Қасиетті жазба кітап - Құран Кәрімде шынайы дін - Жаратушы тарапынан шыққан, оны жеткізушілер періштелер мен пайғамбарлар деп анық көрсетілген, яғни дін олар арқылы адамзатқа баяндалған бұйрықтар мен тыйымдардың жиынтығы. Кезінде шынайы дін ретінде адамзатқа жеткізілген, алайда кейін адамдар өзгерткен, демек негізі бұзылған діндердің қалыптасып, орныққандығы да қасиетті жазба кітапта ашық баяндалады. Сондай-ақ ол кейбір харизмалық тұлғалар тарапынан ойдан шығарылған дін және оның адамзат арасында таралуы туралы дәлелді негіздермен айғақталады. Сонымен, сенім негіздері бұзылған діндер мен ойдан шығарылған діндер ешбір «дін» ұғымы жөніндегі танымның «ортақ» қырлары бойынша негізделетін түсініктік аппарат болып қалыптаса алмайды. Бұл дегеніміз, тек қасиетті жазба кітапта баяндалған шынайы дін ғана жоғарыда аталған түсініктік аппараттың негізі бола алады деуге болады.

М. Исаұлы мен Қ. Жолдыбайұлы бұл мәселеге байланысты бірігіп жазған еңбектерінде «нағыз дін - ақыл иелерін өз еріктерімен ізгілік пен туралыққа жеткізетін иләһи заңдар жиынтығы», - деп нақты ой қорытындылайды. Авторлардың бұл анықтамасы өте дұрыс әрі әділ тұжырымдалған, өйткені дін - Иләһи, Құдаи заңдар жиынтығы. Ислам діні бойынша, Құдаи заңдардың көрінісі - Қасиетті Құран мәтінінде ғана бекітілген.

«Дін» ұғымын қарастыруымыз бен оған анықтама берудегі басты мақсатымыз мына төмендегі негіздерді басшылыққа алуымызбен байланысты: біріншіден, ол «дін» ұғымын құқықтық тұрғыдан анықтауға көмектеседі, яғни «дін» және «діни экстремизм» ұғымдарының өзара арақатынастарын, ерекшеліктерін, айырмашылықтарын талдауға мүмкіншілік береді. Екіншіден, «дін» мен «діни экстремизмнің» шығу тегін анықтап, ажыратуға да түрткі болады. Үшіншіден, «дін» мен «діни ағым», «діни бірлестік», «конфессия», «секта», «діни аз топ» сияқты жеке ұғымдардың да өзара арақатынасын, айырмашылығын, шығу тегін, құқықтық өздеріне тән анықтамаларын тұжырымдауға ерекше қолғабыс жасайды. Төртіншіден, осы аталған ұғымдар мен «діни экстремизмнің» ортақ және ерекше тұстарын саралауға мүмкіншілік туады.

«Дәстүрлі дін» делінген ұғымдық тіркесті естігенде көптеген адамдар, әсіресе дәстүрлі емес діни ағымдардың жақтаушылары өзіндік эмоциясын көрсетіп, осы тіркесті қолдануға қарсы шығып жатады. Олардың өзіндік пайымдаулары бойынша, кезінде шынайы дін мен салт-дәстүрлер араласып кеткен, сонымен бірге кейінгі кезде адамдар дінге өзіндік жаңалықтарды да енгізіп жіберген деп есептейді. Бұл жаңсақ әрі қате пікірге қатысты мынадай діни, тарихи және логикалық негіздерді басшылыққа алып жауап беруге болады.

Діндердің негізгі қайнар көздері болып табылатын қасиетті жазбаларға сәйкес, ғалымдардың жіктеуі бойынша жалпы діндерді үш топқа бөледі.

Өзіндік генезисі (шығу тегі) қасиетті жазбалар арқылы көрініс беретін, сол діннің жалпы негіздері мен қағидаттарының, тиісті ережелерінің адамдардың тарапынан ешқандай да өзгеріске ұшырамаған дәстүрлі дін.

Кезінде дәстүрлі дін болған, алайда кейіннен кейбір адамдардың әрекеттеріне байланысты, яғни діннің негізіне өзіндік қисынсыз тұжырымдар мен ережелерді қасақана енгізіп жіберудің нәтижесінде мәні мен мазмұны бойынша дәстүрлі дін негізінен айырылған діндер.

Дәстүрлі діннің өз табиғатына қайшы келетін, кейбір адамдардың тарапынан ойлап табылған, құрылған діндер.

Дәстүрлі діннің белгілері. Дәстүрлі діннің генезисі - Жаратушы тарапынан деп саналады. Оның дәлелі әрі негізгі қайнар көзі, сондай-ақ формасы ретінде қасиетті жазбалар танылған.

Аталған қайнар көздердің мазмұнынан анықталғандай, қасиетті жазба берілген, сондай-ақ қасиетті жазба берілмесе де пайғамбарлық міндеттерін атқарған тарихи тұлғалардың болуымен дәлелденеді.

Тарихи кезеңдерімен дәстүрлі діндердің көптеген халықтардың, оның ішінде, әуелі отбасылық, әулеттік, рулық, тайпалық құрылымдардың, сондай-ақ өзіндік тарихымен қалыптасқан ұлттардың тарихында, өмірінде орын алуы.

Дәстүрлі діндердің негізгі қайнар көздерінің мазмұны, негіздері мен қағидаттарының адамдардың тарапынан өзгеріске ұшырамауы.

Барлық тарихи кезеңдерде қоғамдық қатынастарды реттеуде өзіндік ықпалының болуы.

Қоғамдағы әлеуметтік нормалардың туындауы, қалыптасуы мен өзіндік дамуына әсерінің болуы.

Дәстүрлі діннің қоғам мен адамға пайдасы болмаса, өзіндік зияндық және зардаптық салдарының болмауы.

«Әлемдік дін - бұл дін, яғни белгілі территорияда кең таралымға ие болады және белгілі әлеуметтік қауымдастықта, әр түрлі әлемнің елдері мен түрлі континенттерінде сипат алады. Әлемде белгілі нақты өлшемдер орын алған, яғни әлемдік діннің белгілі бір түріне лайықтандырылады. Бұл стандарттар ЮНЕСКО тарапынан ұсынылады: 1. Адамдардың ірі қауымдастығының бірлестігі; 2. Көптеген елдердегі әр түрлі халықтардың арасында ізбасарларының болуы».

Жоғарыда тілге тиек етіліп, ұсынылған материалдардың мазмұнынан анықталғандай, дәстүрлі діндердің туындауы, қалыптасуы мен дамуының өзіндік тарихи негіздерімен, тарихи кезеңдерімен ерекшеленетін құбылыс екендігімен байқалады. Осы орайда, БҰҰ ЮНЕСКО тарапынан үш дін әлемдік дін ретінде саналады. 1. Христиан. 2. Буддизм. 3. Ислам. Аталған діндер әлемдік діндер болуымен қатар, дәстүрлі діндер ретінде есептеледі. Сонымен бірге ұлттық дін болып табылатын діндерді (мысалы, иудаизм) дәстүрлі дін ретінде саналады. Сондықтан әлемдік және дәстүрлі діндер деп аталған діндерді атайтындығы жалпыға белгілі. Осы орайда, айтар жайт, Қазақстан Республикасында өткізіліп жүрген әлемдік және дәстүрлі діндер съездері халықаралық деңгейдегі маңызды іс-шаралардың қатарына жатады деуге болады.

Сонымен, жоғарыда жасалған талдаудан байқалғандай, «дәстүрлі дін» ұғымын түсіндірудің негізгі екі жолының қалыптасқан деуге болады. Яғни, теологиялық және саяси-құқықтық тұрғыдан түсіндірудің әдістемелік негізі бар.

Теологиялық түсіндіру бойынша «дәстүрлі дін» дегеніміз, оның генезисі Жаратушы тарапынан бастау алатын, тиісті пайғамбарлар арқылы адамзатқа жеткізілген, діннің негізгі қайнар көзі жалпы танылатын әрі формасы ретінде көрінісі табатын, барлық тарихи кезеңдерде көптеген халықтардың өмірінде дәстүрлі түрде орын алған, негіздері мен қағидаттары, сондай-ақ мақсаты мен міндеттері жалпы адамзаттың өзіндік игілігіне арналған Жаратушының заңдарының жиынтығы.

Саяси-құқықтық түсіндіру бойынша «дәстүрлі дін» дегеніміз, бірнеше әлемдік және дәстүрлі діндер ретінде БҰҰ ЮНЕСКО тарапынан тиісті түрде мойындалған, саяси-құқықтық, тарихи, мәдени, әдеби ескерткіштер ретінде танылған, саяси-құқықтық жүйеде, түрлі қоғамдар өмірінде әлеуметтік норма болып орын алған, дәстүрлі діндердің белгілерін сипаттайтын құбылыс.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.