Қысқартылған лексикалық бірліктердің қызметін анықтау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
3
1 бөлім
4
1.1Аббревиатуралардың аудармадағы қолдану ерекшеліктері.
1.2.Ағылшынша аббревиатуралар мен аббревиатуралардың сөзжасамдық үлгілері
6
1.3.Ағылшын тіліндегі аббревиатуралар мен аббревиатураларды қазақ тіліне аудару ерекшеліктеріне семантикалық талдау жасау
15
2 бөлім
21
2.1. Ағылшын тіліндегі аббревиатураларды шешу әдісі
21
2.2 Ғылыми-техникалық мәтін мысалында аббревиатуралар мен аббревиатураларды аудару мысалдары.
29
Қорытынды
30
Қолданылған әдебиеттер тізімі
33
Кіріспе

Аударма - адам қызметінің күрделі де көп қырлы түрі. Аударма туралы бір тілден екінші тілге айту әдеттегідей болғанымен, шын мәнінде аударма процесі бір тілді екінші тілге жай ғана алмастырмайды. Аудармада әртүрлі мәдениеттер, әртүрлі тұлғалар, әртүрлі ойлау тәсілдері, әртүрлі әдебиеттер, әртүрлі дәуірлер, әртүрлі даму деңгейі, әртүрлі дәстүрлер мен көзқарастар тоғысады.
Қысқартулар мен аббревиатуралар бірқатар грамматикалық белгілерді ашады. Ғылыми-техникалық әдебиеттерде белгілі бір тілде сөйлейтіндерге ғана емес, белгілі бір экстралингвистикалық білімі бар белгілі бір кәсіби топтың өкілдеріне бағытталған мәтіндер ерекше орын алады.
Қазіргі тілдердегі аббревиатура мәселелеріне арналған көптеген, үзік-үзік болса да, зерттеулердің болуына қарамастан, қысқартылған лексикалық бірліктер лингвистикалық терминдер үшін көп жағынан жұмбақ болып қала береді, өйткені оларға қатысты іргелі мәселелерді қарастыру керек. белгілі бір қырынан құрылым мәселесі.сөздер мен олардың мағыналары, морфемалар мәселесі т.б.Бұл күрделілік қарама-қайшы пікірлерді, кейде қысқартылған лексикалық бірліктерге қарама-қайшылықты көзқарасты түсіндіреді. Аббревиатураларды аудару әрқашан зерттеудің өзекті тақырыбы болды, бірақ соңғы онжылдықта оған ерекше назар аударылды.
Зерттеу болжамы: ағылшын тіліндегі аббревиатураларды қазақ тіліне аударудың экстралингвистикалық факторлардың әсерінен қалыптасқан семантикалық ерекшеліктерінің болуын болжауға болады.
Курстық жұмыстың мақсаты - қысқартылған лексикалық бірліктерге жалпы сипаттама беру және оларды аударудың негізгі әдістері мен ерекшеліктерін анықтау.
Бұл курстық жұмыста зерттеу пәні қысқартылған лексикалық бірліктердің аудармасы болып табылады.
Зерттеу мақсатына жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
1. Осы тақырып бойынша лингвистикалық әдебиеттерге аналитикалық шолу жасау;
2. Қысқартулар мен аббревиатуралардың қолданыстағы классификацияларына талдау жасау;
3. Қысқартылған лексикалық бірліктердің қызметін анықтау;
4. Аударма әдістеріне сипаттама беріңіз.
5. Техникалық әдебиеттер негізінде аббревиатуралар мен аббревиатураларды аударудың мағыналық ерекшеліктерін анықтау және талдау.
Бұл жұмыста зерттеудің келесі әдістері мен тәсілдері қолданылады: сөздік анықтамаларын зерттеу әдісі, компоненттік талдау, контекстік талдау әдісі.
1-бөлім

Аббревиатуралардың аудармадағы қолдану ерекшеліктері. Аударма - ол адамзат баласынның дамуы барысындағы өте күрделі де жан - жақты құбылыс болып табылады. Көбінесе аударманы тек бір тілден екінші тілге аудару деп қарастырад. Дегенмен, аудару барысында тұп нұсқа мен аударылатын тіл ғана қарыстырылмайды. Аударма жасаған кезде сан - алуан мәдениеттер, әр - түрлі тұлғалар, әр - түрлі пікір таластар әр - түрлі әдебиеттер мен дәуірлер, сонымен қатар, сан - алуан мәдениеттер мен даму кезеңдері кездеседі. Аударма саласымен мәдениеттанушылар, этногрофтар, психологтар, тарихшылар, әдебиеттанушылар өздерінің қызығушылығын тудырады. Аударматанудың жан-жақтылығы сайма-сай ғылым саласында негізгі зерттеу нысаны бола алады. Аббревиатуралар мен қысқартуларда өзіндік грамматикалақ ерекшеліктері болады. Ғылыми және техникалық әдебиеттердегі мәтіндерде қысқарған сөздердің алатын орны ерекше. Қазіргі замнадағы тілдерде аббревиация мәселеріне негізделген көптеген фрагментті зерттеулерге қарамастан, қысқартылған сөздердің лексикалық бірліктері көп жағдайда лингвистикалық жоспарда жұмбақ болып қалады. Себебі спецификалық көз - қарастар бойынша фундаментальды мәселелер, яғни сөз құрылымы мен мағынасы, морфема мәселесі және т.б. күрделі мәселелер қарастырылады. Бұндай түсіндірменің қиындығы, қысқарған лексикалық бірлікке деген қайшы ойлардың пайда болуынан туындайды. Қысқарған сөздер мен аббревиатураларды аудару әрқашан өзекті мәселердің бірі болып табылады. Дегенмен, соңғы он жылдықта оған ерекше мән беруде. Қазіргі тілдердегі қысқарған сөздердің лексикалық бірліктегі тілдің спецификалық құбылысындағы мәселелері көптеген зерттеушілердің назарын алуда. Бұл мәселелер көптеген мақалалар мен қазақ және шет мемлекеттер тұлғаладының жеке жұмыстарында қарастырылуда. Бұл сұрақтарға жауып ретінде көп үлес қосқан келесі ғалымдарды атап кетуге болады; Д.И. Алексеева, Е.П. Волошина,В.Г. Павлова, Т. Пайлза, М.М. Сегаля, Л.А. Шеляховского, Р. Уэльза, О.Есперсена және т.б. Бұл жұмыста қысқарған лексикалық бірліктердің және аббревиатуралардың ағылшын тілінен орыс және қазақ тілдеріне аудару барысындағы семантикалық ерекшеліктерін байқау болып табылады.. Көптеген халықаралық спорт ұйымдары атауларының аббревиатурасы да осылайша жасалған. Мысалы, Еуропа футбол ассоциацияларының одағын (Союз европейских футбольных ассоциаций) орыс тілінде УЕФА, (Халықаралық жеңіл атлетика федерациясы ұйымын) ИААФ деп атайды. Ұзақ жылғы ілеспе аударма жасау кезінде танымал аудармышалдың айтуынша бұл қысқарған сөздер жиі пайдаланылатын жиындар көбіне халықаралық сипатта болады. Сондықтан аудитогияға түсінікті болуы үшін орыс тілінен қазақ тіліне iлеспе аударма жасағанда да халықаралық деңгейде қабылданатын аббревиатураны қолданғанымыз дұрыс. Ал, орыс тіліндегі ОБСЕ аббревиатурасы сөздердің ағылшын тіліндегі "The Organization For Security and Co-operation in Europe" деген кезектілігіне емес, осы тіркестің қазақ тілінде ЕҚЫҰ - "Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйым", "Огранизация по безопасности и сотрудничеству в Европе" деген орысша аудармасынан жасалған. ООН аббревиатурасының да жасалуы осындай ол ағылшын тіліндегі "United Nations Organization" дегеннен емес, осы тіркестің орыс тіліндегі "Организация объединенных наций" деген аудармасынан алынған. Оның қазақ тіліндегі аудармасы БҰҰ Біріккен Ұлттар Ұйымы. Сондықтан жазбаша аудармада осы сияқты қысқарған сөздердің өзімізде қалыптасқан ЕҚЫҰ және БҰҰ деп алып, ал ілеспе аударма жасаған кезде міндетті түрде Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы деп аударған жөн. Қысқарған сөздерді қазақша мәтінде қолданудың өзіндік ерекшеліктері де бар.
Орыс тілінде қысқарған түрінде қысқарған түрінде қолданыла беретін сөздерді қазақ тілінде қысқартып қолдану оларды түсінуді қиындататып жібереді. Сонықтан олардың ішінде жазбаша мәтінде немесе ауызекі айтуда аббревиатура түрінде пайдалануға болатыны да, болмайтыны да бар. Айталық, Қазақстан Республикасының Ішкі істер министірлігін - ҚР ІІМ, Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министірлігін - ҚР СІМ деп жазғанымызбен, ауызша толық атауын айту керек. Ал орыс тілінде МОН РК деп жазылса да қазақ тілінде ӨР білім және ғылым министірлігін ҚР БҒМ деп алу қалыптаспаған. Орыс тілінде Евросоюз деген сөз ЕС деп айтылса да, жазыла бергенімен, қазақ тілінде Еуропалық одақ - әрі кеткенде Еуроодақ деп қысқартылып айтылады, бірақ ЕО ддеп айтылмайды. Сол сияқты Төтенше жағдайлар министірлігі туралы сөз болғанда орысша МЧС деп қысқартып айту қалыптасып қалған, ал һазаһ тілінде ТЖМ деп айту түсініксіз болар еді. Бұларға қоса күнделікті тіршілікте қолданылатын, орыс тілінде ұзақ жылдар бойы қысқартылып айтылуына ьайланысты орнығып қалған, ал қазақ тілінде қысқартылған түрі қолданылмайтын тіркестер бар, олар ПЖК постоянное место жительство, КСК кооператив собственников квартир, ФИО фамилия, имя, отчество, ЗАГС запись акта гражданского состояния ЖКХ жилищно - коммунальное хозяйство және тағы басқалары. Орыс тілінен қазақ тіліне аударма жасаған кезде бұл қысқарған сөздерді де толығымен жазған жөн.
Жиналыстарда баяндамашының қысқарған сөздерді пайдалануы ілеспе аударма жасау барысында да қиындық тудырады, өйткені жоғарыда айтып өткеніміздей, орысша қысқарған түрінде айтылған сөздерді қазақ тілінде таратып айту мәтінді ұзартып жібереді. Яғни, ілеспе аудармашы баяндама жасап тұрған адамға ілесу үшін одан жылдамырақ қарқынмен сөйлеуі қажет болады. Орысша - қазақша өтетін жиналыстарда жиі қолданылатын қысқарған сөздерді бірнеше топқа бөлуге болады; ең көп кездесетіні сөздің басқы әріптері алынған қысқарған сөздер аббревиатуралар мысалы; ҚР - РК, ТМД - СНГ, АҚШ - США, БҰҰ - ООН, ШЫҰ - ШОС т.с.с. бұл топтағы қысқарған сөздердің біразы қазақ тілінде жасалатын баяндамаларда, сөйлеуші сөзінде сол қалпында пайдаланып жүр, сондай - ақ жазылған мақалаларда, сұхбаттарда да қолданылуы үлесі артып келе жатыр. Оның ішінде мемлекеттер, ұйымдар, мекемелер атауларының үлес салмағы молырақ. Ал сөздердің бір немесе екі буыны бақы немесе соңғы алынған қысқарған сөздер орыс тілінде жиі кездескенмен қазақ тілінде солай қолданылуы өте сирек мысалы; Алтел - Алтын телефон, Гохран - Государственное хранилище ценностей, Госкомиздат - Государственный комитет по издательству; Казнет - Казахстанский интернет т.с.с. Бұдан қысқарған сөздердің бұл түрін де аудармада таратып айту қажеттігін туындайды. Қысқарған сөздердің тағы бір тобы - бір сөздің басқы буыны мен екінші сөз тұтастай алынған сөздер де негізінен орыс тәләнде қолданылады, қазақшаға аудармасы қысқартып айтуға бірде келмейді; Госматрезерв - государственный материальный резерв, Евросоюз - Европейский союз, Казпотребсоюз - Казахстанский потребительский оптика, Казфосфор - Казахстанский фосфор, медоптика - медицинская оптика, Эксимбанк - экспортно - импортный банк, т.с.с. Келтірілген мысалдар орыс тілінде қысқартылып алынған сөздерді қазақ тілінде пайдаланудың өзіндік ерекшеддігі бар екендігіне көз жеткізеді. Жазбаша аудармада әшәнара қысқартып алуға жол берілсе, ілеспе аудармада баяндамашы орыс тілінде қысқарған сөздерді қолданса да, ілеспе аудармашылар арасында қазақ тілінде оларды толық айту дәстүрліқалыптасқан. Ілеспе аударма жасауды жеңілдетудің бір амалы - сөйленетін сөздердің мәтіндерін алдын ала аударып қою. Міне, осындай баянбама мәтіндерді ертерек қолға тиген жағдайдаіліспе аудармашылардың оны аударып алуына көмегі тисін деген оймен, біраз жылдардан бері жинақталған қысқарған сөздердің сөздігін шығарған.

1.2. Ағылшынша аббревиатуралардың сөзжасамдық үлгілері

Ағылшын тілінің ғылыми және кәсіби мәтіндерінде аббревиатуралардың алуан түрлері маңызды орын алады. Олар өз бетінше қызмет ететіндіктен, лексикографиялық дереккөздерде жазылатындықтан және көбінесе көздерінен (радар, сонар, сонар, лазер) жақсы белгілі болғандықтан, оларды ғылыми-техникалық тілдің лексикалық бірліктері деп санауға болады. Ағылшын тілінде және аббревиатура тілінде дыбыстық және графикалық дизайнға сәйкес аббревиатуралар мен аббревиатураларға бөлу әдетке айналған.
Қысқартулар (аббревиатуралар) сөз тіркесінің мәнді сөздерінің бастапқы әріптерінен жасалады: AA (антенна массиві) антенналық массив, RWM (оқу-жазба жады) жедел жады, кВА (киловольт-ампер) киловольт-ампер. Олар әріп атауларымен айтылса, екпін соңғы әріпке түседі. Аббревиатура әріптері нүктелермен жазылуы мүмкін, бірақ қазіргі ағылшын тілінде олардан әдетте аулақ болады[6].
Аббревиатуралар аббревиатураларға қарағанда (әріп атаулары арқылы оқылады, айтылады және қабылданады) қарапайым лексикалық бірлік ретінде оқылатын және қабылданатын аббревиатуралар. Қысқарған сөздер әр түрлі әріптердің тіркесімінен (алғашқы әріптерден, алғашқы бірнешеуден соңғысымен және т.б.) жасалады [25]. Оларға жоғарыда келтірілген қысқартулар радар, лазер, мазер жатады. Назар аударыңыз, бұл бірліктердің қазақ тіліндегі аударма сәйкестіктері дәл осы қысқартулар болып табылады және нақты терминдер емес: радар (Radio Detection and Ranging - радиоанықтау және қашықтықты анықтау), лазер (Stimulated Emission of Radiation арқылы жарықты күшейту - оптикалық кванттық генератор), мазер (Сәулеленудің ынталандырылған сәулеленуі арқылы микротолқынды күшейту - ынталандырылған сәуле шығару арқылы микротолқынды күшейту). Бұл аббревиатуралар (аббревиатуралар) қазақ тіліне транслитерация арқылы жаңа терминдер ретінде көшірілді. Мұндай бірліктер терминологияға оңай еніп, тілге тез сіңеді.
Акронимдерге екі сөзді қысқарту немесе қысқарту арқылы аяқтау және оларды бір сөзбен біріктіру жатады. Біріккен сөздер моделі бойынша: аралас немесе портманто сөздері (екі түбірдің қысылуы арқылы жасалған будандастырылған сөз), бір сөздің бастауышы екінші сөздің соңғы жағымен жалғануы арқылы екі сөзден жаңа күрделі терминдер туындайды: трансивер - трансивер (таратқыш + қабылдағыш) , информатика - информатика (ақпарат + электроника). Ғылыми-техникалық мәтіндерде қысқартулардың екі түрі қолданылады:
Берілген мәтіннің ішінде ғана қызмет ететін мәтін (авторлық); мәтіндік (авторлық) қысқартулар мәтінде түсіндіріледі немесе осы мәтінге арналған аббревиатуралардың жеке тізімі ретінде ұсынылады; жалпы қабылданған, олар ресми анықтамалықтарда жазылған және тілдің лексикалық жүйесіне кіреді. Ұзақ бір сөзді және көп сөзден тұратын терминдердің қысқартылған түрде қолданылуы айтылу, оқу және қабылдау үшін ыңғайлы аббревиатураларды жасауға әкелетін тенденцияның нәтижесі.
Құрылымы бойынша ғылыми-техникалық аббревиатураларды [9] бөлуге болады: алфавиттік: B (өткізу жолағы - өткізу қабілеттілігі), E (электр өрісінің күші - электр өрісінің кернеулігі), PP (перифериялық процессор - перифериялық процессор), DOS VS (дискпен жұмыс істейтін) жүйеліквиртуалды жад - виртуалды жадты жүзеге асыратын дискілік операциялық жүйе), Dwg (сызба сызбасы), tmtr (tr) (таратқыш - таратқыш); силлабикалық: магамп (магниттік күшейткіш - магнитті күшейткіш), магтапе (магниттік лента - магниттік лента), преамплификатор (алдын ала күшейткіш - преamplifier); қысқартылған сөздер: түзеткіш (түзеткіш - күшейткіш), қолданба (аппарат - құрылғы, құрылғы), аут (автоматты - автоматты), адам (қолмен, қолмен - қолмен, қолмен); әріп (буын) + сөз: комполь (коммутациялық полюс - көмекші немесе қосымша полюс), NC программалау тілі - сандық басқару жүйелеріне арналған программалау тілі); әріптер мен буындар (буындар мен әріптер): Abs E (абсолютті қате - абсолютті қате), Bur (of) Stds (стандарттар бюросы - стандарттар бюросы), cir bkr (сұрақ сөндіргіш - коммутатор); әріптік-цифрлық: A1 (A one) - бірінші класты, ДК (микробағдарламаланатын компьютер - микробағдарламамен басқарылатын компьютер).
Айта кету керек, аббревиатуралар жоғары омонимиямен сипатталады, ал таңбалар саны неғұрлым аз болса, соғұрлым жоғары болады. Қысқартулар тізімдерінде, тіпті салалық сөздіктер үшін де, әріптер (A, B, AC) бір-бірімен байланысты емес ұғымдар мен объектілердің кең ауқымын білдіреді. Ғылыми-техникалық мәтіндердегі жаңа терминдер жаңа теориялардың, жаңалықтардың авторларының аты-жөні арқылы жасалуы мүмкін. Мұндай терминдер - жалқы есімдер алдымен белгілі бір атаумен қатты байланысады және, әрине, бас әріппен жазылады, бірақ кейін олардың көпшілігі терминологиялық жүйенің толық мүшесі болады, жалпы есімнің грамматикалық формасына ие болады және көбінесе кіші әріппен жазылады.
Ағылшын тілінде кез келген терминді қысқарту үрдісі бар. Қазақ тілі қысқартулардың сандық мағынасында әлдеқайда артта қалды: қазақ тілінде термин деп аталатын нәрсе ағылшын тілінде аббревиатураға айналады:
LK сол бүйрек;
ҚР оң бүйрек;
LN сұйық азот сұйық азот.
Қазақ тіліндегі аббревиатураның баяу жылдамдығының артықшылығы бар: медициналық ақпаратты қабылдауда қиындықтар аз болады, ал аудару кезінде алушыға адекватты ақпаратты жеткізу мүмкіндігі көбірек.
Өздеріңіз білетіндей, аббревиатуралардың айтарлықтай саны бар. Аббревиатураны түрлерге бөлу белгілі бір дәрежеде ерікті, өйткені аббревиатура көп қырлы және көп мағыналы құбылыс. Жалпы қабылданған аббревиатуралар үш үлкен топқа бөлінеді: графикалық, лексикалық және синтаксистік. Графикалық аббревиатуралардың арасында стандартты және кеңінен танымал, бірақ жартылай ресми медициналық құжаттама шеңберінде функционалдық шектелген бар, мысалы : Т. S. _ T. _ H. _ тым ауру дейін жіберу үй "'ауруханадан үйге қайтуға толық жазылмаған'; HBD ішіп алды - алкоголизммен ауырады;
GON Бір Құдай біледі
Латын тіліндегі аббревиатуралар аудармашыға ерекше қиындық туғызады. Бұл әсіресе Еуропа тілдеріне, атап айтқанда, ағылшын тіліне қатысты, оның алфавиті, айталық, қазақ тілінен айырмашылығы, латынмен сәйкес келеді, бұл қысқартылған терминнің жеткіліксіз декодталуына әкеледі. Латын тіліндегі аббревиатуралар медицина қызметкерлерінің ресми жазбаша да, бейресми іскерлік ауызекі сөйлеуінде де жиі кездеседі. Олар сонымен қатар транскрипттер, яғни аббревиатуралардың көпшілігінің латын прототиптері мүлдем ұмытылғандықтан ерекшеленеді, сондықтан оларды кейбір ағылшын терминдерінің шартты таңбалары деп санауға болады [4].
Егер медицинаның жазбаша қосалқы тілінде қысқартулардың бұл класы графикалық категорияға жататын болса, кәсіби ауызекі сөйлеу тілінде бұл кеңінен қолданылатын және мәні бойынша басқа лексикалық аббревиатуралардан айырмашылығы жоқ лексикалық аббревиатуралар [1] екені анық.
Бұл сынып мынадай қысқартулармен ұсынылған: ac "ante cibum, тамақтанар алдында"; bid bis in die, күніне екі рет; po "per os, orally" 'ішке қабылдау үшін' және т.б.
Мұнда біз графикалық аббревиатуралардың лексикалануы сияқты қызықты құбылысқа тоқталамыз. Бұл ретте ол өзінің айтылуын алады, немесе алфавиттік (қан қысымы қан қысымы, ЖП жалпы практика дәрігері жалпы практика дәрігері, Г.Б. өт қабы өт қабы, ОД кәсіби ауру кәсіптік ауру' т.б.), немесе дыбыс, нәтижесінде қысқартулар (AIMES, JAMA - медициналық журналдардың атаулары және т.б.) пайда болады. Көбінесе алфавиттік айтылу тәсілі емледе көрінеді: Bee-pee қан қысымы; Geepee жалпы тәжірибелік дәрігер.
Бұл форма, бір жағынан, декодтау көмегімен аббревиатураны оқуды алып тастап, бұл аббревиатураның лексикалықтандырылуын көрсетеді, ал екінші жағынан, бұл аббревиатураны қабылдаудың екіұштылығын арттыра отырып, аударма процесін қиындатады.
Осылайша мазмұн жазықтығы мен өрнек жазықтығы арасындағы қатынас бұзылады.
Лексикалықтанудың нәтижесінде аббревиатура өзіндік қалыптастырушы парадигмаға ие болады және бұл мағынада қарапайым сөзден еш айырмашылығы жоқ [1]. Мысалы, OD - ODs пациенттер бірге артық дозалану бойынша кейбір есірткі дәрілік заттың артық дозасын қабылдаған науқастар.
Лексикалық аббревиатура кейінгі сөзжасамдық актілерге негіз бола алады: FACP - facper "Американдық дәрігерлер колледжінің мүшесі" "Американдық дәрігерлер колледжінің мүшесі".
Аударылған кезде не жартылай әліпбиге, не жартылай акронимдерге айналатын лексикалық аббревиатуралардың аралас түрін ұмытпау керек: DDSO [ di : di : sou ] " diamino - дифенилсульфоксид " 'диамино-дифенилсульфоксид'; TRITC [ tri : ti :. si :] тетра " метилродамин- изотиоцианат" "тетраметилродамин-изотиоцианат".
Аралас типтің тағы бір түрі - лексема, мұнда бір компоненті инициализм, екіншісі толық мағыналы сөз: H ауруы "Харт.с ауруы" 'Харт ауруы'; L-допа леводопа.
Гомоакронимдер деп аталатындар, т.б. жалпы сөздермен омоним болатын аббревиатуралар. Аурухананың жедел жәрдем радиосын ТЫҢДАҢЫЗ және тыңдаңыз; ТОП жүктіліктің тоқтатылуы болжалды мерзімі және жоғарғы кез келген нәрсенің ең жоғары нүктесі.
Гомоакронимдер көбінесе жарнамалық әсер, алушыға психологиялық әсер ету үшін қолданылады. Осылайша, олар аудармашыға осы объектінің мақсатын ұсыну, оның қасиеттерін көрсету және т.б. арқылы оның жұмысын жеңілдетеді. ҮЗДІК блиц электрошок терапиясы және ең жақсысы.
Акронимдерді қазақ тіліне аударуға ерекше назар аудару керек, өйткені аббревиатураның бұл түрі әсіресе жазба тілінде медициналық мақалалардың, аннотациялардың және т.б. Жалпы, қазіргі уақытта акронимдерді қазақ тіліне аударудың үш негізгі тенденциясы бар:
1) транслитерация;
2) аббревиатураны бастапқы түрінде (шет тілінде) алу;
3) қазақ ша терминдерден адекватты аббревиатура жасау.
Сонымен қатар, медициналық аббревиатураларды талдау кезінде біз әдеттегі жағдайлармен бірге қарастыратын шекаралық жағдайларды таптық.
Сонымен, аббревиатураны аударған кезде ол басқа әліпби жүйесі арқылы қайта жазылса, транслитерация қолданылады, мысалы: ағылшын. DTIC - конв. дакарбазин қазақ тіліне сәйкес келеді. DTIC дакарбазин (антинеопластикалық препарат); Ағылшын PPD - тазартылған ақуыз туындысы, респ . rus . PPD ақуызбен тазартылған туберкулинді білдіреді.
Мұнда инициализмнің құрамдас бөліктері қазақ тілінде шешілмейтіні маңызды - аббревиатураның сыртқы қабығы мен мағынасы тұтастай алғанда: ағылшын. LH-RF - лютеиндеуші гормон-релизинг факторы сәйкес келеді rus . LH-RF Лютеинизациялаушы гипофиз гормонын шығаратын фактор дегенді білдіреді. Бұл h (гормон) әрпін g (гормон) әрпімен логикалық ауыстыру арқылы шетелдік емлеге максималды жақындау болған кездегі шекаралық жағдай.
Акронимдерді қазақ тіліне аударудың екінші тенденциясы олардың түпнұсқа түрінде қарыз алуы болып табылады, мысалы: ағылшын. CCNU - хлорэтилциклогексил-нитрозо-мочев ина (ломустиннің кодтық белгісі) қазақ тіліндегі CCNU - ломустин (антинеопластикалық препарат) сәйкес келеді; Ағылшын LEC - ертематозды қызыл жегінің жасушасы, респ . rus . LE жасушасы - лупус жасушасы.
Бұл мысалды шекаралық деп санауға болады, өйткені аббревиатураның бір бөлігі бастапқы түрінде сақталған, бөлігі аударылған. Келесі мысал туралы да дәл осылай айтуға болады, жалғыз айырмашылығы аббревиатураның бастапқы бөлігі аударылған: ағылшын. LP-X - липопротеин X респ. қазақ липопротеин X - анормальды липопротеин.
Акронимдерді қазақ тіліне аударудағы үшінші тенденция - қазақ тіліндегі баламалы терминдерден аббревиатура жасау, мысалы: ағылшын. AA - Анонимді маскүнемдер респ. қазақ ОАА - Анонимді маскүнемдер қоғамы; Ағылшын AB - қышқыл-негіз қатынасы сәйкес. KOS - қышқылды-негіздік күй; Ағылшын HDL - жоғары тығыздықтағы липопротеидтер
Әрбір тәсілдің белгілі бір артықшылықтары мен кемшіліктері бар, сондықтан әр жағдайда ең қолайлысын таңдаған жөн. Аударма әдісін таңдағанда, қазақ тілінде айтылу мен жазудың ыңғайлылығы, осы аббревиатураны басқа тілдерге аудару дәстүрлері (мысалы, оның барлық еуропалық тілде әмбебап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.