Отан қорғаушының жеке басын дамыту
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Имантаева Сабина Канатовна
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МАЗМҰНЫ, ФОРМАСЫ, ӘДІСТЕРІ
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Білім беру бағдарламасы: 5В010200 Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
Көкшетау, 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Әлеуметтік педагогикалық пәндеркафедрасы
Қорғауға жіберілді
Педагогика кафедрасының
меңгерушісі,п.ғ.к.
_________________Я.И.Радзицкая
______________ 2022 ж.
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МАЗМҰНЫ, ФОРМАСЫ, ӘДІСТЕРІ
Білім беру бағдарламасы: 5В010200 Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
Орындаған Имантаева С.К
Ғылыми жетекшісі,
п.ғ.к, доцент Мейрманова А.М.
Көкшетау, 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
5
1
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МАЗМҰНЫ, ФОРМАСЫ, ӘДІСТЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
10
1.1
Тәрбие жүйесіндегі патриотизм сөзінің мағынасы, түсінігі
10
1.2
Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық сезімін жетілдірудің формасы мен әдістері
21
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ АРКЫЛЫ ТӘЖІРИБЕЛІК-ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҰМЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ
31
2.1
Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық сезімді дамыту бойынша тәжірибелік-практикалық жұмыстың зерттеу кезеңі
31
2.2
Сабақ кезінде оқушыларға патриоттық сезімдерін тәрбиелеу арқылы тәжірбиелік әдіс-тәсілдерді қолдану
44
ҚОРЫТЫНДЫ
63
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
67
КІРІСПЕ
Зерттеу өзектілігі: Қазіргі Казақстанда мемлекеттілікті нығайтуға, мәдени және тарихи дәстүрлерді жандандыруға, тұрақты дамуға көшу байқалды.
Мұндай жағдайларда қоғамды демократиялық құндылықтар, азаматтық патриотизм негізінде топтастыру міндеті ерекше маңызға ие болады. Патриотизм моральдық сезім және әлеуметтік-саяси қатынастардың жиынтығы ретінде ұлттық-саяси мүдделерді қорғаудың, халықаралық бәсекелестікте жетістікке жетудің, қазақ өркениетін сақтау мен нығайтудың қажетті шарты болып табылады.
Қазақстанның болашағы - жас ұрпақтардың көпұлтты мемлекеттің мүдделерін қорғауға дайындықтың тарихи сын-қатерлеріне лайықты жауап беруге дайындық деңгейіне байланысты. Осы себепті берік, уақытпен тексерілген дәстүрлері бар патриоттық тәрбие жүйесі жаңа шындыққа сәйкес жетілдіруді қажет етеді.
Білім беру жүйесіндегі патриоттық тәрбиені жаңғырту проблемасы революцияға дейінгі және кеңестік мектепте жинақталған патриоттық тәрбиенің үздік дәстүрлерін анықтау және сақтау, оның мазмұнын жаңарту, білім беру жүйелеріндегі патриоттық тәрбиенің тиімділігін арттырудың ұйымдастырушылық-педагогикалық жағдайларын негіздей отырып, жаңа технологияларды жобалаумен байланысты [1].
Ғылыми әдебиеттерді, дипломдық зерттеулерді, патриоттық тәрбиені ұйымдастырудың заманауи тәжірибесін талдау бірқатар қарама-қайшылықтар мен сәйкессіздіктерді анықтауға мүмкіндік берді:
oo қоғамның, мемлекеттің қалыптасу қажеттіліктері арасында ұлттық мәдени негіздегі патриот азамат-тарихи дәстүрлер мен басым бағдарлау процесі;
oo абстрактілі адами құндылықтар;
oo қоғамдық-саяси жүйенің қалыптасу деңгейі арасында демократиялық идеалдар қоғамының жүйесі немесе авангарды және патриоттық халықтың едәуір бөлігінің азаматтық сана-сезімін, оның ішінде оқушы жастар;
Білім беру жүйесі әлеуметтік құрылымның іргелі негіздерімен, оның әлеуметтік-экономикалық және саяси ұйымымен, қоғамдық өмірдің сипаты мен басым бағытымен тығыз байланысты.
Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуі білім беру жүйесіне жаңа мақсаттар мен міндеттер қойды. Олардың шешімі оны модернизациялау стратегиясын анықтайды. Бұл өзгерістерді өзара байланысты екі процесс түрінде ұсынған жөн: қазіргі білім беру жүйесін жетілдіру және мемлекеттің экономикасы мен әлеуметтік саясатындағы құрылымдық өзгерістерге сәйкес стратегиялық бағыттарды болжамды бағалау негізінде оның дамуының жаңа тұжырымдамалық тәсілдері мен шарттарын қалыптастыру. [2].
Білім беруді дамытудың ең перспективалы бағыты - Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуды қамтамасыз ететін кең әртараптандыру.
Білім беруді әртараптандыру білім берудің жаңа педагогикалық жүйесін және білім беру мекемелерінің заманауи типологиясын қалыптастыратын білім беру жүйесін дамытудың жалпыдидактикалық қағидаты ретінде қарастырылады. Алғаш рет әртараптандыру термині 50-жылдардың ортасында қолданыла бастады. Олар дамыған капиталистік елдердің экономикасындағы капиталдың шоғырлану процесіне байланысты жаңа құбылысты белгіледі [3].
Зерттеу мақсаты: бастауыш сынып оқушыларын патриоттық тәрбиені қалыптастырудың формасын, әдістеріннің тиімділігін арттыру жағдайларын анықтау және негіздеу.
Зерттеу міндеттері: Қазақстан заманауи жүйені дамытудың басқа принциптерімен интеграция жағдайында әлемдік білім беру кеңістігіне енеді:
oo білім беруді процесс және оның нәтижесі ретінде ізгілендіру;
oo әлеуметтік қорғау нарық жағдайында адамды қайта бағдарлау;
oo білім беруді қоғам демократияландыру бәрін құралы ретінде;
oo болашақтың жай-күйі ретінде білім берудің озыңқы сипаты;
oo елдің, экономиканың және әлеуметтік саланың тұрақты дамуы;
oo білім беру жүйесін ақпараттандыру;
oo кәсіптік білім берудің үздіксіздігі;
oo ғылым мен білімнің интеграциясы.
Зерттеу обьектісі: жалпы білім беретін мектеп оқушыларын патриоттық тәрбиелеу процесі.
Зерттеу пәні: жалпы білім беретін мектептің бастауыш сынып оқушыларын патриоттық тәрбиелеу процесінің мазмұны және оны ұйымдастыру.
Зерттеу тақырыбының зерттелу деңгейі: жастардың бойында азаматтықты, патриотизмді маңызды рухани-адамгершілік және әлеуметтік құндылықтар ретінде дамыту, оның бойында қоғам өмірінің әртүрлі салаларында, әскери және соған байланысты басқа да процестерде, Мемлекеттік қызмет түрлерінде, бейбіт және бейбіт жағдайда Конституциялық борышқа адалдықта олардың белсенді түрде көрінуіне кәсіби маңызды қасиеттерді, іскерлікті және даярлықты қалыптастыру жоғары жауапкершілік пен тәртіптілік.
Зерттеудің гипотезасы: бастауыш сынып оқушыларын патриоттық тәрбиелеу процесі, егер:
oo патриоттық тәрбие мазмұнын таңдау;
oo көпэтникалық өңір ортақ және ортақ бірлік негізінде құру;
oo ерекше, жүйелік фактор ретінде оқшаулау;
oo бүкіл қазақтық мәдени және тарихи дәстүрлер;
oo практикалық тәжірибені күшейту бойынша арнайы шаралар кешені қолданылады.
Қойылған мақсатқа, объектіге, затқа сәйкес гипотеза зерттеудің келесі міндеттерін қойды:
1. Патриотизм, патриоттық тәрбие ұғымдарының мәнін, құрылымын, мәнін нақтылау;
2. Дизайн ерекшеліктерін талдау оқу бағдарламалары мазмұнындағы өңірлік құрауыштың, қолданылатын оқулықтар мен оқу-әдістемелік анықтау мақсатында мектепке тәрбие әлеуетін қалыптастырудағы оқушыларды патриоттық тәрбиелеу;
3. Зерттеу әдістемесінің тиімділігін әзірлеу және негіздеу қалыптастыруға бағытталған факультативтік оқушылардың патриоттық сезімдері мен қарым-қатынасы;
4. Оқушыларды патриоттық құқығы бар белсенді қоғамдық қызметке қосу шарттарын анықтау және негіздеу.
Зерттеу әдістері: теориялық және эмпирикалық әдістер кешені пайдаланылды: ғылыми әдебиеттерді, құжаттарды, педагогикалық тәжірибені талдау; сауалнама жүргізу, тестілеу, саралау, қызмет нәтижелерін зерттеу, айқындаушы және қалыптастырушы эксперимент; эксперименттік деректерді жүйелеу және сапалы талдау, оларды графикалық түсіндіру.
Зерттеу кезеңдері: Бірінші кезең - философиялық, тарихи, социологиялық, психологиялық-педагогикалық, өлкетану әдебиеттерін теориялық талдаумен, зерттеу бағдарламаларын әзірлеумен, ұғымдық аппаратты анықтаумен байланысты болды.
Екінші кезең - оқушылардың патриоттық тәрбиесінде айқындаушы және қалыптастырушы эксперимент жүргізу. Зерттелетін бағытта тәрбие критерийлерін әзірлеу; тәжірибелік-эксперименттік жұмыстарды жүргізу үшін жағдайлар мен базаларды анықтау. Оқушыларда патриоттық тәрбиені қалыптастыру бойынша эксперименттік бағдарламаны әзірлеу және іске асыру.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: зерттеу патриоттық тұрақты тұлға, патриоттық тәрбие ұғымдарының мазмұнын нақтылау мен нақтылаудан тұрады; көп мәдениетті ортаның ерекшеліктерін типологиялауда, оқушыларды патриоттық тәрбиелеу процесінің компоненттерінің өзара әрекеттесуінің тиімділігін анықтайтын ішкі және сыртқы факторлар арасындағы айырмашылықтарды анықтауда.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы: жалпы білім беру мекемесінің мүмкіндіктері мен әлеуметтік-педагогикалық ортаның ерекшеліктерін ескере отырып, патриоттық тәрбие моделін әзірлеуден және негіздеуден; сабақтан тыс іс-әрекет процесінде әртүрлі ұлт оқушыларының патриоттық тәрбиесінің мазмұнын жобалаудың ұйымдастыру, кезеңдері, тәсілдері, нысандарының ерекшеліктерін анықтаудан; білім беру мекемесіндегі патриоттық тәрбие процесінің тиімділігін арттыру шарттарын негіздеуден, оқушыларды әлеуметтік маңызы бар түрлерге қосудан тұрады. патриоттық бағыттағы қызмет.
Зерттеу көздері: зерттеу деректері проблеманы шешуге біртұтас көзқараспен; зерттеудің бастапқы теориялық ережелерінің әдіснамалық негізділігімен және бірізділігімен; ғылыми зерттеу әдістері мен әдістерінің әртүрлілігімен, олардың өзара байланыстылығымен қамтамасыз етілді.
Зерттеу базасы: Астрахан №1 орта мектебі
Зерттеу жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1 БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МАЗМҰНЫ, ФОРМАСЫ, ӘДІСТЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
0.1 Тәрбие жүйесіндегі патриотизм сөзінің мағынасы, түсінігі
Патриоттық идеяның қалыптасу көздерін, факторлары мен даму тенденцияларын анықтау, осы негізде тиісті педагогикалық қызмет үшін сындарлы жағдайлар жасау патриотизмді нығайту мен дамытудың, Қазақстанның көп ұлтты халқын біріктірудің әлеуетті көзі бола алады. Оқушы жастарға патриоттық тәрбие берудің озық тәжірибесін жинақтауға және сақтауға, жастар ортасында патриотизмді қалыптастыруды қамтамасыз ете алатын осындай педагогикалық әдістемелер мен технологияларды жасауға елеулі қажеттілік пісіп-жетілді.
Патриоттық тәрбие жүйесі барлық үлгідегі және түрдегі білім беру мекемелерінде тәрбиелеу мен оқыту процесінде әлеуметтік маңызы бар құндылықтарды, азаматтық пен патриотизмді қалыптастыруды және дамытуды, мемлекеттік құрылымдар, қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдар ұйымдастыратын және жүзеге асыратын бұқаралық патриоттық жұмысты бұқаралық ақпарат құралдарының, ғылыми және басқа да ұйымдардың, шығармашылық одақтардың қарауға және жариялауға бағытталған қызметін көздейді. Азамат пен Отан қорғаушының жеке басын қалыптастыру мен дамытуға арналған патриоттық тәрбие беру болып саналады [4].
Патриоттық тәрбиенің барлық жүйесін ұйымдастыруды және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ететін негізгі институт мемлекет болып табылады. Мұндай жүйені құру ғылыми және білім беру мекемелерінің, ардагерлер, жастар, басқа да қоғамдық және діни ұйымдардың, шығармашылық одақтардың барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардың қызметін бағдарламалық жобалар мен Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік тұжырымдамаларына сәйкес бірыңғай мемлекеттік саясат негізінде патриоттық тәрбие мәселелерінің кең спектрін шешуге шоғырландыруды қамтиды.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының азаматтарын патриоттық тәрбиелеу бойынша федералды мақсатты бағдарламаны әзірлеу қажеттілігі туындады. Онда патриотизм ең маңызды, тұрақты құндылықтардың бірі, адамның маңызды рухани байлығы және сонымен бірге өміршеңдіктің кепілі және мемлекеттік және әлеуметтік институттардың бүкіл жүйесінің тиімді жұмыс істеуінің қажетті шарты ретінде түсініледі. Патриотизм өз Отанына деген сүйіспеншілікті, оның тарихы мен мәдениетімен, жетістіктерімен және проблемаларымен сабақтастықты бейнелейді.
Бағдарламаның мақсаты - патриоттық сезімдер мен сананы қалыптастыру негізінде қоғамды шоғырландыру, қоғамдық және экономикалық тұрақтылықты сақтау, қазақ халықтарының бірлігі мен достығын нығайту мәселелерін шешуге қабілетті Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие беру жүйесін дамыту.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешіледі:
oo патриоттық тәрбиенің мемлекеттік жүйесінің қалыптасуы мен тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ететін механизм құру;
oo азаматтардың патриоттық сезімдері мен санасын қалыптастыру;
oo тарихи құндылықтар мен Қазақстанның бейбітшілік тағдырындағы рөлін, сақтау және өз елі үшін мақтаныш сезімін дамыту;
oo тұруға қабілетті патриот азаматтың жеке басын тәрбиелеу;
oo ел мүдделерін қорғау;
Патриоттық тәрбие - жастардың бойында жоғары патриоттық сананы, өз Отанына деген жоғары адалдық сезімін, азаматтық борышын орындауға дайындығын, Отан мүдделерін қорғау жөніндегі маңызды конституциялық міндеттерді қалыптастыру жөніндегі мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктер мен ұйымдардың көп жоспарлы, жүйелі, мақсатты және үйлестірілген қызметі.
Патриоттық тәрбиенің мақсаты - жастардың бойында азаматтықты, патриотизмді маңызды рухани-адамгершілік және әлеуметтік құндылықтар ретінде дамыту, оның бойында қоғам өмірінің әртүрлі салаларында, әскери және соған байланысты басқа да процестерде, Мемлекеттік қызмет түрлерінде, бейбіт және бейбіт жағдайда Конституциялық борышқа адалдықта олардың белсенді түрде көрінуіне кәсіби маңызды қасиеттерді, іскерлікті және даярлықты қалыптастыру жоғары жауапкершілік пен тәртіптілік.
Осы мақсатқа жету үшін келесі негізгі міндеттерді орындау қажет:
oo ғылыми негізделген басқару және жағдай жасау жөніндегі ұйымдастыру
oo жастарға тиімді патриоттық тәрбие беру;
oo патриоттық жастардың санасы мен сезімдерін бекіту;
oo құндылықтар, көзқарастар мен нанымдар, мәдени және Қазақстанның тарихи өткеніне, дәстүрлерге, мемлекеттік, әскери қызметтің беделі;
oo патриоттық тәрбиенің жаңа тиімді жүйесін құру,
oo жастарды дамытудың оңтайлы жағдайларын қамтамасыз ететін Отанға деген адалдық, қоғамға және мемлекетке лайықты қызмет етуге, борыш пен қызметтік міндеттерін адал орындауға әзірлік;
oo тиімді қамтамасыз ететін механизм құру;
oo жастарды патриоттық тәрбиелеу жүйесінің жұмыс істеуі, оның ішінде қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, басқа да әскерлер, әскери құрылымдар мен органдар қатарында қызмет ететін, оқу орындарындағы оқушытер [5].
Патриоттық тәрбие мазмұнында екі негізгі, бір-бірімен тығыз байланысты компоненттер. Олардың біріншісі: ол кең әлеуметтік-педагогикалық бағыттылығына сипатталады. Ол мынадай элементтерге негізделеді: негізгі әлеуметтік, тарихи, адамгершілік, саяси, әскери және басқа да проблемалар бойынша позитивті дүниетанымдық көзқарастар мен ұстанымдар, маңызды рухани адамгершілік, белсенділік қасиеттері (Отанға деген сүйіспеншілік, заңдылықты құрметтеу, конституциялық міндеттерді орындау үшін жауапкершілік және оның азаматтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету және басқалар).
Мазмұнның әлеуметтік-педагогикалық компоненті басым және оның негізін құрайды. Өзіне тән құндылықтары, көзқарастары, бағдарлары, мүдделері, көзқарастары, іс-әрекеті мен мінез-құлқының мотивтері бар қазақстан азаматы мен патриотының жеке басын қалыптастыру арқылы ғана сіз Отанды қорғау функциясын жүзеге асыруға дайындық бойынша нақты міндеттерді сәтті шешуге сене аласыз, әскери және онымен байланысты басқа да мемлекеттік қызмет түрлері.
Бүгінгі таңда патриоттық тәрбие мазмұнының ерекше компонентінің маңызы артып келеді [6].
Жастарды патриоттық тәрбиелеу процесінде осы қағидаттарды іске асыру оның әскери және мемлекеттік қызметке деген жаңа, шын мәнінде мүдделі көзқарасын дамытуды қамтамасыз етуге арналған, және ол келесі негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1. Рухани-адамгершілік - адамның жоғары құндылықтарды білуі, идеалдар мен бағдарлар, әлеуметтік маңызды процестер мен құбылыстар өмір, оларды анықтаушы ретінде басшылыққа алу мүмкіндігі практикалық қызмет пен мінез-құлықтағы принциптер, ұстанымдар. Ол қамтиды: жоғары мәдениет пен білімді дамыту, идеяны түсіну, оның есімі Отанға лайықты қызмет етуге дайын екенін көрсетеді, жоғары өнегелі, кәсіби-этикалық нормаларды қалыптастыру мінез-құлық, ар-намыс, жауапкершілік және ұжымшылдық қасиеттері.
2. Тарихи - біздің тамырымызды тану, түсіну Отанымыздың бірегейлігі, оның тағдыры, онымен ажырамас, мақтаныш ата-бабалар мен замандастардың іс-әрекеттеріне және тарихи қоғамда және мемлекетте болып жатқан оқиғалар үшін жауапкершілік. Ол қамтиды: Отанымыздың ғасырлық тарихын, Қазақсатнның әлемдегі орны мен рөлін зерттеу тарихи процесс, менталитеттің, моральдың ерекшеліктерін түсіну, біздің халықтарымыздың әдет-ғұрыптары, нанымдары мен дәстүрлері, батырлық өткені Тәуелсіздік пен дербестік үшін күрескен әр түрлі ұрпақты ел.
3. Саяси-құқықтық - терең түсінік қалыптастыру конституциялық және әскери борыш, саяси және құқықтық оқиғалар мен қоғам мен мемлекеттегі процестер, азаматтық және әскери саясат, ел қауіпсіздігі тұжырымдамасы мен әскери доктринаның негізгі ережелері, Қарулы Күштерінің орындары мен рөлдері.
4. Патриоттық - маңызды рухани-адамгершілік және қалыптастыру ерекшелігін көрсететін мәдени-тарихи және біздің қоғамымыз бен мемлекетіміздің дамуы, ұлттық сана-сезім, қазақтардың өмір салты, дүниетанымы және тағдыры. Ол: өз Отанына деген шексіз сүйіспеншілік пен адалдық, мақтаныш ұлы халыққа, оның жетістіктеріне, сынақтары мен проблемаларына, ұлттық храмдар мен рәміздерге құрметпен қарау, қоғам мен мемлекетке лайықты және жанқиярлық қызмет етуге дайын болуды қамтиды.
5. Кәсіби - белсенділік-адалдықты қалыптастыру және Отанға қызмет етуге байланысты еңбекке жауапкершілікпен қарау, кәсіби және еңбек қасиеттерін белсенді түрде көрсетуге ұмтылу қызметтік міндеттерін табысты орындау мүддесінде міндеттерді. Оған мыналар кіреді: мотивтер, мақсаттар мен міндеттер, құндылық бағдарлары тұлғаның кәсіби-әрекеттік өзін-өзі жүзеге асыруы, кәсіби талаптар және жоғары деңгейге жетуге ұмтылу қабілеті, нәтижелі және жоғары міндеттерді тиімді орындау және нақты мақсаттарға жету, өзінің кәсіби жоспарларын болжай және жүзеге асыра білу өсу.
6. Психологиялық - жоғары жастағы жастардың қалыптасуы психологиялық орнықтылықты, күрделі және күрделі кез-келген жағдайда жауапты міндеттер, қабілеттер әскери және басқа да мемлекеттік үшін қажетті маңызды психологиялық өмірі мен қызметі. Оған мыналар кіреді: зерттеу және болжау әскери және басқа да ұжымдардағы әлеуметтік-психологиялық үдерістердің, теріс құбылыстар мен девиантты мінез-құлық көріністерінің алдын алу, психологиялық шиеленісті жеңілдету, стрессті жеңу, ерекшеліктерін ескере отырып психологиялық қасиеттерді қалыптастыру мінез-құлық ережелері мен нормаларын, рухани құндылықтарды [7].
Жастарға барынша тәрбиелік ықпал ететін маңызды әскери дәстүрлер: әскери антқа, жауынгерлік Ту мен әскери-теңіз туына адалдық, жекелеген саяси партиялар мен олардың көшбасшыларына емес, халықтың мүдделеріне қызмет ету; жанқиярлық, Отан тәуелсіздігінің тағдыры шешілген кезеңдегі жаппай ерлік пен батылдық; әскери ерлік, әскери қызметтің қиындықтарына төтеп бере білу; әскери қызметкерлер арасындағы қарым-қатынастың демократиясы және өзара сенім; жеңілген жауға, шет елдердің тұрғындары мен тұтқындарға адамгершілікпен қарау.
Барлық осы бағыттар бір-бірімен тығыз байланысты. Практикалық іс-әрекет процесінде мақсаттар, міндеттер, рухани-адамгершілік және дүниетанымдық негіздер, патриоттық тәрбиенің принциптері, формалары мен әдістері біріктірілген.
Патриоттық тәрбиенің мақсаттары, міндеттері, мазмұны мен қағидаттары әртүрлі буындарды, құрылымдарды, органдарды, осы қызметті жүзеге асырудың барлық жолдарын, нысандарын, әдістері мен құралдарын қамтитын күрделі тармақталған жүйенің жұмыс істеуі арқылы практикада іске асырылады.
Патриоттық жұмыс жүйесі - бұл белгіленген немесе қалыптасқан тәртіп, алғашқы мектеп ұжымынан, топтан бастап жоғары басқару органдарына дейінгі барлық деңгейдегі тәрбие қызметінің мазмұны. Жүйенің мақсаты іс жүзінде патриоттық тәрбиеге әсер ететін барлық факторларды, қоғам, мемлекет мүддесі үшін міндеттерді орындау процесінде тиімділікті арттыруға, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлерді, әскери құрылымдар мен органдарды нығайтуға ықпал ететін қажетті жағдайлар мен тетіктерді құруда жан-жақты ескеруді қамтамасыз ету болып табылады.
Патриоттық тәрбие жүйесі мыналарды қамтиды:
oo Әлеуметтік маңызы бар құндылықтарды қалыптастыру және дамыту,
oo тәрбие мен оқыту процесіндегі азаматтық пен отансүйгіштікке мектепке дейінгі балалар мекемелерінде, жалпы білім беру және жоғары мектепте, оқу орындарының басқа түрлері мен түрлерінде.
oo Бұқаралық патриоттық жұмыстар, мемлекеттік және қоғамдық органдар жүзеге асыратын органдары, жергілікті билік және басқару органдары,
oo Қарулы Күштер ұйымдары, құқық қорғау органдары және басқа әскерлердің тиісті құрылымдарымен, әскери құрамалар мен органдардың, мемлекеттік спорт, денсаулық сақтау министрлігінің, кейбір Қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдар жастар және басқа да (патриоттық, мәдени-тарихи, клубтық, бірлестіктер, арнайы мектептер, курстар, түрлі үйірмелер және т.б.).
oo Бұқаралық ақпарат құралдарының, шығармашылық одақтардың қызметі, әсіресе мәдениет және өнер қызметкерлерінің ғылыми, жастар қауымдастықтарының, ұйымдардың қарауға, жариялауға және іздестіруге жіберілген қалыптастыру, патриоттық тәрбие беру проблемаларын кеңейту;
oo азамат пен Отан қорғаушының жеке басын дамыту.
Патриоттық жұмысты ұйымдастыру және жүргізу екі негізгі топқа бөлуге болатын тиісті формалардың тұтас кешенін қолдануды қамтиды:
oo Жалпы дамытушы компонентпен шарттасқан бірінші топ патриоттық тәрбиенің мазмұны кең және жалпы патриоттық сипаттағы әртүрлі формалар. Олар олар негізінен жүйеде жүзеге асырылатын жағдайларда қолданылады оқу-тәрбие мекемелерінің (барлық негізгі деңгейдегі) немесе оны толықтыратын элементтер (оқу сабақтары) түрінде түрлі оқу пәндері, әсіресе гуманитарлық пәндер бойынша мамандандырылған факультативтер, үйірмелер, курстар, секциялар және т. б.; әңгімелесулер, ертеңгіліктер, сұрақтар мен жауаптар кештері, дөңгелек үстелдер, кездесулер ардагерлермен, запастағы жауынгерлермен және әскери қызметшілермен.
oo Мазмұнның ерекшелігіне байланысты екінші топ патриоттық тәрбие, аз алуан түрлі және сипатталады үлкен әскери және әскери-қолданбалы бағыт. Бұл формалар, көбінесе практикалық сабақтар, жұмыстар түрінде өткізіледі, түрлі ойындар және т. б., жасөспірімдерді өмірмен және әскери қызметшілердің қызметі мен тұрмысының ерекшеліктері бар әскерлер қызметіне [8].
Патриоттық тәрбиені жүзеге асыру үш негізгі құралдарды қамтитын құралдар жүйесін пайдалану құрамдас бөліктері: материалдық-техникалық, білім беру және ұйымдастырушылық. Материалдық-техникалық құралдарға: оқу аудиториялары, сыныптар мен кабинеттер, мектеп мұражайлары, ұрыс орындары, ескерткіштер, жерлеу орындары, патриоттық және әскери-патриоттық клубтар, техника, қару-жарақ, макеттер, спорт қалашықтары, сондай-ақ тиісті бұқаралық ақпарат құралдары, әдебиет пен өнер туындылары жатады [9].
Білім беру құралдарына патриоттық тәрбиені ұйымдастыру және өткізу, көзқарастарды, нанымдарды, қажеттіліктер мен мүдделерді қалыптастыру, Отанға деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу, патриоттық тәрбиеге дайындық бойынша негізгі теориялық және ғылыми-практикалық ұсыныстар кіреді оның бостандығы мен тәуелсіздігін, әлеуметтік-экономикалық өрлеуін қорғау, қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету және нығайту мәселесі туралы, Отанның қызметі мен қайта өркендеуіне қатысатын мемлекеттік және әлеуметтік институттар туралы қоғамдық пікір қалыптастыру.
Патриоттық тәрбиенің ұйымдастырушылық құралдары - бұл материалдық-техникалық және білім беру құралдарын қолдана отырып жүзеге асырылатын, тиісті нысандарда жүргізілетін, азамат пен патриоттың жеке басын қалыптастыру мен дамытудың жалпы және нақты міндеттерін барынша жүзеге асыратын іс-шаралардың жиынтығы.
Патриоттық тәрбие құралдарының барлық үш тобы бір-бірімен тығыз байланысты, бірін-бірі толықтырады және тек осы қызметтің субъектісі мен объектісінің өзара әрекеттесу процесінде оларды кешенді пайдалану оның негізгі мақсатына жетуге ықпал етеді [10].
Патриоттық тәрбие жүйесінің тиімділігін арттыру бағыттары мен шарттарын нақтылау қажет:
oo ең алдымен, қазақ қоғамында және оның мемлекеттік институттары тәрбиенің нақты әлеуеті,
oo Отанға шынайы қызмет етуге лайықты патриотизм ресурстар мұны түбегейлі жақсарту үшін жағдай жасау негіздері қызмет;
oo сонымен қатар процесте тығыз байланысты қамтамасыз ету қажет әр түрлі құрылымдар мен басқару органдарын тәрбиелеу жұмысын.
Бұл бағыттарды іске асыру қолайсыз әлеуметтік-педагогикалық факторларды жеңудегі жетістік деңгейіне байланысты. Осыған байланысты келесі негізгі бағыттарды, шарттарды бөліп көрсетуге болады:
- ақпараттық-түсіндірмелік қамтамасыз ету-бекіту отансүйгіштік, Конституциялық парыз, лайықты барлық қызмет салаларында Отанға қызмет ету жастардың санасы мен сезіміндегі маңызды құндылықтар, әсіресе мемлекет пен қоғам мүдделерімен тығыз байланысты; осы мақсатта ақпарат массасының құралдарын пайдалану, оларды еңсеру теріс жоспардың қалыптасқан стереотиптері мен кешендері;
-ғылыми-теориялық қамтамасыз ету-зерттеулерді жандандыру қазіргі жағдайда жастарды патриоттық тәрбиелеу саласында, озық тәжірибені әзірлеу нәтижелерін практикалық тәжірибеде қолдану жағдайда оны түбегейлі жақсарту мақсатында өзгерістер қоғамында. Мазмұнды жаңарту және байыту тәрбие жұмысын оған мәдени-тарихи, рухани-адамгершілік және басқа да, әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар саласындағы маңызды жетістіктер, қазіргі педагогикалық ой;
- педагогикалық және әдістемелік қамтамасыз ету - іргелі бойынша оқу және арнайы бағдарламалар мен әдістемелер кешенін әзірлеу патриоттық жұмыстарды ұйымдастыру және өткізу педагогикалық реформалардың барлық алуан түрлілігін белгілі бір санаттың жас ерекшеліктерін ескере отырып, әдістері мен түрлерін дамыту және жетілдіру патриоттық тәрбие беру. Тұрақты басылым инновацияларды ескере отырып, осы қызмет саласын қамтитын әдебиеттер, озық оқу-тәрбие тәжірибесін;
- субъектілер мен олардың құрылымдарының өзара іс-қимылын қамтамасыз ету патриоттық тәрбие беру жүйесінің тиімділігін оның негізгі субъектілерінің жүйелері мен функционалдық мүмкіндіктері [11].
Аймақтар және жергілікті өзін-өзі басқару деңгейінде жастардың азаматтық, патриотизм, Отанға лайықты қызмет етуге дайындығын қалыптастыру мақсаттары мен міндеттерін іске асыру үшін ведомствоаралық және аймақаралық комиссиялар құру; Қазақстан Республикасының аймақтарында жастарды тәрбиелеу жөніндегі қызметтің негізгі бағыттарын іске асыру моделін әзірлеу.
Оқушы жастардың патриотизмін тәрбиелеуде, ұрпақтар сабақтастығын сақтауда және қоғам бірлігін нығайтуда мемлекеттік және өңірлік рәміздердің - Тудың, Елтаңбаның, Әнұранның мәнін түсіндіру бойынша жалпы білім беру мекемелерінің педагогикалық ұжымдарының жүйелі және мақсатты жұмысы маңызды болып табылады. Мемлекеттік рәміздердің тарихын зерттеу Отанды жақсы көретін, Қазақстандің ар-намысын, бостандығы мен тәуелсіздігін орнатқан ата-бабаларымен рухани және туыстық қарым-қатынасты сезінетін адамдардың жаңа ұрпағын тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады.
Отандық тарихтың қаһармандық оқиғалары, елдің саясат, экономика, ғылым, мәдениет және спорт саласындағы көрнекті жетістіктері әлі де адамгершілік мұраттарының сапасын сақтап қалды, бұл қоғамды шоғырландырумен және патриотизмді көтерумен, патриоттық тәрбие жөніндегі негізгі күш-жігерді патриоттық тәрбиеге ауыстырумен байланысты қазіргі уақытта қалыптасқан үрдістерді ескере отырып, азаматтарды патриоттық тәрбиелеу жөніндегі іс-шаралар кешенін әзірлеу үшін нақты алғышарттар жасайды. аймақтар, олардың қоғамдастығы сепаратизмге теріс көзқарасты көрсетеді және орталықтың жергілікті жерлерде өткізілетін патриоттық бағыттағы іс-шараларға белсенді қатысу қажеттілігін көрсетеді [12].
Патриоттық тәрбиенің аймақтық ерекшелігі бүгінде ерекше мәнге ие, сондықтан басқалар сияқты, патриоттық тәрбие бойынша іс-шаралар бағдарламасын құру қажеттілігі туындады.
Қазіргі заманғы патриоттық тәрбиенің ерекшелігі - аймақтық және жергілікті компоненттердің маңызы артып келеді. Бұл аймақтық және жергілікті (қалалық, аудандық, мектеп және т.б.) бағдарламаларды құрастыруда көрінеді, осы аймақтың отбасында, мектебінде, ұйымдарында және қоғамдық бірлестіктерінде патриоттық тәрбиенің ерекшелігін көрсетуге болады.
Мәдени-патриоттық тәрбиеде туризм мен өлкетанудың маңыздылығын асыра бағалау қиын. Бұл іс-шаралар патриоттық тәрбиенің басқа әдістерінің арасында үлкен артықшылыққа ие. Біріншіден, туризм танымдық және ғылыми-зерттеу өлкетануға ықпал етеді, ал өлкетану туризмге танымал және педагогикалық тұрғыдан құнды формалардың бірі ретінде жүгінеді. Облыс жағдайында туристер жиі өлкетанушы, ал өлкетанушылар турист болады. Тағы К. Ушинский тарихты зерттеуде оқиғалар орын алған аймақты, осы аймақтың табиғатын және мүмкін болса, осы оқиға болған жылдың уақытын нақты көрсету өте пайдалы деп атап өтті. Екіншіден, мұғалімдердің өздері туристік жұмысты жоспарлауда педагогикалық принциптерді қолданады: ғылыми, ұжымшылдық, тергеу және жүйелілік, қол жетімділік, көрнекілік. Туристік-өлкетану қызметі тұтас тәрбие процесі болып табылады. Бұл әрекет бір уақытта оқушылардың жеке басының зияткерлік, эмоционалды және ерікті салаларына әсер ете алады, білім беру, білім беру және сауықтыру процестерін органикалық түрде біріктіре алады [13].
Орталықтың негізгі міндеті қозғалыстың барлық мақсатты бағдарламалары бойынша туристік-өлкетану жұмысын ұйымдастыру болып табылады. Ұлы Отан соғысы, жерлестер, туған ауыл, туған мектептің жылнамасы, мектеп мұражайлары және тағы басқалары.
Қазіргі уақытта орталықта танымдық компонент, туған өлкенің үздік дәстүрлеріне, отандық тарихқа және жалпыадамзаттық құндылықтарға тәрбиелеу бар.
Бірлестіктегі сабақтар оқу іс-әрекетінің әртүрлі нысандарын қолдануды қамтиды: дәрістер, әңгімелер, өлкетану ойындары, экскурсиялар, қызықты адамдармен кездесулер, экспедициялық қызмет. Осы бірлестікте жұмыс істейтін балалар ежелгі дәуірден бастап қазіргі уақытқа дейінгі өлкенің тарихы, мәдениеті, дәстүрлері, табиғаты бойынша берік білім алады, Ставрополь өлкесінің тарих, мәдениет және табиғат ескерткіштерін, Отанымызды дәріптеген жерлестеріміздің есімдерін жақсы біледі. Барлық ғасырларда Отан қорғаушылардың, кәсіпкерлердің, көпестердің өмірбаянын зерттеуге көп сағат бөлінеді [14].
1.2 Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық сезімін жетілдірудің формасы мен әдістері
Білім беруді оны аймақтандыру негізінде дамыту және реформалау мақсатында басқару, әдістемелік құрылымдар барлық күш-жігерді келесі мәселелерге бағыттайды:
oo білім беруді дамытудың мектептік, аудандық бағдарламаларын әзірлеу,
oo оқу базистік жоспарларын, аймақтық-ұлттық және мектеп құрамдас;
oo білім беру мәселелері бойынша оқу-педагогикалық кадрларды ұйымдастыру;
oo білім беруді өңірлендіру;
oo білім берудің аймақтық стандартын әзірлеу-экономикалық, мәдени-тарихи, экологиялық ерешелігі;
oo білім беру мекемелерін оқу құралдарымен қамтамасыз ету және дайындау,
oo аймақтандыру мәселелері бойынша дидактикалық білім беру;
oo моральдық және материалдық ынталандыру үшін жағдай жасау аймақтандыру саласындағы инновациялық-шығармашылық қызмет саласындағы білім, Оның ұлты;
oo патриоттық тәрбиеде жаңа мазмұн мен технологияларды әзірлеу;
oo балаларды тәрбиелеу, олардың экологиялық еңбекқорлық;
oo балалардың, жасөспірімдердің қызметін ұйымдастыру және жастар бірлестіктерінің тарихы мен
oo қазақстан мәдениеті, оның мәдени және тарихи дәстүрлерінің жандануы,жасөспірімдерде қорғау қажеттілігі туралы түсінік қалыптастыру [15].
Патриоттық тәрбие үш деңгейде жүзеге асырылады: танымдық, эмоционалды-сезімтал, мінез-құлық. (Сур.1) когнитивті деңгейде экономикалық, құқықтық, әлеуметтік білім жүйесін қалыптастыру, өмірдегі өз рөлі мен орнын түсіну көзделеді. Эмоционалды-сезімтал деңгейде үлкен және кіші Отанға деген эмоционалды сүйіспеншілік сезімін дамыту қажет. Мінез-құлық деңгейінде оқушытерді басқа адамдармен өзара әрекеттесуге дайындау, әлеуметтік нормаларға сәйкес мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ заңға бағыну маңызды. Патриоттық тәрбиенің басты функцияларының бірі-патриоттық тұрақты тұлғаны дамыту. Егер адам өзін өз Отанының патриоты санамаса немесе санамаса, адам бола алмайды. Патриоттық тұрғыдан тұрақты тұлға адамгершілік, құқықтық сана мен мінез-құлықтың тұтастығына сәйкес келеді. Бұған қол жеткізу, мазмұндық тұрғыдан алғанда, шыңында қоғамдық - патриоттық әлеуеті бар құндылық қатынастар жүйесінің болуы деп пайымдайды.
Патриоттық тұрақты тұлға адамгершілік, құқықтық сана мен мінез-құлықтың тұтастығына сәйкес келеді. Бұған қол жеткізу, мазмұндық тұрғыдан алғанда, шыңында қоғамдық-патриоттық идеал орналасқан құндылық қатынастар жүйесінің болуын болжайды.
Оқушының патриоттық тұрақты тұлғасын қалыптастыру процесіне микро орта, отбасы, бақ, өнер, әдебиет, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар қатты әсер етеді, сонымен қатар жеке тұлғаның өзін өзі құрамына кіретін қоғамнан саналы және жеке тұлға ретінде оқшаулау әрекеттері сараланады. Бұл ұмтылыс тәжірибелі тәжірибені, тәжірибелі сәтті және болашақтың бейімделуін белсенді түсінуге, қоғамдағы орнын түсінуге және қалаған нәрсені жобалауға әкеледі. Сондықтан патриоттық тәрбие көптеген адамдарды ішкі ынтымақты қауымдастықтарға біріктіруге, біріктіруге, жеке адамда, жыныста, халықта, ұлтта көрінетін ерік-жігердің мәнін білдіруге қабілетті [16].
Қоршаған ортаны талдауға және патриоттық тұрақты тұлғаны қалыптастырудағы рөліне көп өлшемді көзқарас оған әсер ететін объектілердің мүмкіндігінше көп санын ескеруді, олардың арасындағы жүйелік байланыстарды ескеруді, сыртқы факторлардың әсерін саралауды талап етеді.
Патриоттық тәрбиеге деген көзқарастардың өзгеруін талап ететін маңызды фактор - бұл патриоттық сезімдерді дамыту арқылы оқушы жастарды қоғам өміріне тікелей қосу үшін жағдайлардың пайда болуы. Біріншіден, білім беру процесінің құрылымы мен мазмұнына, адамгершілік, демократиялық қоғамның негізін құрайтын құндылықтар жүйесін қалыптастыруға, тәрбиедегі адамгершілік пен патриотизмнің арақатынасын бағалауға, еркіндік жағдайындағы педагогикалық қатынастардың сипатын, педагогикалық қызмет формаларының алуан түрлілігін анықтауға жаңа көзқарас қажет. Жаңа тәсілдерді іске асыру нәтижелері патриоттық тәрбиенің мазмұнын құрайтын білімді интеграциялау сапасын арттыруда күш-жігердің мақсатты болуынан туындайды. Тәрбие жұмысының вариативтік бағдарламаларын әзірлеу де жаңа тәсілдерді талап етеді, олар дәстүрлі нормативтік құжаттарға емес, мектептердің авторлық ұжымдарының шығармашылық ізденістерінің жемісі болуға тиіс. Сонымен қатар, оқушылардың жас және жеке ерекшеліктерін, қызмет түрлерін таңдау еркіндігін, аймақтық ерекшеліктерді, мектептің ерекшеліктерін ескеру принциптеріне сүйену өте маңызды.
Патриотизм адамның әлеуметтік және рухани дамуында үлкен маңызға ие. Ол дүниетаным мен Туған елге, басқа ұлттар мен халықтарға деген көзқарасты қалыптастырудағы маңызды элементтердің бірі болып табылады. Адамды асқақтататын патриоттық сезім мен ұлттық ғибадатханаларды құрметтеу негізінде ғана Отанға деген сүйіспеншілік нығаяды, оның күші мен тәуелсіздігі, материалдық және рухани құндылықтарды сақтау үшін жауапкершілік сезімі пайда болады, адамның тектілігі мен қадір-қасиеті дамиды. Бұл маңызды сапаны тәрбиелеу ерте балалық шақтан басталуы керек. Мұнда бастауыш мектепке үлкен рөл беріледі. Бұл жастағы балалар шабыттандырады, мұғалімге еліктейді және оларға патриотизм идеяларын жеткізеді - бұл өте нақты міндет [17].
Авторлар келтірген пікірлер мен фактілерге сүйене отырып, біз қазіргі уақытта патриоттық тәрбие мәселесін өзекті және мұқият қарау мен талдауды қажет ететін мәселелердің бірі ретінде анықтай аламыз, өйткені патриотизмді қоғамдық сананың маңызды құрамдас бөлігі ретінде бағаламау қоғам мен мемлекет дамуының әлеуметтік-экономикалық, рухани және мәдени негіздерінің әлсіреуіне әкеледі. Бұл қазақ азаматтарын тәрбиелеудің жалпы жүйесіндегі патриоттық тәрбиенің басымдылығын анықтайды.
Патриотизм - грек тілінен шыққан сөз. С.И. Ожегов құрастырған қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде Отанға, өз халқына деген адалдық пен сүйіспеншілік ретінде анықталған. Және, тиісінше, патриот (грек: - жерлес, отандас) - бұл өз Отанын сүйетін, өз халқына адал, құрбан болуға дайын және өз Отанының мүддесі үшін ерлік жасайтын адам.
Патриотизм (грек - Отан) - моральдық және саяси принцип, әлеуметтік сезім, оның мазмұны Отанға деген сүйіспеншілік, оған деген адалдық, өткені мен бүгіні үшін мақтаныш, Отан мүдделерін қорғауға деген ұмтылыс.
Патриотизмнің тарихи элементтері туған жерге, тілге, дәстүрге деген сүйіспеншілік түрінде ежелден қалыптасады. Патриоттық сезімдер, идеялар басқа елдердің халықтарын құрметтейтін және Ұлттық эксклюзивтілік психологиясына нұқсан келтірмеген кезде адамды жоғарылатады.
Патриотизмде халықтың үздік ұлттық дәстүрлері Отанға қызмет етуге берілгендікпен үйлесімді үйлеседі. Патриотизм интернационализммен, ұлтшылдыққа, сепаратизмге және космополитизмге жат.
Біз патриотизмді Отанға деген сүйіспеншілік ретінде қарастырамыз - бұл белсенді азаматтық ұстаным. Патриотизм - бұл өз Отанына, оның тарихына, жетістіктеріне деген мақтаныш сезімі. Бұл өз елін әдемі, бай, бақытты етуге деген ұмтылыс. Бұл батылдық, табандылық, халық күшінің қайнар көзі. Қазақ патриотизмі - бұл азаматтардың өз Отаны Қазақстан Республикасына қатынасы, оған қызмет етуге және оны қорғауға дайын екендігінде көрінеді. Бұл - елдің ұлан-байтақ кеңістігіне, оның табиғи байлықтарына, батырлық тарихи өткені мен бүгінгі таңдағы қарама-қайшы болмысына, оны мекендеген халықтарға, олардың ұлттық қадір-қасиетіне, мәдениеттеріне, дәстүрлеріне, отандастарына деген көзқарас [18].
Басқаша айтқанда, патриотизм мыналарды қамтиды:
- өз отбасына және адам туып өскен жерлерге деген сүйіспеншілік сезімі;
- өз ауылының, қаласының тұрғындарына, өз халқына, оның тілі мен мәдениетіне құрметпен қарау;
- - жақын ортадағы адамдар, олардың тұратын жері, Отаны алдындағы борышын түсіну, оның ар-намысы мен қадір-қасиетін, бостандығы мен тәуелсіздігін қорғау, Отанды қорғауға дайын болу;
- Отанға деген азаматтық сезім мен адалдықтың көрінісі;
- өз елінің әлеуметтік және мәдени жетістіктері үшін мақтаныш;
- өз Отанына, мемлекет рәміздеріне, өз халқына деген мақтаныш;
- өзінің үлкен және кіші Отанының, өз халқының тарихи өткеніне, оның салт-дәстүрлеріне құрметпен қарау;
- Отан мен өз халқының тағдыры, олардың болашағы үшін жауапкершілік, өз еңбегін, Отанның күші мен гүлденуін нығайтуға деген ұмтылыста көрініс табады;
- гуманизм, мейірімділік, жалпыадамзаттық құндылықтар
Патриотизм адамның Отанға және жеріне деген көзқарасын білдіреді. Ол құндылық қатынастарының объектілері болып табылады және әлеуметтік сипатқа ие, әлеуметтік тұрғыдан анықталған [19].
Патриоттық тәрбие азаматтарда әлеуметтік маңызды бағдарлауды, жеке және қоғамдық мүдделердің үйлесімді үйлесімін қалыптастыруды, қоғамға жат процестер мен құбылыстарды еңсеруді, оның негіздері мен құру әлеуетін бұзуды қамтиды. Патриоттық тәрбие технологиясы Қазастанның ұлы держава ретінде ұлттық жандануына жағдай жасауға бағытталуы керек.
Патриотизм қоғам мен мемлекет өмірінің барлық салаларына тән, адамның маңызды рухани байлығы болып табылатын, оның дамуының жоғары деңгейін сипаттайтын және оның Отан игілігі үшін белсенді және белсенді өзін-өзі жүзеге асыруында көрінетін маңызды, тұрақты құндылықтардың бірі ретінде түсініледі. Патриотизм өз Отанына деген сүйіспеншілікті, оның тарихымен, мәдениетімен, жетістіктерімен қатыстылығын, өзінің бірегейлігі мен алмастырылмайтындығына байланысты тартымды және бөлінбейтін, жеке тұлғаның рухани-адамгершілік негізін құрайтын, оның азаматтық ұстанымын қалыптастыратын және лайықты, жанқиярлыққа, жанқиярлыққа, Отанға қызмет етуге деген қажеттілікті білдіреді.
Патриотизм сезімін қалыптастыру және дамыту өзінің кіші Отаны - үйге, ауылға, қалаға, мектепке, сыныпқа, еңбек ұжымына деген сүйіспеншіліктен туындаған, ұлттық, жалпыхалықтық, патриоттық сезімге жете отырып, бүкіл көпұлтты кең байтақ елімізге деген саналы махаббат пен адалдыққа дейінгі бірқатар кезеңдерден өтеді.
Осы бітіру біліктілік жұмысында біз патриоттық тәрбиені қалыптастырудың ең тиімді тәсілдерінің бірі - балаларды өздерінің кіші Отанының тарихымен және мәдениетімен, яғни өлкетану қызметі арқылы таныстыру екенін дәлелдеуге тырысамыз.
Қазақстанда әлеуметтік өмірде және экономикада үлкен оң өзгерістер бар. Сонымен бірге, ескі әлеуметтік-экономикалық жүйенің көптеген кемшіліктері мен кемшіліктері жаңа жағдайларға көшті, тенденцияның жаңа жағымсыз құбылыстары пайда болды. Патриоттық тәрбие жүйесі әсіресе қатты деформацияға ұшырады. Ескісін ескірген және дұрыс емес деп жариялай отырып, билеуші топтар оны қоғамды шоғырландыруға және оны көпшілік үшін қолайлы өркениетті даму жолына бағыттай алатын жаңа, Мұқият негізделген көзқарастар жүйесімен, рухани құндылықтармен және елдің одан әрі даму мақсаттарымен алмастыра алмады.
Қазіргі Казақстанда мемлекеттілікті нығайтуға, мәдени және тарихи дәстүрлерді жандандыруға, тұрақты дамуға көшу байқалды.
Мұндай жағдайларда қоғамды демократиялық құндылықтар, азаматтық патриотизм негізінде топтастыру міндеті ерекше маңызға ие болады. Патриотизм моральдық сезім және әлеуметтік-саяси қатынастардың жиынтығы ретінде ұлттық-саяси мүдделерді қорғаудың, халықаралық бәсекелестікте жетістікке жетудің, қазақ өркениетін сақтау мен нығайтудың қажетті шарты болып табылады.
Қазақстанның болашағы - жас ұрпақтардың көпұлтты мемлекеттің мүдделерін қорғауға дайындықтың тарихи сын-қатерлеріне лайықты жауап беруге дайындық деңгейіне байланысты. Осы себепті берік, уақытпен тексерілген дәстүрлері бар патриоттық тәрбие жүйесі жаңа шындыққа сәйкес жетілдіруді қажет етеді.
Білім беру жүйесіндегі патриоттық тәрбиені жаңғырту проблемасы революцияға дейінгі және кеңестік мектепте жинақталған патриоттық тәрбиенің үздік дәстүрлерін анықтау және сақтау, оның мазмұнын жаңарту, білім беру жүйелеріндегі патриоттық тәрбиенің тиімділігін арттырудың ұйымдастырушылық-педагогикалық жағдайларын негіздей отырып, жаңа технологияларды жобалаумен байланысты [20].
Ғылыми әдебиеттерді, дипломдық зерттеулерді, патриоттық тәрбиені ұйымдастырудың заманауи тәжірибесін талдау бірқатар қарама-қайшылықтар мен сәйкессіздіктерді анықтауға мүмкіндік берді:
oo қоғамның, мемлекеттің қалыптасу қажеттіліктері арасында ұлттық мәдени негіздегі патриот азамат-тарихи дәстүрлер мен басым бағдарлау процесі;
oo абстрактілі адами құндылықтар;
oo қоғамдық-саяси жүйенің қалыптасу деңгейі арасында демократиялық идеалдар қоғамының жүйесі немесе авангарды және патриоттық халықтың едәуір бөлігінің азаматтық сана-сезімін, оның ішінде оқушы жастар;
oo мемлекеттің, қоғамның топтасуға қажеттілігі арасында, ыдырау процестерінің сақталуына себепші болатын тұрақтылық пен тар ұлттық, аумақтық мүдделерді нығайту;
oo оқушылардың тарихи шындықты білудегі қажеттіліктері арасында және мазмұнымен, әлеуметтік және гуманитарлық дұрыс және объективті түрде көрсетпейтін өткені мен бүгіні;
oo оқушылардың әлеуметтік маңызды қызметке деген қажеттіліктері арасында, әлеуметтік өзін-өзі растау және қосу үшін нақты жағдайлар;
oo оқушылардың патриоттық іс-әрекетке жетілдіру, жаңа тәрбиелік технология және мұғалімдердің жаңа технологияларды енгізуге дайындығы;
oo патриоттық тәрбие беру саласы.
Білім беру жүйесі әлеуметтік құрылымның іргелі негіздерімен, оның әлеуметтік-экономикалық және саяси ұйымымен, қоғамдық өмірдің сипаты мен басым бағытымен тығыз байланысты.
Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуі білім беру жүйесіне жаңа мақсаттар мен міндеттер қойды. Олардың шешімі оны модернизациялау стратегиясын анықтайды. Бұл өзгерістерді өзара байланысты екі процесс түрінде ұсынған жөн: қазіргі білім беру жүйесін жетілдіру және мемлекеттің экономикасы мен әлеуметтік саясатындағы құрылымдық өзгерістерге сәйкес стратегиялық бағыттарды болжамды бағалау негізінде оның дамуының жаңа тұжырымдамалық тәсілдері мен шарттарын қалыптастыру.
Білім беруді дамытудың ең перспективалы бағыты - Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуды қамтамасыз ететін кең әртараптандыру.
Білім беруді әртараптандыру білім берудің жаңа педагогикалық жүйесін және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Имантаева Сабина Канатовна
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МАЗМҰНЫ, ФОРМАСЫ, ӘДІСТЕРІ
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Білім беру бағдарламасы: 5В010200 Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
Көкшетау, 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
Әлеуметтік педагогикалық пәндеркафедрасы
Қорғауға жіберілді
Педагогика кафедрасының
меңгерушісі,п.ғ.к.
_________________Я.И.Радзицкая
______________ 2022 ж.
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МАЗМҰНЫ, ФОРМАСЫ, ӘДІСТЕРІ
Білім беру бағдарламасы: 5В010200 Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
Орындаған Имантаева С.К
Ғылыми жетекшісі,
п.ғ.к, доцент Мейрманова А.М.
Көкшетау, 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
5
1
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МАЗМҰНЫ, ФОРМАСЫ, ӘДІСТЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
10
1.1
Тәрбие жүйесіндегі патриотизм сөзінің мағынасы, түсінігі
10
1.2
Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық сезімін жетілдірудің формасы мен әдістері
21
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ АРКЫЛЫ ТӘЖІРИБЕЛІК-ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҰМЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ
31
2.1
Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық сезімді дамыту бойынша тәжірибелік-практикалық жұмыстың зерттеу кезеңі
31
2.2
Сабақ кезінде оқушыларға патриоттық сезімдерін тәрбиелеу арқылы тәжірбиелік әдіс-тәсілдерді қолдану
44
ҚОРЫТЫНДЫ
63
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
67
КІРІСПЕ
Зерттеу өзектілігі: Қазіргі Казақстанда мемлекеттілікті нығайтуға, мәдени және тарихи дәстүрлерді жандандыруға, тұрақты дамуға көшу байқалды.
Мұндай жағдайларда қоғамды демократиялық құндылықтар, азаматтық патриотизм негізінде топтастыру міндеті ерекше маңызға ие болады. Патриотизм моральдық сезім және әлеуметтік-саяси қатынастардың жиынтығы ретінде ұлттық-саяси мүдделерді қорғаудың, халықаралық бәсекелестікте жетістікке жетудің, қазақ өркениетін сақтау мен нығайтудың қажетті шарты болып табылады.
Қазақстанның болашағы - жас ұрпақтардың көпұлтты мемлекеттің мүдделерін қорғауға дайындықтың тарихи сын-қатерлеріне лайықты жауап беруге дайындық деңгейіне байланысты. Осы себепті берік, уақытпен тексерілген дәстүрлері бар патриоттық тәрбие жүйесі жаңа шындыққа сәйкес жетілдіруді қажет етеді.
Білім беру жүйесіндегі патриоттық тәрбиені жаңғырту проблемасы революцияға дейінгі және кеңестік мектепте жинақталған патриоттық тәрбиенің үздік дәстүрлерін анықтау және сақтау, оның мазмұнын жаңарту, білім беру жүйелеріндегі патриоттық тәрбиенің тиімділігін арттырудың ұйымдастырушылық-педагогикалық жағдайларын негіздей отырып, жаңа технологияларды жобалаумен байланысты [1].
Ғылыми әдебиеттерді, дипломдық зерттеулерді, патриоттық тәрбиені ұйымдастырудың заманауи тәжірибесін талдау бірқатар қарама-қайшылықтар мен сәйкессіздіктерді анықтауға мүмкіндік берді:
oo қоғамның, мемлекеттің қалыптасу қажеттіліктері арасында ұлттық мәдени негіздегі патриот азамат-тарихи дәстүрлер мен басым бағдарлау процесі;
oo абстрактілі адами құндылықтар;
oo қоғамдық-саяси жүйенің қалыптасу деңгейі арасында демократиялық идеалдар қоғамының жүйесі немесе авангарды және патриоттық халықтың едәуір бөлігінің азаматтық сана-сезімін, оның ішінде оқушы жастар;
Білім беру жүйесі әлеуметтік құрылымның іргелі негіздерімен, оның әлеуметтік-экономикалық және саяси ұйымымен, қоғамдық өмірдің сипаты мен басым бағытымен тығыз байланысты.
Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуі білім беру жүйесіне жаңа мақсаттар мен міндеттер қойды. Олардың шешімі оны модернизациялау стратегиясын анықтайды. Бұл өзгерістерді өзара байланысты екі процесс түрінде ұсынған жөн: қазіргі білім беру жүйесін жетілдіру және мемлекеттің экономикасы мен әлеуметтік саясатындағы құрылымдық өзгерістерге сәйкес стратегиялық бағыттарды болжамды бағалау негізінде оның дамуының жаңа тұжырымдамалық тәсілдері мен шарттарын қалыптастыру. [2].
Білім беруді дамытудың ең перспективалы бағыты - Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуды қамтамасыз ететін кең әртараптандыру.
Білім беруді әртараптандыру білім берудің жаңа педагогикалық жүйесін және білім беру мекемелерінің заманауи типологиясын қалыптастыратын білім беру жүйесін дамытудың жалпыдидактикалық қағидаты ретінде қарастырылады. Алғаш рет әртараптандыру термині 50-жылдардың ортасында қолданыла бастады. Олар дамыған капиталистік елдердің экономикасындағы капиталдың шоғырлану процесіне байланысты жаңа құбылысты белгіледі [3].
Зерттеу мақсаты: бастауыш сынып оқушыларын патриоттық тәрбиені қалыптастырудың формасын, әдістеріннің тиімділігін арттыру жағдайларын анықтау және негіздеу.
Зерттеу міндеттері: Қазақстан заманауи жүйені дамытудың басқа принциптерімен интеграция жағдайында әлемдік білім беру кеңістігіне енеді:
oo білім беруді процесс және оның нәтижесі ретінде ізгілендіру;
oo әлеуметтік қорғау нарық жағдайында адамды қайта бағдарлау;
oo білім беруді қоғам демократияландыру бәрін құралы ретінде;
oo болашақтың жай-күйі ретінде білім берудің озыңқы сипаты;
oo елдің, экономиканың және әлеуметтік саланың тұрақты дамуы;
oo білім беру жүйесін ақпараттандыру;
oo кәсіптік білім берудің үздіксіздігі;
oo ғылым мен білімнің интеграциясы.
Зерттеу обьектісі: жалпы білім беретін мектеп оқушыларын патриоттық тәрбиелеу процесі.
Зерттеу пәні: жалпы білім беретін мектептің бастауыш сынып оқушыларын патриоттық тәрбиелеу процесінің мазмұны және оны ұйымдастыру.
Зерттеу тақырыбының зерттелу деңгейі: жастардың бойында азаматтықты, патриотизмді маңызды рухани-адамгершілік және әлеуметтік құндылықтар ретінде дамыту, оның бойында қоғам өмірінің әртүрлі салаларында, әскери және соған байланысты басқа да процестерде, Мемлекеттік қызмет түрлерінде, бейбіт және бейбіт жағдайда Конституциялық борышқа адалдықта олардың белсенді түрде көрінуіне кәсіби маңызды қасиеттерді, іскерлікті және даярлықты қалыптастыру жоғары жауапкершілік пен тәртіптілік.
Зерттеудің гипотезасы: бастауыш сынып оқушыларын патриоттық тәрбиелеу процесі, егер:
oo патриоттық тәрбие мазмұнын таңдау;
oo көпэтникалық өңір ортақ және ортақ бірлік негізінде құру;
oo ерекше, жүйелік фактор ретінде оқшаулау;
oo бүкіл қазақтық мәдени және тарихи дәстүрлер;
oo практикалық тәжірибені күшейту бойынша арнайы шаралар кешені қолданылады.
Қойылған мақсатқа, объектіге, затқа сәйкес гипотеза зерттеудің келесі міндеттерін қойды:
1. Патриотизм, патриоттық тәрбие ұғымдарының мәнін, құрылымын, мәнін нақтылау;
2. Дизайн ерекшеліктерін талдау оқу бағдарламалары мазмұнындағы өңірлік құрауыштың, қолданылатын оқулықтар мен оқу-әдістемелік анықтау мақсатында мектепке тәрбие әлеуетін қалыптастырудағы оқушыларды патриоттық тәрбиелеу;
3. Зерттеу әдістемесінің тиімділігін әзірлеу және негіздеу қалыптастыруға бағытталған факультативтік оқушылардың патриоттық сезімдері мен қарым-қатынасы;
4. Оқушыларды патриоттық құқығы бар белсенді қоғамдық қызметке қосу шарттарын анықтау және негіздеу.
Зерттеу әдістері: теориялық және эмпирикалық әдістер кешені пайдаланылды: ғылыми әдебиеттерді, құжаттарды, педагогикалық тәжірибені талдау; сауалнама жүргізу, тестілеу, саралау, қызмет нәтижелерін зерттеу, айқындаушы және қалыптастырушы эксперимент; эксперименттік деректерді жүйелеу және сапалы талдау, оларды графикалық түсіндіру.
Зерттеу кезеңдері: Бірінші кезең - философиялық, тарихи, социологиялық, психологиялық-педагогикалық, өлкетану әдебиеттерін теориялық талдаумен, зерттеу бағдарламаларын әзірлеумен, ұғымдық аппаратты анықтаумен байланысты болды.
Екінші кезең - оқушылардың патриоттық тәрбиесінде айқындаушы және қалыптастырушы эксперимент жүргізу. Зерттелетін бағытта тәрбие критерийлерін әзірлеу; тәжірибелік-эксперименттік жұмыстарды жүргізу үшін жағдайлар мен базаларды анықтау. Оқушыларда патриоттық тәрбиені қалыптастыру бойынша эксперименттік бағдарламаны әзірлеу және іске асыру.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: зерттеу патриоттық тұрақты тұлға, патриоттық тәрбие ұғымдарының мазмұнын нақтылау мен нақтылаудан тұрады; көп мәдениетті ортаның ерекшеліктерін типологиялауда, оқушыларды патриоттық тәрбиелеу процесінің компоненттерінің өзара әрекеттесуінің тиімділігін анықтайтын ішкі және сыртқы факторлар арасындағы айырмашылықтарды анықтауда.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы: жалпы білім беру мекемесінің мүмкіндіктері мен әлеуметтік-педагогикалық ортаның ерекшеліктерін ескере отырып, патриоттық тәрбие моделін әзірлеуден және негіздеуден; сабақтан тыс іс-әрекет процесінде әртүрлі ұлт оқушыларының патриоттық тәрбиесінің мазмұнын жобалаудың ұйымдастыру, кезеңдері, тәсілдері, нысандарының ерекшеліктерін анықтаудан; білім беру мекемесіндегі патриоттық тәрбие процесінің тиімділігін арттыру шарттарын негіздеуден, оқушыларды әлеуметтік маңызы бар түрлерге қосудан тұрады. патриоттық бағыттағы қызмет.
Зерттеу көздері: зерттеу деректері проблеманы шешуге біртұтас көзқараспен; зерттеудің бастапқы теориялық ережелерінің әдіснамалық негізділігімен және бірізділігімен; ғылыми зерттеу әдістері мен әдістерінің әртүрлілігімен, олардың өзара байланыстылығымен қамтамасыз етілді.
Зерттеу базасы: Астрахан №1 орта мектебі
Зерттеу жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1 БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ МАЗМҰНЫ, ФОРМАСЫ, ӘДІСТЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
0.1 Тәрбие жүйесіндегі патриотизм сөзінің мағынасы, түсінігі
Патриоттық идеяның қалыптасу көздерін, факторлары мен даму тенденцияларын анықтау, осы негізде тиісті педагогикалық қызмет үшін сындарлы жағдайлар жасау патриотизмді нығайту мен дамытудың, Қазақстанның көп ұлтты халқын біріктірудің әлеуетті көзі бола алады. Оқушы жастарға патриоттық тәрбие берудің озық тәжірибесін жинақтауға және сақтауға, жастар ортасында патриотизмді қалыптастыруды қамтамасыз ете алатын осындай педагогикалық әдістемелер мен технологияларды жасауға елеулі қажеттілік пісіп-жетілді.
Патриоттық тәрбие жүйесі барлық үлгідегі және түрдегі білім беру мекемелерінде тәрбиелеу мен оқыту процесінде әлеуметтік маңызы бар құндылықтарды, азаматтық пен патриотизмді қалыптастыруды және дамытуды, мемлекеттік құрылымдар, қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдар ұйымдастыратын және жүзеге асыратын бұқаралық патриоттық жұмысты бұқаралық ақпарат құралдарының, ғылыми және басқа да ұйымдардың, шығармашылық одақтардың қарауға және жариялауға бағытталған қызметін көздейді. Азамат пен Отан қорғаушының жеке басын қалыптастыру мен дамытуға арналған патриоттық тәрбие беру болып саналады [4].
Патриоттық тәрбиенің барлық жүйесін ұйымдастыруды және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ететін негізгі институт мемлекет болып табылады. Мұндай жүйені құру ғылыми және білім беру мекемелерінің, ардагерлер, жастар, басқа да қоғамдық және діни ұйымдардың, шығармашылық одақтардың барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардың қызметін бағдарламалық жобалар мен Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік тұжырымдамаларына сәйкес бірыңғай мемлекеттік саясат негізінде патриоттық тәрбие мәселелерінің кең спектрін шешуге шоғырландыруды қамтиды.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының азаматтарын патриоттық тәрбиелеу бойынша федералды мақсатты бағдарламаны әзірлеу қажеттілігі туындады. Онда патриотизм ең маңызды, тұрақты құндылықтардың бірі, адамның маңызды рухани байлығы және сонымен бірге өміршеңдіктің кепілі және мемлекеттік және әлеуметтік институттардың бүкіл жүйесінің тиімді жұмыс істеуінің қажетті шарты ретінде түсініледі. Патриотизм өз Отанына деген сүйіспеншілікті, оның тарихы мен мәдениетімен, жетістіктерімен және проблемаларымен сабақтастықты бейнелейді.
Бағдарламаның мақсаты - патриоттық сезімдер мен сананы қалыптастыру негізінде қоғамды шоғырландыру, қоғамдық және экономикалық тұрақтылықты сақтау, қазақ халықтарының бірлігі мен достығын нығайту мәселелерін шешуге қабілетті Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие беру жүйесін дамыту.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешіледі:
oo патриоттық тәрбиенің мемлекеттік жүйесінің қалыптасуы мен тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ететін механизм құру;
oo азаматтардың патриоттық сезімдері мен санасын қалыптастыру;
oo тарихи құндылықтар мен Қазақстанның бейбітшілік тағдырындағы рөлін, сақтау және өз елі үшін мақтаныш сезімін дамыту;
oo тұруға қабілетті патриот азаматтың жеке басын тәрбиелеу;
oo ел мүдделерін қорғау;
Патриоттық тәрбие - жастардың бойында жоғары патриоттық сананы, өз Отанына деген жоғары адалдық сезімін, азаматтық борышын орындауға дайындығын, Отан мүдделерін қорғау жөніндегі маңызды конституциялық міндеттерді қалыптастыру жөніндегі мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктер мен ұйымдардың көп жоспарлы, жүйелі, мақсатты және үйлестірілген қызметі.
Патриоттық тәрбиенің мақсаты - жастардың бойында азаматтықты, патриотизмді маңызды рухани-адамгершілік және әлеуметтік құндылықтар ретінде дамыту, оның бойында қоғам өмірінің әртүрлі салаларында, әскери және соған байланысты басқа да процестерде, Мемлекеттік қызмет түрлерінде, бейбіт және бейбіт жағдайда Конституциялық борышқа адалдықта олардың белсенді түрде көрінуіне кәсіби маңызды қасиеттерді, іскерлікті және даярлықты қалыптастыру жоғары жауапкершілік пен тәртіптілік.
Осы мақсатқа жету үшін келесі негізгі міндеттерді орындау қажет:
oo ғылыми негізделген басқару және жағдай жасау жөніндегі ұйымдастыру
oo жастарға тиімді патриоттық тәрбие беру;
oo патриоттық жастардың санасы мен сезімдерін бекіту;
oo құндылықтар, көзқарастар мен нанымдар, мәдени және Қазақстанның тарихи өткеніне, дәстүрлерге, мемлекеттік, әскери қызметтің беделі;
oo патриоттық тәрбиенің жаңа тиімді жүйесін құру,
oo жастарды дамытудың оңтайлы жағдайларын қамтамасыз ететін Отанға деген адалдық, қоғамға және мемлекетке лайықты қызмет етуге, борыш пен қызметтік міндеттерін адал орындауға әзірлік;
oo тиімді қамтамасыз ететін механизм құру;
oo жастарды патриоттық тәрбиелеу жүйесінің жұмыс істеуі, оның ішінде қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, басқа да әскерлер, әскери құрылымдар мен органдар қатарында қызмет ететін, оқу орындарындағы оқушытер [5].
Патриоттық тәрбие мазмұнында екі негізгі, бір-бірімен тығыз байланысты компоненттер. Олардың біріншісі: ол кең әлеуметтік-педагогикалық бағыттылығына сипатталады. Ол мынадай элементтерге негізделеді: негізгі әлеуметтік, тарихи, адамгершілік, саяси, әскери және басқа да проблемалар бойынша позитивті дүниетанымдық көзқарастар мен ұстанымдар, маңызды рухани адамгершілік, белсенділік қасиеттері (Отанға деген сүйіспеншілік, заңдылықты құрметтеу, конституциялық міндеттерді орындау үшін жауапкершілік және оның азаматтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету және басқалар).
Мазмұнның әлеуметтік-педагогикалық компоненті басым және оның негізін құрайды. Өзіне тән құндылықтары, көзқарастары, бағдарлары, мүдделері, көзқарастары, іс-әрекеті мен мінез-құлқының мотивтері бар қазақстан азаматы мен патриотының жеке басын қалыптастыру арқылы ғана сіз Отанды қорғау функциясын жүзеге асыруға дайындық бойынша нақты міндеттерді сәтті шешуге сене аласыз, әскери және онымен байланысты басқа да мемлекеттік қызмет түрлері.
Бүгінгі таңда патриоттық тәрбие мазмұнының ерекше компонентінің маңызы артып келеді [6].
Жастарды патриоттық тәрбиелеу процесінде осы қағидаттарды іске асыру оның әскери және мемлекеттік қызметке деген жаңа, шын мәнінде мүдделі көзқарасын дамытуды қамтамасыз етуге арналған, және ол келесі негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1. Рухани-адамгершілік - адамның жоғары құндылықтарды білуі, идеалдар мен бағдарлар, әлеуметтік маңызды процестер мен құбылыстар өмір, оларды анықтаушы ретінде басшылыққа алу мүмкіндігі практикалық қызмет пен мінез-құлықтағы принциптер, ұстанымдар. Ол қамтиды: жоғары мәдениет пен білімді дамыту, идеяны түсіну, оның есімі Отанға лайықты қызмет етуге дайын екенін көрсетеді, жоғары өнегелі, кәсіби-этикалық нормаларды қалыптастыру мінез-құлық, ар-намыс, жауапкершілік және ұжымшылдық қасиеттері.
2. Тарихи - біздің тамырымызды тану, түсіну Отанымыздың бірегейлігі, оның тағдыры, онымен ажырамас, мақтаныш ата-бабалар мен замандастардың іс-әрекеттеріне және тарихи қоғамда және мемлекетте болып жатқан оқиғалар үшін жауапкершілік. Ол қамтиды: Отанымыздың ғасырлық тарихын, Қазақсатнның әлемдегі орны мен рөлін зерттеу тарихи процесс, менталитеттің, моральдың ерекшеліктерін түсіну, біздің халықтарымыздың әдет-ғұрыптары, нанымдары мен дәстүрлері, батырлық өткені Тәуелсіздік пен дербестік үшін күрескен әр түрлі ұрпақты ел.
3. Саяси-құқықтық - терең түсінік қалыптастыру конституциялық және әскери борыш, саяси және құқықтық оқиғалар мен қоғам мен мемлекеттегі процестер, азаматтық және әскери саясат, ел қауіпсіздігі тұжырымдамасы мен әскери доктринаның негізгі ережелері, Қарулы Күштерінің орындары мен рөлдері.
4. Патриоттық - маңызды рухани-адамгершілік және қалыптастыру ерекшелігін көрсететін мәдени-тарихи және біздің қоғамымыз бен мемлекетіміздің дамуы, ұлттық сана-сезім, қазақтардың өмір салты, дүниетанымы және тағдыры. Ол: өз Отанына деген шексіз сүйіспеншілік пен адалдық, мақтаныш ұлы халыққа, оның жетістіктеріне, сынақтары мен проблемаларына, ұлттық храмдар мен рәміздерге құрметпен қарау, қоғам мен мемлекетке лайықты және жанқиярлық қызмет етуге дайын болуды қамтиды.
5. Кәсіби - белсенділік-адалдықты қалыптастыру және Отанға қызмет етуге байланысты еңбекке жауапкершілікпен қарау, кәсіби және еңбек қасиеттерін белсенді түрде көрсетуге ұмтылу қызметтік міндеттерін табысты орындау мүддесінде міндеттерді. Оған мыналар кіреді: мотивтер, мақсаттар мен міндеттер, құндылық бағдарлары тұлғаның кәсіби-әрекеттік өзін-өзі жүзеге асыруы, кәсіби талаптар және жоғары деңгейге жетуге ұмтылу қабілеті, нәтижелі және жоғары міндеттерді тиімді орындау және нақты мақсаттарға жету, өзінің кәсіби жоспарларын болжай және жүзеге асыра білу өсу.
6. Психологиялық - жоғары жастағы жастардың қалыптасуы психологиялық орнықтылықты, күрделі және күрделі кез-келген жағдайда жауапты міндеттер, қабілеттер әскери және басқа да мемлекеттік үшін қажетті маңызды психологиялық өмірі мен қызметі. Оған мыналар кіреді: зерттеу және болжау әскери және басқа да ұжымдардағы әлеуметтік-психологиялық үдерістердің, теріс құбылыстар мен девиантты мінез-құлық көріністерінің алдын алу, психологиялық шиеленісті жеңілдету, стрессті жеңу, ерекшеліктерін ескере отырып психологиялық қасиеттерді қалыптастыру мінез-құлық ережелері мен нормаларын, рухани құндылықтарды [7].
Жастарға барынша тәрбиелік ықпал ететін маңызды әскери дәстүрлер: әскери антқа, жауынгерлік Ту мен әскери-теңіз туына адалдық, жекелеген саяси партиялар мен олардың көшбасшыларына емес, халықтың мүдделеріне қызмет ету; жанқиярлық, Отан тәуелсіздігінің тағдыры шешілген кезеңдегі жаппай ерлік пен батылдық; әскери ерлік, әскери қызметтің қиындықтарына төтеп бере білу; әскери қызметкерлер арасындағы қарым-қатынастың демократиясы және өзара сенім; жеңілген жауға, шет елдердің тұрғындары мен тұтқындарға адамгершілікпен қарау.
Барлық осы бағыттар бір-бірімен тығыз байланысты. Практикалық іс-әрекет процесінде мақсаттар, міндеттер, рухани-адамгершілік және дүниетанымдық негіздер, патриоттық тәрбиенің принциптері, формалары мен әдістері біріктірілген.
Патриоттық тәрбиенің мақсаттары, міндеттері, мазмұны мен қағидаттары әртүрлі буындарды, құрылымдарды, органдарды, осы қызметті жүзеге асырудың барлық жолдарын, нысандарын, әдістері мен құралдарын қамтитын күрделі тармақталған жүйенің жұмыс істеуі арқылы практикада іске асырылады.
Патриоттық жұмыс жүйесі - бұл белгіленген немесе қалыптасқан тәртіп, алғашқы мектеп ұжымынан, топтан бастап жоғары басқару органдарына дейінгі барлық деңгейдегі тәрбие қызметінің мазмұны. Жүйенің мақсаты іс жүзінде патриоттық тәрбиеге әсер ететін барлық факторларды, қоғам, мемлекет мүддесі үшін міндеттерді орындау процесінде тиімділікті арттыруға, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлерді, әскери құрылымдар мен органдарды нығайтуға ықпал ететін қажетті жағдайлар мен тетіктерді құруда жан-жақты ескеруді қамтамасыз ету болып табылады.
Патриоттық тәрбие жүйесі мыналарды қамтиды:
oo Әлеуметтік маңызы бар құндылықтарды қалыптастыру және дамыту,
oo тәрбие мен оқыту процесіндегі азаматтық пен отансүйгіштікке мектепке дейінгі балалар мекемелерінде, жалпы білім беру және жоғары мектепте, оқу орындарының басқа түрлері мен түрлерінде.
oo Бұқаралық патриоттық жұмыстар, мемлекеттік және қоғамдық органдар жүзеге асыратын органдары, жергілікті билік және басқару органдары,
oo Қарулы Күштер ұйымдары, құқық қорғау органдары және басқа әскерлердің тиісті құрылымдарымен, әскери құрамалар мен органдардың, мемлекеттік спорт, денсаулық сақтау министрлігінің, кейбір Қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдар жастар және басқа да (патриоттық, мәдени-тарихи, клубтық, бірлестіктер, арнайы мектептер, курстар, түрлі үйірмелер және т.б.).
oo Бұқаралық ақпарат құралдарының, шығармашылық одақтардың қызметі, әсіресе мәдениет және өнер қызметкерлерінің ғылыми, жастар қауымдастықтарының, ұйымдардың қарауға, жариялауға және іздестіруге жіберілген қалыптастыру, патриоттық тәрбие беру проблемаларын кеңейту;
oo азамат пен Отан қорғаушының жеке басын дамыту.
Патриоттық жұмысты ұйымдастыру және жүргізу екі негізгі топқа бөлуге болатын тиісті формалардың тұтас кешенін қолдануды қамтиды:
oo Жалпы дамытушы компонентпен шарттасқан бірінші топ патриоттық тәрбиенің мазмұны кең және жалпы патриоттық сипаттағы әртүрлі формалар. Олар олар негізінен жүйеде жүзеге асырылатын жағдайларда қолданылады оқу-тәрбие мекемелерінің (барлық негізгі деңгейдегі) немесе оны толықтыратын элементтер (оқу сабақтары) түрінде түрлі оқу пәндері, әсіресе гуманитарлық пәндер бойынша мамандандырылған факультативтер, үйірмелер, курстар, секциялар және т. б.; әңгімелесулер, ертеңгіліктер, сұрақтар мен жауаптар кештері, дөңгелек үстелдер, кездесулер ардагерлермен, запастағы жауынгерлермен және әскери қызметшілермен.
oo Мазмұнның ерекшелігіне байланысты екінші топ патриоттық тәрбие, аз алуан түрлі және сипатталады үлкен әскери және әскери-қолданбалы бағыт. Бұл формалар, көбінесе практикалық сабақтар, жұмыстар түрінде өткізіледі, түрлі ойындар және т. б., жасөспірімдерді өмірмен және әскери қызметшілердің қызметі мен тұрмысының ерекшеліктері бар әскерлер қызметіне [8].
Патриоттық тәрбиені жүзеге асыру үш негізгі құралдарды қамтитын құралдар жүйесін пайдалану құрамдас бөліктері: материалдық-техникалық, білім беру және ұйымдастырушылық. Материалдық-техникалық құралдарға: оқу аудиториялары, сыныптар мен кабинеттер, мектеп мұражайлары, ұрыс орындары, ескерткіштер, жерлеу орындары, патриоттық және әскери-патриоттық клубтар, техника, қару-жарақ, макеттер, спорт қалашықтары, сондай-ақ тиісті бұқаралық ақпарат құралдары, әдебиет пен өнер туындылары жатады [9].
Білім беру құралдарына патриоттық тәрбиені ұйымдастыру және өткізу, көзқарастарды, нанымдарды, қажеттіліктер мен мүдделерді қалыптастыру, Отанға деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу, патриоттық тәрбиеге дайындық бойынша негізгі теориялық және ғылыми-практикалық ұсыныстар кіреді оның бостандығы мен тәуелсіздігін, әлеуметтік-экономикалық өрлеуін қорғау, қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету және нығайту мәселесі туралы, Отанның қызметі мен қайта өркендеуіне қатысатын мемлекеттік және әлеуметтік институттар туралы қоғамдық пікір қалыптастыру.
Патриоттық тәрбиенің ұйымдастырушылық құралдары - бұл материалдық-техникалық және білім беру құралдарын қолдана отырып жүзеге асырылатын, тиісті нысандарда жүргізілетін, азамат пен патриоттың жеке басын қалыптастыру мен дамытудың жалпы және нақты міндеттерін барынша жүзеге асыратын іс-шаралардың жиынтығы.
Патриоттық тәрбие құралдарының барлық үш тобы бір-бірімен тығыз байланысты, бірін-бірі толықтырады және тек осы қызметтің субъектісі мен объектісінің өзара әрекеттесу процесінде оларды кешенді пайдалану оның негізгі мақсатына жетуге ықпал етеді [10].
Патриоттық тәрбие жүйесінің тиімділігін арттыру бағыттары мен шарттарын нақтылау қажет:
oo ең алдымен, қазақ қоғамында және оның мемлекеттік институттары тәрбиенің нақты әлеуеті,
oo Отанға шынайы қызмет етуге лайықты патриотизм ресурстар мұны түбегейлі жақсарту үшін жағдай жасау негіздері қызмет;
oo сонымен қатар процесте тығыз байланысты қамтамасыз ету қажет әр түрлі құрылымдар мен басқару органдарын тәрбиелеу жұмысын.
Бұл бағыттарды іске асыру қолайсыз әлеуметтік-педагогикалық факторларды жеңудегі жетістік деңгейіне байланысты. Осыған байланысты келесі негізгі бағыттарды, шарттарды бөліп көрсетуге болады:
- ақпараттық-түсіндірмелік қамтамасыз ету-бекіту отансүйгіштік, Конституциялық парыз, лайықты барлық қызмет салаларында Отанға қызмет ету жастардың санасы мен сезіміндегі маңызды құндылықтар, әсіресе мемлекет пен қоғам мүдделерімен тығыз байланысты; осы мақсатта ақпарат массасының құралдарын пайдалану, оларды еңсеру теріс жоспардың қалыптасқан стереотиптері мен кешендері;
-ғылыми-теориялық қамтамасыз ету-зерттеулерді жандандыру қазіргі жағдайда жастарды патриоттық тәрбиелеу саласында, озық тәжірибені әзірлеу нәтижелерін практикалық тәжірибеде қолдану жағдайда оны түбегейлі жақсарту мақсатында өзгерістер қоғамында. Мазмұнды жаңарту және байыту тәрбие жұмысын оған мәдени-тарихи, рухани-адамгершілік және басқа да, әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар саласындағы маңызды жетістіктер, қазіргі педагогикалық ой;
- педагогикалық және әдістемелік қамтамасыз ету - іргелі бойынша оқу және арнайы бағдарламалар мен әдістемелер кешенін әзірлеу патриоттық жұмыстарды ұйымдастыру және өткізу педагогикалық реформалардың барлық алуан түрлілігін белгілі бір санаттың жас ерекшеліктерін ескере отырып, әдістері мен түрлерін дамыту және жетілдіру патриоттық тәрбие беру. Тұрақты басылым инновацияларды ескере отырып, осы қызмет саласын қамтитын әдебиеттер, озық оқу-тәрбие тәжірибесін;
- субъектілер мен олардың құрылымдарының өзара іс-қимылын қамтамасыз ету патриоттық тәрбие беру жүйесінің тиімділігін оның негізгі субъектілерінің жүйелері мен функционалдық мүмкіндіктері [11].
Аймақтар және жергілікті өзін-өзі басқару деңгейінде жастардың азаматтық, патриотизм, Отанға лайықты қызмет етуге дайындығын қалыптастыру мақсаттары мен міндеттерін іске асыру үшін ведомствоаралық және аймақаралық комиссиялар құру; Қазақстан Республикасының аймақтарында жастарды тәрбиелеу жөніндегі қызметтің негізгі бағыттарын іске асыру моделін әзірлеу.
Оқушы жастардың патриотизмін тәрбиелеуде, ұрпақтар сабақтастығын сақтауда және қоғам бірлігін нығайтуда мемлекеттік және өңірлік рәміздердің - Тудың, Елтаңбаның, Әнұранның мәнін түсіндіру бойынша жалпы білім беру мекемелерінің педагогикалық ұжымдарының жүйелі және мақсатты жұмысы маңызды болып табылады. Мемлекеттік рәміздердің тарихын зерттеу Отанды жақсы көретін, Қазақстандің ар-намысын, бостандығы мен тәуелсіздігін орнатқан ата-бабаларымен рухани және туыстық қарым-қатынасты сезінетін адамдардың жаңа ұрпағын тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады.
Отандық тарихтың қаһармандық оқиғалары, елдің саясат, экономика, ғылым, мәдениет және спорт саласындағы көрнекті жетістіктері әлі де адамгершілік мұраттарының сапасын сақтап қалды, бұл қоғамды шоғырландырумен және патриотизмді көтерумен, патриоттық тәрбие жөніндегі негізгі күш-жігерді патриоттық тәрбиеге ауыстырумен байланысты қазіргі уақытта қалыптасқан үрдістерді ескере отырып, азаматтарды патриоттық тәрбиелеу жөніндегі іс-шаралар кешенін әзірлеу үшін нақты алғышарттар жасайды. аймақтар, олардың қоғамдастығы сепаратизмге теріс көзқарасты көрсетеді және орталықтың жергілікті жерлерде өткізілетін патриоттық бағыттағы іс-шараларға белсенді қатысу қажеттілігін көрсетеді [12].
Патриоттық тәрбиенің аймақтық ерекшелігі бүгінде ерекше мәнге ие, сондықтан басқалар сияқты, патриоттық тәрбие бойынша іс-шаралар бағдарламасын құру қажеттілігі туындады.
Қазіргі заманғы патриоттық тәрбиенің ерекшелігі - аймақтық және жергілікті компоненттердің маңызы артып келеді. Бұл аймақтық және жергілікті (қалалық, аудандық, мектеп және т.б.) бағдарламаларды құрастыруда көрінеді, осы аймақтың отбасында, мектебінде, ұйымдарында және қоғамдық бірлестіктерінде патриоттық тәрбиенің ерекшелігін көрсетуге болады.
Мәдени-патриоттық тәрбиеде туризм мен өлкетанудың маңыздылығын асыра бағалау қиын. Бұл іс-шаралар патриоттық тәрбиенің басқа әдістерінің арасында үлкен артықшылыққа ие. Біріншіден, туризм танымдық және ғылыми-зерттеу өлкетануға ықпал етеді, ал өлкетану туризмге танымал және педагогикалық тұрғыдан құнды формалардың бірі ретінде жүгінеді. Облыс жағдайында туристер жиі өлкетанушы, ал өлкетанушылар турист болады. Тағы К. Ушинский тарихты зерттеуде оқиғалар орын алған аймақты, осы аймақтың табиғатын және мүмкін болса, осы оқиға болған жылдың уақытын нақты көрсету өте пайдалы деп атап өтті. Екіншіден, мұғалімдердің өздері туристік жұмысты жоспарлауда педагогикалық принциптерді қолданады: ғылыми, ұжымшылдық, тергеу және жүйелілік, қол жетімділік, көрнекілік. Туристік-өлкетану қызметі тұтас тәрбие процесі болып табылады. Бұл әрекет бір уақытта оқушылардың жеке басының зияткерлік, эмоционалды және ерікті салаларына әсер ете алады, білім беру, білім беру және сауықтыру процестерін органикалық түрде біріктіре алады [13].
Орталықтың негізгі міндеті қозғалыстың барлық мақсатты бағдарламалары бойынша туристік-өлкетану жұмысын ұйымдастыру болып табылады. Ұлы Отан соғысы, жерлестер, туған ауыл, туған мектептің жылнамасы, мектеп мұражайлары және тағы басқалары.
Қазіргі уақытта орталықта танымдық компонент, туған өлкенің үздік дәстүрлеріне, отандық тарихқа және жалпыадамзаттық құндылықтарға тәрбиелеу бар.
Бірлестіктегі сабақтар оқу іс-әрекетінің әртүрлі нысандарын қолдануды қамтиды: дәрістер, әңгімелер, өлкетану ойындары, экскурсиялар, қызықты адамдармен кездесулер, экспедициялық қызмет. Осы бірлестікте жұмыс істейтін балалар ежелгі дәуірден бастап қазіргі уақытқа дейінгі өлкенің тарихы, мәдениеті, дәстүрлері, табиғаты бойынша берік білім алады, Ставрополь өлкесінің тарих, мәдениет және табиғат ескерткіштерін, Отанымызды дәріптеген жерлестеріміздің есімдерін жақсы біледі. Барлық ғасырларда Отан қорғаушылардың, кәсіпкерлердің, көпестердің өмірбаянын зерттеуге көп сағат бөлінеді [14].
1.2 Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық сезімін жетілдірудің формасы мен әдістері
Білім беруді оны аймақтандыру негізінде дамыту және реформалау мақсатында басқару, әдістемелік құрылымдар барлық күш-жігерді келесі мәселелерге бағыттайды:
oo білім беруді дамытудың мектептік, аудандық бағдарламаларын әзірлеу,
oo оқу базистік жоспарларын, аймақтық-ұлттық және мектеп құрамдас;
oo білім беру мәселелері бойынша оқу-педагогикалық кадрларды ұйымдастыру;
oo білім беруді өңірлендіру;
oo білім берудің аймақтық стандартын әзірлеу-экономикалық, мәдени-тарихи, экологиялық ерешелігі;
oo білім беру мекемелерін оқу құралдарымен қамтамасыз ету және дайындау,
oo аймақтандыру мәселелері бойынша дидактикалық білім беру;
oo моральдық және материалдық ынталандыру үшін жағдай жасау аймақтандыру саласындағы инновациялық-шығармашылық қызмет саласындағы білім, Оның ұлты;
oo патриоттық тәрбиеде жаңа мазмұн мен технологияларды әзірлеу;
oo балаларды тәрбиелеу, олардың экологиялық еңбекқорлық;
oo балалардың, жасөспірімдердің қызметін ұйымдастыру және жастар бірлестіктерінің тарихы мен
oo қазақстан мәдениеті, оның мәдени және тарихи дәстүрлерінің жандануы,жасөспірімдерде қорғау қажеттілігі туралы түсінік қалыптастыру [15].
Патриоттық тәрбие үш деңгейде жүзеге асырылады: танымдық, эмоционалды-сезімтал, мінез-құлық. (Сур.1) когнитивті деңгейде экономикалық, құқықтық, әлеуметтік білім жүйесін қалыптастыру, өмірдегі өз рөлі мен орнын түсіну көзделеді. Эмоционалды-сезімтал деңгейде үлкен және кіші Отанға деген эмоционалды сүйіспеншілік сезімін дамыту қажет. Мінез-құлық деңгейінде оқушытерді басқа адамдармен өзара әрекеттесуге дайындау, әлеуметтік нормаларға сәйкес мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ заңға бағыну маңызды. Патриоттық тәрбиенің басты функцияларының бірі-патриоттық тұрақты тұлғаны дамыту. Егер адам өзін өз Отанының патриоты санамаса немесе санамаса, адам бола алмайды. Патриоттық тұрғыдан тұрақты тұлға адамгершілік, құқықтық сана мен мінез-құлықтың тұтастығына сәйкес келеді. Бұған қол жеткізу, мазмұндық тұрғыдан алғанда, шыңында қоғамдық - патриоттық әлеуеті бар құндылық қатынастар жүйесінің болуы деп пайымдайды.
Патриоттық тұрақты тұлға адамгершілік, құқықтық сана мен мінез-құлықтың тұтастығына сәйкес келеді. Бұған қол жеткізу, мазмұндық тұрғыдан алғанда, шыңында қоғамдық-патриоттық идеал орналасқан құндылық қатынастар жүйесінің болуын болжайды.
Оқушының патриоттық тұрақты тұлғасын қалыптастыру процесіне микро орта, отбасы, бақ, өнер, әдебиет, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар қатты әсер етеді, сонымен қатар жеке тұлғаның өзін өзі құрамына кіретін қоғамнан саналы және жеке тұлға ретінде оқшаулау әрекеттері сараланады. Бұл ұмтылыс тәжірибелі тәжірибені, тәжірибелі сәтті және болашақтың бейімделуін белсенді түсінуге, қоғамдағы орнын түсінуге және қалаған нәрсені жобалауға әкеледі. Сондықтан патриоттық тәрбие көптеген адамдарды ішкі ынтымақты қауымдастықтарға біріктіруге, біріктіруге, жеке адамда, жыныста, халықта, ұлтта көрінетін ерік-жігердің мәнін білдіруге қабілетті [16].
Қоршаған ортаны талдауға және патриоттық тұрақты тұлғаны қалыптастырудағы рөліне көп өлшемді көзқарас оған әсер ететін объектілердің мүмкіндігінше көп санын ескеруді, олардың арасындағы жүйелік байланыстарды ескеруді, сыртқы факторлардың әсерін саралауды талап етеді.
Патриоттық тәрбиеге деген көзқарастардың өзгеруін талап ететін маңызды фактор - бұл патриоттық сезімдерді дамыту арқылы оқушы жастарды қоғам өміріне тікелей қосу үшін жағдайлардың пайда болуы. Біріншіден, білім беру процесінің құрылымы мен мазмұнына, адамгершілік, демократиялық қоғамның негізін құрайтын құндылықтар жүйесін қалыптастыруға, тәрбиедегі адамгершілік пен патриотизмнің арақатынасын бағалауға, еркіндік жағдайындағы педагогикалық қатынастардың сипатын, педагогикалық қызмет формаларының алуан түрлілігін анықтауға жаңа көзқарас қажет. Жаңа тәсілдерді іске асыру нәтижелері патриоттық тәрбиенің мазмұнын құрайтын білімді интеграциялау сапасын арттыруда күш-жігердің мақсатты болуынан туындайды. Тәрбие жұмысының вариативтік бағдарламаларын әзірлеу де жаңа тәсілдерді талап етеді, олар дәстүрлі нормативтік құжаттарға емес, мектептердің авторлық ұжымдарының шығармашылық ізденістерінің жемісі болуға тиіс. Сонымен қатар, оқушылардың жас және жеке ерекшеліктерін, қызмет түрлерін таңдау еркіндігін, аймақтық ерекшеліктерді, мектептің ерекшеліктерін ескеру принциптеріне сүйену өте маңызды.
Патриотизм адамның әлеуметтік және рухани дамуында үлкен маңызға ие. Ол дүниетаным мен Туған елге, басқа ұлттар мен халықтарға деген көзқарасты қалыптастырудағы маңызды элементтердің бірі болып табылады. Адамды асқақтататын патриоттық сезім мен ұлттық ғибадатханаларды құрметтеу негізінде ғана Отанға деген сүйіспеншілік нығаяды, оның күші мен тәуелсіздігі, материалдық және рухани құндылықтарды сақтау үшін жауапкершілік сезімі пайда болады, адамның тектілігі мен қадір-қасиеті дамиды. Бұл маңызды сапаны тәрбиелеу ерте балалық шақтан басталуы керек. Мұнда бастауыш мектепке үлкен рөл беріледі. Бұл жастағы балалар шабыттандырады, мұғалімге еліктейді және оларға патриотизм идеяларын жеткізеді - бұл өте нақты міндет [17].
Авторлар келтірген пікірлер мен фактілерге сүйене отырып, біз қазіргі уақытта патриоттық тәрбие мәселесін өзекті және мұқият қарау мен талдауды қажет ететін мәселелердің бірі ретінде анықтай аламыз, өйткені патриотизмді қоғамдық сананың маңызды құрамдас бөлігі ретінде бағаламау қоғам мен мемлекет дамуының әлеуметтік-экономикалық, рухани және мәдени негіздерінің әлсіреуіне әкеледі. Бұл қазақ азаматтарын тәрбиелеудің жалпы жүйесіндегі патриоттық тәрбиенің басымдылығын анықтайды.
Патриотизм - грек тілінен шыққан сөз. С.И. Ожегов құрастырған қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде Отанға, өз халқына деген адалдық пен сүйіспеншілік ретінде анықталған. Және, тиісінше, патриот (грек: - жерлес, отандас) - бұл өз Отанын сүйетін, өз халқына адал, құрбан болуға дайын және өз Отанының мүддесі үшін ерлік жасайтын адам.
Патриотизм (грек - Отан) - моральдық және саяси принцип, әлеуметтік сезім, оның мазмұны Отанға деген сүйіспеншілік, оған деген адалдық, өткені мен бүгіні үшін мақтаныш, Отан мүдделерін қорғауға деген ұмтылыс.
Патриотизмнің тарихи элементтері туған жерге, тілге, дәстүрге деген сүйіспеншілік түрінде ежелден қалыптасады. Патриоттық сезімдер, идеялар басқа елдердің халықтарын құрметтейтін және Ұлттық эксклюзивтілік психологиясына нұқсан келтірмеген кезде адамды жоғарылатады.
Патриотизмде халықтың үздік ұлттық дәстүрлері Отанға қызмет етуге берілгендікпен үйлесімді үйлеседі. Патриотизм интернационализммен, ұлтшылдыққа, сепаратизмге және космополитизмге жат.
Біз патриотизмді Отанға деген сүйіспеншілік ретінде қарастырамыз - бұл белсенді азаматтық ұстаным. Патриотизм - бұл өз Отанына, оның тарихына, жетістіктеріне деген мақтаныш сезімі. Бұл өз елін әдемі, бай, бақытты етуге деген ұмтылыс. Бұл батылдық, табандылық, халық күшінің қайнар көзі. Қазақ патриотизмі - бұл азаматтардың өз Отаны Қазақстан Республикасына қатынасы, оған қызмет етуге және оны қорғауға дайын екендігінде көрінеді. Бұл - елдің ұлан-байтақ кеңістігіне, оның табиғи байлықтарына, батырлық тарихи өткені мен бүгінгі таңдағы қарама-қайшы болмысына, оны мекендеген халықтарға, олардың ұлттық қадір-қасиетіне, мәдениеттеріне, дәстүрлеріне, отандастарына деген көзқарас [18].
Басқаша айтқанда, патриотизм мыналарды қамтиды:
- өз отбасына және адам туып өскен жерлерге деген сүйіспеншілік сезімі;
- өз ауылының, қаласының тұрғындарына, өз халқына, оның тілі мен мәдениетіне құрметпен қарау;
- - жақын ортадағы адамдар, олардың тұратын жері, Отаны алдындағы борышын түсіну, оның ар-намысы мен қадір-қасиетін, бостандығы мен тәуелсіздігін қорғау, Отанды қорғауға дайын болу;
- Отанға деген азаматтық сезім мен адалдықтың көрінісі;
- өз елінің әлеуметтік және мәдени жетістіктері үшін мақтаныш;
- өз Отанына, мемлекет рәміздеріне, өз халқына деген мақтаныш;
- өзінің үлкен және кіші Отанының, өз халқының тарихи өткеніне, оның салт-дәстүрлеріне құрметпен қарау;
- Отан мен өз халқының тағдыры, олардың болашағы үшін жауапкершілік, өз еңбегін, Отанның күші мен гүлденуін нығайтуға деген ұмтылыста көрініс табады;
- гуманизм, мейірімділік, жалпыадамзаттық құндылықтар
Патриотизм адамның Отанға және жеріне деген көзқарасын білдіреді. Ол құндылық қатынастарының объектілері болып табылады және әлеуметтік сипатқа ие, әлеуметтік тұрғыдан анықталған [19].
Патриоттық тәрбие азаматтарда әлеуметтік маңызды бағдарлауды, жеке және қоғамдық мүдделердің үйлесімді үйлесімін қалыптастыруды, қоғамға жат процестер мен құбылыстарды еңсеруді, оның негіздері мен құру әлеуетін бұзуды қамтиды. Патриоттық тәрбие технологиясы Қазастанның ұлы держава ретінде ұлттық жандануына жағдай жасауға бағытталуы керек.
Патриотизм қоғам мен мемлекет өмірінің барлық салаларына тән, адамның маңызды рухани байлығы болып табылатын, оның дамуының жоғары деңгейін сипаттайтын және оның Отан игілігі үшін белсенді және белсенді өзін-өзі жүзеге асыруында көрінетін маңызды, тұрақты құндылықтардың бірі ретінде түсініледі. Патриотизм өз Отанына деген сүйіспеншілікті, оның тарихымен, мәдениетімен, жетістіктерімен қатыстылығын, өзінің бірегейлігі мен алмастырылмайтындығына байланысты тартымды және бөлінбейтін, жеке тұлғаның рухани-адамгершілік негізін құрайтын, оның азаматтық ұстанымын қалыптастыратын және лайықты, жанқиярлыққа, жанқиярлыққа, Отанға қызмет етуге деген қажеттілікті білдіреді.
Патриотизм сезімін қалыптастыру және дамыту өзінің кіші Отаны - үйге, ауылға, қалаға, мектепке, сыныпқа, еңбек ұжымына деген сүйіспеншіліктен туындаған, ұлттық, жалпыхалықтық, патриоттық сезімге жете отырып, бүкіл көпұлтты кең байтақ елімізге деген саналы махаббат пен адалдыққа дейінгі бірқатар кезеңдерден өтеді.
Осы бітіру біліктілік жұмысында біз патриоттық тәрбиені қалыптастырудың ең тиімді тәсілдерінің бірі - балаларды өздерінің кіші Отанының тарихымен және мәдениетімен, яғни өлкетану қызметі арқылы таныстыру екенін дәлелдеуге тырысамыз.
Қазақстанда әлеуметтік өмірде және экономикада үлкен оң өзгерістер бар. Сонымен бірге, ескі әлеуметтік-экономикалық жүйенің көптеген кемшіліктері мен кемшіліктері жаңа жағдайларға көшті, тенденцияның жаңа жағымсыз құбылыстары пайда болды. Патриоттық тәрбие жүйесі әсіресе қатты деформацияға ұшырады. Ескісін ескірген және дұрыс емес деп жариялай отырып, билеуші топтар оны қоғамды шоғырландыруға және оны көпшілік үшін қолайлы өркениетті даму жолына бағыттай алатын жаңа, Мұқият негізделген көзқарастар жүйесімен, рухани құндылықтармен және елдің одан әрі даму мақсаттарымен алмастыра алмады.
Қазіргі Казақстанда мемлекеттілікті нығайтуға, мәдени және тарихи дәстүрлерді жандандыруға, тұрақты дамуға көшу байқалды.
Мұндай жағдайларда қоғамды демократиялық құндылықтар, азаматтық патриотизм негізінде топтастыру міндеті ерекше маңызға ие болады. Патриотизм моральдық сезім және әлеуметтік-саяси қатынастардың жиынтығы ретінде ұлттық-саяси мүдделерді қорғаудың, халықаралық бәсекелестікте жетістікке жетудің, қазақ өркениетін сақтау мен нығайтудың қажетті шарты болып табылады.
Қазақстанның болашағы - жас ұрпақтардың көпұлтты мемлекеттің мүдделерін қорғауға дайындықтың тарихи сын-қатерлеріне лайықты жауап беруге дайындық деңгейіне байланысты. Осы себепті берік, уақытпен тексерілген дәстүрлері бар патриоттық тәрбие жүйесі жаңа шындыққа сәйкес жетілдіруді қажет етеді.
Білім беру жүйесіндегі патриоттық тәрбиені жаңғырту проблемасы революцияға дейінгі және кеңестік мектепте жинақталған патриоттық тәрбиенің үздік дәстүрлерін анықтау және сақтау, оның мазмұнын жаңарту, білім беру жүйелеріндегі патриоттық тәрбиенің тиімділігін арттырудың ұйымдастырушылық-педагогикалық жағдайларын негіздей отырып, жаңа технологияларды жобалаумен байланысты [20].
Ғылыми әдебиеттерді, дипломдық зерттеулерді, патриоттық тәрбиені ұйымдастырудың заманауи тәжірибесін талдау бірқатар қарама-қайшылықтар мен сәйкессіздіктерді анықтауға мүмкіндік берді:
oo қоғамның, мемлекеттің қалыптасу қажеттіліктері арасында ұлттық мәдени негіздегі патриот азамат-тарихи дәстүрлер мен басым бағдарлау процесі;
oo абстрактілі адами құндылықтар;
oo қоғамдық-саяси жүйенің қалыптасу деңгейі арасында демократиялық идеалдар қоғамының жүйесі немесе авангарды және патриоттық халықтың едәуір бөлігінің азаматтық сана-сезімін, оның ішінде оқушы жастар;
oo мемлекеттің, қоғамның топтасуға қажеттілігі арасында, ыдырау процестерінің сақталуына себепші болатын тұрақтылық пен тар ұлттық, аумақтық мүдделерді нығайту;
oo оқушылардың тарихи шындықты білудегі қажеттіліктері арасында және мазмұнымен, әлеуметтік және гуманитарлық дұрыс және объективті түрде көрсетпейтін өткені мен бүгіні;
oo оқушылардың әлеуметтік маңызды қызметке деген қажеттіліктері арасында, әлеуметтік өзін-өзі растау және қосу үшін нақты жағдайлар;
oo оқушылардың патриоттық іс-әрекетке жетілдіру, жаңа тәрбиелік технология және мұғалімдердің жаңа технологияларды енгізуге дайындығы;
oo патриоттық тәрбие беру саласы.
Білім беру жүйесі әлеуметтік құрылымның іргелі негіздерімен, оның әлеуметтік-экономикалық және саяси ұйымымен, қоғамдық өмірдің сипаты мен басым бағытымен тығыз байланысты.
Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуі білім беру жүйесіне жаңа мақсаттар мен міндеттер қойды. Олардың шешімі оны модернизациялау стратегиясын анықтайды. Бұл өзгерістерді өзара байланысты екі процесс түрінде ұсынған жөн: қазіргі білім беру жүйесін жетілдіру және мемлекеттің экономикасы мен әлеуметтік саясатындағы құрылымдық өзгерістерге сәйкес стратегиялық бағыттарды болжамды бағалау негізінде оның дамуының жаңа тұжырымдамалық тәсілдері мен шарттарын қалыптастыру.
Білім беруді дамытудың ең перспективалы бағыты - Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуды қамтамасыз ететін кең әртараптандыру.
Білім беруді әртараптандыру білім берудің жаңа педагогикалық жүйесін және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz