Жеткіншектердің эмоционалдық тұрақсыздық жағдайына байланысты агрессивті мінез - құлық ерекшеліктерін коррекциялау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Ф. 7. 34 -02

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Тарих және педагогика факультеті

Психология және арнайы педагогика кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

«Психология және арнайы педагогика»

кафедрасының меңгерушісі

пс. ғ. д., профессор Лекерова Г. Ж.

« 11 » 05 2020ж .

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Жеткіншектерде кездесетін агрессивті мінез-құлық мазмұны және ерекшеліктері

5В010300 - «Педагогика және психология» мамандығы бойынша

Орындаған: Амангелды А. А.

(Студенттің А. Ж. Т., қолы)

Ғылыми жетекшісі

аға оқытушы: Досжанова Ж. Т.

(А. Ж. Т., қолы)

Нормабақылау Нурбекова А. М 29. 05. 2020

п. ғ. к., доцент (А. Ж. Т., қолы )

Шымкент, 2020

Ф. 7. 34 -03

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Психология және арнайы педагогика кафедрасы

Мамандығы: 5В010300 - «Педагогика және психология»

«БЕКІТЕМІН»

«Психология және арнайы педагогика»

кафедрасының меңгерушісі

пс. ғ. д., профессор Лекерова Г. Ж.

«_27__»092019ж.

д и п л о м д ы қ ж ұ м ы с т ы о р ы н д а у ғ а Т А П С Ы Р М А №

Студент: Амангелды Ақбота Алмазқызы Тобы: ТП-16-1к1

Жұмыстың тақырыбы: Жеткіншектерде кездесетін агрессивті мінез-құлық мазмұны және ерекшеліктері

Университет бойынша: 24. 04. 2020ж . №662 с бұйрығымен бекітілді

Жұмысты аяқтау мерзімі: 28. 04. 2020ж

Жұмысты орындауға берілген мәліметтер: баяндамалар, курстық жұмыстар, мақалалар, ғылыми жұмыстар

Дипломдық жұмыстың мазмұны

№

Бөлімдер

Беттер саны

Тапсырманы орындау мерзімі

№: 1.

Бөлімдер: Кіріспе

Беттер саны: 2

Тапсырманы орындау мерзімі: 22. 10. 19

№: 2.

Бөлімдер: Негізгі бөлім

Беттер саны: 27

Тапсырманы орындау мерзімі: 06. 03. 20

№: 3.

Бөлімдер: Қорытынды

Беттер саны: 1

Тапсырманы орындау мерзімі: 15. 03. 20

№: 4.

Бөлімдер: Қолданылған әдебиеттер тізімі

Беттер саны: 2

Тапсырманы орындау мерзімі: 22. 03. 20

№: 5.

Бөлімдер: Барлығы

Беттер саны: 32

Тапсырманы орындау мерзімі: 15. 04. 20

Ұсынылған негізгі әдебиеттер тізімі

Бэрон Р., Ричардсон Д. Агрессия. /Д. Ричардсон, Р. Берон - СПб. :. 2011.
Эмоции человека. Кэрролл, Е. Изард. / М. С. Егорова. -М. : 2010.
Жақыпов С. М, Бизақова Ф. Ә Білім беру жүйесінде қолданылатын психодиагностикалық жаттығулар. Тараз: Сенім, 2016.

Тапсырманың берілген күні « 27 » 09 2019ж.

Жұмысты аяқтау мерзімі : 28. 04. 2020 ж.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жетекшісі : Досжанова Ж. Т.

(А. Ж. Т., қолы

Тапсырманы орындауға алған студент Амангелды А. А.

(А. Ж. Т., қолы )

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 5

1Қазіргі мектепте 6-7 сынып оқушыларында болатын эмоционалдық тұрақсыздықтың теориялық анализі

1. 1 Эмоционалдық тұрақсыздықтың агрессия мәселесін зерттеудегі шетелдік және отандық психологияның ықпалы . . . 7

Эмоция- мінез-құлық негізіне жататын феномен . . . 16
Жеткіншектік кезеңнің психологиялық ерекшеліктері . . . 21

Қазіргі мектепте 6-7 сынып оқушыларында болатын эмоционалдық тұрақсыздықтың агрессия ерекшеліктерін эмпирикалық зерттеу және түзету

2. 1Жеткіншектердің агрессивті мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеу әдістемелері . . . 26

2. 2 Зерттеу қорытындыларын интерпретациялау және талдау . . . 28

2. 3 Жеткіншектердің эмоционалдық тұрақсыздық жағдайына байланысты агрессивті мінез-құлық ерекшеліктерін коррекциялау . . . 32

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 33

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 35

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі: 6-7 сынып оқушыларында болатын эмоционалдық тұрақсыздығы агрессиямен көрінетін мәселесі қазіргі таңда біздің қоғам үшін ең маңызды мәселелердің бірі, себебі біз онымен күнде көшеде, транспортта, мектепте кездесеміз. Қоғамда болып жатқан террор, жәбірлеу, суицидтің өсуі сияқты әлеуметтік қауіпті құбылыстардың қатты белең алуына байланысты эмоционалдық тұрақсыздық жағдайындағы агрессия мәселесі зерттеудің негізгі объектісі болып отыр. Соңғы уақытта адамдағы эмоционалдық тұрақсыздық жағдайында болатын агрессивті мінез-құлық проблемасын зерттеу бүкіл әлем психологтарының өзекті зерттеу бағытына айналып отыр[1] .

Бүгінгі таңдағы бұқаралық ақпарат құралдары 6-7 сынып оқушыларын агрессивті әрекеттерге еліктіріп, үйретуде. Батыс мәдениетінің біздің қоғамымызға енуі жастар мен жеткіншектерде девиантты мінез - құлықтың пайда болуына, нашақорлыққа, сексуалды құмарлыққа және т. б. жайсыз жағдайлардың өсуіне әкелді.

Қазіргі таңда көптеген психологтар агрессия - бұл өзіне мұндай қатынасты қаламайтын тірі жанға басқа біреудің зиян келтіруі немесе мақсатты түрде жәбірлеуді білдіретін мінез - құлықтың кез келген формасы деген анықтаманы қолданады. Сонымен қатар өз - өзіне бағытталған агрессивті мінез - құлық әрекеттерін білдіретін - аутоагрессия деген бар дейді [2] .

Барлық қасиеттер сияқты агрессия да индивидтерде әртүрлі дәрежеде көрініс табады, біреулерінде мүлдем жоқ болса, басқаларында шексіз болады. Агрессияның болмауы енжарлық пен конформдылыққа, ал оның шектен тыс дамуы қақтығысқа, қоршағандармен өзара түсініспеушілікке әкеледі. Агрессия адамда белгілі бір мөлшерде болуы керек, себебі адамда ол болмаса, адам дамымайды, енжар болады.

6-7 сынып оқушыларын үшін әлеуметтік қоршаған орта мәнді роль атқарады, ерекше орын алады, себебі ол айналадағы ортасымен қарым - қатынасқа түсу арқылы дағдыларды игереді, дамиды [3] .

Сонымен қатар, 6-7 сынып оқушыларында кездесетін эмоционалдық тұрақсыздық мәселесі аз зерттелінген. Ресейде және шетелде ғалымдар зерттеген мәселенің мынандай аспектілерін көптеген ғалымдар зерттеу назырына алды: агрессияның биологиялық және әлеуметтік детерминанттарын, оны игеру және орнығу механизмдерін, агрессияның көрінуін анықтайтын агрессиялық мінез - құлықтың индивидуалдық және жыныстық ерекшеліктерін, агрессияның алдын алу тәсілдерін.

Осының барлығы біздің тақырыбымыздың өзекті екенін көрсетеді.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Зерттеудің теориялық негізі болып ресейлік, қазақстандық және шетелдік концепциялар табылады, олар агрессия мен жеткіншектердегі агрессивтіліктің ғылыми негіздерін ( Р. Берон, Д. Ричердсон, Л. Берковиц, З. Фрейд, К. Лоренц, К. Г. Юнг, А. Адлер, Э. Фромм, К. Роджерс, В. Франкл, Ф. Перлз, К. Хорни, Д. Уотсон, А. Бандура, Д. Долард, С. Розенцвейг, Э. Шпрангер, Ш. Бюлер, М. Мид, А. А Реан, Румянцева, О. Ю. Михаилова, И. А Фурманов, Т. Н. Курбатов, В. И Гарбузов, А. А. Бодалев, Т. В. Роял, Е. Е. Копчанова, Г. П. Бочкарева, П. П. Бельский, С. Я. Белячева, Е. В. Ольшинская, Н. А. Невский, С. Л. Соловьева, Ю. М. Антонян) қалыптастырған. Осы зерттеушілердің ішінде (Э. Фромм, К. Изард, А. Р. Ратинов, Т. Д. Марцинковская, А. А. Реан, С. А. Соловьева және тағы басқалар) “агрессия” және “агрессивтілік” түсініктерінің синоним емес екендігін атап көрсетті:

Агрессивтілік - бұл агрессияға дайындықты көрсететін, өз кезегінде агрессивті мінез - құлыққа жататын белгілі тұлға қырларымен сипаттауға болатын тұлға қасиеті, агрессия деп - әдетте деструктивті тұлғааралық өзара әрекеттесуді түсінеді.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: зерттеу мазмұны, қорытындылары және әдістемелік ұсыныстарды 6-7 сынып оқушыларында болатын эмоционалдық тұрақсыздықтың агрессивті мінез-құлық ерекшеліктеріне байланысты тәрбиеленетін мекемелердің оқу-тәрбие үдерісінде, педагог-психологтарды даярлау ісінде қолдануға болады.

Ғылыми мәселені шешудегі қазіргі жағдайының бағасы: Жеткіншектердің агрессивті мінез - құлықтың көріну ерекшеліктерінің алғы шарттарын қарастыру, оның барлық жетілу процестеріне, соңынан дүние танымындағы әрекеттеріне әсерін тигізеді. Неғұрлым жеткіншектердің агрессивті мінез - құлық ерекшеліктері диагностикалық зерттеулер арқылы дер кезінде анықталып, түзету жұмыстары ерте жүргізілсе соғұрлым жұмыс нәтижелі болады.

Зерттеу мақсаты: 6-7 сынып оқушылардың эмоционалдық тұрақсыздық жағдайында болатын агрессивтілік ерекшеліктерін анықтау.

Зерттеу міндеттері: Зерттеу мақсатымыз іске асу үшін алдымызға келесі міндеттерді алға қойып отырмыз:

Психология ғылымында агрессия мәселесін зерттеген ықпалдарды қарастырып, талдау жасау;
Жеткіншектердің тұлғалық ерекшеліктерін талдау;
Жеткіншектерде агрессивті мінез - құлықтың көріну ерекшеліктерінің алғы шарттарын қарастыру;
Зерттеу әдістемелерін және зерттеу орнын анықтау;
6-7 сынып оқушыларында болатын эмоционалдық тұрақсыздықтың агрессивті мінез-құлық ерекшеліктерін эмпирикалық зерттеу нәтижелерін анықтау.

Зерттеу нысаны: Зерттеуіміздің объектісі болып 6-7 сынып оқушыларында кездесетін эмоционалдық тұрақсыздықтың агрессивтілігі болып табылады.

1Қазіргі мектепте 6-7 сынып оқушыларында болатын эмоционалдық тұрақсыздықтың теориялық анализі

Эмоционалдық тұрақсыздықтың агрессия мәселесін зерттеуде шетелдік және отандық психологияға ықпалы

Эмоционалдық тұрақсыздық көңіл-күйдің өзгеруінде, өзін-өзі басқарудың әлсіздігімен, импульсивтілікпен, шапшаң әрекеттерімен, сондай-ақ эмоционалдық тұрақсыздықтың басқа белгілерімен көрінетін ауытқу немесе психологиялық проблема болып табылады. Басқаша айтқанда, бұл - психо-эмоционалды тұрақтылыққа қарама-қайшы келетін мемлекет. Эмоционалдық тұрақсыздық ащы болып табылады, ашуланудың өзінен-өзі ашулануымен және жиі бейсаналық көңіл-күй өзгеруімен сипатталады. Эмоциялардың тұрақсыздығын ауруларға жатқызуға болмайды. Бұл зорлық-зомбылық сезімімен ашылатын жеке сипаттағы ауытқулар. Аурудың сипатталған түрінен зардап шегетін адам көңіл-күйдің өзгермелілігі, шиеленісу, шыдамсыздық, ал кейбір жағдайларда агрессивтілікпен ерекшеленеді.

«Агрессия» термині қазіргі кезде кең контексте қолданылады. Адамдар неге агрессивті әрекет етеді екен, осындайды болдырмау үшін қандай іс - шаралар қолдану керек? Бұл сұрақтар көптеген ғасырлар бойы философия, поэзия, дін сияқты түрлі позицияларда қарастырылып келеді.

Біздің мың жылдықта бұл мәселе жүйелі зерттеудің пәні болып отыр, бірақ агрессия проблемасымен байланысты сұрақтарға жауап табылмады.

Тұрмыстық тілде агрессия былайша түсініледі: «Жауласуды тудыратын ашық жағымсыздық», ал «агрессивтілік» зиянды өзара әрекеттесудегі жауластықты тудырушы ретінде жүреді. Яғни агрессия ашық түрде жауласу болса, агрессивтілік адамның өзара жауласуына әкеледі.

Жалпы агрессия термині зорлық әрекеттерін күшейтy мағынсына ие. Агрессия және агрессорлар дөрекі күштерді көрсетуші ретінде жағымсыз түрде бағаланады. Әлеуметтік позициядан қарайтын агрессияға келетін болсақ, агрессияға әкелетін және одан сақтайтын әлеуметтік факторлар мен жағдайларды білу қажет [4] .

Агрессияны тек басқаларға зиян әкелетін мінез - құлық ретінде ғана емес, сонымен қатар негативті жетістікке жету тілегі бар кез келген әрекет деп айтуға болады. Агрессия құрбанын не жәбірлеуді, не оған зиян тигізуде денеге зақым келтіруді мақсат етуді сипаттайды. Агрессияның нәтижесі негативті салдарға әкеледі. Жәбірлеуден басқа, біреуді қолайсыз жағдайға қалдыру, қорлау, мазақ ету, қажетті бір нәрсесінен айыру және т. б сияқты көріністерді агрессивті деп атауға болады[5] .

А. Басс адамдарда агрессияның көрінуіндегі агрессивті әрекеттерді сипаттауға мүмкіндік беретін 3 негізгі шкалаларды көрсетті (кесте 1) :

Агрессия осындай бірнеше жиынтықтардан тұрады:

Физикалық агрессия - басқа адамға зақым не ауырлық келтіру, адам сүйектерін, мойынын сықырлатады, тісін қайрайды, жұдырығын жұмып оянады, агрессиялық киноларды көреді.

Кесте 1- А. Басс бойынша агрессия категориялары

Агрессия типтері

Мысалдар

Агрессия типтері:

Физикалық

Белсенді - тура

Мысалдар: Басқа адамға қарсы күш қолдану, денеге зақым келтіру, соғу, cуық қару, оқпен ату, жаралау.

Агрессия типтері: Белсенді - жанама

Мысалдар: Басқа адамға жанама жолмен бағытталған агрессия

Агрессия типтері: Енжар - тура

Мысалдар: Басқа адамға қалаған мақсатына жетуге, немесе қалаған іс - әрекетімен айналысуға физикалық жол бермеу

Агрессия типтері: Енжар - жанама

Мысалдар: Қажетті тапсырмаларды орындаудан бас тарту: мысалы, демонстрация кезінде территорияны босатудан бас тарту.

Агрессия типтері:

Вербалды

Белсенді - тура

Мысалдар: Басқа адамды сөзбен жәбірлеу, сын айту, төмендету.

Агрессия типтері: Белсенді - жанама

Мысалдар: Басқа адам туралы ызалы - өсек тарату.

Агрессия типтері: Енжар - тура

Мысалдар: Басқа адаммен сөйлесуден, сұрағына жауап беруден бас тарту.

Агрессия типтері: Енжар - жанама

Мысалдар: Белгілі сөздік түсіндірме, түсініктеме беруден бас тарту.

Вербалды агрессия - жәбірлеу, жүрегін ауыртатын сөз құралдарын қолдану:

1) жағымсыз ой - пікірлермен сыншыл ескертпелер;

2) жағымсыз эмоциялардың көрінуі, жек көру, сенімсіздік таныту, жасырын өкпелеу сияқты қанағаттанбау формасында;

3) агрессия сипатындағы ойлар мен тілектерді айту;

4) жәбірлеу, кінәлау т. б;

5) қорқыту, зорлау;

6) қарапайым айғай - әдетте агрессивті сипатта болады;

Тура агрессия - құрбанға қарсы бағытталған, жанама агрессияда - құрбан қатыспайды, бірақ оған қарсы өсек тарайды.

Агрессияға көптеген анықтамалар берілген:

Агрессия - бұл басқаларға зиян келтіретін немесе қорқытудан туатын кезкелген мінез - құлық.
Агрессия - қандайда бір әрекет агрессия ретінде көріну үшін олар ренжіту немесе жәбірлеу тілектерінен тұруы керек.
Агрессия - бұл басқаларға денелік немесе физикалық зақым келтіруге әрекет ету болып табылады.

А. Басс агрессия мен қастандықты бөліп қарастырады, олар барлық уақытта үйлесіп, барлық уақытта кездесіп отырмайды.

А. Басс және А. Дарки агрессияны суреттей келе, шабуыл, күйгелектік, вербальды және жанама агрессияның көріністеріне сүйенеді. Авторлардың көзқарасындағы мына болжамдарына зейін қоюға лайықты: «агрессия жан - жақты құбылыс көрінісі болғандықтан, оны айырып, анықтап алу өте қиын. Ғылыми тұрғыдан жақындайтын болсақ, олардың әр тұстарындағы бір-біріне өзара байланыстарын көре білу қажет».

Агрессияның жан-жақты әр түрлі қатынасына қарамастан, қазіргі кезде көп жағдайда мынандай түсінік қолданады: агрессия - бұл балағаттауға болмаса біреуге, тірі жанға зиян келтіруге бейімделген әрекеттің қандайда бір формасы.

Психологияда вербальды және физикалық агрессияны бөліп қарастырады, бұлардың әр қайсысының тікелей және жанама түрі бар.

Оларға қысқаша мінездеме берейік:

Вербальды агрессия

а) Жанама вербальды агрессия - құрбыларын айыптап, қорқытуға бағышталған. Бұл әртүрлі айыптау сөз, шағым түрінде кездеседі (“Маған Сауле тиісіп кетті”, “Айбек төсегін жинамады”, т. б. ) ; көпшіліктің көңілін аудара, айқайлау (“Мазамды алмай, ары кет!”, “Маған кедергі жасама”, т. б. ) ; агрессиялы фантазия түрінде (“Егер тыңдамасаң, полиция келіп, сені түрмеге отырғызады”, т. б. ) .

ә) Тікелей вербальды агрессия - балағаттау, қорлаудың вербальды формасы. Балалар арасында бұрыннан келе жатқан тікелей вербальды агрессияның дәстүрлі түрі - ашуын келтіретін келекелер (“Торай”, “Жора-ашқарақ”, “Ұсқынсыз”, “Сұмырай”, т. б. ) .

Физикалық агрессия

а) Жанама физикалық агрессия - өзгеге физиологиялық әрекет арқылы материалды залал келтіруге бағышталған. Бұл өзгенің іс-әрекетін, затын бұзуы (басқа баланың құрастырып отырған конструкторын бұзу, салып отырған суретін жырту, т. б. ) ; біреудің затын талқандау болмаса бұзу (бала біреудің ойнап отырған ойыншығын алып, еденге лақтырып, сындырып, оның иесінің көз жасы мен үрейін бақылау) .

ә) Тікелей физикалық агрессия - өзгеге тікелей физиологиялық әрекет арқылы шабуылдап, жарақаттауға бағышталған. Бұл қорқыту түрінде (бала құрбыларына жұдырығын көрсетуі) ; физикалық тікелей шабуылы (балалар төбелесі, тістеу, тырнау, шашын жұлу, суық құрал ретінде таяқты, шаршыларды қолдануы) .

Қазіргі заманда психологтардың көбі Д. Ричердсон, Р. Берон бойынша агрессия анықтамасын қолданады.

Агрессия - өзіне мұндай қатынасты қаламайтын тірі жанға басқа біреудің зиян келтіруі немесе мақсатты түрде жәбірлеуді білдіретін мінез - құлықтың кезкелген формасы [6] .

Осылайша, агрессия қандай формада көрінсе де, өзіне мұндай қатынасты қаламайтын басқа тірі жанға зиян немесе зақым келтіруге бағытталған мінез - құлықты білдіреді.

Ол келесі ерекшеліктермен сипатталады:

агрессия міндетті түрде әдейі құрбанына зиян келтіреді;
агрессия ретінде тірі ағзаға зақым немесе зиян келтіруді білдіретін мінез - құлық қана қарастырады;
агрессия құрбанының мұндай қатынасты өзімен болғанын қаламайтын мотивациясы болуы қажет.

Бүгінгі таңдағы психологиядағы агрессия проблемасында нақты жинақталған бағыттарының ( фрейдизм, бихевиоризм және т. б. ) «агрессия» терминіне ортақ түсініктің жоқтығы. Нәтижесі зиян келтіруге әкелетін бұл факторлардың мінез - құлықта маңызды рөлді атқаруына қарамастан, олардың бар болуы мұндай әрекеттерді орындаудың шарты болып табылмайды. Агрессивті әрекет өз - өзіне бағытталуы мүмкін, бұл аутоагрессия деп аталады, яғни өзін - өзі өлтіру, өзін - өзі төмендету, өзін -өзі кінәлау.

Агрессивті мінез - құлық (aggressio- вызывающий, воинственный, латын тілінен -,, нападаю“- басқаға физикалық немесе моральді зақым келтіру, мақсатты орындау әрекеті.

Психоаналитикалық бағыт өкілдерінің көзқарасы бойынша агрессия - бұл қандайда бір объектіге немесе адамға түрлі себептер бойынша кейбір бастапқы туа біткен бейсана құмарлықтардың іске аспау нәтижесінен өмірге деген энергияның бұзылуы, мақсаты - зиян келтіру болып табылатын мінез - құлық. Бұл құмарлықтарды басу, олардың іске асуын қатал бекіту мінез - құлықтың әлеуметтік дезадаптация формасына әкелетін, мазасыздық, толымсыздық, агрессивтілік сияқты сезімдерді тудырады [7] .

Психоаналитикалық бағытты қалаушы З. Фрейд өзінің бұрынғы жұмыстарында адамның мінез- құлқындағы үйлескен тенденциялар махаббатпен, қамқорлық арқылы өмірді қайта өңдеу мен сақтауға бағытталған энергиялар мен өмір инстинкті Эростан туа және жанама туады деп пайымдаған.

Фрейдтің тұжырымы бойынша бүкіл адамзат әрекеті эрос пен танатостың арасындағы өзара қарым - қатынасы мен тартыс күшінің нәтижесі.

Осы екі инстинкт арасында үнемі өткір қақтығыс болып тұратындықтан, басқа механизмдер (ығыстыру) Танатос энергиясын сыртқа, ал, «Менін» бөлек бағытқа бұру мақсатында қызмет етеді. Осылайша, Танатос жанама түрде агрессияның сыртқа шығып, басқаларына бағытталуына себеп болады[8] .

Агрессивтіліктің пайда болуына және ары қарай қалыптасуы Фрейдте балалық дамудың кезеңдерімен сәйкестенеді. Оральді кезеңде оның байқалуы сарказмге, өсекке бейім сияқты агрессивті қырларының қалыптасуына әкелуі мүмкін. Яғни агрессивті мінез - құлық адамдағы өлім инстингі Танатостан бастау алып отырған тек туа біткен емес, сонымен қатар қашып құтыла алмайтын әрекет екеніне көз жеткіземіз.

К. Ю. Юнгтің агрессияға көз - қарасы бойынша агрессия, зорлық - зомбылық санадағы санасыз, адам психикасындағы қимыл әрекет деп түсіндіреді. Индивидтің дау - дамайы оның қорлықтан құтылмайтын түнек бөлігі, рухани талқандалуы, жеңуі, жаңаруы.

К. Г. Юнг агрессивтілік пен зорлықтың көріну себептерін өзінің бейсаналық концепциясымен және архетиптерімен негіздей сәйкесінше түсіндірді. Агрессия, зорлық, зомбылық, санасыздықтың санаға, психиканың санаға әсер етуімен түсіндіріледі. Индивидтің оның қара бір бөлігімен қақтығысы қашып құтыларлық емес, және қатты қинайды, ал жеңілісі жанының өлуіне, жеңіп шығуға , қайта өмір сүруге әкеледі [9] .

К. Хорни индивидтің агрессия, зорлық көрсететін кризистік жағдайлар проблемасын зерттей келе, тұлғаның жоғарғы базисті мазасыздығының өзара байланысын көрсетті. «Адамдарға қарсы қозғалыс» жағдайына ұшыраған адам агрессивтілік, зорлық көрсетуге қақтығысқа бейім. Агрессия индивидтің психологиялық қорғанысының көптеген түрлерінің қауіпсіздікке ұмтылу, рахат алу мен комфортқа деген гипотетикалық қажеттілігінің бірі [10] .

К. Лоренц бойынша, агрессия - үнемі «Өлім инстингімен» сәйкестендірілетін көрініс, бұл барлық инстинкттер сияқты табиғи жағдайда осылайша өмір мен түрдің сақталуына ықпал етеді.

Агрессияны зерттей келе ол оны жануарлармен ортақ табиғи заңдылық деп қарастырады. К. Лоренц бойынша, агрессия өз бастауын барлық адамдарда және тірі жандарда бар туа біткен «Өмір сүру инстингінен» алады. Агрессивті энергия ағзада үздіксіз бір темпте уақыт ретімен жиналып шашыраңқы генденеді. Осылайша, агрессивті әрекеттер біріккен функциялар болып

К. Лоренцтің ойы бойынша бүкіл тіршілік иелерінде туа біткен инстинкті тартыстан басқа, ол өзінің ұмтылысын үстем ұстайтын мүмкіндікке ие және бұл мүмкіндік өзінің құрбанына қиянат әкелетін әрекетке тиесілі. К. Лоренц осылай тұжырымдай келе агрессияны құтыла алмайтын туа біткен күш деп қарастырады. Сондай-ақ оның айтуы бойынша, агрессияны жеңілдетіп, кейбір әрекеттерді бақылауға алуға болады. Оның жорамалы бойынша адам әртүрлі әрекеттер жасау арқылы, біреуге қиянат келтірмейтін жағдайлар, агрессия энергиясының қауіпті деңгейге дейін жинақталуын жеңілдетеді[11] .

Адридің тұжырымдауы бойынша, іріктеп алу нәтижесінде аңшылықтың жаңа түрі пайда болуы: «Біз аштықта болмас үшін - шабуылдадық. Біз қауіпке лайықты қарсы тұрмасақ - онда біз тіршілік етуді тоқтатар едік. Біз аңшылыққа анатомиялық және физиологиялық жағынан икемделгенбіз». Бұл табиғи аңшылық адамзат агрессиясының негізін құрайды. Адридің тұжырымдауы бойынша осы аңшылық инстинкт адам миының дамуы - қару-жарақтың шығуы, адамды бір-біріне шабуылдайтын тіршілік иесі ретінде құрайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.