Экономиканы қаржылық реттеудің жіктелуі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

«МИРАС» УНИВЕРСИТЕТІ

Сапар Арайлым Ержанқызы

Қазақстан Республикасы экономикасын қаржылық реттеу әдістері: жағдайы, мәселелері, жетілдіру жолдары

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В050900 - «Қаржы» мамандығы

Шымкент 2022 ж.

«МИРАС» УНИВЕРСИТЕТІ

«Қорғауға жіберілді»

Сектор менеджеры Коптаева Г. П.

(қолы)

«» 2022 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Қазақстан Республикасы экономикасын қаржылық реттеу әдістері: жағдайы, мәселелері, жетілдіру жолдары

5В050900 - «Қаржы» мамандығы

Орындаған Сапар А. Е.

Ғылыми жетекшісі д. э. н.

Курманбаев С. К.

Шымкент 2022 ж.

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе: 1

3: Экономиканы қаржылық реттеудің теориялық негіздері

Кіріспе:

3: 1. 1

Экономиканы мемлекеттік реттеудің объективті қажеттілігі

Кіріспе:

3: 1. 2

Экономиканы қаржылық реттеудің жалпы сипаттамасы мен сыныптамасы

Кіріспе:

3: 1. 3

Экономиканы қаржылық реттеудің жіктелуі

Кіріспе: 2

3: Қазақстан экономикасының қаржылық реттеудің әдістерін талдау

Кіріспе:

3: 2. 1

Қазақстан Республикасындағы экономиканы реттеудің қаржылық әдістерін талдау

Кіріспе:

3: 2. 2

Мемлекеттік қаржылық реттеудің экономикадағы құрама бөлігі - салықтық реттеу

Кіріспе: 3

3: Қазақстан экономикасын қаржылық реттеуді жетілдіру жолдары

Кіріспе: Қорытынды

3: 49

Кіріспе: Қолданылған әдебиеттер тізімі

3: 51

Кіріспе

Экономика қоғам дамуының негізі, ал мемлекет сол қоғамның негізгі буыны болып табылады. Өз кезегінде мемлекет экономиканы реттеуді жүзеге асырады. Экономиканы реттеу қоғамдық даму мен мемлекеттің экономикалық сипатына байланысты әр түрлі деңгейде және әр түрлі әдістер қолданылады.

Экономиканы мемлекеттік реттеуде мемлекеттің рөлі оның экономикалық процестерді реттей алатын қабілеті экономика мен саясатың байланыстыратын экономикалық саясаттың жасалуына тәуелді болады. Экономикалық саясат дегеніміз экономикалық реттеудің шоғырланған мағынасын береді. Экономикалық заңдардың дамуын адамзат қоғамы саясатты қолдану арқылы жүзеге асырады. Мемлекет қоғамның жемісі болып табылады және ол ылғи да реттеуді қажет етеді.

Экономиканы мемлекеттік реттеудің келесі бағыттардағы қызметтері маңызды болып табылады, олар: ұлттық қорғаныс, фундаменталды ғылым, космостық зерттеулер, денсаулық сақтау, қала құрылысы, заводтар салу, мемлекеттік несиелендірудің пайыз қойылымын, тауарлардың сапасын реттеу, ресурстарды тиімді бөлу мен ұтымды пайдалану, монополияға қарсы тұру, бәсекені қолдау шаралары, жұмыссыздықтықтың орын алуын, инфляция, сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігінің бұзылып отыруын реттеп отыру, әлеуметтік мәселелер мен қоршаған ортаның ластануын реттеу.

Экономиканы мемлекеттік реттеудің мақсаттары: жалпы экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету, шаруашылық қызметтің кординациясын дамыту; бәсекелік ортаны барынша қолдау.

Осыдан барып келесі төрт көрсеткіш шығады:

экономикалық өсім;
жұмысбастылық жағдайы мен деңгейі;
бағаның тұрақтылығы;
сыртқы экономикалық тепе-теңдік.

Экономиканы мемлекеттік рететуде негізгі субъект мемлекеттің өзі болып табылады, ал реттеу объектісі экономиканың әлсіз және реттеуді қажет ететін салалары мен аумақтары.

Қаржы саясаты нақты шаруашылық өмірде қаржы механизмі арқылы іске асырылады, ол қаржыны ұйымдастыру, жоспарлау және басқару түрлерінің, нысандарының және әдістерінің жүйесі болып табылады. Қаржы механизмі арқылы шаруашылық жүргізудің түрлі деңгейлерінде және қызмет сфераларында экономикалық және әлеуметтік дамудың мемлекеттік бағдарламаларын орындау үшін мақсатты ақша қорлары мен ақша қорланымдарын қалыптастыру және пайдалану жөніндегі қаржы қатынастары басқарылады.

Қаржы механизмі мемлекет белгілеген қаржы шараларын атаулы, нақты нәтижелерге - қоғамдық-экономикалық өмірдің барлық деңгейлері мен сфераларындағы қоғамдық өнімдерінің, матриалдық емес игіліктердің, қызметтер көрсету мен құндылықтардың толып жатқан барлық элементтері құнының құрамына кіретін қаржы ресурстарының ұдайы өндірілуіне айналдырып, іске асырады.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Бүгінгі еліміздің аяғынан нық тұра бастаған кезеңде экономиканы мемлекеттік реттеудің жаңа формалары мен әдістерін жүргізудің маңыздылығы туындап отыр. Ол әсіресе Қазақстанның алдағы жылдары әлемнің ең дамыған 50 елінің қатарына қосылуға ұмтылған бағдарламалар мен Жолдаулардың негізінде болып отыр. Сол себепті, Қазақстан үшін экономиканы мемлекеттік реттеу мен қолдаудың, дамытудың әдіс-шараларын ендігі жерде дамыған елдердің экономиканы реттеу мен ұлттық экономика үшін маңызды болып отырған салалар мен даму жолдарын мемлекеттік реттеудің рөлі орасан зор болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - экономиканы мемлекеттік реттеудің мәні мен мазмұнын сипаттау арқылы тиімді қаржылық реттеу механизмдерін ұсыну. Мақсатқа жету барысында төмендегі міндеттерге қойылды:

- экономиканы қаржылық реттеудің қажеттігін, маңызын және қалыптасқан реттеу бағыттарын айқындау;

- экономиканы қаржылық реттеудің қажеттігі мен ерекшеліктеріне тоқталу;

- нарықтық экономика кезіндегі мемлекеттік қаржылық реттеудің әдістерін талдау;

- еліміз үшін бүгінгі таңдағы маңызды болып табылатын экономиканы мемлекеттік реттеудің әдістерін талдау болып табылады.

Зерттеу объектісі - экономиканы мемлекеттік реттеу механизмдері.

Зерттеу пәні - мемлекеттік реттеуді қажет ететін экономикалық қатынастар.

Аталған мәселе бойынша Дж. М. Кейнс, А. Смит, Людвиг Эрхардт, Д. В. Валлов шетелдік ғалымдары және Есиркепов Г. А., Төреғожина М. Б., Чиркин В. Е., Ихданов Ж., Сансызбаева Ғ. Н. сияқты отандық ғалымдар зерттеулер жүргізген.

Зерттеу әдістері ретінде салыстырмалы және логикалық талдаулар қолданылған.

Ақпараттық база ретінде монографиялар, Президент Жолдауы, оқу құралдары, лекция курстары, заңнамалық актілер, ұзақ мерзімді стратегиялар, Статистика агенттігінің жарияланымдары, БАҚ көздері қолданылды.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайлаланылған әдебиеттерден тұрады. Бірінші бөлімде экономиканы мемлекеттік реттеудің теориялық негіздері қарастырылған. Екінші бөлімде Қазақстан Республикасы экономиканысының даму жағдайы талданған. Үшінші бөлімде Қазақстан экономикасын мемлекеттік реттеуді жетілдіру бағыттары ұсынылған.

1 Экономиканы қаржылық реттеудің теориялық негіздері

1. 1 Экономиканы мемлекеттік реттеудің объективті қажеттілігі

Мемлекеттік реттеу қажеттілігінің объективті негіздерін қарастыруға кіріспестен бұрын, ең алдымен осы түсініктің өзіне ғылыми анықтама беру қажет. Себебі білімінің кез келген саласы “оның тәжірибемен дәлелденген бастапқы аксиомалары жасалып, құрастырылғаннан кейін ғана ғылым саласына айналады”. Экономиканы мемлекеттік реттеу әлеуметтік -шаруашылық процестеріне олардың тиімді теңгермешілігі мен макроэкономикалық тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттің әкімшілік-экономикалық және ұйымдық-құқықтық негізде араласуын білдіреді. Мемлекеттік реттеудің объективті қажеттілігін анықтайтын факторларды ұғымдық түрде анықтап алу керек.

Ең алдымен мәселе “таза қоғамдық тауарлар”, яғни нарықтық қатынастар механизмдерінің әсерін қабылдамайтын тауарлар жөнінде болмақ. Адамзат тарихы мемлекеттердің пайда болуы мен дамуы барысы, сондай-ақ, олардың арақатынасы бейбіт іс-әрекеттермен қатар, күштеу жолымен де анықталатындығын айқын көрсетіп отыр. Соңғы жағдай, яғни күштеу іс-әрекеттері объективті түрде белгілі бір материалдық-техникалық және интеллектуалдық қорларды елдің қорғаныс қабілетін қажетті деңгейде қамтамасыз ету үшін бөлуіне мемлекетті мүжбүр етті, оған қоғамның барлық мүшесі де мүдделі.

Сондықтан олар мемлекет тарапынан шетелдік қол сұғушылықтан қорғау жөніндегі шараларға бірыңғай ие бола отырып, жоғарыда аталған қорларды жасауға арналған мәжбүрлі салықты төлеуге түсіністікпен қарайды. Өйткені бұл қорларды тұтыну, жекелеген сұраныс жиынтығын анықтау арқылы емес, ұжымдық түрде жүзеге асырылады, ал бұл нарықтық механизмді шектейді және қоғамдық тауар көрсеткіштерін қалыптастырады. Мұндай тауарлар қатарына мемлекетті басқару ісін, азаматтардың заңды құқын қорғау мен қоғамдық тәртіпті сақтауды күрделі ғылыми зерттеулер жүргізу мен нәтижелерін қолдануды ұйымдастыруды, тұтастай энергетикалық жүйені құру мен пайдалануды, экономикалық жүйені құру мен пайдалануды, жалпы-мемлекеттік табиғатты қорғау шараларының әсерін, төтенше жағдайларды алдын-ала ескертуді және тағы басқаға жатқызуға болады.

Мемлекеттік реттеу қажеттілігін айқындауға мүмкіндік беретін келесі маңызды түсінік - тауарларды өндірушілер мен оларды тұтынушылардың нарықтың өзара қатынастарының күшеюі мен тығыздылығының “сыртқы әсерлері” болып табылады. Мәселен, бұл қарым-қатынастар аумағында тауарлар өндіруге кететін шығындар құрамында табиғатты қорғау шаралары мен соған арналған қорларды тиімді пайдалануға кететін шығындарды ескеруді ынталандыру механизмі жоқ. Осыдан келіп, өз қызметін тек қана сұранысты қанағаттандыруға және пайда табуға бағыттайтын кәсіпкердің ой-өрісінен қоршаған табиғи ортаның ластануын болдырмау және шикізатты тиімді пайдалану мәселелері толықтай шет қалатындығы әбден түсінікті. Адамдардың өндірістік тұтыну қызметінің сыртқы әсері ретінде пайда болатын бұл мәселенің шешімі ең алдымен мемлекеттің араласуын талап етеді [1] .

Нарық субъектілерінің өзара іс-әрекетінің шарттарын анықтауға және олардың сақталуын бақылауға арналған трансакциялық шығындарды төмендетуде де мемлекеттің рөлі зор. Мұндай шығындардың салыстырмалы түрдегі төменгі мөлшерін көбінесе мемлекет тарапынан мәжбүр ету тетіктерін қолдану арқылы қамтамасыз етеді, ал оған нарықтық бәсекеге қатысушылардың бәрі де мүдделі.

Ең соңында халықты әлеуметтік жағынан қорғау мен қамтамасыз ету мәселелерін атап айту керек. Өйткені бұл мәселелердің саясатпен “көршілес” тұратындығын ескеріп, оларды дер кезінде шешіп отыру керек болса, бұл істегі мемлекет ролі айрықша жоғары болып келеді.

Мемлекеттік реттеудің объективті қажеттілігі белгілі шарттылықпен алғанда өзара байланысты экономикалық көрсеткіштер жүйесін ескере отырып бұл жүйенің негізін микроэкономикалық, ал жоғарғы деңгейін макроэкономикалық көрсеткіштер құрайтын пирамида түрінде елестетуге болар еді. Макро және микроэкономикалық көрсеткіштердің бірқалыпты түйісуі пирамиданың орталық бөлігінде жүзеге асады, бұл тұста халық шаруашылығын басқарудың аймақтық-салалық органдарының шаруашылық қызметінің көрсеткіштері басым болып келеді. Экономиканы реттеу - мемлекеттің макроэкономикалық тұрғыда қолданатын іс-әрекеті екендігін атап өту керек. Бұл - үкіметтің болжамы емес, оның объективті қажеттілігі, өйткені ерікті кәсіпкерлік жүйесі мен нарықтық қатынастар тиімді теңгермешілік жағдайындағы тұрақтылықты қамтамасыз ету мәселесін мемлекетке қалдырады. Келесі жағдайларға байланысты тиімділік бұл жерде барынша күрделі мазмұнға ие болады:

өндірістік немесе әлеуметтік сипаттағы нақтылы мәселелердің тиімді шешімі оны макроэкономикалық деңгейден қарастырғанда, яғни, тек жиынтық табыстарды жиынтық шығындармен салыстыру жағынан келгенде тиімсіз болып шығуы әбден мүмкін. Егер жиынтық шығындардың абсолюттік көрсеткіштері жиынтық табыс бойынша көрсеткіштер деңгейінен жоғары болса-бұл шешімнің тиімділігі күмәнді болады:
халық шаруашылығының тиімді аймақтық-салалық құрылымын құру жөніндегі мемлекеттік шаралар жекелеген шаруашылық жүргізуші субъектілердің салалар мен аймақтардың тұрғысынан тіпті де тиімді болмай шығуы мүмкін, өйткені соңғылардың деңгейінде мемлекеттің макроэкономикалық мүдделері әрдайым қарастырыла бермейді:
егер экономиканы өсіңкілі ұдайы өндіретін жүйе ретінде қарастыратын болсақ, онда макроэкономикалық теңгермешіліктің өзі осы жүйенің болашақтағы даму тиімділігінің факторы ретінде алынады.

Осыларды ескеретін болсақ, мемлекеттік реттеу барысы өз кеңінде нақтылы бір мерзімге есептелген мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының туындысы болып табылатын тұтастай экономикалық жүйе дамуының бағдарламалы-мақсатты нұсқауларына бағындырылуы қажет екендігі туындайды [2] .

Мемлекеттік реттеудің әкімшіліктің нормалары мен әдістері Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуында маңызды орын алады. Ол үшін арнаулы заңдық, қызметтік, техникалық және тағы басқа да нормативтер мен ережелер жасалуда. Олар экономиканың барлық салаларында әлеуметтік қызмет нарығын реттеуде, жұмыссыздықпен, жоқшылықпен және кедейшілікпен күрес жолында, зейнетақымен қамтамасыз етуді жетілдіруде және тағы да басқа жағдайларда қолданылады. Нарықтық шаруашылық жағдайында экономиканы мемлекеттік тұрғыдан реттеу әлеуметтік - экономикалық жүйені жағдайдың өзгеруіне қарай бейімдеп тұрақтандырып отыратын құқыққа ие мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар жүзеге асыратын заңдық, атқарушылық және бақылау сипатындағы тұрпатты шараларды білдірмек.

Мемлекеттің экономиканы басқарудағы рөлін санмен көрсету мүмкін емес. Оның кеңдігі әрі жан-жақтылығы соншалықты, оны қандай болмасын сандық өлшеммен көрсету қиын. Мемлекеттің барлық іс-әрекеттері салықтар, жәрдем қаржылары демеу қаржылары, бюджеттік, ақша-несие саясаты, зейнетақымен қамту және тағы басқа да адамзат дамуына ықпалын тигізеді. Сондықтан дамудың әр түрлі деңгейіндегі мемлекет халықты толғандырған мәселелерден тыс қала алмайды, және қалуға тиіс емес.

Қазіргі уақытта жергілікті және аймақтық органдар жекешелендіруді ынталандыруда негізгі рөл атқарады, өйткені олар көптеген мемлекеттік активтер мен кәсіпорындарды иеленіп отыр [3] .

1. 2 Экономиканы қаржылық реттеудің жалпы сипаттамасы мен ұйымдық-әдістемелік негіздері

Қазақстандық экономистер Ихданов пен Мамыров экономиканы мемлекеттік реттеуді мемлекеттің өзіне негізгі административті-экономикалық және ұйымдық-құқықтық араласуы, әсіресе әлеуметтік-экономикалық процеске, яғни оның рационалды балансын және макроэкономикалық тұрақтылығын қолдау көрсету екендігін атап өтті.

Мемлекеттік реттеу экономикалық өсудің тұрақтылығын сақтауға және дамытуға ынталы болады. Жалпы нарық механизміне тән кемшіліктерді мемлекет экономикалық реттеу арқылы түзетіп отыруға тиісті. Бәрімізге белгілі нарықта негативті жағдайлар бар. Яғни, барлық адамзат қарамағындағы, теңіздердегі барлық байлықтар толығымен пайдаланылмайды.

Мемлекеттік реттеудің келесідей түрлері бар:

шаруашылықты басқарудағы толық мемлекеттік монополизм;
нарықтық және басқа да экономикалық жүйелердің ұштасуының әр түрлі нұсқасы;

Экономиканы мемлекеттік реттеудің басты үлгілері:

адаптациялық үлгі - мысалы, АҚШ экономикасын реттеу үлгісі;
белсенділік үлгі, яғни Жапония мысалында.

Экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі әдістеріне тоқталатын болсақ:

құқықтық реттеу - мемлекеттің тарапынан;

- өндіруші фирмалар және тұтынушылар үшін экономикалық қызмет тәртібінің белгіленуі жатады. Бұл жерде заң нормалары және ережелер жүйесі меншік формалары мен ережелерінің жүйесі меншік құқықтарны келісім-шарт жасаумен фирманың қызмет ету шарттарын кәсіподақтармен реттеп отыру;

- әкімшілік реттеу - лицензиялау, квота белгілеу шаралары жатады. Қазіргі кезде көбінесе әкімшілік реттеу қоршаған ортаны қорғау шараларымен айналысады.

- экономикалық әдістер нарықтық қатынастардың сипатына жәнеұлттық экономиканың шеңберінде нарықтық ортаға ықпал жасауға талап етеді. Бұл жиынтық сұранысқа, жиынтық ұсынысқа, капиталдың шоғырлану дәрежесіне әсер ету арқылы реттеу шараларын жүргізеді.

Экономиканы мемлекеттік реттеуде нарықты реттеудің әдістерін келесідей жіктеуге болады:

ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ МЕХАНИЗМІ

Сурет 1. Экономиканы мемлекеттік реттеудің әдістері

Экономиканы мемлекеттік реттеудің келесі бағыттардағы қызметтері кең тараған:

ұлттық қорғаныс;
фундаменталды ғылым;
космостық зерттеулер;
денсаулық сақтау;
қала құрылысы, заводтар салу;
мемлекеттік несиелендірудің пайыз қойылымын, тауарлардың сапасын реттеу;
ресурстарды тиімді бөлу мен ұтымды пайдалану;
монополияға қарсы тұру, бәсекені қолдау шаралары;
жұмыссыздықтықтың орын алуын, инфляция, сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігінің бұзылып отыруын реттеп отыру;
әлеуметтік мәселелер мен қоршаған ортаның ластануын реттеу.

Экономиканы мемлекеттік реттеудің мақсаттары келесідей:

жалпы экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету;
шаруашылық қызметтің кординациясын дамыту;
бәсекелік ортаны барынша қолдау.

Осыдан барып келесі төрт көрсеткіш шығады:

экономикалық өсім;
жұмысбастылық жағдайы мен деңгейі;
бағаның тұрақтылығы;
сыртқы экономикалық тепе-теңдік.

Экономиканы мемлекеттік рететуде негізгі субъект мемлекеттің өзі болып табылады, ал реттеу объектісі экономиканың әлсіз және реттеуді қажет ететін салалары мен аумақтары [4] .

Мемлекет тарапынан экономикалық үдерістерді реттеу кез келген қоғамдық жүйенің, соның ішінде қаржыны басқарудың ажырағысыз элементі болып табылады.

Экономиканы реттеу әдетте екі нысанда - өзін-өзі реттеу және мемлекеттік реттеу нысанында жүргізіледі. Біріншісі қоғамдық өндірістің түрлі буындарында қаржы базасын қалыптастырудың шаруашылық жүргізуші субъектілердің өздері жасап, пайдаланатын әдістерімен сипатталады. Екінші нысан қоғамдық өндірістің даму үдерісіне мемлекеттің сан алуан экономикалық тетіктері, соның ішінде қаржылық тұтқалар арқылы араласуын бейнелейді. Экономиканы мемлекеттік реттеуге қаржы жүйесінің барлық сфералары мен буындары қатысады, оның үстіне қаржы жүйесінің әр буыны ықпалының өзгешеліктері болады, айталық, ұлттық экономика ара қатынастарының (ұдайы өндірістік, салалық, өңірлік және т. б. ) сан алуан түрлері реттеледі.

Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу бұл макроэкономикалық тепе-теңдікке және экономиканың жұмыс істеуінің әрбір нақтылы кезеңінде оның үдемелі дамуына әсер ету үшін, сондай-ақ қаржылық ресурстарды шебер пайдаланудың күнделікті үдерісін қамтамасыз ету үшін шаруашылық жүргізуші субъектіге мемлекеттің қаржылық ықпал жасауының нысандары мен әдістерін мақсатты және дәйекті қолдану үдерісі ретінде сипатталады. Мұндай реттеудің қажеттігі мемлекет тарапынан қоғамдық өндірістің дамуын керек бағытта түзетіп отыруды талап ететін өндірістің сипатымен анықталады.

Мына бастапқы негіздемелер мемлекеттік қаржылық реттеуді жүзеге асырудың алғышарттары болып табылады:

1. Қоғам дамуының объективті экономикалық заңдарының әрекетін есепке алу. Қаржылық реттеу үдерісі қаржылық саясаттың субъективті түрде белгіленген бағыты және оны шаруашылықтық практикаға асыру механизмі бойынша өтетіндіктен, экономикалық заңдар мен оларға сәйкес келетін экономикалық категорияларда бейнелеп көрсетілген шаруашылық жүргізуші субъектілердің мүдделері неғұрлым толығырақ ескерілсе, бұл саясат пен механизмнің шаралары соғұрлым шынайы әрі практика талаптарына жауап беретін болады. Ал олай болмаған күнде нақтылы экономикалық өмірде қаржылық механизмнің нысандары мен әдістерін күшпен алу реакциясы пайда бола бастайды.

2. Қоғамның барлық мүшелерінің түпкі мүдделерін білдіретін қоғам дамуының ғылыми негізделген стратегиялық бағдарламасын әзірлеу. Бағдарлама мемлекет пен оның төменгі құрылымдарының нормативтік актілерін қамтамасыз ететін тұтас, ұзақ мерзімді бағыт ретінде анықталады; ойда болмаған жағдайларға байланысты тактикалық сипаттағы түзету жасалуы мүмкін.

3. Көзқарастарды білдіретін демократиялық жүйенің болуы және халықтың барлық жіктерінің, әлеуметтік, ұлттық топтарының мүдделерін еркін білдірудің мүмкіндіктеріне арналған олардың демократиялық институттарының болуы. Басқарманың автократиялық нысаны шешімдердің валютаризмін, оларды қоғамның қабылдамауын және олардан айыруын, бұрмалама орындалуын, мемлекеттік құрылымдар жұмыстарының төмен тиімділігін: игіліктің сырт көрінісі кезінде қоғам тоқырауға ұшырайды, әлеуметтік-экономикалық мешеулікті және азғындауды тудырады.

4. Шаруашылық қызметте қылықтың нормасы мен ережесінен шегіністі айқын және жедел сезінетін елде жақсы жолға қойылған заңнамалық, жүйенің болуы. Сөздің кең мағынасында заңнамалық жүйе әсері оның заңнамада келісілген таза заңды жауапкершілік шегінен шығып кететін нормалар, соның ішінде шешімді атқару үшін билік құрылымдарының жауапкершіліктері үшін қоғамда «өнегелі климатты» қалыптастыруға мүмкіндік туғызуы тиіс, яғни басқару саласы, құзырлылық және басқарудың бүкіл иерархиялық құрылымындағы тәртіп ұйғарылады.

Қаржылық реттеудің көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттігінің сұранымына, қорланудың қарқынына, тауарлар мен қызметтерді өткізуге, елдер арасындағы тауарлар мен капиталдардың қозғалысына, макроэкономиканың салалық және аумақтық құрылымына ықпал етеді.

Сонымен бірге қаржылық тұтқалардың көмегімен мынадай негізгі мәселелер шешіледі:

материалдық өндіріс сферасында жұмылдырылатын қаржылық ресурстардың жалпы деңгейін реттеу;

өндірістік сферадағы монополиялық қызметті экономикалық шектеу;

кәсіпорындардың, ұиымдардың сыртқы экономикалық қызметін реттеу, олардың құқықтық және келісімшарттық тәртібін қамтамасыз ету;

кәсіпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндірісті дамытуды материалдық жағынан ынталандырып отыру;

кәсіпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудің ішкі өндірістік ара қатынасын реттеу;

ел, өңір, сала, кәсіпорын, ұйым, фирма көлемінде инвестициялық және инновациялық үдерістерді реттеп отыру.

Сөйтіп, өндірісті қаржылық реттеу мен ынталандырып отырудың негізінде жалпы алғанда елдің экономикалық дамуының үрдісіне қаржылық тұтқалардың көмегімен ықпал жасалады. Әдетте реттеу үдерісі объективті және субъективті факторлардың, экономиканың жұмыс істеу шарттарының әр алуандығымен, әр түрлі категорияларды, олардың элементтерін пайдаланумен сипатталады. Сондықтан осы негіздемелер бойынша мемлекеттік реттеу жүйесін ажыратудың, тұрпаттарға, түрлерге, нысандарға және әдістерге сыныптаудың маңызы зор.

Мемлекеттік қаржылық реттеу проблемасының екінші жағы бюджеттен қаржыландыруды пайдалану тиімділігінің дәрежесі болып табылады.

Валюталық, қаржылық реттеудегі негізгі әдістер мыналар болып табылады: валюта бағамы, ақшалай капиталға пайыздық мөлшерлемелер, халықаралық төлем қаражаттары мен бағалы қағаздардың бағамдары, валюталық тәуекелдерді сақтандырудың сан алуан әдістері.

Реттеудің ішкі шаруашылықтық түрінде коммерциялық немесе шаруашылық есеп, қаражаттарды нормалау әдістері, қаржылық қорларға аударылатын аударымдардың нормативтері және оларды пайдалану қолданылады. Сонымен бірге экономика мемлекеттік қаржылық ықпал жасаудың бәрін тегіс қамти алмайды. Ол, әдетте, өлшеулі және экономиканы реттеудің қосымша нысандары мен әдістерін қажет етеді.

1. 3 Экономиканы қаржылық реттеудің жіктелуі

Реттеудің екі тұрпаты бар: ол экономикалық (оның: қаржылық, бағалық, кредиттік, валюталық, еңбекке ақы төлеу бөліктерімен) жәнеәкімшілік реттеу.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.