Зоотехния ғылымындағы өлшемдер әдіснамасының маңызы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

1 - сұрақ. Зоотехния ғылымындағы өлшемдер әдіснамасының маңызын түсіңдір ?
Топтағы жануарлар саны олардың жеке ерекшеліктері зерттелетін факторларға ықпалын тигізбейтін болуы керек. Олар мынадай факторларға негізделеді:
1.Жануарлардың қалыптасу деңгейіне: тұқым қаншалықты аз нығайғай болса, жануарлар онтогенезде барынша үлкен өзгерістерге бейім болады. Сол үшін тәжірибеге көп талап қойылады. Осыған байланысты тәжірибені таза тұқымды малдарға жүргізу керек.
2.Жасына: дамуы мен өсуі әлі аяқталмаған, сыртқы орта әсерінен организмнің түрлі реакцияларына байланысты өзгерістерге бейім болуы. Сондықтан мал қаншалықты жас болса, оның тәжірибе үшін қажеттілігі арта түседі.
3.Дене бітімі мен жүйке қызметіне байланысты. 1968 жылы профессор Аранди малдарды топқа таңдау санын қосу үшін формула ұсынды.
n = 2
k- 3,29 болса 95% - ы шындыққа сай болады;
r 2 - вариация коэффициенті
DA 2 - орта топтар арасындағы айырмашылық.
4.Салмақтық айырмашылықтарына: топтағы жануарлар арасынд 10-15% -дан артпау керек, ал орташа салмақты топтар арасында - 5%.Сүтті сиырлар үшін айырмашылық: тірілей салмағы бойынша - 5%, сауын мөлшері - 3%, сүттің майлылығы - 0,2% , бұзаулау күндері 15 күннен және тұқымы бойынша бір ұрпақтан аспаған болуы керек.
Ірі қара төлі үшін айырмашылық жасы 15 күннен, тірілей салмағы 3% - дан артпауы тиіс. Демек, тәжірибеге барынша өзара жақын және өнімділігі жоғары сиырларды пайдалану қажет (сауу, майлылығы, сауын маусымы).
Өлшеу дегеніміз-бұл мәнді бірлік ретінде қабылданған кез-келген үлгімен (шаблонмен) көлем көрсеткішін салыстыру процесі. Өлшеудің танымдық мәні оның басында және соңында ғана емес, процесс барысында жүзеге асырылса артады. Өлшемдердің әртүрлі түрлері (сыныптар, кіші сыныптар, түрлер) 1-кестеде келтірілген. Өлшеулердің дәлдігі (яғни алынған нәтиженің шаманың нақты мәніне сәйкестік дәрежесі) зерттеудің сенімділігін, оның тиімділігін анықтайды. Ең озық құрылғылар өлшенетін шаманы дәл анықтауға мүмкіндік бермейтіні белгілі
Өлшеу түрлері (г. в. Веденяпиннің мәліметтері бойынша, 1967 ж)
Сынып, белгі
Ішкі сынып, түрі( подклас)
Бір типті өлшеулер саны

2. Өлшенетін көлем қатынасы
3.Өлшеу байланыстары
1 -- 1. Бір реттік (бір реттік)
1 -- 2. Көп реттік (бірнеше рет) 1-2-1. Теңнүктелі I -- 2 -- 2. Тең емеснүктелі 1-2-3. Дискретті 1-2-4. Үздіксіз
2 -- 1. Тікелей (тікелей) 2 -- 2. Жанама
3 -- 1. Синхронды (уақыт немесе жол бойынша) 3-2. Синхронды емес

Таразы:
жануарларды өлшеу үшін ... ... ... ... ... ... ... ... ... .0,8-2,0
сауда ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .0,7-1,0
возовые ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..0,8-1 ,5
техникалық ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 0,10-0,20
аналитикалық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 0,0001-0,01
Өлшеу таспалары:
жануарларды өлшеу үшін ... ... ... ... ... ... ... ... ... .0,9-1,5
20 метрлік болат ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..0,2-0,3
Лидтиннің өлшеу таяқшасы ... ... ... ... ... ... ... ... .0, 30-0,40
Вилькенс циркулі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..0,20-0,30
Планиметрлер сызықты және полярлы ... ... ... ... 0,40-0,70
Динамометрлер:
серіппелі (пружиналы) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 1,00-3,50
гидравликалық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 0,70-2,00
электрлік (күшейткішсіз датчиктер) ... ... ... ... ... ..0,2 0-0,50
Стандартты секундомерлер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..0,40-0,70
Фотометрлер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..0 ,05-2,00
Спектрометрлер ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .0, 50-5,00
Полярографтар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .1, 00-5,00
Сіңіруі бар Газ талдағыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ..0,50-5,00
Хроматографиялық Газ талдағыштар ... ... ... ... ... 0,80 -2,00
Калориметрлер дифференциалды ... ... ... ... ... . ... .0,01-1,00
Стандартты вискозиметрлер ... ... ... ... ... . ... ... ... ..1,00-4,00
Термометрлер:
сынапты техникалық ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...0,30-2,00
жартылай өткізгішті ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 0,10-1,00
Осциллограф (күшейту кезіндегі жазба) ... ... ... ... .1,50-4,50
Қатылықтыөлшетін соқылық әсермен ... ... ... ... ...7,00-15,0 0

2-cұрақ Тәжірбие топтарына қанша бас мал алынады оның себептерің сипаттаңыз ?
Ғылыми-шаруашылық тәжірибе шаруашылықтарда өткізіледі. Малға мал шаруашылығы өндірісіне тән жағдайлар жасалады. Онда малдың шаруашылық пайдалы қасиеттеріне факторлардың әсері зерттеледі. Ол қасиеттер өмір сүру жағдайлары мен малдың ішкі ерекшеліктерінің ықпалынан қатты өзгеруі мүмкін. Бұл топтардағы мал саны шектеулі болады.
Физиологиялық тәжірибе шаруашылық жағдайлардан әр түрлі қашықтықта орналасқан қатаң белгіленген жағдайларда өткізіледі. Онда организм қызметінің шектелген жақтары - азықтың қорытылу көрсеткіштері, зат және энергия алмасу, ас қорыту трактісі бөлімдерінің секреторлық және қозғалту функцияларының гематологиялық көрсеткіштері және т.б. зерттеледі.Тәжірибеге қатыстырылатын мал басы шектеулі (3-5 бас).
Барлық зоотехникалық эксперименттер топтар мен кезеңдер арасындағы зерттеліп жатқан фактордан басқа факторлардың теңдігі мен ұқсастығына негізделген.
Зоотехникалық тәжірибелер мәні жағынан салыстырмалы болып табылады. Бұл тәжірибелерде бір іріктеліп алынған немесе ұқсас малға әр түрлі факторладың немесе бір фактордың әр түрлі малға әсері салыстырылады. Барлық зерттеулерде салыстырудың бір варианты эталон немесе бақыланушы, қалғандары сыналушы (тәжірибелік) деп есептеледі.
Ғылыми-шаруашылық тәжірибелер негізінде ұқсас топтар және кезең-топтар принципі жатыр.
Ұқсас жұптар әдісі негізгі және мейілінше жан-жақты болып есептеледі.
Тәжірибе үшін зерттелетін факторлардың санына қарай ұқсас малдың 2 немесе одан көп тобы және оған қосымша 1 бақылау тобы іріктеледі.
Физиологиялық тәжірибелер үшін мал басы 3-ден кем болмауы тиіс, ғылыми-шаруашылық тәжірибелерге - 10 бас, ұзақ мерзімді тәжірибелер үшін 15 бас болуы тиіс.
Мысалы, сиырларды азықтандырудың екі түрін - пішендемелік және сүрлемдік - әсерін салыстыру керек. Әр қайсысында 10 бас мал бар 3 топ іріктеледі. Мал іріктеуде іріктеуге қойылатын түрлі белгілер бойынша біркелкілік (тұқымы, жасы, бұзаулау уақыты, сауын мөлшері, сүттің майлылығы, тірі салмағы және т.б.) сияқты талаптарды орындау керек. Ұқсас мал басының үлкен тобын (30 сиыр) іріктеу мүмкін емес, сондықтан қатаң біркелкілікті әр түрлі топтардағы ұқсас малдарға қолданады да, бір топ ішінде кейбір өзгешеліктерге жол беріледі.
Тәжірибе 3 кезеңге бөлінеді: алдын алу (теңестіру), негізгі және қорытынды.
Әр кезеңнің ұзақтылығы 1 айдан кем емес. Алдын алу кезеңінде мал келісілген мөлшерге байланысты азықтандырылады. Бұл кезеңнің басты міндеті - малды бір топтан басқа топқа ауыстыру немесе тәжірибеден бір малдарды шығарып, басқа малды кіргізу арқылы топтардың ұқсастығына қол жеткізу.
Негізгі кезеңде малдың бір тобы алдын алу кезеңінің рационында қалады (бақылау тобы), ал басқа екі топтың негізгі азығына қосымша зерттеліп жатқан азық түрі енгізіледі. Тәжірибе нәтижелері осы екі топты бақылау тобымен салыстыру арқылы есептеледі. Тәжірибе кезеңінің ұзақтығы әр түрлі болады. Мысалы, азықтандыруды зерттейтін тәжірибелерде бұл кезең бірнеше ұрпаққа жалғасып 10 жылға дейін созылады. Сүтті сиырларға белгілі бір фактордың әсерін зерттеудегі бұл кезеңнің ұзақтығы өндіріс циклына тең - бір бұзаулаудан екінші бұзаулауға дейін. Егер белгілі бір азық түрі зерттелетін болса, сүтті сиырлар мен қой үшін бұл кезең кемінде 60 күн.
Қорытынды кезеңде барлық мал теңестіру кезеңіндегідей біркелкі азықтандырылады. Бұл кезең әр түрлі топтардағы сиырлар біркелкі азықтандырудан жуық шамамен бірдей мөлшерде сауылатыны және негізгі кезеңдегі сауынның өзгеруі азықтандыруға байланысты болғанын дәлелдеу үшін қажет. Бірақ бұл кезеңді анықтап көрсету үнемі мүмкін болмайды. Мысалы, төлде ол кезең анықталмайды, өйткені әр түрлі жастағы малдың өсуі мен жетілуі әр түрлі. Ал сақа малмен қойылған тәжірибелерде бұл кезең міндетті түрде болуы тиіс.
Ауыл шаруашылығы малдары мен жеке мал шаруашылығын өсіру бойынша тәжірибелерде олардың тұқым қуалаушылық және дене бітімі факторларын зерттегенде аналогтары бойынша бірдей азықтандыруға негізделген топтар құрылады. Тәжірибе сызбасын төмендегі кестемен көрсетуге болады.
1 кесте - Қос-аналогтық әдіс сызбасы
Кезеңдер
Топтар

Бақылау
I тәжірибелі
II тәжірибелі
Алдын ала
НР
НР
НР
Негізгі
НР
НР+максимум пішендеме
НР +сүрлем

Топтағы Жануарлар жеке тұлғалардың жеке қасиеттері тәжірибе нәтижелеріне шешуші әсер етпейтіндей және алынған мәліметтерді Вариациялық статистика әдістерімен өңдей алатындай болуы керек. Топтағы жануарлардың саны аз болған кезде тәжірибеде алынған сандардың статистикалық сенімділігі күрт төмендеуі мүмкін. Топтағы жануарлардың тым көп болуы әрдайым қажет емес, өйткені бұл жағдайда топтағы жануарлардың жеке реакцияларын білу қиынға соғады, жануарларды үй-жайларға орналастыру кезінде, азықтандыру техникасында және т.б. жағдайлардың сәйкестігін сақтауда қосымша қиындықтар туындайды, бұл тәжірибенің техникалық дәлдігін төмендетеді. Сонымен қатар, көрсеткіштерді есепке алу күрт қиындайды, әсіресе физиологиялық, морфологиялық және биохимиялық зерттеулермен негізгі ғылыми-экономикалық тәжірибені тереңдету міндеті қойылса. Нәтижесінде зерттелген құбылыстардың мәніне тереңірек ену мүмкіндігі қиындайды.
Тәжірибелік топтағы жануарлардың саны көптеген жағдайларға байланысты және оларға байланысты әр тәжірибе үшін бөлек белгіленеді. Бұл жағдайларға, ең алдымен, тәжірибе жоспарланған жануарлардың сапасы (түрі, тұқымы, жасы, Конституциясы және т.б.), олардың тәжірибеге дайындық деңгейі (салыстырмалы дамуы, алдыңғы жағдайлардың біркелкілігі және т. б.), эксперименттің сипаты (барлау немесе шешуші тәжірибе), топтар арасындағы күтілетін айырмашылық деңгейі және, сайып келгенде, шешуге қойылған міндеттер жатады
Тәжірибе үшін жануарлардың саны ең алдымен олардың тұқымдық шоғырлану дәрежесімен анықталады. Тұқым неғұрлым аз шоғырланған болса, онтогенезде бұл тұқымның жануарлары өзгергіштікке бейім болады, зерттелген белгілер бойынша айырмашылықтардың статистикалық сенімділігін алу үшін оларды тәжірибелі топтарға таңдау керек. Басқаша айтқанда, экспериментатор тұқым қуалайтын қасиеттері бойынша неғұрлым теңдестірілген материалды пайдаланса, топтағы жануарлар санын азайтуға соғұрлым көп негіз болады, ал керісінше генетикалық тұрғыдан әр түрлі материалды пайдалану тәжірибелі топтардағы жануарлар санының көбеюін білдіреді.
Осыған байланысты будандарда тәжірибе жүргізу, әсіресе белгісіз қандылық, бізді мүмкін болатын көп бағытты өзгергіштік фактісіне душар етеді, сондықтан топтарда жануарлардың едәуір көп санын қажет етеді. Будандар , кем дегенде, тәжірибе басталғанға дейін, салыстырмалы түрде бір тектес топтарға таңдалса да, өзгергіштікке қабілетті болуы мүмкін. Жас кезінде ішкі және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.