Жаһандану мен ұлттық мәдениет

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Атырау қаласы
Химия-биология бағытындағы
Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазіргі әлемдегі Қазақстан
Курстық жұмыс

Тақырып: Басқа елдермен тығыз қарым-қатынастың ұлттық құндылыққа тигізер әсері қандай?

Орындаған: Сейтжанов Айтеміс
Жетекші: Джумабеков.A.H

Атырау, 2021

Мазмұны
I.Кіріспе3
II.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
Жаһандану мен ұлттық мәдениет4
Халықаралық қарым-қатынастың ұлттық құндылықтарға әсері6
Қазақстан мәдениетінің халықаралық қарым-қатынас тұрғысынан ұлттық құндылық арасындағы өзектілігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.2. Практикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.2.1. Зерттеу әдіс сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.2.2. Сұхбат қорытындысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2.3. Бағалау (SWOT талдау) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12

ІІІ.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
IV.Қолданылған әдебиеттер мен сілтелемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .14

I. Кіріспе
16 желтоқсан 1991жылы Қазақстан Республикасы тәуелсіздік ел екенін жарияланғаннан кейін мықты президенттік билікпен сипатталатын және демократия қағидаттары мен адамның негізгі құқықтары , бостандықтарын құрметтеуге багытталған жаңа саяси жүйені қалыптастыру процесі басталды.Сонымен қатар мемлекетімізді дамыту мақсатында шет елдермен қарым қатынас нығайту ауқымды істердің бірі болып табылатын. Бұл нәтежиеге әкелген себептердің бірі, еліміздің түрлі ұйымдарға еніп, шет елдермен маңызды әрі тиімді келіссөздер жүргізуі. Осы келіссөздер нытежиесінде біз басқа мемлекеттерден тиімді бағаза импорттық тауарлар ала аламыз, сонымен қатар олардың ел басқарудағы тәжербиесін қолдана аламыз. Осындай келісімшарттар нәтежиесінде мемлекетіміздің ішкі және сыртқы саясаты, экономикасы және әлеуметтік жағдайы айтарлықтай жақсарды. Қазіргі таңда еліміз осы саладағы және басқа да салалардағы жетістіктерімен көзге түсуде. Осыған қарамастан басқа мемлекеттермен қарым қатынаста болу, өз зиянын да әкелуде. Оның басты себептерінің бірі жаһандану болып табылады. Мысалы көптеген ғасырлар бойы жиналған еліміздің құндылықтары, салт дәстүрлеріне және мәдениетіне зиян тигізуде, оны қазіргі жастардың яғни жас қоғамнәң бойынан байқай аламыз. Сол жастар дінімізді, тілімізді мәдениетімізді құрметтеуден қалды, тіпті өзімізің тарихымызды да ұмытып бара жатыр. Бұның басты себебі алда айтылғандай жаһандану, яғни басқа елдерден келген ақпараттардың, мысалы салт дәстүрлердің елге әсер етуі. Бұл жастарымыздың санасына өте қатты ісер етеді, миын улайды. Себебі жастар басқа мемлекет салт дәстүрлеріне, мәдениетіне қызығады, сол себепті жастардан осы құбылысты жиі байқаймыз. Мысалы қазір көп жастар ана тілімізде емес, орыс тілінде сөйлеседі, жаңа сән үлгелеріне еремін деп ұлттық киісдерді ұмытып басқа елден шыққан киім түрлерін киеді, тіпті басқа елдің тағамдарын да тұтынады. Бұл еліміздің өзекті мәселелерінің бірі, себебі көшеде суши, пицца жеп шашын бояп, жыртық джинсы киген жастар көбейіп келеді. Осы жаһандану үрдісінің бізге тигізер пайдасы бар ма? Әлде бұл үрдіс еліміздің қараңғы болашағының белгісі ме? Бұл үрдістің әсерін азайту үшін қандай іс әрекет атқара аламыз? Осындай талқылай сұрақтарын негізге ала отырып, жаһандану үрдісін барлық жақтан бақылап, зерттеп осы тақырыпты ғылыми жұмыс ретінде алдым.

II. Негізгі бөлім
Теориялық бөлім
Жаһандану мен ұлттық мәдениет
Жаһандану - қазіргі өркениетке тән мемлекеттердің, ұлттық және этникалық бірліктердің мәдени-экономикалық бірігунің, интеграциясының бірыңғай немесп көпжақты процесі. Бүкіл әлем елдері, халықтары, этностары өсіп келе жатқан өзара ықпал ету жағдайында өмір сүреді. Бүгінгі таңда бірде-бір ел немесе қауымдастық жабық және өзін-өзін тәуелсіз қамтамасыз ететін ел ретінде қабылданбайды. Тіпті Түркіменстан, Солтүстік Корея сынды авторитарлы, салыстырмалы түрде жабық елдердің өзі шетелден импортталған тауарларға, табиғи ресурстарға және ақша капиталына тәуелді. Өркениеттің дамуы аясында халықаралыққатынастар күшейе береді, олар тереңдейді, нығайадя және халықтар арасындағы шекаралар жойылады, бұл интернационализмнің жаңа кезеңі. Мәселен, Екідүниежүзілік соғыс алдыңда КСРО мен Үшінші Рейх бір-біріне соғыс ашпау туралы пактке қол қойды. Бұл тарихтағы бірінші жағдай емес, ғасырлар бойы елдер бір-бірімен соғыспау туралы келіссөздер жүргізген. Ұлы Отан Соғыс басталғаннан кейін Мәскеу-Берлин қарым-қатынасы толықтай үзілді, екі ел арасындағы сауда қатынасы, туризм, капитал айналымы сияқты экономикалық байланыстар бұзылды. Қазіргі таңда мұндай заттың болуы мүмкін емес, елдер бір-бірімен соғыспайтын пакттерге отырмайды, себебі соғыс оларға керек емес. Елдер арасындағы экономикалық тығыс байланыс соншалық, олар үшін мүмкін соғыс туралы жаңалықтардың өзі халықтың әлеуеті үшін қатты әсер етеді. Мысалы, осы жылы Ресейдің Украинаға қарсы мүмкін агрессиясы туралы жаңалықтар ресейлік рубльды әлсіретті. Яғни, экономикалық қарым-қатынастар аясында соғыс бастау қиын, бұл көптеген санкцияларға алып келуі мүмкін. Ал халықаралық экономиканың күрделі интеграциялауы аясында ұлттардың мәдениеттері арасындағы шекарада жойылуда. Кез келген американдық қалада мексикан, қытай аудандарын көре аламыз. Бұл ұдайы өсу мен жаһандану белгісі.
Бүгінгі таңда жаһандану бүкіл әлемнің бірлігін құру үдерісіне айналды: оның технология мен инновациялар көрінісіндегі жетекші бағыттары дамыған елдердің экономикасының, саясаты мен мәдениетінің сан алуан кеңістігінде қарқынды таралуына алып келеді. Жаһанданудың арқасында дамығар батыс елдері дамушы елдерге әртүрлі өндірістерді, жаңа технологияларды енгізіп, капитал құя алады. Бұл кедей елдердегі Жалпы Ішкі Өнім көлемін арттырып, АДИ көрсеткішін көтереді. Осылайша, бұл елдердің халқын жұмыс және жалақымен қамтамасыз етуге болады. Дегенмен, Батыстың халқы әлі де жоғары табыс алуда. Сондықтан кейбір Батыс капиталисттары жаһандану үрдісіне қарсы. Сонда жаһандануға қарсы елдер неден қорқады? Себебі жаһандану кедейшілікті жоюға, әлемдік тәртіптің туындауына, мәңгілік бейбітшілік пен материалдық игілікке әкеледі. Жаһандану процессі адамзат мәдениетіне де қатты әсер етеді.
Айрықша мәдениеттердің өкілдері экономикалық, саяси, құқықтық және технологиялық біртектілеуден кейін олардың дәстүрлері, мәдениеті мен өмір салтын өзгертуге әкелетін қауіп-қатерлерді жіктейді. Адамның маңызды қажеттіліктерінің бірі - ол ұлтқа, конфессияға немесе басқа нәрсеге қатысты өзін байланыстыру. Осы сәйкестік формаларының ішінде мәдени сәйкестілік орталық рөлді қамтиды. Бұл негізінен адамның психикасын, психологиясын және жалпы өмір салтын анықтайды.
Жаһандану үдерісіне қатысты ұл мәдениетін басқа елдерге таратуға (нацизм, фашизм) немесе Батыс өркениеті болашақта әлемдік жүйе түпнұсқасына енетіні туралы әртүрлі пікірлер үгіт-насихатқа айналып барады. Сондықтан қазақ халқы үшін жаһанданудағы космополитизмге сіңіп кетпеу үшін ұлттық сананы, мұратты, шешімдерді ескеретін ұлттық саясат керек. Қазақтың болмысына қауіп төніп тұрғандықтан, жаһандану идеологтары ұлттық бірлік пен мемлекеттлікті жою заманы келді деп отыр. Ұлтымызды, қазақстандық болмысымызды сезінген жөн. Сондықтан, ең алдымен, мәдени мүдденің мәні мен ұстанымына назар аударған жөн. Біз мәдениетті кең мағынада адамның өзі өскен ортасы, білімі, дүниеге келген сәттен бастап алатын құндылықтар мен қамқорлық әлемі деп қарастырамыз. Мәдениеттің негізгі тамырлары - дін, дүниетаным, ақпарат, тарихи сана және жады. Материалдық және рухани дүниелер, қолданып жүрген қамқорлық - бұл мәдениетіміздің көрінісі. Бұл мәдениетті бойына сіңіріп, ұрпаққа жеткізуде тіл басты рөл атқарады. Ана тілі тұншықса, бұл елдің мәдениеті де, мемлекеттілігі де өледі. Бұл ұлттық ерекшелік пен болмыстың жойылғандығын білдіреді. Ана тілі - ұлттық құндылықтарымыздың тұғыры, ұлттық болмыстың, жігердің қайнар көзі. Ана тілінде ұлттық болмыс пен ұлттық сана арасында өте тығыз байланыс бар екені белгілі. Бұл жерде ұлттық бірегейлік ұлтты ұлт ретінде айқындайтын атрибутты білдіреді. Ал Ұлттық сананы осы халықтың болмысы мен тұрмыс-тіршілігін айыратын, басқа ұлттардан ерекшелейтін құндылықтарға деген сүйіспеншілігінен тануға болады.
Құндылықтар дүниетанымымызда негізгі ұғым болғанымен, ана тіліміздегі сөз әлемі ғасырлар бойы қолданылып келе жатқан дүниетанымдық көзқарастар негізінде қалыптасады. Әр мәдениеттің өзіндік дүниетанымы болады. Яғни, ұлттың ана тіліндегі ұғымдардың мазмұны осы ұлттың қазіргі дүниетанымы мен құндылықтар жүйесінің құдіреті негізінде қалыптасады. Бұл жайт әр халықтың дүниені өз тілінде танитынын тағы да көрсетеді. Қазақтар әлемді орыстарға қарағанда басқаша қабылдайды, тіпті өзара ұқсас халықтар (қазақ, татар, қарақалпақ, ноғай, қырым-татар) арасында да ұғымдар әртүрлі мағынаға ие, ұлт болмысы да басқаша. Бұл ұлттық бірегейліктің көрінісі. Яғни, ұлтты айшықтайтын, оны өзгелерден ерекшелейтін зат - ол тіл. Жаһандану аясында жаңа технологияларды, заттарды, құбылыстар мен теорияларды белгілейтін түрлі терминдер шығуда. Олар қазақ тіліне кірме сөздер ретінде, яғни неологизм ретінде енуде. Кейбір сарапшылардың айтуынша, егер қазақ тілінде қарапайым ұғымдардың орнына басқа тілдегі кірме сөздерді қолданатын болсақ, бұл тілдің үстемдігіне қауіпті.
Сонда мәдениеттердің интеграциясы мүмкін бе? Мәдени интеграция керек, бірақ оған толыққанды, өз мүдденді қолдай отыра жету қиын деген пікір бар. Бірақ жаһандану процестерін тоқтату мүмкін емес. Әрі қарай, олар соғұрлым тез дамиды. Ал спутниктік телевидение мен интернеттің пайда болуымен Батыс мәдениетінің барлық елдерге ену мүмкіндіктері артты, бұл ерекше күшті емес мәдениеттердің өмір сүруі туралы сұрақты тудырады. Қазақстан да Батыс мәдениетінің күшті шабуылын бастан кешуде. [1]
Мәдениеттің рөлі маңызды. Мәдени-тарихи құндылықтар бірігіп, ұжымдық жадыны құрайды: адам өмірінде, тарихи өмірде және ұлтта маңызды рөл атқарады. Мәдениет - ұлттың мәдени өмірінің сабақтастығын, бірегейлігін және бірлігін сақтай отырып, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан есте сақтау түрі. [2]. Ұлт өзінің бірлігін түсінеді, соның арқасында оның өткені, бүгіні мен болашағының сабақтасады. Ұлттық өзін-өзі тануда уақыт байланысы жалпы бірлестік ретінде қабылданады, сондықтан байланыс тіпті алыстағы ұрпақтармен де сақталады: олар және олардың іс-әрекеттері қазіргі адамдардың өмірінде үнемі орын алады. Мәдени түрде анықталған өмір салты біртекті өмір салты ретінде емес, көптеген ұрпақтар алға тартқан басымдық ретінде қарастырылады. Басқа мәдениетпен араласу өз ұлтына деген қызығушылықты арттырады. Ұлтқа жататынын түсіну дегеніміз - адамның міңезімен бірге оның наным-сенімдері, оған ұлт тағдыры мен мәдениеттің әсер ету маңыздылығын түсіну, өмірлік мансаптарға жетуі. Патриот адамдар ұлтты менің бір бөлшегім деп қабылдайды, сондықтан ұлтын қорғауды өзін қорғаумен қатар қояды, ал өз халқының жетістіктері ұлттық мақтаныш сезімін тудырады.

2.2.2 Халықаралық қарым-қатынастың ұлттық құндылықтарға әсері. Әлем тәжірибесі.
Жүз жыл бұрын барлық соғыстарды тоқтатуға тиіс соғыс басталды. Бұл қолайсыз жүзжылдық сыртқы істер саясаты үшін ең жақсы нәрсенің біріне - тарихи ұқсастықтарды салуға мүмкіндік берді. Жаһандық ландшафттың аспектілері бір ғасыр бұрынғыға ұқсайтыны рас. Мемлекеттер халықаралық құқықтың шекарасын ығыстырып, біржақты әрекет етеді, территорияларымен алмасады, адамдар қайтыс болады. Қазірдің өзінде стратегиялық және экономикалық салмақты қайта бөлу жүріп жатыр. Жаңа алпауыт державалар пайда болып (Қытай, Үндістан, Бразилия, ОАР, Түркия, Аустралия), халықаралық істердің жоғары үстелінде орын алу үшін қаруланып жатыр. Бұл жолы әлемдік центрлер ауысымы сейсмикалық қауіпті уақытқа келді, континенттерде саяси өмір бірқалыпты емес. Қытай мен АҚШ сауда соғысы, Батыс пен Ресей арасындағы қырғи-қабақ қақтығыстар - бұл жаһанданудың, империализмның салдары. Бүгінгі таңда дамып келе жатқан державаларға Қытай, Үндістан және басқа Азия мемлекеттері, сондай-ақ Бразилия мен Оңтүстік Африка кіреді. Өсіп келе жатқан көп полярлылықпен қатар, халықтың көпшілігі Украина, Оңтүстік және Шығыс Қытай теңіздері сияқты негізгі мәселелер бойынша ұлы державалар арасындағы бәсекелестік пен алшақтықтың күшеюіне назар аударды. Алайда бүгінгі билік ауысуы өткен ғасырдағыдан әлдеқайда күрделі салдарға ие. Сэмюэль Хантингтонның өркениеттер қақтығысы туралы жарияланған талдауы біздің назарымызды халықаралық қатынастардың жиі еленбейтін аспектісіне - мәдениетке аударады. Бүгінгі дамып келе жатқан державалар бүкіл өркениеттерді қамтиды - кейбіреулері мыңдаған жылдар бойы мәдени сабақтастыққа ие. 1868 жылы Мэйдзи қалпына келтіруден басталған Жапонияның модернизациясы батыстың сыртқы саяси институттарын қабылдауды қамтығанымен, Қытай мен Үндістан үшін дәл тәжірибе қолайлы болмады. Мәдениет халықаралық қатынастардың факторы ретінде қайта оралуда. Бұл тек ұлтшылдық саясаттағы шовинизм көріністері арқылы ғана емес, "Менің мәдениетім сенікінен жақсы" дегенді де білдіреді. Болашақта мәдениеттің әсері бірнеше есе тереңірек сезіледі. Ол құндылықтар арқылы әсер етеді. Өткен ғасырда батыстық саясаткерлердің көпшілігі адамның белгілі бір әмбебап қасиеттері халықаралық істерді реттейді деп есептеді. Мәдениеттің тек халықаралық қатынастарға қатысы жоқ, ол қоғамға да, экономикаға да әсер етеді. Мемлекеттердің мінез-құлқы, көздеген сыртқы саясатткғы мақсаты бгл елдегі жеке бастың мүддесі бола алды. Бұл жерде мемлекеттерде өз құндылықтарын, мүдделерін анықтауда қиыншылықтар туындауда. Мәдени құндылықтар адамдардың мемлекеттік деңгейде нені қалайтынына және ойлайтынына әсер етеді. Әлемдік халықтардың көбісі ұлттық бейнені іздейді, әлемді бейбітшілікке, бостандыққа және тұрақты дамуға шақырады.
Қазірдің өзінде біз халықаралық істер тілінде мәдениеттің әсерін көріп жптырмыз. Үндістан ұзақ уақыт бойы өзін зорлық-зомбылық жасамау туралы ежелгі идеалды ұстанатынын көрсетті. Үндістанның бұрынғы премьер-министрі Раджив Ганди жаңа зорлықсыз әлемдік тәртіпті құруға шақырды. Көптеген мемлекеттер бейбітшілік туралы сөйлескенімен, зерттеушілер Үндістанның мұны ұтымды стратегиялық мақсаттарға жету жолындағы прогресті құрбан етудегі жолы деп көрсетеді. Керісінше, Таяу Шығыста әртүрлі әскери әлсіз субъектілер ар-намыс үшін үстемдік етуші агрессордың мантиясын қабылдайды - қарсыластардың шабуылдары неғұрлым орынды болған сайын, олар соншалықты стратегиялық мүдделерге зиян келтіреді. Жаңа державалар көтеріліп, стратегиялық автономияға ие болған сайын, біз мемлекеттердің жаңа ұлттық ерекшелікті құрудағы жолын көреміз. Мәселен, қазіргі Түркия өзінің жаңа идеологиясын Ислам діні айналасында құруда. Мешіттер салынып, діннің оқудағы рөлі үлкеюде. Одан басқа, көптеген батыстық сарапшылар болжағандай Үндістанның ядролық қару саясаты халықаралық беделге ұмтылу аясында өрбіді. Бұл елдің ішкі деңгейде касталық жүйеде көрінетін иерархияның мәнімен негізделеді. Зорлық-зомбылық жасамау құндылығымен үйлескенде, ядролық қару символы маңызды, бірақ әскери тұрғыдан жарамсыз болады. Үндістанның жаңа ядролық ұстанымы АҚШ пен басқа елдердің Нью-Делимен қарым-қатынас кезінде ядролық ынтымақтастықта дифференциалды көзқарастан арылуға көмектесті.
Сол сияқты, Қытай саясаты мәдениетпен боялады, елдің халықаралық иерархиядағы орны орталық болып табылады. Қытай Коммунистік партиясының атеизмді мойындағанына қарамастан, буддизм тұрақтылықты қабылдауды насихаттайды және бұл мәдени негіз Қытайдың сыртқы саясаты, оның ішінде идеологиясы мен одақтары қалай ойластырылғанына маңызды әсер етеді. Осы уақытқа дейін батыстық емес елдердің көпшілігі айтарлықтай дәрежеде еуропалық қайнар көздерден алынған мемлекеттік құрылымдарды пайдалана отырып, өздерінің сыртқы саясатын батыстық саясаткерлер үшін кем дегенде біршама болжауға болатын етіп жасады. Яғни, еуропалық емес елдер Батыстық институттарға сүйенді. Өз елдерінде демократия, сөз үстемдігін, халық алдында жауап бере алатын мемлекетті құрғысы келді. Еуропаның тарихы жарты мыңжылдыққа жетуіне жақын болғандықтан, Қазақстан сияқты мемлекеттердің институттары әлі де дамуы мүмкін. Мәдени құндылықтар мемлекеттердің сыртқы саясатын жүргізуіне ғана әсер етпейді. Еуропалық емес мәдениеттер қазіргі еуропалық күш конфигурациясына қатысты әртүрлі көзқарастарды білдіріп жатыр. Батыс мәдениеті қоғамды ережелер мен келісім-шарттар арқылы басқалармен қарым-қатынас жасайтын индивидтер ретінде қарастырса, қытай ғалымдары өзара байланысты, тұтас дүниетанымды ерекшелейді. Бұл жеке мемлекеттік субъектілерге қарағанда, жаһандық әлеуметтік ортаға салыстырмалы түрде көбірек назар аударуға тең болуы мүмкін.
Қытайлық компаниялар Қазақстан мұнайының 24%-ын өндіріп, өз активтерін басқа салалар үшін инвестицияны кеңейтуді көздеп отыр. Аспанасты империясы тау-кен, энергетика, машина жасау, химия, тамақ өнеркәсібі және т.б. салалардағы 55 жобаға 27 миллиард доллар инвестициялауды жоспарлап отыр. Билік инвестициялар тек пайда әкеледі деп сендіреді, бірақ Қазақстанның және басқа елдердің тәжірибесі ықтимал тәуекелдердің бар екенін көрсетті. Қытайға келгенде, шенеуніктер экономиканы әртараптандырудың және арзан ақша алудың ықтимал артықшылықтарына назар аударады, бірақ ықтимал қауіптер туралы айтпауға тырысады. Дегенмен, Қазақстандағы және әлемдегі қазіргі жағдай халықтың үрейінің негізсіз емес екенін көрсетіп отыр. [3]
Қытай қажетсіз міндеттемелерсіз ұзақ уақыт бойы төмен пайыздық мөлшерлемемен несие беріп келе жатыр, бұл оны басқа серіктестер үшін әлдеқайда тартымды етеді. Дегенмен, Қытайдың бұл тәсілімен қарыз алушы елдер көбінесе қарыз тұзағына түседі. Қарыз тұзақтарының басты себебі - бұлыңғырлық және транзакциялардағы сыбайлас пен жемқорлықтың құрамдас бөлік болып табылуы. Келісімшарттардағы ықтимал сыбайлас пен жемқорлық Қазақстан үшін де ең үлкен тәуекел болып табылады. Ынтымақтастықтан туындайтын ықтимал қауіп-қатерлердің негізгі себебі, көбінесе, Қытайдың өз мүддесін ілгерілетудегі алпауыт күші мен күш-жігерін басқа елдерге тарату. Қытай сыбайлас, жемқорлық бағаланатын әлсіз экономикаларды және кәсіпкерлік тұрғысынар тиiмсiз жобаларды жүзеге асыруға алғышарттар жасауға талпынады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.