Социология ғылымының құрылымындағы басқару әлеуметтануының орны

Кіріспе
Кез – келген әлеуметтік басқару жүйесі құрылады. Әлеуметтік басқару ұғымы нені білдіреді? Оның анықтамасы қандай? Жалпы басқару дегеніміз не? Бұл жөнінде ғылыми әдибеттерде көптеген анықтамалар берілген. Жүйеге келтіріп қарасақ, бұл анықтамалардың мәні – басқару бір жүйенің екінші бір жүйеге мақсатты түрде бағытталған ықпалы, сөйтіп, ол мақсатпен қызметтің белгілерін қанағаттандыру үшін екінші жүйені бағытын өзгертеді.
«Әлеуметтік басқару» ұғымы мазмұны жағынан көп жақты болып келеді. Әлеуметтік басқару теориясын кең мағынада алып қарасақ, онда өзінің пәніне қоғамдық өмірдің барлық салаларын: экономикалық, мәдени, білім беру және т.б. басқару мәселесін сыйғызған. Қоғам өмірінің негізгі салаларына сәйкес әлеуметтік басқару объектілерін сұрыптауды үлкен төрт топқа бөлуге болады;
- материалдық -өндірістік дамытуды басқару;
- әлеуметтік процестерді басқару;
- саяси саланы басқару;
- қоғамның рухани өмірін басқару;
Cонымен қатар, әлеуметтану шеңберінде әлеуметтік басқарудың жеке теориясы да даму үстінде. Ол әлеуметтік басқарудың жалпы теориясының принциптерінен шыққанымен, оны әлеуметтік басқарудың жалпы теориясының қолданбалы жағы деп қарауға болмайды, өйткені ол - әлеуметтанудың өз алдында тұрған жеке бір саласы.
Қоғам басқарудың субъектісі тар мағынада қарастыратын болсақ, ол – белгілі нәтижелерге жету мақсатында әлеуметтік жүйе саналы түрде ықпал етуді қамтамасыз ететін арнайы мемлекеттік және қоғамдық органдар, қызметкер.
Әлеуметтік басқарудың объектісі кең мағынада алсақ, ол – халықтың өмір деңгейін арттыру; қоғамда әлеуметтік әділеттілікті бекіту; мәдени деңгейді көтеру; адамдардың еңбек жағдайларын жақсарту т.б. болып есептелінеді.
Проблеманы анықтау алдағы мақсатты белгілеуге мүмкіндік береді, ал оны жүзеге асыру қалыптасқан қолайсыз жағдайды түзетуге жол ашады. Мақсатқа жету көптеген жағдайларға байланысты болады, оларды анықтап алмайынша басқару субъектісі дәлелді басқару циклінің екінші сатысында – ақпарат жинау мен талдау кезеңінде шешіледі.
Ақпарат сезімді, объективті, толық және дер кезінде алынған ақпарат болуы шарт. Осыған орай басқару жүйесін ақпараттауға талдау жасайтын және өңдейтін қазіргі таңдағы техникалық құралдармен қамтамасыз етудің маңыздылығын артып отыр.
Басқаруға қатысы бар тағы бір ұғым-«әлеуметтік тұрғыда өзінен-өзі ұйымдасу ұғымы». Бұл ұғым қоғамдағы, ұжымдардағы, топтардағы кездейсоқ, ойламаған жерде пайда болатын процестердің, яғни әлеуметтік реттеудің өзінен-өзі қозғалысқа түсіп кететін процестерінің байқалып қалатын кездері болатынын білдіреді. Әлеуметтік өзінен-өзі ұйымдасудың айрықша белгісі- спонтандық, өздігінен пайда болушылық, субъективті түрдегі негізгі бір басталу процесінің болмауы. Көп жағдайда мақсатқа бағындырылған жеке әрекеттер үлкен әлеуметтік жүйелер мен процестер шеңберінде спонтанды процестерді құрайды. Демографиялық салада өзінен-өзі ұйымдасу- халықтың ұдайы өсуі, некеге отыруы, көші-қон түрінде, экономикада- тұтынушылар сұранысының ауытқуы, нарықтық механизм түрінде байқалады.
«Басшылық» ұғымы «басқару» ұғымына жақын болғандықтан, ол ұйымдық қатынастардың ерекше типінің ара-жігін бөліп көрсету үшін қолданылады, атап қайтқанда, басшылық дегеніміз өзінің қол астындағылармен қызмет міндеттерін шешу барысында атқаратын тікелей жұмыстарын білдіреді.

Пайдаланылған әдебиеттер
1. Прикладная социология. Бабосов Е.М. Минск 2000.
2. С.С. Фролов. Учебник «Социология» 1997 ж.
3. Н.Смезер. Социология (Пер.Н. Ядов). М. 1997.
4. Монсон Современная западная социология 1990 г.
5. Фролов С.С. Социология М. Логос 1998 г.
6. Современная западная социология. Словарь М. 1993 г.
7. И.А. Громов Батыстың теоретикалық әлеуметтануы. 1993.
8. Г. Осипов Әлеуметтану М. 1997.
9. Американская социология. Перспектива проблемы, методы. М.1972 г.
10. История социологии. Вышейшая школа. Минск 1997.
11. Основы социологии М. 1994.
12. Қ.Ж. Рахметов, А.Н. Болатова, З.Н. Исмағамбетова. Алматы 2005.
13. В.В. Радаев. Экономическая социология. Курс лекций. Москва 1997.
14. Р. Әбсаттаров, М. Дәкенов. Әлеуметтану. Алматы: «Ғылым» ғылыми баспа орталығы 2003.
15. «Социология». Тұрғынбаев, А.-2001.
16. «Социология негіздері». Тәжин М, Аяғанов Б, А.-1993.
17. Омаров А.М. Социальное управление: некоторые вопросы теории и практики. М.: Мысль, 1980. С. 27.
18. Граждан В. Д. Деятельность и управление (социологический аспект). М., 1990. 43,44.
19. Керженцев П.М. Принципы организации. М., 1968. С. 34-35; Чикевич С.А. Диалектика управления. Роль научных знаний в управлении общественными процессами. Минск, 1989. С. 44.

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

I Тарау

1.1. Социология ғылымының құрылымындағы басқару әлеуметтануының
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Басқару әлеуметтануының объектісі мен
субъектісі ... ... ... ... ... ... . ... .11

II Тарау

2.1. Әлеуметтік басқарудың ғылым ретіндегі
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..20

Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

Сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 23

Кіріспе
Кез – келген әлеуметтік басқару жүйесі құрылады. Әлеуметтік басқару
ұғымы нені білдіреді? Оның анықтамасы қандай? Жалпы басқару дегеніміз не?
Бұл жөнінде ғылыми әдибеттерде көптеген анықтамалар берілген. Жүйеге
келтіріп қарасақ, бұл анықтамалардың мәні – басқару бір жүйенің екінші бір
жүйеге мақсатты түрде бағытталған ықпалы, сөйтіп, ол мақсатпен қызметтің
белгілерін қанағаттандыру үшін екінші жүйені бағытын өзгертеді.
Әлеуметтік басқару ұғымы мазмұны жағынан көп жақты болып келеді.
Әлеуметтік басқару теориясын кең мағынада алып қарасақ, онда өзінің пәніне
қоғамдық өмірдің барлық салаларын: экономикалық, мәдени, білім беру және
т.б. басқару мәселесін сыйғызған. Қоғам өмірінің негізгі салаларына сәйкес
әлеуметтік басқару объектілерін сұрыптауды үлкен төрт топқа бөлуге болады;
- материалдық -өндірістік дамытуды басқару;
- әлеуметтік процестерді басқару;
- саяси саланы басқару;
- қоғамның рухани өмірін басқару;
Cонымен қатар, әлеуметтану шеңберінде әлеуметтік басқарудың жеке
теориясы да даму үстінде. Ол әлеуметтік басқарудың жалпы теориясының
принциптерінен шыққанымен, оны әлеуметтік басқарудың жалпы теориясының
қолданбалы жағы деп қарауға болмайды, өйткені ол - әлеуметтанудың өз
алдында тұрған жеке бір саласы.
Қоғам басқарудың субъектісі тар мағынада қарастыратын болсақ, ол –
белгілі нәтижелерге жету мақсатында әлеуметтік жүйе саналы түрде ықпал
етуді қамтамасыз ететін арнайы мемлекеттік және қоғамдық органдар,
қызметкер.
Әлеуметтік басқарудың объектісі кең мағынада алсақ, ол – халықтың
өмір деңгейін арттыру; қоғамда әлеуметтік әділеттілікті бекіту; мәдени
деңгейді көтеру; адамдардың еңбек жағдайларын жақсарту т.б. болып
есептелінеді.
Проблеманы анықтау алдағы мақсатты белгілеуге мүмкіндік береді, ал
оны жүзеге асыру қалыптасқан қолайсыз жағдайды түзетуге жол ашады. Мақсатқа
жету көптеген жағдайларға байланысты болады, оларды анықтап алмайынша
басқару субъектісі дәлелді басқару циклінің екінші сатысында – ақпарат
жинау мен талдау кезеңінде шешіледі.
Ақпарат сезімді, объективті, толық және дер кезінде алынған ақпарат
болуы шарт. Осыған орай басқару жүйесін ақпараттауға талдау жасайтын және
өңдейтін қазіргі таңдағы техникалық құралдармен қамтамасыз етудің
маңыздылығын артып отыр.
Басқаруға қатысы бар тағы бір ұғым-әлеуметтік тұрғыда өзінен-өзі
ұйымдасу ұғымы. Бұл ұғым қоғамдағы, ұжымдардағы, топтардағы кездейсоқ,
ойламаған жерде пайда болатын процестердің, яғни әлеуметтік реттеудің
өзінен-өзі қозғалысқа түсіп кететін процестерінің байқалып қалатын кездері
болатынын білдіреді. Әлеуметтік өзінен-өзі ұйымдасудың айрықша белгісі-
спонтандық, өздігінен пайда болушылық, субъективті түрдегі негізгі бір
басталу процесінің болмауы. Көп жағдайда мақсатқа бағындырылған жеке
әрекеттер үлкен әлеуметтік жүйелер мен процестер шеңберінде спонтанды
процестерді құрайды. Демографиялық салада өзінен-өзі ұйымдасу- халықтың
ұдайы өсуі, некеге отыруы, көші-қон түрінде, экономикада- тұтынушылар
сұранысының ауытқуы, нарықтық механизм түрінде байқалады.
Басшылық ұғымы басқару ұғымына жақын болғандықтан, ол ұйымдық
қатынастардың ерекше типінің ара-жігін бөліп көрсету үшін қолданылады, атап
қайтқанда, басшылық дегеніміз өзінің қол астындағылармен қызмет міндеттерін
шешу барысында атқаратын тікелей жұмыстарын білдіреді.

Социология ғылымының құрылымындағы басқару әлеуметтануының орны
Әлеуметтік басқару ұғымы нені білдіреді? Оның анықтамасы қандай? Жалпы
басқару дегеніміз не? Бұл жөнінде ғылыми әдибеттерде көптеген анықтамалар
берілген. Жүйеге келтіріп қарасақ, бұл анықтамалардың мәні – басқару бір
жүйенің екінші бір жүйеге мақсатты түрде бағытталған ықпалы, сөйтіп, ол
мақсатпен қызметтің белгілерін қанағаттандыру үшін екінші жүйені бағытын
өзгертеді.
Әлеуметтік басқару ұғымы мазмұны жағынан көп жақты болып келеді.
Әлеуметтік басқару теориясын кең мағынада алып қарасақ, онда өзінің пәніне
қоғамдық өмірдің барлық салаларын: экономикалық, мәдени, білім беру және
т.б. басқару мәселесін сыйғызған. Қоғам өмірінің негізгі салаларына сәйкес
әлеуметтік басқару объектілерін сұрыптауды үлкен төрт топқа бөлуге болады;
- материалдық -өндірістік дамытуды басқару;
- әлеуметтік процестерді басқару;
- саяси саланы басқару;
- қоғамның рухани өмірін басқару;
Cонымен қатар, әлеуметтану шеңберінде әлеуметтік басқарудың жеке
теориясы да даму үстінде. Ол әлеуметтік басқарудың жалпы теориясының
принциптерінен шыққанымен, оны әлеуметтік басқарудың жалпы теориясының
қолданбалы жағы деп қарауға болмайды, өйткені ол - әлеуметтанудың өз
алдында тұрған жеке бір саласы.
Әлеуметтік басқару қоғамдық қатынастар мен әлеуметтік процестердің
саналы түрде (бағдарламалы), ғылыми тұрғында реттеу болып табылады.басқару
екі деңгейде жүзеге асады. Оның біріншісі қоғамдық – тарихи процестердің
басқару қамтамасыз етеді, жалпы әлеуметтік заңдылықтарды көрсетеді және өзі
мемлекеттік әлеуметтік саясатынан көрініп отырады. Ал екінші деңгейі -
әлеуметтік процестерге басшылық ету жұрттың көшіп – қонуына, кәсіптік
құрлымына өзгерістер еңгізу мен кадрлардың тұрақсыздығын реттеу, оны жою,
еңбек жағдайын жақсарту, әлеуметтік – психологиялық ахуалды оңалту және
т.б. яғни нақты әлеуметтік процестерге басшылық жасайды. Басқарудың екінші
денгейі проблемалар әлеуметтік процестердің жекелеген тенденцияларын
көрсетеді және көп жағдайда бұл проблемалар кәсіпорындардың күші арқылы
шешіледі. Осыған орай екінші деңгей кәсіпорындарындағы әлеуметтік басқару
деген атқа ие болды және әлеуметтану өз алдында басқарудың жеке бағыты
ретінде қалыптасты.
Басқарудың мазмұны, формасы, мақсаты мен принциптері – қоғамдағы
үстемдік етуші экономикалық қатынастарға, саяси - әлеуметтік құрылыстың
сипатына байланысты. Осыған орай әлеуметтанушылар қоғамдығы басқару
механизімінің екі типі – стихиялы және саналық типтері қалыптасуда деген
пікір айтады.
Стихиялық механизм – автоматты түрде ықпал ету адамдардан басқару
жүйесіне араласпауды талап ететін, жағдайда қарама – қарсы күштердің
қосылуынан, кездейсоқ туындайтын біртекті актілерден тұрады. Стихиялық
басқару оған қатысушылардың еркі мен санасынан тыс әлеуметтік іс - әрекет
ету үстінде, адамдардың жеке өз басының мүддесіне жету жолында басқалардың
мүддесімен санаспауы, кейде тіптен оларды мойындамауы, жоққа шығару арқылы
жүзеге асады. Сөйтіп, бұл әлеуметтік өзара байланыстардың кері
байланысынсыз қалыптасады және адамдардың атқаратын қызметі оған қажетті
түзетілер енгізбейді. Солай десек те, қоғамды стихиялы басқару кіршіксіз
таза жүйе деуге болмайды. К.Маркстің пайымдауынша, капиталистік кәсіпорын
көлемінде басқару ісі әр кезде жоспарлы болды және басқару осы капиталистің
тұтас алғандағы мүддесіне бағындырылды, яғни басқару саналы түрде жүрді. Ал
капиталистік экономиканы алатын болсақ, онда тұрақты және сенімді кері
байланыстардың болмауынан экономика тұтас жоспарлар арқылы тұтастай
қамтылмайды; сөйтіп бұл жағдай өндіріс анархиясына әкеліп соқтырады.
Сондықтан да капиталистік экономиканы басқарудың стихиялы болуы табиғи
қажеттілік деп қарастырылды. Әрине, К.Маркстің бұл пікірі ХІХ ғасырдың
орта тұсында айтылған еді, содан бері капиталистік экономика, оны
басқарудың әлдеқайда жетілдірілді. Мемлекеттік аграрлық шаруашылық пен
фермерлік шаруашылықтың арасында жасалған жоспар осыған мысал бола алады.
Мемлекет оны реттеп басқарып отыр. Ал ТМД елдерінде объективтік және
субъективті себектерге байланысты экономиканы басқаруда анархияның бірқатар
белгілері бой көрсетуде.
Саналы басқару жоспарланған, тұрақты және сенімді байланыстардың
негізінде қалыптасады. Саналы басқаруда адамдар өз қызметінің нәтижесі
жөнінде жиі анық мағлұматтан алады, оның қайсысын түзету немесе жақсарту
керектігін біледі, сөйтіп жаңа нәтижелер арқылы әлем халықтарының нақты
жағдайын барынша ескертуге мүмкіндік туады, соған орай шаралар қолданылады.
Мұндай жағдайда кездейсоқтық адамдарға өзі жіберген қолайсыздықтардың жоюға
жағдай жасайды, келеңсіз ықпал етпейді және оқиғалардың барысына соншалықты
әсер ете қоймайды 1.
Сыйып келгенде, саналы механизм жүйеге өзіндік қоғамдық
институттардың – басқару субъектілерінің көмегімен мақсатты түрде ықпал
жасайды.
Қоғам басқарудың субъектісі тар мағынада қарастыратын болсақ, ол –
белгілі нәтижелерге жету мақсатында әлеуметтік жүйе саналы түрде ықпал
етуді қамтамасыз ететін арнайы мемлекеттік және қоғамдық органдар,
қызметкер.
Әлеуметтік басқарудың объектісі кең мағынада алсақ, ол – халықтың
өмір деңгейін арттыру; қоғамда әлеуметтік әділеттілікті бекіту; мәдени
деңгейді көтеру; адамдардың еңбек жағдайларын жақсарту т.б. болып
есептелінеді.
Проблеманы анықтау алдағы мақсатты белгілеуге мүмкіндік береді, ал
оны жүзеге асыру қалыптасқан қолайсыз жағдайды түзетуге жол ашады. Мақсатқа
жету көптеген жағдайларға байланысты болады, оларды анықтап алмайынша
басқару субъектісі дәлелді басқару циклінің екінші сатысында – ақпарат
жинау мен талдау кезеніңде шешіледі.
Ақпарат сезімді, объективті, толық және дер кезінде алынған ақпарат
болуы шарт. Осыған орай басқару жүйесін ақпараттауға талдау жасайтын және
өңдейтін қазіргі таңдағы техникалық құралдармен қамтамасыз етудің
маңыздылығын артып отыр.
Алынған әлеуметтік ақпаратты басқару үшін шешімге келу мен оны
қабылдаудың бастапқы базасы болып табылады.
Басқарушы шешімі төмендегідей сұрақтарға жауып беру тиіс:
- белгіленген мақсаттарға жету үшін қандай міндеттерді шешу қажет?
- Оларды қандай әдістермен, айлалармен, пәсілдердің көмегімен
шешуге болады?
- Қойылған міндеттерді кім жүзеге асырады?
- Оларды жүзеге асыруды қамтамасыз етуі үшін қандай материалдық
және техникалық жағдайлар қажет?
- Жалпы міндеттерді орындаудың және әрбір нақты тапсырманы
орындаудың мерзімі қандай?
- Қойылған міндеттердің орындалу барысына кім бақылау жасайды?
Басшылық шешімі басқару бағдарламасын қолдану кезіңде қабылданып,
жүзеге асады. Бұл кезеңде басқару субъектісі басқару объектісінің
ұйымдастыруды жүзеге асырады, алдынғысы соңғысымен тікелей және кері
байланыс орнатады, атқарушыларды іріктейді, олардың атқаратын міндеттерін
бөледі, яғни бағдарламаны орындау үшін әлеуметтік механизмді жасайды. Бұл
ретте реттеудің, есеп пен басқарудың әр түрлі формалары қолданылады. Бұл
күрделі процесс бір – біріне қарама – қарсы екі тенденциясының: ұйымдастыру
тенденциясы мен дезорганизация тенденциясының әрекет ету жағдайында жүреді.
Басқару бағдарламасын жүзеге асыру оны қорытындылау,нәтижелерін
талдау арқылы жүргізіледі және оларға баға беру кезеңінде тәтамдалады.
Сонымен, басқару қызметі процесс ретінде бірнеше кезеңннен тұрады.
а) проблемаларды алға қою және мақсаттарды анықтау;
б) басқару объектісі жөнінде ақпарат жинау және зерттеу;
в) басқару шешімін жасау және қабылдау;
г) басқару бағдарламасын жүзеге асыру (ұйымдастыру, реттеу, есепке
алу, бақылау);
д) нәтижесін талдау және оларға интерпритация (түсінік беру) жасау.
Әлеуметтану әлеуметтік басқарудың принциптерін де зерттейді.
Принциптер басқару механизімінің маңызды буыны ретінде әлеуметтік заңдарды
өзіне синтездейді және оларды іс жүзінде қолданудың нақты жолдарын
белгілейді. Әлеуметтік қатынастар жүйесін реттеу мен әлеуметтік процестерді
басқару жөніндегі қызметтің бастапқы, негізгі ережелеріне басшылық жасаудың
нақты тапсырмасы мен нормалары да әлеуметтік басқару принциптеріне жатады.
Ғалымдар бұл анықтаманы өздерінің көптеген ғылыми еңбектерінің
түпнұсқаларында тұжырымдады. Жалпы басқарудың принциптеріне: демократиялық
централизм, объективтілік, іскерлік, ұйымшылдық, лездемелік, нақтылық,
заңдылық, дара басшылық, аймықтық және салалық басқарудың ұштасуы,
кешендік, жүйелік, жариялылық, т.б. жатады.
Субъектінің белгілері бойынша мемлекеттік, қоғамдық ұйымдардың
қызметін басқару принциптерін айрықша атауға болады.
Алайда, біз әлеуметтік басқарудың ең негізгі принциптеріне қысқаша
сипаттама берумен шектелеміз.
Қоғамдағы әлеуметтік басқару процесі сияқты мақсаттар мен
міндеттерді анықтаудың астарында саяси мән жатыр. Сондықтан негізгі
принциптердің бірі – оған саяси тұрғыдан қарау принципі 2. Қазіргі біздің
қоғамымызда жүріп жатқан процестер заңды түрде басшылыққа саяси тұрғыдан
қарау принципін тереңдету арқылы жүзеге асырылуда. Басшы кадрлар үшін
еңбекшілерді болашаққа сендіре білу және олардың белсенділігін арттыру,
қызметін жеке бас пайдасын үшін асыра пайдалануды жою, басқаруда әкімшілік
әдісті қолданғанда асыра сілтемеу аса маңызды талап болып табылады.
Объективтік принципті – басқарудың түпкілікті мақсатына жету үшін басқару
жүйесінің объективті заңдардың қолдану. Бұл принцип бойынша басқару
дегеніміз – сенімді, ғылыми талдаудан өткен ақпатарқа сүйену. Бұл принципті
іске асырудың маңызды шарты – нақтылы әлеуметтік зерттеулердің нәтижелерін
қолдану.

Басқару әлеуметтануының объектісі мен субъектісі
Қоғам басқарудың субъектісі тар мағынада қарастыратын болсақ, ол –
белгілі нәтижелерге жету мақсатында әлеуметтік жүйе саналы түрде ықпал
етуді қамтамасыз ететін арнайы мемлекеттік және қоғамдық органдар,
қызметкер.
Әлеуметтік басқарудың объектісі кең мағынада алсақ, ол – халықтың
өмір деңгейін арттыру; қоғамда әлеуметтік әділеттілікті бекіту; мәдени
деңгейді көтеру; адамдардың еңбек жағдайларын жақсарту т.б. болып
есептелінеді.
Проблеманы анықтау алдағы мақсатты белгілеуге мүмкіндік береді, ал
оны жүзеге асыру қалыптасқан қолайсыз жағдайды түзетуге жол ашады. Мақсатқа
жету көптеген жағдайларға байланысты болады, оларды анықтап алмайынша
басқару субъектісі дәлелді басқару циклінің екінші сатысында – ақпарат
жинау мен талдау кезеніңде шешіледі.
Ақпарат сезімді, объективті, толық және дер кезінде алынған ақпарат
болуы шарт. Осыған орай басқару жүйесін ақпараттауға талдау жасайтын және
өңдейтін қазіргі таңдағы техникалық құралдармен қамтамасыз етудің
маңыздылығын артып отыр.
Алынған әлеуметтік ақпаратты басқару үшін шешімге келу мен оны
қабылдаудың бастапқы базасы болып табылады.
Басқарушы шешімі төмендегідей сұрақтарға жауып беру тиіс:
- белгіленген мақсаттарға жету үшін қандай міндеттерді шешу қажет?
- Оларды қандай әдістермен, айлалармен, пәсілдердің көмегімен
шешуге болады?
- Қойылған міндеттерді кім жүзеге асырады?
- Оларды жүзеге асыруды қамтамасыз етуі үшін қандай материалдық
және техникалық жағдайлар қажет?
- Жалпы міндеттерді орындаудың және әрбір нақты тапсырманы
орындаудың мерзімі қандай?
- Қойылған міндеттердің орындалу барысына кім бақылау жасайды?
Басшылық шешімі басқару бағдарламасын қолдану кезіңде қабылданып,
жүзеге асады. Бұл кезеңде басқару субъектісі басқару объектісінің
ұйымдастыруды жүзеге асырады, алдынғысы соңғысымен тікелей және кері
байланыс орнатады, атқарушыларды іріктейді, олардың атқаратын міндеттерін
бөледі, яғни бағдарламаны орындау үшін әлеуметтік механизмді жасайды. Бұл
ретте реттеудің, есеп пен басқарудың әр түрлі формалары қолданылады. Бұл
күрделі процесс бір – біріне қарама – қарсы екі тенденциясының: ұйымдастыру
тенденциясы мен дезорганизация тенденциясының әрекет ету жағдайында жүреді
3.
Басқару бағдарламасын жүзеге асыру оны қорытындылау,нәтижелерін
талдау арқылы жүргізіледі және оларға баға беру кезеңінде тәтамдалады.
Сонымен, басқару қызметі процесс ретінде бірнеше кезеңннен тұрады.
а) проблемаларды алға қою және мақсаттарды анықтау;
б) басқару объектісі жөнінде ақпарат жинау және зерттеу;
в) басқару шешімін жасау және қабылдау;
г) басқару бағдарламасын жүзеге асыру (ұйымдастыру, реттеу, есепке
алу, бақылау);
д) нәтижесін талдау және оларға интерпритация (түсінік беру) жасау.
Әлеуметтану әлеуметтік басқарудың принциптерін де зерттейді.
Принциптер басқару механизімінің маңызды буыны ретінде әлеуметтік заңдарды
өзіне синтездейді және оларды іс жүзінде қолданудың нақты жолдарын
белгілейді. Әлеуметтік қатынастар жүйесін реттеу мен әлеуметтік процестерді
басқару жөніндегі қызметтің бастапқы, негізгі ережелеріне басшылық жасаудың
нақты тапсырмасы мен нормалары да әлеуметтік басқару принциптеріне жатады.
Ғалымдар бұл анықтаманы өздерінің көптеген ғылыми еңбектерінің
түпнұсқаларында тұжырымдады. Жалпы басқарудың принциптеріне: демократиялық
централизм, объективтілік, іскерлік, ұйымшылдық,лездемелік, нақтылық,
заңдылық, дара басшылық, аймықтық және салалық басқарудың ұштасуы,
кешендік, жүйелік, жариялылық, т.б. жатады.
Субъектінің белгілері бойынша мемлекеттік, қоғамдық ұйымдардың
қызметін басқару принциптерін айрықша атауға болады.
Алайда, біз әлеуметтік басқарудың ең негізгі принциптеріне қысқаша
сипаттама берумен шектелеміз.
Қоғамдағы әлеуметтік басқару процесі сияқты мақсаттар мен
міндеттерді анықтаудың астарында саяси мән жатыр. Сондықтан негізгі
принциптердің бірі – оған саяси тұрғыдан қарау принципі. Қазіргі біздің
қоғамымызда жүріп жатқан процестер заңды түрде басшылыққа саяси тұрғыдан
қарау принципін тереңдету арқылы жүзеге асырылуда. Басшы кадрлар үшін
еңбекшілерді болашаққа сендіре білу және олардың белсенділігін арттыру,
қызметін жеке бас пайдасын үшін асыра пайдалануды жою, басқаруда әкімшілік
әдісті қолданғанда асыра сілтемеу аса маңызды талап болып табылады.
Объективтік принципті – басқарудың түпкілікті мақсатына жету үшін басқару
жүйесінің объективті заңдардың қолдану. Бұл принцип бойынша басқару
дегеніміз – сенімді, ғылыми талдаудан өткен ақпатарқа сүйену. Бұл принципті
іске асырудың маңызды шарты – нақтылы әлеуметтік зерттеулердің нәтижелерін
қолдану.
Мұның кешенділік және жүйелілік принциптері де бар. Кешендік
принципте әрбір әлеуметтік құбылыс кезенде оның экономикалық, идеологиялық,
психологиялық, ұйымдық секілді бүкіл аспектілерін есте ұстау қажет.
Жүйелілік принціпінің мәні – нақты мақсатты жүзеге асыруға қажетті
жекелеген, өзара бірін – бірі толықтыратын қызметтің түрлерін біріктіру.
Демократиядық централизм принципі - әлеуметтік басқарудың ең
маңыздысы, ол бүкіл басқарушы органдардың, басшылардың және басқару
жүйесінің барлық деңгейіндегі атқарушылар қызметтерінің мазмұны мен
әдістерін анықтайды. Демократизм еңбекшілерінің толық билігі, олардың
инициативасы басып – жаншымай, қолдау басқарудың басшаларын сайлау, оларды
есеп беріп отыруы болса, ал централизм, яғни орталықтанған басқару дара
басшылықты көпшілік мүддесінің басым болуы, қатан тәртіптің орнауы секілді
көріністермен ұштастырады. Алайда, централизм жағдайында да еңбекшілердің
басқару ісіне белгілі бір дәреже қалыптасуынсыз міндеттерді тиімді шешу
мүмкін емес. Демократизм централизмге қарағанда оны жүзеге асыру тәсілі
ретінде әрекет етеді. Демократияны кеңінен қолдану централизмнің негізін,
тұғырын ұлғайтады және сонымен бірге еңбекшілердің қоғам ісін басқаруға
тартыды қамтамасыз етеді. Екіншіден, орталық органдар өздері атқаратын
міндеттер ауқамынан асып кетпейді, жергілікті органдардың қызметіне қол
сұқпауды қағида тұтады. Сонда ғана централизм дұрыс, қажетті деңгейде
жүзеге асатын болады.
Жариялылық принципінің әлеуметтік басқарудағы қазіргі өтпелі
кезеңдегі маңызы зор. Жариялылық принципінің – еңбекшілердің басқару
шешімдерін қабылдау кезінде қоғамдық пікірлерден кең көлемді ақпараттарды
алуы, оларды игеріп, есепке алу негізінде шешімдер қабылдауға қатысу.
Жариялылық – бұл адамдарға сенім арту мен құрмет көрсету, олардың
оқиғаларға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.