Өрт қауіпсіздігі қағидаларын бекіту туралы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Кудайбергенов Темирхан Куатович
ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ БОЙЫНША ҰЙЫМДАСТЫРУ-ТЕХНИКАЛЫҚ ШАРАЛАРДЫ ӘЗІРЛЕУ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В073100 - ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУбілім беру бағдарламасы
КӨКШЕТАУ, 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Экология, өмір тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
б.ғ.қ
____________Макеева Л.А
___ __________2022 ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ БОЙЫНША ҰЙЫМДАСТЫРУ-ТЕХНИКАЛЫҚ ШАРАЛАРДЫ ӘЗІРЛЕУ
5В073100 - ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ білім беру бағдарламасы
Орындаған: Кудайбергенов Т.К.
Ғылыми жетекшісі: ж. ғ. м, аға оқытушы Махмутова А.Д.
КӨКШЕТАУ, 2022
МАЗМҰНЫ
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
4
КІРІСПЕ
5
1
ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ МАҢЫЗДЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ
8
1.1
Өрт қауіпсіздігі қағидаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысын талдау
8
1.2
Өрт қауіпсіздігі шараларына оқыту қағидасы
18
2
МЕМЛЕКЕТТІК ӨРТ СӨНДІРУ БӨЛІМШЕЛЕРІН ШАҚЫРУ ҚҰРЫЛЫМЫН ТАЛДАУ ІС ШАРАЛАРЫ
25
2.1
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша кешенді жоспар
25
2.2
Өрт қауіпсіздігі жүйесі
32
3
ӨРТКЕ ҚАРСЫ НҰСҚАУЛЫҚТЫҢ ҮЛГІЛІК БАҒДАРЛАМАСЫ
39
3.1
Солтүстік Қазақстан облысы Преснов ауылының №2 Преснов орта мектебінің өрт сөндіру және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметі
39
3.2
Өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің оперативті қызметінің негізгі көрсеткіштері. First Alert өрт дабылы құрылғыларының тиімділігі
49
3.3
Солтүстік Қазақстан облысы Преснов ауылының №2 Преснов орта мектебінің өрт жағдайында өртке қарсы жабдықтары және сөндіру құралдары
58
ҚОРЫТЫНДЫ
66
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
68
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ЕҚ - Еңбек қатынастары
АҚ - Аазаматтық қызмет
ҚЕЖ - Қауіпті еңбек жағдайлары
ҚРҰБ - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
ҚРЕК - Қазақстан Республикасының Еңбек Кодексі
ГПСМӨқҚ Өртке қарсы мемлекеттік қызмет
НГПСМеӨқҚ Өртке қарсы мемлекеттік емес қызмет
ОФПӨҚФ Өрттің қауіпті факторы
ППБӨҚЕ Өрт қауіпсіздік ережелері
СНҚҚ Құрылыс қалыптары
СПҚЕ Құрылыс ережелері
ТРТР Техникалық регламент
НТПҚТН Қалыптық техникалық нұсқаулық
ТПТЖҚ Технологиялық жобалау қалыптары
ГОСТМемСТ Құрылымтағы мемлекетаралық стандарт
СТ РКҚР ҰС Қазақстан Республикасы Құрылым саласының ұлттық стандарты
ЛВЖЖТС Жеңіл тұтанушы сұйықтық
ГЖЖС Жанғыш сұйықтық
ПУЭЭОЕ Электрқондырғы орнату ережесі
ПВПОЖӨҚК Жарылысөрт әрі өрт қауіп көрсеткіштері
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Бұл дипломда өрттің жану және сөндіру теориясының заманауи тұжырымдамалары негізінде жасалған негізгі қағидаты, алгоритмдердің және өрт қауіпсіздігі жүйесінің, өндірістік және қызметтік үрдістің жарылыс және өрт қауіптілігін анықтау қағидаты, ғимарат құрылымының отқа төзімділігі саласындағы тәжірибелік және теориялық зерттеулердің мазмұнын, өрт қауіпті факторлардың пайда болу, таралу және әсер ету заңдылықтары жинақталған.
Нұсқаулық ғимарат пен ғимараттың өрт қауіптілігін, олардың отқа төзімділігіне арналған инженерлік шешімдерді, оларды ығыстыру бағыты бойынша және өрт туындаған кезде адамдар мен материалдық құндылықтарды қауіпсіз көшіруді талдауға негізделген.
Өртке қарсы практикалық қызмет органдарының қызметкерлері мен экономикалық және әлеуметтік нысандардың өрттің алдын-алу жағдайын қамтамасыз етуге байланысты қатысатын лауазымды адамдармен кездесетін өзін-өзі бақылаудың, қолданбалы және жағдаяттық мәселелерінің тізімі келтірілген.
Біздің ортамыздың дамуының заманауи кезеңі әр түрлі қауіптің өсуімен сипатталып, олардың негізілері ірі қалалар, жергілікті органдар мен кәсіпорындарда орын алып, қазіргі таңда төтенше жағдай болып табылатындығы жайлы жазылған. Ғимараттар мен құрылыстар мен қабаттылығының өсуі, көпшілік адамдардың келуімен ірі сауда орталықтары мен (гипер)супермаркеттердің жасалуы , сапалы әрі көптеген көліктің дамуы, обьектілердің энергиямен камтылуы бір жағынан өмір сапасының жақсаруына, ол басқа жағынан өрт және басқа да төтенше жағдайлардың артуына, демек - зардап шеккендер мен материалдық залалдың өсуіне әкеліп соғады. Қазіргі уақытта өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері өзектің әрі күрделі болуда. Сондай-ақ төтенше жағдайлар қаупінің, соның ішінде өрттің, залаладың өсуіне қарағанда қорғану мүмкіндіктерінің өсуі байқалады. Бұл көптеген фактілерге байланысты, олардың негізгілері:
- ірі тұрғылықты орындарды халық (тұрғындардың) тығыздылығы мен санының артуына байланысты;
- кәсіпорын қызметкерлері және тұрғындардың өрт қауіпсіздік ережелерін жеткіліті білмеу және бұд ережелерді тұрмыс пен қызметте елемеуі, ішімдікті шектен тыс қолдануы;
- төтенше жағдайларды жоюға және ескертуге қатысты міндеттерді тиімді шешетін азаматтық қорғаныс, аумақтық құрылым ресурстарының жетілуі.
Жұмыстың мақсаты: Бұл әлеуметтік-экономикалық көсеткіштерден, сонымен қатар климаттық және басқа да жағдайлардан өрт жағдайының тәуелділігін анықтау.
Жұмыстың міндеттері: - Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды мәселелерін талдау;
- Мемлекеттік өрт сөндіру бөлімшелерін шақыру құрылымын талдау іс шараларын анықтау;
- Өртке қарсы нұсқаулықтың үлгілік бағдарламасын жүзеге асыру.
Ғылыми жаңалығы. First Alert өрт дабылы құрылғыларының тиімділігі.
Практикалық маңызы.
- Өрт қауіпсіздігін заманға сай камтамасыз ету мәселелерін талдау; мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің оперативті қызметін талдау;
- Ғылыми зерттеулер, жағдайды қадағалау, бақылау, өрттің пайда болуына әкеп соғуы мүмкін аварияны, зілзала мен апатты болжау және олардың қаупі;
- ТЖ саласындағы білімді насихаттау, халықты және мамандарды оқытып-үйрету, қорғану шараларың қажеттілігі.
Зерттеу нысаны. Солтүстік Қазақстан облысы Преснов ауылының №2 Преснов орта мектебі.
Зерттеу пәні. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастыру-техникалық шараларды әзірлеудің ерекшеліктері.
Мәселенің зерттелу ауқымы. Жданов Н., Құдайбергенов Н. - Еңбекті қорғау, 2010 жыл[19], Әбдіров А., Сейфуллина Ғ., Мустафин Ж. - Қауіпсіздік техникасы, 2017 ж. [26], Корольченко А.Я., Королченко Д.А. Заттек мен материалдар мен оларды сөндіру құралдарының өрт және жарылыс қаупі. Анықтама: 2- редакция М: Асс. Өрт туралы ғылым, 2004. - І бөлім. - 713 б. [50] еңбектері үлкен үлесін қосты.
Зерттеудің әдістері. Зерттеу жұмыстары барысында арнайы бекітілген нормативтік актілер, зертханалық және өндірісте қолданылып жүрген ғылыми баяндаманың жетістіктері пайдаланылды.
Жұмыс құрылымы және көлемі. Дипломдық жоба компьютерлік мәтінмен 69 бетке терілген, оның ішінде кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан, 50 әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады. Зерттеу жұмыстарының нәтижелері 4 кесте, 2 сурет, 1схема талданып түсіндірілген.
Дипломдық жобаның кіріспе бөлімінде жұмыстың практикалық маңыздылығы және ғылыми жаңалығы, жұмыстың өзектілігі көрсетілген, сонымен қатар зерттеудің мақсаты мен міндеттері қамтылған.
Бірінші бөлімде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды мәселелері қарастырылды.
Екінші Солтүстік Қазақстан облысы Преснов ауылының №2 Преснов орта мектебінің өрт сөндіру және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметінің негізгі міндеттері анықталды.
Үшінші бөлімде мемлекеттік өрт сөндіру бөлімшелерін шақыру құрылымын талдау іс шаралары туралы жазылған.
Қорытынды мен ұсыныстар дипломдық жұмыстың қорытынды бөлімінде берілген.
1. ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ МАҢЫЗДЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Өрт қауіпсіздігі қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысын талдау
Өрт қауіпсіздігі қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 10 қазандағы № 1787 қаулысына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2014 ж., № 62-73, 577-құжат) бірнеше өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Объектілерді қолдану кезінде осы Қағидалардың жəнебелгіленген тəртіппен бекітілген, объектілерді қолдану кезінде өрт қауіпсіздігі талаптары қамтылған басқа да нормативтік құқықтық актілердің талаптарын сақтау қамтамасыз етіледі [1].
Объектіде өрт қауіпсіздігін меншік нысандарына қарамастан, объектілердің иелері, кəсіпорындардың басшылары, ұйымдардың, сондайақ дара кəсіпкерлер (бұдан əрі - ұйым басшысы) қамтамасыз етеді. Ұйымдардың басшылары өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында белгіленген тəртіппен жұмыстардың жекелеген учаскелерінде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жауаптыларды тағайындайды.
Ұйым басшысы əрбір объектіге қатысты (жеке тұрғын үйлерді қоспағанда) олардың өрт қауіптілігіне сəйкес келетін өртке қарсы режимді белгілейтін өрт қауіпсіздігі шаралары туралы нұсқаулықты бекітеді [2].
Сондай-ақ, түтін жою тұжырымдамаларымен, өрт сөндіруді анықтаудың механикалық ережелерімен, адамдарды хабардар ету, сондай-ақ олардың эвакуациясын басқару, өрттің болуы туралы ескертулермен жабдықталған ғимараттарды қолдануға (осы мөлшерде тұрғын үй жұмысшылары) жауапты мекемелердің басшылары жұмыс орнында белгіленген тұжырымдамаларды қамтиды. Басқарушы компания өрт дабылы конструкцияларының, сондай-ақ адамдарды көшіруды басқару туралы хабарлама тұжырымдамаларының арақатынасына кепілдік береді.өрттің болуы, түтінге қарсы, сонымен қатар өрт қауіпсіздігі, өрт қауіпсіздігі, есіктер, люктер клапандары, өрт қауіпсіздігі жолақтарындағы, бөлмелердегі, ғимараттардағы басқа да бос жерлер, күзет ақшасы, сондай-ақ адамдарды құтқаруға арналған құжаттар, сонымен қатар олардың жұмыс уақытында үздіксіз болуы [3].
Қондырғыны (жекелеген желілерді, хабарлағыштарды), өртке қарсы қорғау жүйесін немесе заттарын өшіруге байланысты техникалық қызмет көрсету жəне жоспарлы-алдын ала жөндеу немесе жұмыстарды орындау кезеңінде ғимараттар мен құрылыстарды өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі қосымша іс-шараларды іске асырмай қолдануға жол берілмейді.
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының жұмысқа қабілеттілігі мен сенімсіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында объектілердің өзгешеліктері мен өндірістік процестердің ерекшеліктерін ескере отырып, өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын техникалық күтіп-ұстау жөніндегі ведомстволық (салалық, объектілік) қағидалар мен нұсқаулықтар дайындады.
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға берген сəттен бастап əрбір объектіде техникалық қызмет көрсетуді жəне жоспарлы-алдын ала жөндеуді жүргізу жұмыстары ұйымдастырылмақ. Өртке қарсы қорғау жүйелерінің техникалық құралдарына техникалық қызмет көрсету жəне жоспарлы-алдын ала жөндеу жұмыстарын қолданушы ұйым осы жұмыстарды орындау бойынша білікті мамандар болған кезде дербес жүргізеді [4].
Объектіде өрт автоматикасы системасы мен қондырғыларын білікті қолдану жəне техникалық жарамды негізінде күтіп-ұстау үшін басшының бұйрығымен мынадай персонал тағайындалады:
1) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға жауапты адам;
2) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына қызмет көрсетуге шарт болмаған кезде, өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына техникалық қызмет көрсету немесе оларды жоспарлы-алдын ала жөндеу бойынша жұмыстарды жасау үшін мамандар. Мамандарды оқытуды өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға жауапты адам объектінің басшысы бекіткен бағдарлама бойынша жүргізеді [5].
Тәуліктік персонал бөлмелерінде, көшіру жобаларын орналастыру учаскелерінде өрттен қорғау критерийлері туралы басшылықтарды да күзет-өрт жұмысының "101" телефон аппараттарының нөмірлері, сондай-ақ жалпы кезекші-операторлық жұмыстың "112" деген тақтайшалары ілінеді. Кәдімгі мемлекет оған жүктелген функциялармен келісе отырып, құрылымның барлық есіктерінің құлыптарынан кілттер жиынтығына кепілдік береді. Кілттердің резервтік жиынтығы тәуліктік персоналдың (қорғаныстың) үй-жайында құрылыстың бастапқы қабатында болады. Кез-келген көз жазбасы бар тегпен жабдықталған, біреу осы немесе басқа құлыпқа жатады. Кәдімгі штат ұялы телефон анықталған бөлмелерде, сондай-ақ үлкендердің де, балалардың да есепке алу күнделігін жүргізеді, түнде бөлмеде бос орнында тұрады.
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға жауапты адам:
1) осы Қағидалардың талаптарының орындалуын;
2) шарт бойынша графикке жəне күнтізбелік жұмыс жоспарына сəйкес техникалық қызмет көрсету жəне жоспарлы-алдын ала жөндеу бойынша жұмыстарды бақылауды жəне қабылдауды;
3) уақтылы техникалық қызмет көрсетуді жəне жоспарлы-алдын ала жөндеуді жүргізуді ұйымдастыру жолымен өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын жұмысқа қабілетті күйде ұстауды;
4) қызмет көрсетуші жəне кезекші персоналды оқытуды, сондай-ақ қорғалатын үй-жайларда жұмыс істейтін адамдарға өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғылары іске қосылған кездегі іс-қимылдар бойынша нұсқама беруді;
5) қажетті қолдану құжаттамасын əзірлеуді жəне оны жүргізуді;
6) мынадай: дайындаушыларға - өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының жинақталмаған немесе техникалық құжаттамаға сəйкес келмейтін техникалық құрылғылары мен жабдығын жеткізген кезде; монтаждау ұйымдарына - сапасыз монтаждау анықталған кезде; қызмет көрсететін ұйымдарға - өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына техникалық қызмет көрсету мен жоспарлы-алдын ала жөндеуді уақтылы жəне сапалы жүргізбегені үшін наразылықтарды уақтылы беруді қамтамасыз етеді [6].
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына техникалық қызмет көрсету мен оларды жоспарлы-алдын ала жөндеу:
1) жоспарлы профилактикалық жұмыстарды жүргізуді;
2) ақауларды жоюды жəне ағымдағы жөндеу жүргізуді;
3) дұрыс қолдану мəселелерінде орындаушының тапсырыс берушіге көмек көрсетуін қамтиды.
Техникалық қызмет көрсету, жоспарлы-алдын ала жөндеу мерзімділігі мен жұмыстардың көлемдері қызмет көрсетілетін өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының техникалық құралдарына арналған қолдану құжаттамасының талаптарына сəйкес белгіленеді жəне шартта көрсетіледі [7].
Ұйым басшысы объектілерде қызмет көрсетуші персонал үшін Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдану жөніндегі нұсқаулықтар жəне Кезекші (жедел) персоналға арналған нұсқаулықтар əзірлеп, оны бекітеді.
Объектіге қызмет көрсететін персонал немесе орындаушы белгіленген мерзімдерде регламенттік жұмыстарды жүргізеді жəне тиісті қолдану құжаттамасын толтырады.Ұйым басшысы өрт автоматикасы жүйелерімен жəне қондырғыларымен жабдықталған объектіде мынадай құжаттаманың:
1) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына жобалау-сметалық құжаттамасының;
2) орындау құжаттамасының (жұмыс сызбалары жиынтығының), жасырын жұмыстардың (олар болған жағдайда), сынақтар мен өлшеулер актілерінің;
3) нысан бойынша өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға қабылдау актісінің;
4) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының құрамына кіретін техникалық құралдарға паспорттардың;
5) нысан бойынша өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының монтаждалған аспаптары мен жабдығы ведомосының;
6) газбен өрт сөндіру қондырғыларының (олар болған кезде) баллондарын өрт сөндіргіш құрамдармен зарядтауға паспорттардың;
7) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдану жөніндегі нұсқаулықтың;
8) техникалық қызмет көрсету жөніндегі жұмыс регламентінің;
9) техникалық қызмет көрсету жəне жоспарлы-алдын ала жөндеудің жоспар-графигінің;
10) еркін нысанда құлақтандыру жəне эвакуацияны басқару жүйелерін пайдалана отырып, адамдарды көшіру бойынша объект персоналының жаттығу жүргізу журналының (ол болған кезде) болуын қамтамасыз етеді [8].
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын техникалық куəландыруды тапсырыс беруші, орындаушы өкілдерінің, қажет болған жағдайда, басқа да ұйымдар мамандарының міндетті қатысуымен комиссия жүргізеді.
Ғимараттар мен құрылыстарда (тұрғын үйлерден басқа) кез келген қабатта бір мезгілде 10 немесе одан астам адам болған жағдайда, адамдарды қауіпсіз көшіруды жүргізу, өртке қарсы қызметті шақыру жəне өрт сөндіру бөлімшелері келгенге дейін өрт сөндіруді ұйымдастыру бойынша ұйым қызметкерлерінің іс-қимыл жасау тəртібін қамтитын, өрт шығу кезінде адамдарды көшіру жоспары əзірленеді жəне ғимараттың əр қабатында, қабаттан эвакуациялық шығу жолдарында дəліздің ұзындығы бойымен 20м сайын, одан аспайтын қашықтықта ілінеді.
Мектеп-интернаттардың, қарттар мен мүгедектер үйлерінің, балалар үйлерінің жəне ауруханалардың басшылары:
1) күн сайын өртке қарсы қызмет белгілеген уақытта шығу ауданында объект орналасқан өрт сөндіру бөліміне əрбір объектідегі адам саны туралы ақпаратты хабарлайды;
2) жарты жылда кемінде бір рет ғимараттың өртке қарсы қорғау жүйесінің барлық элементтерінің жұмысқа қабілеттілігін тексерумен қатар, персоналдың өрт кезіндегі іс-қимылдары бойынша оқу-жаттығулар өткізуді қамтамасыз етеді [9].
Белгіленген тəртіппен əзірленген жəне бекітілген жобалаусметалық құжаттамасыз ғимараттар мен құрылыстардың функционалдық мақсатын өзгертуге, оларға күрделі жөндеу, техникалық қайта жарақтау, реконструкциялау жəне қайта жоспарлау жүргізуге жол берілмейді.
Ғимараттар мен құрылыстар олардың пайдаланылу циклінің барлық кезеңдерінде өртке қарсы қызметті шақыру үшін байланыс құралдарымен, жарамды бастапқы өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыз етіледі.
Бастапқы өрт сөндіру құралдарын, байланыс құралдарын, сондай-ақ өрт сөндіру автоматикасы жүйелерін орналастыру орындары көрсетілген құралдарды көзбен көру қиындық келтірсе, тиісті өрт қауіпсіздігі белгілерімен белгіленеді [10].
Ұйымдардың ғимараттары мен құрылыстарында (жеке тұрғын үйлерді қоспағанда):
1) жобалау нормаларында көзделген жағдайлардан басқа, жертөлелер мен цокольдік қабаттарда тез тұтанатын жəне жанғыш сұйықтықтарды, оқ-дəрілерді, жарылғыш заттарды, пиротехникалық бұйымдарды, жанғыш газы бар баллондарды, аэрозоль орамасындағы тауарларды, целлулоидты жəне басқа да жарылыс-өрт қаупі бар заттар мен материалдарды сақтауға жəне қолдануға;
2) шатырларды, техникалық қабаттарды, желдету камераларын жəне басқа да техникалық үй-жайларды өндірістік учаскелер, шеберханалар ұйымдастыру үшін, сондай-ақ өнімді, жабдықты, жиһаз бен басқа да заттарды сақтау үшін қолдануға;
3) лифт холдарында қоймалар, дүңгіршектер, шағын дүкендер жəне басқа да осындай үй-жайларды орналастыруға жəне қолдануға, сондайақ жанғыш материалдарды сақтауға;
4) қабаттардағы дəліздерден, холдардан, фойеден, тамбурлардан жəне баспалдақ алаңдарынан эвакуациялық шығу жолдарының жоба да көзделген есіктерін, көшіру жолдарында өрттің қауіпті факторларының таралуына кедергі келтіретін басқа да есіктерді алып тастауға;
5) нəтижесінде адамдарды қауіпсіз көшіру жағдайлары нашарлайтын, өрт сөндіргіштерге, өрт крандарына жəне басқа да өрт қауіпсіздігі құралдарына қол жеткізу шектелетін немесе автоматты өртке қарсы қорғау жүйелерінің (автоматты өрт сигнализациясының, стационарлық автоматты өрт сөндіру қондырғыларының, түтін жою жүйелерінің, құлақтандыру жəне көшіруды басқару жүйелерінің) əрекет ету аймағы азаятын көлемдік-жоспарлау шешімдерін өзгертуді жүргізуге;
6) балкондар мен лоджияларда есіктерді, люктерді, жанама секцияларға өтетін жерлерді жəне көшіру сатыларына шығу жолдарын жиһазбен, жабдықпен немесе басқа да заттармен үйіп тастауға, балкон араларындағы сатыларды демонтаждауға, сондай-ақ пəтерлердің балкондары мен лоджияларындағы люктерді дəнекерлеуге;
7) тез тұтанғыш жəне жанғыш сұйықтықтарды қолдана отырып, үйжайларды жинауға жəне киім-кешекті жууға, сондай-ақ қатып қалған құбырларды дəнекерлеу лампаларымен жəне ашық отты қолданатын басқа да тəсілдермен жылытуға;
8) май сіңген сүрткіш материалды жинамай қалдыруға;
9) ғимараттың барлық қабаттарының терезелерінде жəне жертөлелердің терезелеріндегі шұңқыршаларда (қоғамнан уақытша оқшаулауды қамтамасыз ететін түзеу жəне арнайы мекемелердің, мекемелердің қоймаларының, кассаларының, қару-жарақ бөлмелерінің, құпия бөлімдерінің, прекурсорларды сақтау жəне олардың айналымы үй-жайларын қоспағанда) торларды орнатуға;
10) балкондарды, лоджияларды жəне түтінденбейтін баспалдақ алаңдарына апаратын галереяларды шынылауға;
11) баспалдақ алаңдары мен дəліздерде қоймалар (қосалқы үй-жайлар) орнатуға, сондай-ақ баспалдақ сатыларының астында жəне баспалдақ алаңдарында заттарды, жиһаз бен басқа да жанғыш материалдарды сақтауға жол берілмейді. Бірінші жəне цокольдік қабаттардың баспалдақ сатыларының астында орталық жылу беруді басқару тораптарына, су өлшеу тораптарына жəне жанбайтын материалдардан жасалған қалқалармен қоршалған электр қалқандарына арналған үй-жайларды ғана орналастыруға жол беріледі;
12) құрылыстар өндірістік жəне қойма үй-жайларында (отқа төзімділігі V дəрежелі ғимараттардан басқа) антресольдарды, қалқаларды, тұрмыстық қызмет көрсету орындарын, қоймаларды, шағын кеңселерді жəне жанғыш материалдардан салынған басқа да кіріктірілген үй-жайларды орналастыруға;
13) жеке қорғау құралдарын орнату жəне құтқару құрылғыларын бекіту орындарына өту жолдарын үйіп тастауға жəне жабуға жол берілмейді [11].
Ғимараттар мен құрылыстардың шатырларындағы сыртқы өрт сөндіру сатылары мен қоршаулары жарамды күйде күтіп-ұсталады жəне оларда бес жылда кемінде бер рет Металл құрылыс конструкциялары. Сыртқы стационарлық өрт сөндіру сатылары мен шатыр қоршаулары. Жалпы техникалық шарттар ҚР СТ 2218-2012 талаптарына сəйкес қолдану сынақтары жүргізіледі.
Бір мезгілде 50-ден астам адамның болуына арналған үйжайларда, сондай-ақ бір мезгілде 15-тен астам адамның болуына арналған жертөле мен цокольдік қабаттардың үй-жайларында кемінде екі эвакуациялық шығу жолы көзделеді [19]. Отқа төзімділігі IV жəне V деңгейдегі ғимараттар мен құрылыстарда бір мезгілде 50 жəне одан астам адамның бірінші қабаттағы үй-жайларға ғана болуына жол беріледі.
Шатыр үй-жайларының, сондай-ақ технология шарттары бойынша адамдардың тұрақты болуы талап етілмейтін техникалық қабаттар мен жертөлелердің есіктері мен люктері құлыпталады. Көрсетілген үйжайлардың есіктері мен люктеріне кілттердің сақталатын орны туралы ақпарат ілінеді. Құрылыстар, құрылыстар мен құрылымдардың жертөлесі жəне цокольдік қабаттарының терезе ойықтарының шұңқыршалары қоқыстан жəне басқа заттардан уақтылы тазартылады. Терезелердегі тиектер ішінен кілтсіз ашылады [12].
Пайдаланылған сүртетін материалдар қақпақпен жабылатын, жанбайтын материалдан жасалған контейнерлерге жиналады. Жұмыс ауысымы аяқталғаннан кейін көрсетілген контейнерлердің ішіндегісі ғимараттардан тыс шығарылады.
Майлармен, лактармен, бояулармен жəне басқа да тез тұтанатын жəне жанғыш сұйықтықтармен жұмыс істейтін адамдардың арнайы киімі осы мақсатқа арнайы бөлінген орындарда орнатылған металл шкафтарда ілінген күйінде сақталады [13].
Биіктігі 1 қабаттан жоғары витраждары бар ғимараттарда əрбір қабаттың деңгейіндегі витраждарда орнатылған түтін өткізбейтін, жанбайтын диафрагмалардың конструкцияларын бұзуға жол берілмейді.
Эвакуациялық жолдар мен шығу жолдарын қолдану кезінде жобалау шешімдерін жəне стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттардың, сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс саласындағы құжаттардың (оның ішінде эвакуациялық жолдар мен шығу жолдарын жарықтандыру, олардың саны, өлшемдері жəне көлемдік-жоспарлау шешімдері бойынша, сондайақ көшіру жолдарында өрт қауіпсіздігі белгілерінің болуы бойынша) талаптарын сақтау қамтамасыз етіледі [14].
Ашылу бағыты нормаланбайтын мынадай:
1) Ф1.3 жəне Ф1.4 сыныпты үй-жайлардың;
2) А жəне Б үй-жайларынан басқа, бір мезгілде 15-тен аспайтын адам болатын үй-жайлардың;
3) ауданы 200 м2 аспайтын қоймалардың;
4) санитарлық тораптардың;
5) 3-типтік баспалдақ алаңдарына шығу жолдарының есіктерінен басқа, көшіру жолдарындағы есіктер ғимараттан шығу бағытына қарай ашылады. Эвакуациялық шығу жолдарының есіктеріндегі тиектер Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленетін жағдайларды қоспағанда, оларды ішінен кілтсіз еркін ашу мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Автономды қоректендірілетін жəне көшіру жолдарында қолданылатын электр желісінен қосылатын Шығу, Эвакуациялық (қосалқы) шығу, Эвакуациялық шығу есігі деген көлемді жарықтандырылған өрт қауіпсіздігі белгілері жарық индикациясы қосылып, жарамды күйде күтіп-ұсталады [15]. Эвакуациялық жарықтандыру жұмыс істейтін жарықтандырудың электрмен қоректендіргіші тоқтаған кезде автоматты қосумен қамтамасыз етіледі.
Эвакуациялық жолдар мен шығу жолдарын қолдану кезінде:
1) эвакуациялық жолдар мен шығуларды (оның ішінде өтетін жерлерді, дəліздерді, тамбурларды, галереяларды, лифт холдарын, баспалдақ алаңдарын, баспалдақ сатыларын, есіктерді, эвакуациялық люктерді) түрлі материалдармен, бұйымдармен, жабдықпен, өндірістік қалдықтармен, қоқыспен жəне басқа да заттармен үйіп тастауға, сондай-ақ эвакуациялық шығу есіктерін бекітіп тастауға;
2) шығу тамбурларында (пəтерлер мен жеке тұрғын үйлерді қоспағанда) киім кептіргіштер мен ілгіштерді, гардеробтарды орналастыруға, сондайақ керек-жарақтар мен материалдарды (оның ішінде уақытша) сақтауға;
3) көшіру жолдарында табалдырықтарды (есіктердің ойықтарындағы табалдырықтардан басқа) орнатуға, ішкі жағынан қолмен ашу жəне ашық күйінде бұғаттау мүмкіндігі жоқ қозғалмалы жəне көтеріліптүсірілетін есіктер мен қақпаларды, айналатын есіктер мен турникеттерді, сондай-ақ басқа (қайталайтын) көшіру жолдары болмаған кезде немесе көрсетілген құрылғыларды қолмен ашуға жəне ашық күйінде бұғаттауға мүмкіндік беретін техникалық шешімдер болмаған кезде адамдарды еркін көшіруға кедергі келтіретін басқа да құрылғыларды орнатуға жол берілмейді. Құрылғыларды автоматты немесе қашықтықтан ашу жəне бұғаттау тəсілін қолмен басқарылатын тəсілге қосымша қолдануға жол беріледі;
4) отқа төзімділігі V дəрежедегі ғимараттардан басқа, көшіру жолдарындағы едендерді, қабырғалар мен төбелерді өңдеу, қаптау жəне бояу үшін өрт қауіптілігі сыныбына сəйкес келмейтін жанғыш материалдарды қолдануға;
5) баспалдақ алаңдарының, дəліздердің, холдар мен тамбурлардың өздігінен жабылатын есіктерін ашық күйінде бекітуге, сондай-ақ оларды алып тастауға;
6) түтінденбейтін баспалдақ алаңдарындағы ауа аймақтарының терезе жапқыштарын шынылауға немесе жабуға;
7) есіктер мен фрамугаларды шынылауда қиыстырылған шыныны жай шынымен ауыстыруға жол берілмейді [16].
1.2 Өрт қауіпсіздігі шараларына оқыту қағидасы
Өрт қауіпсіздігі шараларына оқыту ұйымдардың қызметкерлерін өрт қауіпсіздігі шараларына оқытуды ұйымдастыру тәртібін белгілейді (ауыл шаруашылық, салынып жатқан және қайта салынып жатқан объектілердің, мектепке дейінгі, жалпы білім беру және жоғары оқу орындарының, тұрмыстық мақсаттағы, сауда, қоғамдық тамақтану, емдеу, театр, ойын-сауық және мәдени-ағарту ұйымдарының, кеңсе, күзет, пәтерлер иелерінің кооперативі мекемелерінің өрт қауіпті өндірістері бар өндірістік объектілердің). Өртке қарсы нұсқаулық пен өрт-техникалық минимумін зерделеу ұйымдардың қызметкерлерін өрт қауіпсіздігі шараларына оқытудың негізгі түрлері болып табылады [17].
Өртке қарсы нұсқаулық ұйымдардың қызметкерлеріне негізгі өрт қауіпсіздігі талаптарын жеткізу, өндірістер мен жабдықтардың технологиялық үдерістерінің өрт қауіптілігін, өрттен қорғау құралдарын, сондай-ақ өрт шыққан жағдайда олардың іс-қимылдарын зерделеу мақсатында жүргізіледі [18]. Өртке қарсы нұсқаулық өткізу кезінде ұйымның қызмет ерекшелігін ескерген жөн.
Өртке қарсы нұсқаулықты өткізу ұйымдардың қызметкерлерін мыналармен:
- ұйымда белгіленген өртке қарсы режиммен, сондай-ақ ішкі тәртіп нұсқауларымен және өрт қауіпсіздігі талаптарымен;
- жұмыс учаскелеріндегі барынша өрт қауіпті жерлермен;
- өрт туындайтын ықтимал көздермен және себептермен, олардың сақтандыру шараларымен және өртті байқаған кездегі әрекеттермен;
- жұмыс орнында, қондырғыда, аппаратта, цехта және ұйым аумағында лапылдап жануды болдырмау үшін жұмысты бастар алдында, процесте және жұмысты аяқтағаннан кейін, жұмыстан кетер алдында сақталуға тиіс өрт қауіпсіздігі шараларымен;
- өрт сөндіру құралдарын қолдану әдістерімен, өрт сөндіру ережелерімен және тәсілдерімен таныстыруды қамтиды [19].
Өткізу сипаты мен уақытына қарай өртке қарсы нұсқаулық кіріспе, Бастапқы, қайта, жоспардан тыс және мақсатты болып бөлінеді.
Кіріспе, Бастапқы, қайта, жоспардан тыс және мақсатты өртке қарсы нұсқаулықты өткізу туралы сәйкес өрт қауіпсіздігі бойынша нұсқаулық өткізуді есепке алу журналында (бұдан әрі - Журнал) жазба жазылады.
Өрт қауіпсіздігі бойынша нұсқаулық өткізуді есепке алу журналы оқыту, нұсқаулықтар өткізудің белгіленген мерзімдерін сақтау саласында жұмысты бақылау үшін қажет [20]. Журнал нөмірленуі, тігілуі және оған оны жүргізу үшін жауапты қол қоюы және ұйымның мөрімен бекітілуі қажет. Журнал өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлғада сақталады.
Кіріспе өртке қарсы нұсқаулық:
- барлық жұмысқа жаңадан қабылданғандармен, олардың біліміне, кәсібі (лауазымы) бойынша жұмыс өтіліне қарамастан;
- ауысымдық қызметкерлермен;
- ұйымға іссапарға жіберілген қызметкерлермен;
- өндірістік оқуға немесе практикаға келгендермен өткізіледі.
Кіріспе өртке қарсы нұсқаулықты ұйымда өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлға жүргізеді. Кіріспе өртке қарсы нұсқаулық жұмыскердің игерген дағдылары мен ұйымда белгіленген өртке қарсы режимді сақтауын, өрт шыққан кезде іс-қимыл жасаудың практикалық жаттығуын білуін тексерумен және өрт сөндіру құралдары мен өрттен қорғау жүйелерін білуін тексерумен аяқталады. Кіріспе нұсқаулықтан өтпеген адамдар қызметтік міндеттерін атқаруға жіберілмейді [21].
Бастапқы өртке қарсы нұсқаулық тікелей жұмыс орнында:
- барлық жаңадан қабылданған қызметкерлермен;
- осы ұйымның бір бөлімшесінен екіншісіне ауысатындармен;
- жұмыс орнын ауыстырған жағдайда олар үшін жаңаша жұмысты орындайтын қызметкерлермен;
- ұйымға іссапарға жіберілген қызметкерлермен;
- ауысымдық қызметкерлермен;
- ұйым аумағында құрылыс-монтаждау және өзге де жұмыстарды орындайтын құрылыс саласының мамандарымен;
- өндірістік оқуға немесе практикаға келгендермен өткізіледі [22].
Бастапқы өртке қарсы нұсқаулықты көрсетілген қызметкерлер санатымен өткізуді әрбір құрылымдық бөлімшеде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жауапты адам жүргізеді.
Бастапқы өртке қарсы нұсқаулықты әр жұмыскермен дербес, Бастапқы өрт сөндіру құралдарын қолдану, өрт шыққан кезде іс-әрекеттер жасау, адамдарды көшіру, зардап шеккендерге, сондай-ақ бір типтік жабдыққа қызмет көрсететін адамдар тобымен және жалпы жұмыс орны шегінде көмек көрсету дағдыларын практикалық тұрғыда көрсету және машықтау арқылы өткізіледі.
Қайта өртке қарсы нұсқаулық жұмыс орнында Бастапқы өртке қарсы нұсқаулық бағдарламасы бойынша жалпы жұмыс орны шегінде дербес немесе бір типтік жабдыққа қызмет көрсететін адамдар тобымен өткізіледі.
Жоспардан тыс өртке қарсы нұсқаулық:
- өрт қауіпсіздігі бойынша жаңа нормативтік құқықтық актілерді қолданысқа енгізу немесе бұрын әзірленгендерін өзгерту кезінде;
- өндірістің технологиялық үдерісін өзгерту, жабдықты, аспаптарды, негізгі шикізатты, материалдарды ауыстыру немесе жаңарту, сондай-ақ объектінің өртке қарсы жай-күйіне әсер ететін өзге де факторларды өзгерту кезінде;
- ұйым қызметкерлері өрттің шығуына әкелуі мүмкін немесе соған әкеп соқтырған өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзған кезде;
- ұйымға өрт-техникалық тексеріс жүргізу барысында ұйымдардың қызметкерлері білімдерінің жеткіліксіз екендігі анықталған жағдайда мемлекеттік өрт бақылау органдарының талаптары бойынша өрт қауіпсіздігі шараларын қосымша зерделеу үшін;
- ұқсас өндірістерде болған өрттер туралы ақпараттық материалдар келіп түскен кезде;
- ұйымдардың қызметкерлерінің өрт қауіпсіздігі талаптарын қанағаттанарлықсыз білу фактілері анықталған кезде өткізіледі [23].
Жоспардан тыс өртке қарсы нұсқаулық ұйымда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жауапты жұмыскермен немесе қажетті дайындығы бар жұмыстың басшысы тікелей, дербес немесе бір кәсіптің қызметкерлерінің тобымен өткізіледі. Жоспардан тыс өртке қарсы нұсқаулықтың көлемі мен мазмұны әрбір нақты жағдайда оны өткізу қажеттілігі туындаған себептер мен жағдайларға байланысты анықталады.
Мақсатты өртке қарсы нұсқаулық:
- газ, бу және тозаң-ауа қоспасының, өзге де жанғыш газдардың (электрмен және газбен дәнекерлеу, бензинмен кесу, дәнекерлеу лампаларын, жанарғыларды пайдалана отырып жұмыс істеу, битум қайнату және жылу мен ұшқын бөлу арқылы өзге де жұмыстар) жоғары өрт қауіптілігімен және өзге де отты жұмыстармен (ашық отты қолдану, ұшқын түзу, жабдықты, құралды, материалдарды тұтану (өздігінен тұтану) болуы мүмкін температураға дейін қыздыру арқылы жұмыс істеу) байланысты бір реттік жұмыстарды жүргізу кезінде;
- төтенше жағдайлардың зардаптарын жою кезінде;
- рұқсат наряды рәсімделетін жұмысты жүргізу кезінде, жарылыс қауіпті өндірістерде отпен байланысты жұмыстарды жүргізуге;
- ұйымда экскурсиялар өткізу кезінде;
- ұйымда адамдар жаппай жиналатын іс-шараларды (алқа отырыстарын, жиналыстар, конференциялар, кеңестер және т.б.) дайындау кезінде өткізіледі.
- мақсатты өртке қарсы нұсқаулықты ұйымда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жауапты адам немесе жұмыстың жетекшісі тікелей өткізеді [24].
Өрт қауіпсіздігі жөніндегі мақсатты өртке қарсы нұсқаулық жұмыскердің меңгерген дағдыларын және ұйымда белгіленген өртке қарсы режимнің сақталуын, Бастапқы өрт сөндіру құралдарын қолдануды, өрт шыққан кезде іс-әрекеттер жасауды білуін, адамдарды көшіру, зардап шеккендерге көмек көрсету ережесін білуін тексерумен аяқталады.
Өрт қауіпсіздігі саласындағы нормативтік құқықтық актілердің талаптарын білу көлемінде, өртке қарсы режим, технологиялық үдеріс пен ұйым өндірісінің өрт қауіптілігі, сондай-ақ ұйымда өрттің алдын алу, өрт кезінде адамдардың өмірі мен денсаулығын және мүлікті құтқару бойынша практикалық дағдыларды машықтауға мүмкіндік беретін тәсілдер мен іс-қимылдар бөлігінде өрт-техникалық минимуміне тізбесі осы Қағидаға 3-қосымшада келтірілген қызметкерлер міндетті түрде оқытылады [25].
Ұйым басшыларын, мамандары мен қызметкерлерін қызметі бағытына қарамастан өрт-техникалық минимумін оқыту жұмысқа қабылдағаннан кейін бір ай ішінде және кейінгі уақытта соңғы рет оқытудан өткен күнінен бастап жылына кемінде бір рет өткізіледі.
Өрт-техникалық минимумін оқыту өндірістен қол үзіп және өндірістен қол үзбей ұйымдастырылады.
Өндірістен қол үзіп, өрт-техникалық минимумін оқудан:
- ұйым басшылары мен бас мамандары немесе олардың міндеттерін орындайтын адамдар;
- ұйымдардың өрт қаупсіздігіне және өртке қарсы нұсқаулықты өткізуге жауапты қызметкерлер;
- балалар мен жасөспірімдердің демалысы, оларды сауықтыру және жұмыспен қамту қызметін көрсететін ұйымдардың басшылары;
- газбен электрлік дәнекерлеу және өзге де отпен байланысты жұмыстарды орындайтын жұмыскерлер өтеді [26].
Әзірленген және бекітілген бағдарламалар бойынша ұйымда өрт-техникалық минимумін тікелей:
- ұйым бөлімшелерінің басшылары, басшылар мен бас мамандар;
- жарылыс, өрт қауіпті өндірістер бөлімшелерінің жұмыскерлері;
- бөлімшелерде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жауапты жұмыскерлер;
- ұйымды тәулік бойы күзетуді жүзеге асыратын жұмыскерлер оқиды.
Өрт-техникалық минимумі бағдарламалары бойынша оқытуды ұйымда тікелей ұйым басшысы немесе ұйым басшысы, өрт қауіпсіздігі саласында тиісті біліктілігі бар өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлға өткізеді [27].
Ұйым басшыларының, мамандары мен жұмыскерлерінің өрт қауіпсіздігі талаптарын білулерін тексеру өрт-техникалық минимумі аяқталғаннан кейін жүзеге асырылады және құрамы кемінде үш адамнан тұратын біліктілік комиссиясы тексереді.
Білім тексеру жөніндегі біліктілік комиссиясының құрамына басшылар мен ұйымдағы өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлғалар кіреді. Білімдерін тексеруден өтетін жұмыскерлер бағдарламамен және білім тексеру кестесімен алдын ала танысады [28].
Өрт-техникалық минимумі көлемінде өрт қауіпсіздігі бойынша оқу және білім тексеру нәтижелері нысанға бойынша хаттамамен ресімделеді, оған біліктілік комиссиясының төрағасы мен оның мүшелері қол қояды.
Білім тексеруден ойдағыдай өткен тұлғаларға нысан бойынша төрағаның қолы қойылған және куәлікті беретін ұйымның мөрі қойылған біліктілік куәлігі беріледі.
Ұйым жұмыскерлерінің өрт қауіпсіздігі талаптарын білуін кезектен тыс тексеру бұрын өткізілген тексеріс мерзіміне қарамастан:
- өрт қауіпсіздігі талаптарын қамтитын нормативтік құқықтық актілер жаңадан бекітілген кезде немесе оларға өзгерістер енгізілген кезде (бұл ретте);
- қызметкерлердің өрт қауіпсіздігі шараларын қосымша білуін қажет ететін жаңа жабдық қолдануға берілгенде және технологиялық үдерістер өзгерген кезде (мұндай жағдайда тиісті өзгерістермен байланысты өрт қауіпсіздігі талаптарын білуіне тексеріс жүргізіледі);
- жұмыскерді тағайындаған немесе басқа жұмысқа ауыстырған кезде, егер жаңа міндеттері өрт қауіпсіздігі жөніндегі қосымша білімді қажет ететін болса (олар өздерінің лауазымдық міндеттерін орындауды бастағанға дейін);
- болған өрттерден кейін, сондай-ақ ұйым қызметкерлердің өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзушылығы анықталған кезде;
- жұмыста осы лауазымда бір жылдан астам үзіліс болған кезде;
- мемлекеттік өрт бақылау органдары тексеріс жүргізген кезде өткізіледі [29].
Қызметкерлердің өрт қауіпсіздігі талаптарын білуін уақытылы тексеруді бақылауды ұйым басшысы жүзеге асырады Бағдарламалар кәсіби қызметтің ерекшеліктерін, лауазымы бойынша міндеттерді орындау ерекшеліктері және салалық құжаттардың ережелерін ескере отырып, тыңдаушылардың әр санаты үшін дайындалады. Өрт-техникалық минимумін оқыту сағаттарының санын ұйым басшысы орындалатын жұмыстың сипатына байланысты анықтайды.
Арнайы бағдарламаларды дайындау кезінде: практикалық оқытуға; ұйымда белгіленген өртке қарсы режимді сақтауға Бастапқы өрт сөндіру құралдарын пайдалана білуге; өрт шыққан кезде іс-әрекет жасауға, зардап шеккендерді көшіру мен көмек көрсетуге аса назар аударылады.
2 МЕМЛЕКЕТТІК ӨРТ СӨНДІРУ БӨЛІМШЕЛЕРІН ШАҚЫРУ ҚҰРЫЛЫМЫН ТАЛДАУ ІС ШАРАЛАРЫ
2.1 Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша кешенді жоспар
Адамзатқа төнетін қауіп ретінде өрт өркениет дамуының ертерек сатыларында-ақ орын алған еді. Өрт қазіргі уақытта да негізгі қауіптіліктердің бірі болып табылады және ол жыл сайын ондаған мың адам өмірін алып келеді, миллиондаған адамдарды баспанасыз қалдырып, дүниежүзілік экономикаға орасан зор зиян туындатып отыр. Өрттің алдын алу мен сөндіруді ақпараттық қамтамасыз етуге, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы жаңа инновациялық технологияларды жасауға қатысты қолданбалы ғылыми әзірлемелер ерекше өзектілікке ие [30]. Өрттерге жыл сайынғы талдау Қазақстан Республикасында өрттердің жайы бұрынғысынша күрделі болып тұрғанын көрсетеді. Солтүстік Қазақстан облысы бойынша Төтенше жағдайлар Демартаментінің мәліметі бойынша:
2021 жылы есеп беру мерзімінде облыста 1710 төтенше жағдай және оқиғалар тіркелді және олардың саны 2020 жылдың осы мерзімімен салыстырғанда 7,8%-ға көбейді (1586 жағдай). Олардың ішінде ТЖ 313 жағдайды құрады, ол 2019 жылмен (262 жағдай) салыстырғанда 19,5%-ға артық. 389 адам зардап шекті, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 61,4%-ға артық. (241 адам). 2020 жылғы есептік маусымға ұқсас 116 адам мерт болды [31].
Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың саны 223 оқиға, оның ішінде 95,1 % (212 оқиға) тұрмыстық және өндірістік өрттер, жарылыстар, техногендік сипаттағы жазатайым оқиғалар құрайды.
2020 жылғы осы уақытпен салыстырғанда техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар саны 37 оқиғаға артқан (19,9%), бұл 2020 жылғы есептілік мерзіміндегі 186 оқиғаны құрады. Қаза болғандар саны 63 адам, 2019 жылға қарағанда 4,5% кем (66 адам).
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар саны ТЖ жалпы санының 90 оқиға немесе 28,8% құрады (2020 жылғы есептілік мерзімімен салыстырғанда 14 оқиға немесе 18,4% аз, 76 оқиға). 2020 жылға қарағанда (55 адам) 58 адам зардап шекті 5,5% аз, 53 адам қаза болды 6 % көп, (2020 жылдың есептілік мерзімінен 6%-ға көп, 50 адам) [32].
Солтүстік Қазақстан облысы бойынша Төтенше жағдайлар жөніндегі Басқарманың статистикалық талдауына сүйенсек, 2020 жылы Петропавл қаласында 224 өрт шыққан, ал 2021 жылы бұл көрсеткіш артып отыр, яғни өрттердің саны 290-ға жеткен. Өздеріңізге белгілі, биылғы жылдың өзіне талдау жасайтын болсақ, өрттің шығуы адамдардың зардап шегуіне және өліміне дейін әкеліп соқтырды. 2019 жылдың 25 наурызында орын алған қайғылы Кемерово қаласындағы Зимняя вишня ойын-сауық орталығының өртке орануы. Салдары - ресми деректер бойынша 64 адамның қазасы, 84 адамның жарақат алуы. Қаза болғанның басым көпшілігі - балалар (41 бала) [33]. Өрттің шығу себебі - электр сымдар жүйесіндегі ақаулар болуы мүмкін немесе дұрыс пайдаланбауы.
Мұндағы негізгі мәселелер - өрт сөндіру шараларының дұрыс ұйымдастырылмауы, өртке қарсы қорғаныс құралдарының қолданылмауы, өрт автокөліктері тұрақтарының болмауы, өрт сигнализациясының жұмыс істемеуі зардабын тигізіп отыр. Аталған мәселелер опат болған, зақым алған адамдардың санын арттырды және үлкен материалдық шығынға ұшыратты. Сол себепті де мен осы тақырыпты өзекті деп білемін.
Өрттің шығу себептерін анықтайтын болсақ, көп жағдайда өрт отты абайсыз қолданудан (48%), электр жабдықтарын монтаждау және техникалық қолдану ережелерін бұзудан (30%) және пештерді орнату және қолдану кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзудан (23%) шығады.
Өрттің 68%-ы тұрғын үй секторларына, 14%-ы көлікке, 2,5%-ы өндірістік объектілерге, 4%-ы орманды және далалық массивтерге тиесілі екен. Үй жағдайында өрттердің шығу себептері 1- кестеде көрсетілген.
1 кесте - Өрттердің туындау себептері туралы мәліметтер
Өрттердің туындау себептерінің аталуы
Саны
Шығын
2019
2020
%
2019
2020
%
1
2
3
4
5
6
7
Технологиялық процестің бұзылуы,өндіріс қондырғысының жарамсыздығы
138
(0,7)
112
(0,6)
- 24 %
22567
35678
+ 57 %
Электр қондырғысын техникалық қолданудың және жөндеу ережелерінің бұзылуы
34523
(20)
36677
(23)
- 6 %
135567
154324
+ 15 %
Тұрмыстық электр құрылғыларын қолдану кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерінің бұзылуы
276
(1,6)
389
(2,8)
+ 41 %
124899
135569
+ 9 %
Жылу қондырғыларын қолдану мен орналастыру кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерінің бұзылуы
34
(0,1)
23
(0,1)
- 2 %
18916
1077
+ 14 %
Пештерді қолдану мен орналастыру кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерінің бұзылуы
2890
(13)
1675 (11,2)
- 39 %
711652
567938
- 39 %
Электрлі дәнекерлеу
жұмыстары мен басқа да от
жұмыстарының өндірісі кезінде өрт қауіпсіздік
ережелерінің бұзылуы
239
(1,2)
202
(1,4)
- 8 %
76708
349906
+3 %
Тұрмыстық газ құралдарын қолдану кезінде өрт қауіпсіздік ережелерінің бұзылуы
341
(1,4)
234 (1,4)
- 14 %
101237
88906
- 13 %
Отты байқаусыз қолдану
76543
(38)
5690
(35)
- 23 %
1267854
1015296
- 23 %
Материалдар мен заттардың өздігінен жануы
123
(1)
156
(1)
- 6 %
56890
63102
+ 49 %
Өрт шығуының басқа да
себептері
634
(3,8)
434
(3)
- 32 %
258153
184094
- 29 %
Ескерту - [автормен құрастырылды]
Өрт қауіпсіздігі саласында адам факторы орасан зор рөл атқарады. Бүгінде тұрғын үй секторындағы әрбір екінші дерлік өрт отты абайсыз қолданудан шығады. Өрт қауіпсіздігі мәселелері халықтың өртке қарсы білім деңгейін арттыру және қауіпсіз жүріс-тұрыс мәдениетін тәрбиелеу арқылы шешімін айқындайды [34].
Өрт қауіпсіздігі мәдениеті адамда ғұмыр бойы қалыптасуы тиіс. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Кудайбергенов Темирхан Куатович
ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ БОЙЫНША ҰЙЫМДАСТЫРУ-ТЕХНИКАЛЫҚ ШАРАЛАРДЫ ӘЗІРЛЕУ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В073100 - ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУбілім беру бағдарламасы
КӨКШЕТАУ, 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Экология, өмір тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
б.ғ.қ
____________Макеева Л.А
___ __________2022 ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ БОЙЫНША ҰЙЫМДАСТЫРУ-ТЕХНИКАЛЫҚ ШАРАЛАРДЫ ӘЗІРЛЕУ
5В073100 - ӨМІР ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ білім беру бағдарламасы
Орындаған: Кудайбергенов Т.К.
Ғылыми жетекшісі: ж. ғ. м, аға оқытушы Махмутова А.Д.
КӨКШЕТАУ, 2022
МАЗМҰНЫ
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
4
КІРІСПЕ
5
1
ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ МАҢЫЗДЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ
8
1.1
Өрт қауіпсіздігі қағидаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысын талдау
8
1.2
Өрт қауіпсіздігі шараларына оқыту қағидасы
18
2
МЕМЛЕКЕТТІК ӨРТ СӨНДІРУ БӨЛІМШЕЛЕРІН ШАҚЫРУ ҚҰРЫЛЫМЫН ТАЛДАУ ІС ШАРАЛАРЫ
25
2.1
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша кешенді жоспар
25
2.2
Өрт қауіпсіздігі жүйесі
32
3
ӨРТКЕ ҚАРСЫ НҰСҚАУЛЫҚТЫҢ ҮЛГІЛІК БАҒДАРЛАМАСЫ
39
3.1
Солтүстік Қазақстан облысы Преснов ауылының №2 Преснов орта мектебінің өрт сөндіру және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметі
39
3.2
Өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің оперативті қызметінің негізгі көрсеткіштері. First Alert өрт дабылы құрылғыларының тиімділігі
49
3.3
Солтүстік Қазақстан облысы Преснов ауылының №2 Преснов орта мектебінің өрт жағдайында өртке қарсы жабдықтары және сөндіру құралдары
58
ҚОРЫТЫНДЫ
66
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
68
БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ЕҚ - Еңбек қатынастары
АҚ - Аазаматтық қызмет
ҚЕЖ - Қауіпті еңбек жағдайлары
ҚРҰБ - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
ҚРЕК - Қазақстан Республикасының Еңбек Кодексі
ГПСМӨқҚ Өртке қарсы мемлекеттік қызмет
НГПСМеӨқҚ Өртке қарсы мемлекеттік емес қызмет
ОФПӨҚФ Өрттің қауіпті факторы
ППБӨҚЕ Өрт қауіпсіздік ережелері
СНҚҚ Құрылыс қалыптары
СПҚЕ Құрылыс ережелері
ТРТР Техникалық регламент
НТПҚТН Қалыптық техникалық нұсқаулық
ТПТЖҚ Технологиялық жобалау қалыптары
ГОСТМемСТ Құрылымтағы мемлекетаралық стандарт
СТ РКҚР ҰС Қазақстан Республикасы Құрылым саласының ұлттық стандарты
ЛВЖЖТС Жеңіл тұтанушы сұйықтық
ГЖЖС Жанғыш сұйықтық
ПУЭЭОЕ Электрқондырғы орнату ережесі
ПВПОЖӨҚК Жарылысөрт әрі өрт қауіп көрсеткіштері
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Бұл дипломда өрттің жану және сөндіру теориясының заманауи тұжырымдамалары негізінде жасалған негізгі қағидаты, алгоритмдердің және өрт қауіпсіздігі жүйесінің, өндірістік және қызметтік үрдістің жарылыс және өрт қауіптілігін анықтау қағидаты, ғимарат құрылымының отқа төзімділігі саласындағы тәжірибелік және теориялық зерттеулердің мазмұнын, өрт қауіпті факторлардың пайда болу, таралу және әсер ету заңдылықтары жинақталған.
Нұсқаулық ғимарат пен ғимараттың өрт қауіптілігін, олардың отқа төзімділігіне арналған инженерлік шешімдерді, оларды ығыстыру бағыты бойынша және өрт туындаған кезде адамдар мен материалдық құндылықтарды қауіпсіз көшіруді талдауға негізделген.
Өртке қарсы практикалық қызмет органдарының қызметкерлері мен экономикалық және әлеуметтік нысандардың өрттің алдын-алу жағдайын қамтамасыз етуге байланысты қатысатын лауазымды адамдармен кездесетін өзін-өзі бақылаудың, қолданбалы және жағдаяттық мәселелерінің тізімі келтірілген.
Біздің ортамыздың дамуының заманауи кезеңі әр түрлі қауіптің өсуімен сипатталып, олардың негізілері ірі қалалар, жергілікті органдар мен кәсіпорындарда орын алып, қазіргі таңда төтенше жағдай болып табылатындығы жайлы жазылған. Ғимараттар мен құрылыстар мен қабаттылығының өсуі, көпшілік адамдардың келуімен ірі сауда орталықтары мен (гипер)супермаркеттердің жасалуы , сапалы әрі көптеген көліктің дамуы, обьектілердің энергиямен камтылуы бір жағынан өмір сапасының жақсаруына, ол басқа жағынан өрт және басқа да төтенше жағдайлардың артуына, демек - зардап шеккендер мен материалдық залалдың өсуіне әкеліп соғады. Қазіргі уақытта өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері өзектің әрі күрделі болуда. Сондай-ақ төтенше жағдайлар қаупінің, соның ішінде өрттің, залаладың өсуіне қарағанда қорғану мүмкіндіктерінің өсуі байқалады. Бұл көптеген фактілерге байланысты, олардың негізгілері:
- ірі тұрғылықты орындарды халық (тұрғындардың) тығыздылығы мен санының артуына байланысты;
- кәсіпорын қызметкерлері және тұрғындардың өрт қауіпсіздік ережелерін жеткіліті білмеу және бұд ережелерді тұрмыс пен қызметте елемеуі, ішімдікті шектен тыс қолдануы;
- төтенше жағдайларды жоюға және ескертуге қатысты міндеттерді тиімді шешетін азаматтық қорғаныс, аумақтық құрылым ресурстарының жетілуі.
Жұмыстың мақсаты: Бұл әлеуметтік-экономикалық көсеткіштерден, сонымен қатар климаттық және басқа да жағдайлардан өрт жағдайының тәуелділігін анықтау.
Жұмыстың міндеттері: - Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды мәселелерін талдау;
- Мемлекеттік өрт сөндіру бөлімшелерін шақыру құрылымын талдау іс шараларын анықтау;
- Өртке қарсы нұсқаулықтың үлгілік бағдарламасын жүзеге асыру.
Ғылыми жаңалығы. First Alert өрт дабылы құрылғыларының тиімділігі.
Практикалық маңызы.
- Өрт қауіпсіздігін заманға сай камтамасыз ету мәселелерін талдау; мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің оперативті қызметін талдау;
- Ғылыми зерттеулер, жағдайды қадағалау, бақылау, өрттің пайда болуына әкеп соғуы мүмкін аварияны, зілзала мен апатты болжау және олардың қаупі;
- ТЖ саласындағы білімді насихаттау, халықты және мамандарды оқытып-үйрету, қорғану шараларың қажеттілігі.
Зерттеу нысаны. Солтүстік Қазақстан облысы Преснов ауылының №2 Преснов орта мектебі.
Зерттеу пәні. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастыру-техникалық шараларды әзірлеудің ерекшеліктері.
Мәселенің зерттелу ауқымы. Жданов Н., Құдайбергенов Н. - Еңбекті қорғау, 2010 жыл[19], Әбдіров А., Сейфуллина Ғ., Мустафин Ж. - Қауіпсіздік техникасы, 2017 ж. [26], Корольченко А.Я., Королченко Д.А. Заттек мен материалдар мен оларды сөндіру құралдарының өрт және жарылыс қаупі. Анықтама: 2- редакция М: Асс. Өрт туралы ғылым, 2004. - І бөлім. - 713 б. [50] еңбектері үлкен үлесін қосты.
Зерттеудің әдістері. Зерттеу жұмыстары барысында арнайы бекітілген нормативтік актілер, зертханалық және өндірісте қолданылып жүрген ғылыми баяндаманың жетістіктері пайдаланылды.
Жұмыс құрылымы және көлемі. Дипломдық жоба компьютерлік мәтінмен 69 бетке терілген, оның ішінде кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан, 50 әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады. Зерттеу жұмыстарының нәтижелері 4 кесте, 2 сурет, 1схема талданып түсіндірілген.
Дипломдық жобаның кіріспе бөлімінде жұмыстың практикалық маңыздылығы және ғылыми жаңалығы, жұмыстың өзектілігі көрсетілген, сонымен қатар зерттеудің мақсаты мен міндеттері қамтылған.
Бірінші бөлімде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды мәселелері қарастырылды.
Екінші Солтүстік Қазақстан облысы Преснов ауылының №2 Преснов орта мектебінің өрт сөндіру және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметінің негізгі міндеттері анықталды.
Үшінші бөлімде мемлекеттік өрт сөндіру бөлімшелерін шақыру құрылымын талдау іс шаралары туралы жазылған.
Қорытынды мен ұсыныстар дипломдық жұмыстың қорытынды бөлімінде берілген.
1. ӨРТ ҚАУІПСІЗДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ МАҢЫЗДЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Өрт қауіпсіздігі қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысын талдау
Өрт қауіпсіздігі қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 10 қазандағы № 1787 қаулысына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2014 ж., № 62-73, 577-құжат) бірнеше өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Объектілерді қолдану кезінде осы Қағидалардың жəнебелгіленген тəртіппен бекітілген, объектілерді қолдану кезінде өрт қауіпсіздігі талаптары қамтылған басқа да нормативтік құқықтық актілердің талаптарын сақтау қамтамасыз етіледі [1].
Объектіде өрт қауіпсіздігін меншік нысандарына қарамастан, объектілердің иелері, кəсіпорындардың басшылары, ұйымдардың, сондайақ дара кəсіпкерлер (бұдан əрі - ұйым басшысы) қамтамасыз етеді. Ұйымдардың басшылары өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында белгіленген тəртіппен жұмыстардың жекелеген учаскелерінде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жауаптыларды тағайындайды.
Ұйым басшысы əрбір объектіге қатысты (жеке тұрғын үйлерді қоспағанда) олардың өрт қауіптілігіне сəйкес келетін өртке қарсы режимді белгілейтін өрт қауіпсіздігі шаралары туралы нұсқаулықты бекітеді [2].
Сондай-ақ, түтін жою тұжырымдамаларымен, өрт сөндіруді анықтаудың механикалық ережелерімен, адамдарды хабардар ету, сондай-ақ олардың эвакуациясын басқару, өрттің болуы туралы ескертулермен жабдықталған ғимараттарды қолдануға (осы мөлшерде тұрғын үй жұмысшылары) жауапты мекемелердің басшылары жұмыс орнында белгіленген тұжырымдамаларды қамтиды. Басқарушы компания өрт дабылы конструкцияларының, сондай-ақ адамдарды көшіруды басқару туралы хабарлама тұжырымдамаларының арақатынасына кепілдік береді.өрттің болуы, түтінге қарсы, сонымен қатар өрт қауіпсіздігі, өрт қауіпсіздігі, есіктер, люктер клапандары, өрт қауіпсіздігі жолақтарындағы, бөлмелердегі, ғимараттардағы басқа да бос жерлер, күзет ақшасы, сондай-ақ адамдарды құтқаруға арналған құжаттар, сонымен қатар олардың жұмыс уақытында үздіксіз болуы [3].
Қондырғыны (жекелеген желілерді, хабарлағыштарды), өртке қарсы қорғау жүйесін немесе заттарын өшіруге байланысты техникалық қызмет көрсету жəне жоспарлы-алдын ала жөндеу немесе жұмыстарды орындау кезеңінде ғимараттар мен құрылыстарды өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі қосымша іс-шараларды іске асырмай қолдануға жол берілмейді.
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының жұмысқа қабілеттілігі мен сенімсіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында объектілердің өзгешеліктері мен өндірістік процестердің ерекшеліктерін ескере отырып, өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын техникалық күтіп-ұстау жөніндегі ведомстволық (салалық, объектілік) қағидалар мен нұсқаулықтар дайындады.
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға берген сəттен бастап əрбір объектіде техникалық қызмет көрсетуді жəне жоспарлы-алдын ала жөндеуді жүргізу жұмыстары ұйымдастырылмақ. Өртке қарсы қорғау жүйелерінің техникалық құралдарына техникалық қызмет көрсету жəне жоспарлы-алдын ала жөндеу жұмыстарын қолданушы ұйым осы жұмыстарды орындау бойынша білікті мамандар болған кезде дербес жүргізеді [4].
Объектіде өрт автоматикасы системасы мен қондырғыларын білікті қолдану жəне техникалық жарамды негізінде күтіп-ұстау үшін басшының бұйрығымен мынадай персонал тағайындалады:
1) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға жауапты адам;
2) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына қызмет көрсетуге шарт болмаған кезде, өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына техникалық қызмет көрсету немесе оларды жоспарлы-алдын ала жөндеу бойынша жұмыстарды жасау үшін мамандар. Мамандарды оқытуды өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға жауапты адам объектінің басшысы бекіткен бағдарлама бойынша жүргізеді [5].
Тәуліктік персонал бөлмелерінде, көшіру жобаларын орналастыру учаскелерінде өрттен қорғау критерийлері туралы басшылықтарды да күзет-өрт жұмысының "101" телефон аппараттарының нөмірлері, сондай-ақ жалпы кезекші-операторлық жұмыстың "112" деген тақтайшалары ілінеді. Кәдімгі мемлекет оған жүктелген функциялармен келісе отырып, құрылымның барлық есіктерінің құлыптарынан кілттер жиынтығына кепілдік береді. Кілттердің резервтік жиынтығы тәуліктік персоналдың (қорғаныстың) үй-жайында құрылыстың бастапқы қабатында болады. Кез-келген көз жазбасы бар тегпен жабдықталған, біреу осы немесе басқа құлыпқа жатады. Кәдімгі штат ұялы телефон анықталған бөлмелерде, сондай-ақ үлкендердің де, балалардың да есепке алу күнделігін жүргізеді, түнде бөлмеде бос орнында тұрады.
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға жауапты адам:
1) осы Қағидалардың талаптарының орындалуын;
2) шарт бойынша графикке жəне күнтізбелік жұмыс жоспарына сəйкес техникалық қызмет көрсету жəне жоспарлы-алдын ала жөндеу бойынша жұмыстарды бақылауды жəне қабылдауды;
3) уақтылы техникалық қызмет көрсетуді жəне жоспарлы-алдын ала жөндеуді жүргізуді ұйымдастыру жолымен өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын жұмысқа қабілетті күйде ұстауды;
4) қызмет көрсетуші жəне кезекші персоналды оқытуды, сондай-ақ қорғалатын үй-жайларда жұмыс істейтін адамдарға өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғылары іске қосылған кездегі іс-қимылдар бойынша нұсқама беруді;
5) қажетті қолдану құжаттамасын əзірлеуді жəне оны жүргізуді;
6) мынадай: дайындаушыларға - өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының жинақталмаған немесе техникалық құжаттамаға сəйкес келмейтін техникалық құрылғылары мен жабдығын жеткізген кезде; монтаждау ұйымдарына - сапасыз монтаждау анықталған кезде; қызмет көрсететін ұйымдарға - өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына техникалық қызмет көрсету мен жоспарлы-алдын ала жөндеуді уақтылы жəне сапалы жүргізбегені үшін наразылықтарды уақтылы беруді қамтамасыз етеді [6].
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына техникалық қызмет көрсету мен оларды жоспарлы-алдын ала жөндеу:
1) жоспарлы профилактикалық жұмыстарды жүргізуді;
2) ақауларды жоюды жəне ағымдағы жөндеу жүргізуді;
3) дұрыс қолдану мəселелерінде орындаушының тапсырыс берушіге көмек көрсетуін қамтиды.
Техникалық қызмет көрсету, жоспарлы-алдын ала жөндеу мерзімділігі мен жұмыстардың көлемдері қызмет көрсетілетін өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының техникалық құралдарына арналған қолдану құжаттамасының талаптарына сəйкес белгіленеді жəне шартта көрсетіледі [7].
Ұйым басшысы объектілерде қызмет көрсетуші персонал үшін Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдану жөніндегі нұсқаулықтар жəне Кезекші (жедел) персоналға арналған нұсқаулықтар əзірлеп, оны бекітеді.
Объектіге қызмет көрсететін персонал немесе орындаушы белгіленген мерзімдерде регламенттік жұмыстарды жүргізеді жəне тиісті қолдану құжаттамасын толтырады.Ұйым басшысы өрт автоматикасы жүйелерімен жəне қондырғыларымен жабдықталған объектіде мынадай құжаттаманың:
1) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларына жобалау-сметалық құжаттамасының;
2) орындау құжаттамасының (жұмыс сызбалары жиынтығының), жасырын жұмыстардың (олар болған жағдайда), сынақтар мен өлшеулер актілерінің;
3) нысан бойынша өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдануға қабылдау актісінің;
4) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының құрамына кіретін техникалық құралдарға паспорттардың;
5) нысан бойынша өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларының монтаждалған аспаптары мен жабдығы ведомосының;
6) газбен өрт сөндіру қондырғыларының (олар болған кезде) баллондарын өрт сөндіргіш құрамдармен зарядтауға паспорттардың;
7) өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын қолдану жөніндегі нұсқаулықтың;
8) техникалық қызмет көрсету жөніндегі жұмыс регламентінің;
9) техникалық қызмет көрсету жəне жоспарлы-алдын ала жөндеудің жоспар-графигінің;
10) еркін нысанда құлақтандыру жəне эвакуацияны басқару жүйелерін пайдалана отырып, адамдарды көшіру бойынша объект персоналының жаттығу жүргізу журналының (ол болған кезде) болуын қамтамасыз етеді [8].
Өрт автоматикасы жүйелері мен қондырғыларын техникалық куəландыруды тапсырыс беруші, орындаушы өкілдерінің, қажет болған жағдайда, басқа да ұйымдар мамандарының міндетті қатысуымен комиссия жүргізеді.
Ғимараттар мен құрылыстарда (тұрғын үйлерден басқа) кез келген қабатта бір мезгілде 10 немесе одан астам адам болған жағдайда, адамдарды қауіпсіз көшіруды жүргізу, өртке қарсы қызметті шақыру жəне өрт сөндіру бөлімшелері келгенге дейін өрт сөндіруді ұйымдастыру бойынша ұйым қызметкерлерінің іс-қимыл жасау тəртібін қамтитын, өрт шығу кезінде адамдарды көшіру жоспары əзірленеді жəне ғимараттың əр қабатында, қабаттан эвакуациялық шығу жолдарында дəліздің ұзындығы бойымен 20м сайын, одан аспайтын қашықтықта ілінеді.
Мектеп-интернаттардың, қарттар мен мүгедектер үйлерінің, балалар үйлерінің жəне ауруханалардың басшылары:
1) күн сайын өртке қарсы қызмет белгілеген уақытта шығу ауданында объект орналасқан өрт сөндіру бөліміне əрбір объектідегі адам саны туралы ақпаратты хабарлайды;
2) жарты жылда кемінде бір рет ғимараттың өртке қарсы қорғау жүйесінің барлық элементтерінің жұмысқа қабілеттілігін тексерумен қатар, персоналдың өрт кезіндегі іс-қимылдары бойынша оқу-жаттығулар өткізуді қамтамасыз етеді [9].
Белгіленген тəртіппен əзірленген жəне бекітілген жобалаусметалық құжаттамасыз ғимараттар мен құрылыстардың функционалдық мақсатын өзгертуге, оларға күрделі жөндеу, техникалық қайта жарақтау, реконструкциялау жəне қайта жоспарлау жүргізуге жол берілмейді.
Ғимараттар мен құрылыстар олардың пайдаланылу циклінің барлық кезеңдерінде өртке қарсы қызметті шақыру үшін байланыс құралдарымен, жарамды бастапқы өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыз етіледі.
Бастапқы өрт сөндіру құралдарын, байланыс құралдарын, сондай-ақ өрт сөндіру автоматикасы жүйелерін орналастыру орындары көрсетілген құралдарды көзбен көру қиындық келтірсе, тиісті өрт қауіпсіздігі белгілерімен белгіленеді [10].
Ұйымдардың ғимараттары мен құрылыстарында (жеке тұрғын үйлерді қоспағанда):
1) жобалау нормаларында көзделген жағдайлардан басқа, жертөлелер мен цокольдік қабаттарда тез тұтанатын жəне жанғыш сұйықтықтарды, оқ-дəрілерді, жарылғыш заттарды, пиротехникалық бұйымдарды, жанғыш газы бар баллондарды, аэрозоль орамасындағы тауарларды, целлулоидты жəне басқа да жарылыс-өрт қаупі бар заттар мен материалдарды сақтауға жəне қолдануға;
2) шатырларды, техникалық қабаттарды, желдету камераларын жəне басқа да техникалық үй-жайларды өндірістік учаскелер, шеберханалар ұйымдастыру үшін, сондай-ақ өнімді, жабдықты, жиһаз бен басқа да заттарды сақтау үшін қолдануға;
3) лифт холдарында қоймалар, дүңгіршектер, шағын дүкендер жəне басқа да осындай үй-жайларды орналастыруға жəне қолдануға, сондайақ жанғыш материалдарды сақтауға;
4) қабаттардағы дəліздерден, холдардан, фойеден, тамбурлардан жəне баспалдақ алаңдарынан эвакуациялық шығу жолдарының жоба да көзделген есіктерін, көшіру жолдарында өрттің қауіпті факторларының таралуына кедергі келтіретін басқа да есіктерді алып тастауға;
5) нəтижесінде адамдарды қауіпсіз көшіру жағдайлары нашарлайтын, өрт сөндіргіштерге, өрт крандарына жəне басқа да өрт қауіпсіздігі құралдарына қол жеткізу шектелетін немесе автоматты өртке қарсы қорғау жүйелерінің (автоматты өрт сигнализациясының, стационарлық автоматты өрт сөндіру қондырғыларының, түтін жою жүйелерінің, құлақтандыру жəне көшіруды басқару жүйелерінің) əрекет ету аймағы азаятын көлемдік-жоспарлау шешімдерін өзгертуді жүргізуге;
6) балкондар мен лоджияларда есіктерді, люктерді, жанама секцияларға өтетін жерлерді жəне көшіру сатыларына шығу жолдарын жиһазбен, жабдықпен немесе басқа да заттармен үйіп тастауға, балкон араларындағы сатыларды демонтаждауға, сондай-ақ пəтерлердің балкондары мен лоджияларындағы люктерді дəнекерлеуге;
7) тез тұтанғыш жəне жанғыш сұйықтықтарды қолдана отырып, үйжайларды жинауға жəне киім-кешекті жууға, сондай-ақ қатып қалған құбырларды дəнекерлеу лампаларымен жəне ашық отты қолданатын басқа да тəсілдермен жылытуға;
8) май сіңген сүрткіш материалды жинамай қалдыруға;
9) ғимараттың барлық қабаттарының терезелерінде жəне жертөлелердің терезелеріндегі шұңқыршаларда (қоғамнан уақытша оқшаулауды қамтамасыз ететін түзеу жəне арнайы мекемелердің, мекемелердің қоймаларының, кассаларының, қару-жарақ бөлмелерінің, құпия бөлімдерінің, прекурсорларды сақтау жəне олардың айналымы үй-жайларын қоспағанда) торларды орнатуға;
10) балкондарды, лоджияларды жəне түтінденбейтін баспалдақ алаңдарына апаратын галереяларды шынылауға;
11) баспалдақ алаңдары мен дəліздерде қоймалар (қосалқы үй-жайлар) орнатуға, сондай-ақ баспалдақ сатыларының астында жəне баспалдақ алаңдарында заттарды, жиһаз бен басқа да жанғыш материалдарды сақтауға жол берілмейді. Бірінші жəне цокольдік қабаттардың баспалдақ сатыларының астында орталық жылу беруді басқару тораптарына, су өлшеу тораптарына жəне жанбайтын материалдардан жасалған қалқалармен қоршалған электр қалқандарына арналған үй-жайларды ғана орналастыруға жол беріледі;
12) құрылыстар өндірістік жəне қойма үй-жайларында (отқа төзімділігі V дəрежелі ғимараттардан басқа) антресольдарды, қалқаларды, тұрмыстық қызмет көрсету орындарын, қоймаларды, шағын кеңселерді жəне жанғыш материалдардан салынған басқа да кіріктірілген үй-жайларды орналастыруға;
13) жеке қорғау құралдарын орнату жəне құтқару құрылғыларын бекіту орындарына өту жолдарын үйіп тастауға жəне жабуға жол берілмейді [11].
Ғимараттар мен құрылыстардың шатырларындағы сыртқы өрт сөндіру сатылары мен қоршаулары жарамды күйде күтіп-ұсталады жəне оларда бес жылда кемінде бер рет Металл құрылыс конструкциялары. Сыртқы стационарлық өрт сөндіру сатылары мен шатыр қоршаулары. Жалпы техникалық шарттар ҚР СТ 2218-2012 талаптарына сəйкес қолдану сынақтары жүргізіледі.
Бір мезгілде 50-ден астам адамның болуына арналған үйжайларда, сондай-ақ бір мезгілде 15-тен астам адамның болуына арналған жертөле мен цокольдік қабаттардың үй-жайларында кемінде екі эвакуациялық шығу жолы көзделеді [19]. Отқа төзімділігі IV жəне V деңгейдегі ғимараттар мен құрылыстарда бір мезгілде 50 жəне одан астам адамның бірінші қабаттағы үй-жайларға ғана болуына жол беріледі.
Шатыр үй-жайларының, сондай-ақ технология шарттары бойынша адамдардың тұрақты болуы талап етілмейтін техникалық қабаттар мен жертөлелердің есіктері мен люктері құлыпталады. Көрсетілген үйжайлардың есіктері мен люктеріне кілттердің сақталатын орны туралы ақпарат ілінеді. Құрылыстар, құрылыстар мен құрылымдардың жертөлесі жəне цокольдік қабаттарының терезе ойықтарының шұңқыршалары қоқыстан жəне басқа заттардан уақтылы тазартылады. Терезелердегі тиектер ішінен кілтсіз ашылады [12].
Пайдаланылған сүртетін материалдар қақпақпен жабылатын, жанбайтын материалдан жасалған контейнерлерге жиналады. Жұмыс ауысымы аяқталғаннан кейін көрсетілген контейнерлердің ішіндегісі ғимараттардан тыс шығарылады.
Майлармен, лактармен, бояулармен жəне басқа да тез тұтанатын жəне жанғыш сұйықтықтармен жұмыс істейтін адамдардың арнайы киімі осы мақсатқа арнайы бөлінген орындарда орнатылған металл шкафтарда ілінген күйінде сақталады [13].
Биіктігі 1 қабаттан жоғары витраждары бар ғимараттарда əрбір қабаттың деңгейіндегі витраждарда орнатылған түтін өткізбейтін, жанбайтын диафрагмалардың конструкцияларын бұзуға жол берілмейді.
Эвакуациялық жолдар мен шығу жолдарын қолдану кезінде жобалау шешімдерін жəне стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттардың, сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс саласындағы құжаттардың (оның ішінде эвакуациялық жолдар мен шығу жолдарын жарықтандыру, олардың саны, өлшемдері жəне көлемдік-жоспарлау шешімдері бойынша, сондайақ көшіру жолдарында өрт қауіпсіздігі белгілерінің болуы бойынша) талаптарын сақтау қамтамасыз етіледі [14].
Ашылу бағыты нормаланбайтын мынадай:
1) Ф1.3 жəне Ф1.4 сыныпты үй-жайлардың;
2) А жəне Б үй-жайларынан басқа, бір мезгілде 15-тен аспайтын адам болатын үй-жайлардың;
3) ауданы 200 м2 аспайтын қоймалардың;
4) санитарлық тораптардың;
5) 3-типтік баспалдақ алаңдарына шығу жолдарының есіктерінен басқа, көшіру жолдарындағы есіктер ғимараттан шығу бағытына қарай ашылады. Эвакуациялық шығу жолдарының есіктеріндегі тиектер Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленетін жағдайларды қоспағанда, оларды ішінен кілтсіз еркін ашу мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Автономды қоректендірілетін жəне көшіру жолдарында қолданылатын электр желісінен қосылатын Шығу, Эвакуациялық (қосалқы) шығу, Эвакуациялық шығу есігі деген көлемді жарықтандырылған өрт қауіпсіздігі белгілері жарық индикациясы қосылып, жарамды күйде күтіп-ұсталады [15]. Эвакуациялық жарықтандыру жұмыс істейтін жарықтандырудың электрмен қоректендіргіші тоқтаған кезде автоматты қосумен қамтамасыз етіледі.
Эвакуациялық жолдар мен шығу жолдарын қолдану кезінде:
1) эвакуациялық жолдар мен шығуларды (оның ішінде өтетін жерлерді, дəліздерді, тамбурларды, галереяларды, лифт холдарын, баспалдақ алаңдарын, баспалдақ сатыларын, есіктерді, эвакуациялық люктерді) түрлі материалдармен, бұйымдармен, жабдықпен, өндірістік қалдықтармен, қоқыспен жəне басқа да заттармен үйіп тастауға, сондай-ақ эвакуациялық шығу есіктерін бекітіп тастауға;
2) шығу тамбурларында (пəтерлер мен жеке тұрғын үйлерді қоспағанда) киім кептіргіштер мен ілгіштерді, гардеробтарды орналастыруға, сондайақ керек-жарақтар мен материалдарды (оның ішінде уақытша) сақтауға;
3) көшіру жолдарында табалдырықтарды (есіктердің ойықтарындағы табалдырықтардан басқа) орнатуға, ішкі жағынан қолмен ашу жəне ашық күйінде бұғаттау мүмкіндігі жоқ қозғалмалы жəне көтеріліптүсірілетін есіктер мен қақпаларды, айналатын есіктер мен турникеттерді, сондай-ақ басқа (қайталайтын) көшіру жолдары болмаған кезде немесе көрсетілген құрылғыларды қолмен ашуға жəне ашық күйінде бұғаттауға мүмкіндік беретін техникалық шешімдер болмаған кезде адамдарды еркін көшіруға кедергі келтіретін басқа да құрылғыларды орнатуға жол берілмейді. Құрылғыларды автоматты немесе қашықтықтан ашу жəне бұғаттау тəсілін қолмен басқарылатын тəсілге қосымша қолдануға жол беріледі;
4) отқа төзімділігі V дəрежедегі ғимараттардан басқа, көшіру жолдарындағы едендерді, қабырғалар мен төбелерді өңдеу, қаптау жəне бояу үшін өрт қауіптілігі сыныбына сəйкес келмейтін жанғыш материалдарды қолдануға;
5) баспалдақ алаңдарының, дəліздердің, холдар мен тамбурлардың өздігінен жабылатын есіктерін ашық күйінде бекітуге, сондай-ақ оларды алып тастауға;
6) түтінденбейтін баспалдақ алаңдарындағы ауа аймақтарының терезе жапқыштарын шынылауға немесе жабуға;
7) есіктер мен фрамугаларды шынылауда қиыстырылған шыныны жай шынымен ауыстыруға жол берілмейді [16].
1.2 Өрт қауіпсіздігі шараларына оқыту қағидасы
Өрт қауіпсіздігі шараларына оқыту ұйымдардың қызметкерлерін өрт қауіпсіздігі шараларына оқытуды ұйымдастыру тәртібін белгілейді (ауыл шаруашылық, салынып жатқан және қайта салынып жатқан объектілердің, мектепке дейінгі, жалпы білім беру және жоғары оқу орындарының, тұрмыстық мақсаттағы, сауда, қоғамдық тамақтану, емдеу, театр, ойын-сауық және мәдени-ағарту ұйымдарының, кеңсе, күзет, пәтерлер иелерінің кооперативі мекемелерінің өрт қауіпті өндірістері бар өндірістік объектілердің). Өртке қарсы нұсқаулық пен өрт-техникалық минимумін зерделеу ұйымдардың қызметкерлерін өрт қауіпсіздігі шараларына оқытудың негізгі түрлері болып табылады [17].
Өртке қарсы нұсқаулық ұйымдардың қызметкерлеріне негізгі өрт қауіпсіздігі талаптарын жеткізу, өндірістер мен жабдықтардың технологиялық үдерістерінің өрт қауіптілігін, өрттен қорғау құралдарын, сондай-ақ өрт шыққан жағдайда олардың іс-қимылдарын зерделеу мақсатында жүргізіледі [18]. Өртке қарсы нұсқаулық өткізу кезінде ұйымның қызмет ерекшелігін ескерген жөн.
Өртке қарсы нұсқаулықты өткізу ұйымдардың қызметкерлерін мыналармен:
- ұйымда белгіленген өртке қарсы режиммен, сондай-ақ ішкі тәртіп нұсқауларымен және өрт қауіпсіздігі талаптарымен;
- жұмыс учаскелеріндегі барынша өрт қауіпті жерлермен;
- өрт туындайтын ықтимал көздермен және себептермен, олардың сақтандыру шараларымен және өртті байқаған кездегі әрекеттермен;
- жұмыс орнында, қондырғыда, аппаратта, цехта және ұйым аумағында лапылдап жануды болдырмау үшін жұмысты бастар алдында, процесте және жұмысты аяқтағаннан кейін, жұмыстан кетер алдында сақталуға тиіс өрт қауіпсіздігі шараларымен;
- өрт сөндіру құралдарын қолдану әдістерімен, өрт сөндіру ережелерімен және тәсілдерімен таныстыруды қамтиды [19].
Өткізу сипаты мен уақытына қарай өртке қарсы нұсқаулық кіріспе, Бастапқы, қайта, жоспардан тыс және мақсатты болып бөлінеді.
Кіріспе, Бастапқы, қайта, жоспардан тыс және мақсатты өртке қарсы нұсқаулықты өткізу туралы сәйкес өрт қауіпсіздігі бойынша нұсқаулық өткізуді есепке алу журналында (бұдан әрі - Журнал) жазба жазылады.
Өрт қауіпсіздігі бойынша нұсқаулық өткізуді есепке алу журналы оқыту, нұсқаулықтар өткізудің белгіленген мерзімдерін сақтау саласында жұмысты бақылау үшін қажет [20]. Журнал нөмірленуі, тігілуі және оған оны жүргізу үшін жауапты қол қоюы және ұйымның мөрімен бекітілуі қажет. Журнал өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлғада сақталады.
Кіріспе өртке қарсы нұсқаулық:
- барлық жұмысқа жаңадан қабылданғандармен, олардың біліміне, кәсібі (лауазымы) бойынша жұмыс өтіліне қарамастан;
- ауысымдық қызметкерлермен;
- ұйымға іссапарға жіберілген қызметкерлермен;
- өндірістік оқуға немесе практикаға келгендермен өткізіледі.
Кіріспе өртке қарсы нұсқаулықты ұйымда өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлға жүргізеді. Кіріспе өртке қарсы нұсқаулық жұмыскердің игерген дағдылары мен ұйымда белгіленген өртке қарсы режимді сақтауын, өрт шыққан кезде іс-қимыл жасаудың практикалық жаттығуын білуін тексерумен және өрт сөндіру құралдары мен өрттен қорғау жүйелерін білуін тексерумен аяқталады. Кіріспе нұсқаулықтан өтпеген адамдар қызметтік міндеттерін атқаруға жіберілмейді [21].
Бастапқы өртке қарсы нұсқаулық тікелей жұмыс орнында:
- барлық жаңадан қабылданған қызметкерлермен;
- осы ұйымның бір бөлімшесінен екіншісіне ауысатындармен;
- жұмыс орнын ауыстырған жағдайда олар үшін жаңаша жұмысты орындайтын қызметкерлермен;
- ұйымға іссапарға жіберілген қызметкерлермен;
- ауысымдық қызметкерлермен;
- ұйым аумағында құрылыс-монтаждау және өзге де жұмыстарды орындайтын құрылыс саласының мамандарымен;
- өндірістік оқуға немесе практикаға келгендермен өткізіледі [22].
Бастапқы өртке қарсы нұсқаулықты көрсетілген қызметкерлер санатымен өткізуді әрбір құрылымдық бөлімшеде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жауапты адам жүргізеді.
Бастапқы өртке қарсы нұсқаулықты әр жұмыскермен дербес, Бастапқы өрт сөндіру құралдарын қолдану, өрт шыққан кезде іс-әрекеттер жасау, адамдарды көшіру, зардап шеккендерге, сондай-ақ бір типтік жабдыққа қызмет көрсететін адамдар тобымен және жалпы жұмыс орны шегінде көмек көрсету дағдыларын практикалық тұрғыда көрсету және машықтау арқылы өткізіледі.
Қайта өртке қарсы нұсқаулық жұмыс орнында Бастапқы өртке қарсы нұсқаулық бағдарламасы бойынша жалпы жұмыс орны шегінде дербес немесе бір типтік жабдыққа қызмет көрсететін адамдар тобымен өткізіледі.
Жоспардан тыс өртке қарсы нұсқаулық:
- өрт қауіпсіздігі бойынша жаңа нормативтік құқықтық актілерді қолданысқа енгізу немесе бұрын әзірленгендерін өзгерту кезінде;
- өндірістің технологиялық үдерісін өзгерту, жабдықты, аспаптарды, негізгі шикізатты, материалдарды ауыстыру немесе жаңарту, сондай-ақ объектінің өртке қарсы жай-күйіне әсер ететін өзге де факторларды өзгерту кезінде;
- ұйым қызметкерлері өрттің шығуына әкелуі мүмкін немесе соған әкеп соқтырған өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзған кезде;
- ұйымға өрт-техникалық тексеріс жүргізу барысында ұйымдардың қызметкерлері білімдерінің жеткіліксіз екендігі анықталған жағдайда мемлекеттік өрт бақылау органдарының талаптары бойынша өрт қауіпсіздігі шараларын қосымша зерделеу үшін;
- ұқсас өндірістерде болған өрттер туралы ақпараттық материалдар келіп түскен кезде;
- ұйымдардың қызметкерлерінің өрт қауіпсіздігі талаптарын қанағаттанарлықсыз білу фактілері анықталған кезде өткізіледі [23].
Жоспардан тыс өртке қарсы нұсқаулық ұйымда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жауапты жұмыскермен немесе қажетті дайындығы бар жұмыстың басшысы тікелей, дербес немесе бір кәсіптің қызметкерлерінің тобымен өткізіледі. Жоспардан тыс өртке қарсы нұсқаулықтың көлемі мен мазмұны әрбір нақты жағдайда оны өткізу қажеттілігі туындаған себептер мен жағдайларға байланысты анықталады.
Мақсатты өртке қарсы нұсқаулық:
- газ, бу және тозаң-ауа қоспасының, өзге де жанғыш газдардың (электрмен және газбен дәнекерлеу, бензинмен кесу, дәнекерлеу лампаларын, жанарғыларды пайдалана отырып жұмыс істеу, битум қайнату және жылу мен ұшқын бөлу арқылы өзге де жұмыстар) жоғары өрт қауіптілігімен және өзге де отты жұмыстармен (ашық отты қолдану, ұшқын түзу, жабдықты, құралды, материалдарды тұтану (өздігінен тұтану) болуы мүмкін температураға дейін қыздыру арқылы жұмыс істеу) байланысты бір реттік жұмыстарды жүргізу кезінде;
- төтенше жағдайлардың зардаптарын жою кезінде;
- рұқсат наряды рәсімделетін жұмысты жүргізу кезінде, жарылыс қауіпті өндірістерде отпен байланысты жұмыстарды жүргізуге;
- ұйымда экскурсиялар өткізу кезінде;
- ұйымда адамдар жаппай жиналатын іс-шараларды (алқа отырыстарын, жиналыстар, конференциялар, кеңестер және т.б.) дайындау кезінде өткізіледі.
- мақсатты өртке қарсы нұсқаулықты ұйымда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жауапты адам немесе жұмыстың жетекшісі тікелей өткізеді [24].
Өрт қауіпсіздігі жөніндегі мақсатты өртке қарсы нұсқаулық жұмыскердің меңгерген дағдыларын және ұйымда белгіленген өртке қарсы режимнің сақталуын, Бастапқы өрт сөндіру құралдарын қолдануды, өрт шыққан кезде іс-әрекеттер жасауды білуін, адамдарды көшіру, зардап шеккендерге көмек көрсету ережесін білуін тексерумен аяқталады.
Өрт қауіпсіздігі саласындағы нормативтік құқықтық актілердің талаптарын білу көлемінде, өртке қарсы режим, технологиялық үдеріс пен ұйым өндірісінің өрт қауіптілігі, сондай-ақ ұйымда өрттің алдын алу, өрт кезінде адамдардың өмірі мен денсаулығын және мүлікті құтқару бойынша практикалық дағдыларды машықтауға мүмкіндік беретін тәсілдер мен іс-қимылдар бөлігінде өрт-техникалық минимуміне тізбесі осы Қағидаға 3-қосымшада келтірілген қызметкерлер міндетті түрде оқытылады [25].
Ұйым басшыларын, мамандары мен қызметкерлерін қызметі бағытына қарамастан өрт-техникалық минимумін оқыту жұмысқа қабылдағаннан кейін бір ай ішінде және кейінгі уақытта соңғы рет оқытудан өткен күнінен бастап жылына кемінде бір рет өткізіледі.
Өрт-техникалық минимумін оқыту өндірістен қол үзіп және өндірістен қол үзбей ұйымдастырылады.
Өндірістен қол үзіп, өрт-техникалық минимумін оқудан:
- ұйым басшылары мен бас мамандары немесе олардың міндеттерін орындайтын адамдар;
- ұйымдардың өрт қаупсіздігіне және өртке қарсы нұсқаулықты өткізуге жауапты қызметкерлер;
- балалар мен жасөспірімдердің демалысы, оларды сауықтыру және жұмыспен қамту қызметін көрсететін ұйымдардың басшылары;
- газбен электрлік дәнекерлеу және өзге де отпен байланысты жұмыстарды орындайтын жұмыскерлер өтеді [26].
Әзірленген және бекітілген бағдарламалар бойынша ұйымда өрт-техникалық минимумін тікелей:
- ұйым бөлімшелерінің басшылары, басшылар мен бас мамандар;
- жарылыс, өрт қауіпті өндірістер бөлімшелерінің жұмыскерлері;
- бөлімшелерде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жауапты жұмыскерлер;
- ұйымды тәулік бойы күзетуді жүзеге асыратын жұмыскерлер оқиды.
Өрт-техникалық минимумі бағдарламалары бойынша оқытуды ұйымда тікелей ұйым басшысы немесе ұйым басшысы, өрт қауіпсіздігі саласында тиісті біліктілігі бар өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлға өткізеді [27].
Ұйым басшыларының, мамандары мен жұмыскерлерінің өрт қауіпсіздігі талаптарын білулерін тексеру өрт-техникалық минимумі аяқталғаннан кейін жүзеге асырылады және құрамы кемінде үш адамнан тұратын біліктілік комиссиясы тексереді.
Білім тексеру жөніндегі біліктілік комиссиясының құрамына басшылар мен ұйымдағы өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлғалар кіреді. Білімдерін тексеруден өтетін жұмыскерлер бағдарламамен және білім тексеру кестесімен алдын ала танысады [28].
Өрт-техникалық минимумі көлемінде өрт қауіпсіздігі бойынша оқу және білім тексеру нәтижелері нысанға бойынша хаттамамен ресімделеді, оған біліктілік комиссиясының төрағасы мен оның мүшелері қол қояды.
Білім тексеруден ойдағыдай өткен тұлғаларға нысан бойынша төрағаның қолы қойылған және куәлікті беретін ұйымның мөрі қойылған біліктілік куәлігі беріледі.
Ұйым жұмыскерлерінің өрт қауіпсіздігі талаптарын білуін кезектен тыс тексеру бұрын өткізілген тексеріс мерзіміне қарамастан:
- өрт қауіпсіздігі талаптарын қамтитын нормативтік құқықтық актілер жаңадан бекітілген кезде немесе оларға өзгерістер енгізілген кезде (бұл ретте);
- қызметкерлердің өрт қауіпсіздігі шараларын қосымша білуін қажет ететін жаңа жабдық қолдануға берілгенде және технологиялық үдерістер өзгерген кезде (мұндай жағдайда тиісті өзгерістермен байланысты өрт қауіпсіздігі талаптарын білуіне тексеріс жүргізіледі);
- жұмыскерді тағайындаған немесе басқа жұмысқа ауыстырған кезде, егер жаңа міндеттері өрт қауіпсіздігі жөніндегі қосымша білімді қажет ететін болса (олар өздерінің лауазымдық міндеттерін орындауды бастағанға дейін);
- болған өрттерден кейін, сондай-ақ ұйым қызметкерлердің өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзушылығы анықталған кезде;
- жұмыста осы лауазымда бір жылдан астам үзіліс болған кезде;
- мемлекеттік өрт бақылау органдары тексеріс жүргізген кезде өткізіледі [29].
Қызметкерлердің өрт қауіпсіздігі талаптарын білуін уақытылы тексеруді бақылауды ұйым басшысы жүзеге асырады Бағдарламалар кәсіби қызметтің ерекшеліктерін, лауазымы бойынша міндеттерді орындау ерекшеліктері және салалық құжаттардың ережелерін ескере отырып, тыңдаушылардың әр санаты үшін дайындалады. Өрт-техникалық минимумін оқыту сағаттарының санын ұйым басшысы орындалатын жұмыстың сипатына байланысты анықтайды.
Арнайы бағдарламаларды дайындау кезінде: практикалық оқытуға; ұйымда белгіленген өртке қарсы режимді сақтауға Бастапқы өрт сөндіру құралдарын пайдалана білуге; өрт шыққан кезде іс-әрекет жасауға, зардап шеккендерді көшіру мен көмек көрсетуге аса назар аударылады.
2 МЕМЛЕКЕТТІК ӨРТ СӨНДІРУ БӨЛІМШЕЛЕРІН ШАҚЫРУ ҚҰРЫЛЫМЫН ТАЛДАУ ІС ШАРАЛАРЫ
2.1 Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша кешенді жоспар
Адамзатқа төнетін қауіп ретінде өрт өркениет дамуының ертерек сатыларында-ақ орын алған еді. Өрт қазіргі уақытта да негізгі қауіптіліктердің бірі болып табылады және ол жыл сайын ондаған мың адам өмірін алып келеді, миллиондаған адамдарды баспанасыз қалдырып, дүниежүзілік экономикаға орасан зор зиян туындатып отыр. Өрттің алдын алу мен сөндіруді ақпараттық қамтамасыз етуге, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы жаңа инновациялық технологияларды жасауға қатысты қолданбалы ғылыми әзірлемелер ерекше өзектілікке ие [30]. Өрттерге жыл сайынғы талдау Қазақстан Республикасында өрттердің жайы бұрынғысынша күрделі болып тұрғанын көрсетеді. Солтүстік Қазақстан облысы бойынша Төтенше жағдайлар Демартаментінің мәліметі бойынша:
2021 жылы есеп беру мерзімінде облыста 1710 төтенше жағдай және оқиғалар тіркелді және олардың саны 2020 жылдың осы мерзімімен салыстырғанда 7,8%-ға көбейді (1586 жағдай). Олардың ішінде ТЖ 313 жағдайды құрады, ол 2019 жылмен (262 жағдай) салыстырғанда 19,5%-ға артық. 389 адам зардап шекті, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 61,4%-ға артық. (241 адам). 2020 жылғы есептік маусымға ұқсас 116 адам мерт болды [31].
Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың саны 223 оқиға, оның ішінде 95,1 % (212 оқиға) тұрмыстық және өндірістік өрттер, жарылыстар, техногендік сипаттағы жазатайым оқиғалар құрайды.
2020 жылғы осы уақытпен салыстырғанда техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар саны 37 оқиғаға артқан (19,9%), бұл 2020 жылғы есептілік мерзіміндегі 186 оқиғаны құрады. Қаза болғандар саны 63 адам, 2019 жылға қарағанда 4,5% кем (66 адам).
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар саны ТЖ жалпы санының 90 оқиға немесе 28,8% құрады (2020 жылғы есептілік мерзімімен салыстырғанда 14 оқиға немесе 18,4% аз, 76 оқиға). 2020 жылға қарағанда (55 адам) 58 адам зардап шекті 5,5% аз, 53 адам қаза болды 6 % көп, (2020 жылдың есептілік мерзімінен 6%-ға көп, 50 адам) [32].
Солтүстік Қазақстан облысы бойынша Төтенше жағдайлар жөніндегі Басқарманың статистикалық талдауына сүйенсек, 2020 жылы Петропавл қаласында 224 өрт шыққан, ал 2021 жылы бұл көрсеткіш артып отыр, яғни өрттердің саны 290-ға жеткен. Өздеріңізге белгілі, биылғы жылдың өзіне талдау жасайтын болсақ, өрттің шығуы адамдардың зардап шегуіне және өліміне дейін әкеліп соқтырды. 2019 жылдың 25 наурызында орын алған қайғылы Кемерово қаласындағы Зимняя вишня ойын-сауық орталығының өртке орануы. Салдары - ресми деректер бойынша 64 адамның қазасы, 84 адамның жарақат алуы. Қаза болғанның басым көпшілігі - балалар (41 бала) [33]. Өрттің шығу себебі - электр сымдар жүйесіндегі ақаулар болуы мүмкін немесе дұрыс пайдаланбауы.
Мұндағы негізгі мәселелер - өрт сөндіру шараларының дұрыс ұйымдастырылмауы, өртке қарсы қорғаныс құралдарының қолданылмауы, өрт автокөліктері тұрақтарының болмауы, өрт сигнализациясының жұмыс істемеуі зардабын тигізіп отыр. Аталған мәселелер опат болған, зақым алған адамдардың санын арттырды және үлкен материалдық шығынға ұшыратты. Сол себепті де мен осы тақырыпты өзекті деп білемін.
Өрттің шығу себептерін анықтайтын болсақ, көп жағдайда өрт отты абайсыз қолданудан (48%), электр жабдықтарын монтаждау және техникалық қолдану ережелерін бұзудан (30%) және пештерді орнату және қолдану кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзудан (23%) шығады.
Өрттің 68%-ы тұрғын үй секторларына, 14%-ы көлікке, 2,5%-ы өндірістік объектілерге, 4%-ы орманды және далалық массивтерге тиесілі екен. Үй жағдайында өрттердің шығу себептері 1- кестеде көрсетілген.
1 кесте - Өрттердің туындау себептері туралы мәліметтер
Өрттердің туындау себептерінің аталуы
Саны
Шығын
2019
2020
%
2019
2020
%
1
2
3
4
5
6
7
Технологиялық процестің бұзылуы,өндіріс қондырғысының жарамсыздығы
138
(0,7)
112
(0,6)
- 24 %
22567
35678
+ 57 %
Электр қондырғысын техникалық қолданудың және жөндеу ережелерінің бұзылуы
34523
(20)
36677
(23)
- 6 %
135567
154324
+ 15 %
Тұрмыстық электр құрылғыларын қолдану кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерінің бұзылуы
276
(1,6)
389
(2,8)
+ 41 %
124899
135569
+ 9 %
Жылу қондырғыларын қолдану мен орналастыру кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерінің бұзылуы
34
(0,1)
23
(0,1)
- 2 %
18916
1077
+ 14 %
Пештерді қолдану мен орналастыру кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерінің бұзылуы
2890
(13)
1675 (11,2)
- 39 %
711652
567938
- 39 %
Электрлі дәнекерлеу
жұмыстары мен басқа да от
жұмыстарының өндірісі кезінде өрт қауіпсіздік
ережелерінің бұзылуы
239
(1,2)
202
(1,4)
- 8 %
76708
349906
+3 %
Тұрмыстық газ құралдарын қолдану кезінде өрт қауіпсіздік ережелерінің бұзылуы
341
(1,4)
234 (1,4)
- 14 %
101237
88906
- 13 %
Отты байқаусыз қолдану
76543
(38)
5690
(35)
- 23 %
1267854
1015296
- 23 %
Материалдар мен заттардың өздігінен жануы
123
(1)
156
(1)
- 6 %
56890
63102
+ 49 %
Өрт шығуының басқа да
себептері
634
(3,8)
434
(3)
- 32 %
258153
184094
- 29 %
Ескерту - [автормен құрастырылды]
Өрт қауіпсіздігі саласында адам факторы орасан зор рөл атқарады. Бүгінде тұрғын үй секторындағы әрбір екінші дерлік өрт отты абайсыз қолданудан шығады. Өрт қауіпсіздігі мәселелері халықтың өртке қарсы білім деңгейін арттыру және қауіпсіз жүріс-тұрыс мәдениетін тәрбиелеу арқылы шешімін айқындайды [34].
Өрт қауіпсіздігі мәдениеті адамда ғұмыр бойы қалыптасуы тиіс. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz