Қазақстан - Түркия арасындағы ынтымақтастық

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

Сорбонна-Қазақстан институты

СӘКЕНОВА ЖАНИЯ МАРЛЕНҚЫЗЫ

Қазақстан-Түркия арасындағы ынтымақтастық

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В020200-Халықаралық қатынастар

Алматы 2022

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

Сорбонна-Қазақстан институты

«Қорғауға жіберілді»

Халықаралық қатынастар

кафедра меңгерушісі

Жамансарин Н. Ш.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Қазақстан-Түркия арасындағы ынтымақтастық»

5В020200-Халықаралық қатынастар

Орындаған Сәкенова Ж. М.

Ғылыми жетекшісі Канафина Г. Е

Алматы 2022

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . . 3

І. Түркия мен Қазақстан-Еуразияның екі түркі қанаты . . .

1. 1. Саяси байланыстардың қалыптасуы және даму процесі . . .

1. 2 Қазақстан-Түрік сауда-экономикалық ынтымақтастығын дамыту . . .

ІІ Қазақстан-Түркия қарым-қатынасының басым бағыттары және екіжақты ынтымақтастықтың келешегі . . . . .

2. 1 Әскери-техникалық және әскери білім беру саласындағы ынтымақтастық……. . . . .

2. 2 Екіжақты білім және ғылым саласындағы ынтымақтастық . . .

Қорытынды . . .

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . . . .

Қосымша (лар) . .

Қысқартылған сөздер тізімі

ҚКСК- Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы

КСРО- Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы

ТҮРКСОЙ- Түркі мәдениетін және өнерін дамыту халықаралық ұйымы

І. Түркия мен Қазақстан-Еуразияның екі түркі қанаты

1. 1. Саяси байланыстардың қалыптасуы және даму процесі.

Екі ел арасындағы алғашқы саяси ынтымақтастық хаттамасына Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы (ҚКСК) мен Түркия Республикасының Мәдениет министрлігі Қазақстан тәуелсіздік алғанға дейін 1990 жылы қазан айында сол кезеңнің астанасы Алматыда қол қойған болатын. [1]

Білім, ғылым, туризм, көлік, байланыс, экономикалық ынтымақтастық және кәсіптік оқыту сияқты маңызды мәселелерді қамтитын бұл хаттаманың арқасында кейінгі жылдары көптеген қазақ азаматтары Түркияда білім алды.

ХХ ғасыр ең сұрапыл соғыстар жүріп, империялар ыдырап, отарлар жойылған ғасыр болды. Сонымен қатар, ХХ ғасыр Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының (КСРО) ыдырауына, осылайша қырғи-қабақ соғыс үдерісінің аяқталуына, биполярлық әлемдік жүйенің жойылуына және Еуразияның әлемге есіктерінің ашылуына куә болды.

1989 жылы 22 маусымда Қазақстан Коммунистік партиясының төрағасы болып тағайындалған Нұрсұлтан Назарбаевты 1990 жылы 14 сәуірде парламент оны Президент етіп сайлады. 1991 жылы 1 желтоқсанда өткен сайлауда Назарбаев 5 жылға Қазақстан президенті болып қайта сайланды.

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі туралы заңның қабылдануымен Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет болып жарияланды. Қазақстанның тәуелсіздігін алғаш мойындаған мемлекет - Түркия Республикасы[2] . Түркияның бауырлас елге бұл қолдауы Қазақстанда үлкен қуанышпен қабылданды.

Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 1991 жылы 25 қыркүйекте бес күндік ресми сапармен Түркияға келді. Назарбаевтың қоржынында екі елдің қарым-қатынасын әр салада нығайтуға бағытталған көптеген ұсыныстар болды. Назарбаевтың ұсыныстары Ыстамбұл-Алматы әуе рейсінің басталуынан бастап, халық тұтынатын тауарлар өндірісіне бірлескен инвестиция салуға дейін көп нәрсені қамтыды. Қазақстан Президенті Алматыдан кетер алдында жасаған жазбаша мәлімдемесінде нарықтық экономикаға өтуге талпыныс жасап жатқан осы кезеңде Түркияның даму, шетелдік инвестиция тарту және заманауи кадрларды тәрбиелеу тәжірибесін пайдаланғысы келетіндерін айтты. [3]

Екіжақты қарым-қатынастың іргетасы Қазақстан тәуелсіздігінің алғашқы жылдарында қаланды. Соның ең үлкен мысалдарының бірі - 1992 жылы 2 наурызда Алматыда Қазақстан Сыртқы істер министрі Төлеутай Сүлейменов пен Түркия Сыртқы істер министрі Хикмет Четин арасында жасалған «Дипломатиялық қарым-қатынас орнату және визадан босату» келісімі. Одан кейін Премьер-министр Сүлейман Демирел Қазақстанға ресми сапармен келіп, осы сапардан кейін бірден 1992 жылы 29 қазанда Анкарада Қазақстанның Елшілігі, 1992 жылы 16 мамырда Алматыда Түркия елшілігі ашылды. Ал 2007 жылы ол Қазақстанның жаңа астанасы Астана қаласына көшті. Ыстамбұл қаласында Қазақстан Республикасының Бас Консулдығы орналасқан. [4]

Жоғарыда айтылғандай, 1991 жылы КСРО-ның ыдырауымен кейбір түркі елдері (Әзербайжан, Қазақстан, Қырғызстан, Түркіменстан және Өзбекстан) тәуелсіздік алды. Бұл елдермен тіл, тарих, мәдениет және этникалық ортақтыққа негізделген қарым-қатынастардың дамуы Түркияның үнемі назарында болды. Түркияның бұл аймақтағы белсенділігінің артуы арқылы осы іс-шараларды ұйымдастыратын, аймақ елдерімен байланысты жобаларды шығаратын және жүзеге асыратын және іс-әрекеттерді үйлестіретін ұйымның қажеттілігі туындады. Осы мақсатта Министрлер Кеңесінің 24 қаңтар 1992 жылғы шешімімен және 27 қаңтар 1992 жылғы Ресми газетте жарияланған № 480 Жарлықпен Түрік ынтымақтастық және координация агенттігі (ТІКА) құрылды. ТІКА негізінен Орталық Азиядағы түрік мемлекеттерінің техникалық мәселелерін шешу үшін құрылған жоба және бүгінде бұл аймақта маңызды жобаларды жүзеге асыратын белсенді үкіметтік емес ұйым болып табылады. [5]

Өзара қарым-қатынастар күшейген кезде Әзірбайжан, Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркия және Түркіменстанның мәдениет министрлері 1992 жылы Ыстамбұл мен Бакуде бас қосып, мәдени ынтымақтастық орнату туралы шешім қабылдады. Түрік тілдес елдердің мәдениет пен өнер саласындағы ынтымақтастығын қамтамасыз ету мақсатында 1993 жылы 12 шілдеде Алматы қаласында өткен жиынның нәтижесінде Түркі мәдениетін және өнерін дамыту халықаралық ұйымы (ТҮРКСОЙ) құрылды. ТҮРКСОЙ мүше мемлекеттердің әкімшілігіне, ішкі және сыртқы саясатына араласпайтын халықаралық ұйым және оның ресми тілі түрік тілі. Бас кеңсесі Түркия Республикасының елордасы Анкарада орналасқан. [6]

ТҮРКСОЙ мен ТІКА ұйымдары өз қызметін бастаған осы жылдары екі елдің басшылары өзара сапарлар жасап, екіжақты қарым-қатынастарды жеделдете түсті. Мәселен, Түркия Республикасының Президенті Тұрғыт Өзал 1993 жылы 9-11 сәуірде Қазақстан Республикасына ресми сапармен келіп, Қазақ парламентінде де, Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық Қазақ-Түрік университетінде де сөз сөйлеп, бауырластыққа ерекше тоқталды. [7]

Қазақстан мен Түркия арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастарды дамытудағы маңызды қадамдардың бірі - 1994 жылы 17 қазанда Нұрсұлтан Назарбаевтың Түркияға сапары барысында қол қойылған саяси, экономикалық, мәдени салалардағы екіжақты ынтымақтастықты жандандыруға бағытталған «Достық және ынтымақтастық» келісімі. [8] 1995 жылы 12 маусымда Қазақстан Тәуелсіздігінің 5 жылдығына орай Алматыға барған Президент Сүлеймен Демирел Назарбаевтың мықты көшбасшылық келбетке ие болғанын және түрік бизнесмендерінің сол уақытқа дейін жалпы құны 1, 5 миллиард доллар болатын жобаларға қол қойғанын, екі ел арасындағы экономикалық қарым-қатынастардың арта түсетінін, осылайша екі ел арасындағы саяси қарым-қатынастардың бірте-бірте арта түсетініне тоқталды. [9]

1997 жылғы 1 тамызда демалысын өткізу үшін Анталияға келген Назарбаев Азия бай пайдалы қазбалар кен орындарының ашылуымен қайтадан әлемнің орталығына айналғанын және олардың байлығы ең алдымен ұрпақтарының мүддесі үшін болғанын қалайтынын айтып, Түркия энергияны бөлуде маңызды рөл атқара алатынын атап өтті. [10] Сонымен қатар, Түркия Республикасының премьер-Министрі Месут Йылмаз 1997 жылғы 9-11 қыркүйекте Қазақстанда өткен "Қазақстан және Түркия: ынтымақтастықтың болашағы" атты конференцияға қатысып, оның барысында екі тараптың саяси, саяси, сауда және экономикалық қарым-қатынастарды дамыту әлеуетіне назар аударды. [11]

Н. Ә. Назарбаев 1999 жылы 22 қаңтарда президент болып қайта сайланғаннан кейін Астанаға барып, ант беру рәсіміне қатысқан Түркия Ұлы Ұлттық Мәжілісінің төрағасы Хикмет Четин Түркияның өзін-өзі бағалауын жасады және Озалдан кейін Қазақстанға деген қызығушылықтың, атап айтқанда, бизнесмендердің инвестицияларының төмендегені байқалатынын мәлімдеді. [12] Баяу дамып келе жатқан экономикалық қарым-қатынастарға қоса, 1999 жылы Н. Ә. Назарбаев Түркиямен қарым-қатынаста үзіліс болғанын мәлімдегеннен кейін 2000 жылы 19 қазанда Түркістан қаласының 1500 жылдығын тойлауға Қазақстанға келген Түркияның жаңа президенті Ахмет Неждет Сезер екі ел арасындағы қарым-қатынаста іркіліс болмайтынын баса айтты. [13] Назарбаевтың бастамасымен өзара ынтымақтастық, білікті диалог пен түсіністік арқылы бейбітшілікті, қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында құрылған Азиядағы ынтымақтастық және сенім шаралары кеңесінің (АӨСШК) 2002 жылғы 4 маусымда өткен саммитінде сөз сөйлеген Президент Сезер Назарбаевты маңызды бастамасымен құттықтап, адамзатқа бейбітшілік қажет екенін және Түркияның бұл бағытта әрқашан оң қадамдар жасайтынын айтты. Нұрсұлтан Назарбаев болса Түркиямен бірге маңызды ұйымдарға қатысу үшін ортақ ерік-жігер көрсетуді жалғастыратындарын мәлімдеді. [14]

Қазақстан географиялық орны мен табиғи ресурстарымен Түркия үшін құнды ел. Түркия мен Қазақстанның соңғы жылдардағы сыртқы саясатындағы кеңеюімен екі ел арасындағы қарым-қатынастар күн өткен сайын нығая түсуде. Екі ел арасындағы терең бауырластық қарым-қатынаспен ғана түсіндіру жеткіліксіз, сонымен қатар елдердің геостратегиялық ұстанымдары мен сыртқы саясаттағы бейбітшілік пен өркениеттер одақтастығы жолындағы жұмыстарының ұқсастығымен де байланысты.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.