ЫБЫРАЙ АЛТЫНСАРИННІҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ РӨЛІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ЫБЫРАЙ АЛТЫНСАРИННІҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ РӨЛІ

Турлығожаева Л.Е.

Үшқоңыр су шаруашылығы колледжі, Алматы қ., Қарасай ауданы, с.Шамалған, Lyaz@inbox.ru

Кез келген халық өз саясаткерлерін, қоғам қайраткерлерін, ақындары мен жазушыларын мақтан тұтады. Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін, халықтың өз Отанын, тілін, мәдениетін, құндылықтарды және тарихын білуге қызығушылығы мен құштарлығы артты. Бұл ежелгі және қасиетті жер ұлы ғалымдарды, ойшылдарды, саясаткерлер мен қолбасшыларды өсірді. Қазіргі Қазақстанда бүкіл саналы ғұмырын сауатсыздықты жоюға, қазақ халқын орыс және әлемдік мәдениет құндылықтарына баулуға арнаған Ыбырай Алтынсариннің есімі ерекше құрметтеледі. [1]
Ыбырай Алтынсарин-XIX ғасырдың көрнекті ағартушысы, этнограф, ақын, прозашы, аудармашы. Оның күш-жігерінің арқасында қазақ жерінде қарапайым отбасылардың балалары оқи алатын алғашқы мектептер пайда болды. Ыбырай Алтынсарин біздің мемлекеттің құрылуына үлес қосқан алғашқы ағартушы - педогогтардың бірі.
ХІХ ғасырдың екінші жартысында аса көрнекті ағартушы-демократ - Ыбырай Алтынсарин Қазақстандағы қоғамдық ой-пікірдің өркендеу тарихында орасан зор орын алды. Ол жас ұрпаққа білім беру мен тәрбиелеу мәселесіне ерекше көңіл бөлді.
Қазіргі таңда білімнің басты мақсаты - бәсекеге қабілетті, кәсіби құзыреттілігі жоғары, жаңаша ойлайтын шығармашылықты мамандар даярлау және жасампаз іс әрекетті қалыптастыру.
Ы.Алтынсарин педагогикасының мұраларының негізгі идеяларының бірі - адамның өзара қарым - қатынасы, жастарды еңбекке баулу. Өзінің барлық педагогикалық теориясында жас жеткіншектердің ұлттық тәрбиесін қалыптастырып, жетілдіруде қазақ халқының ғасырлар бойы тәрбие саласында жиған бай тәжірибесін негізге алу қажет деген пікірді ұстанғандардың бірі Ыбырай. Оның дүниетанымдық көзқарасының қалыптасуына әсіресе, қазақтың мәдениетін, өнерін терең білетін, ақыл - парасаты жоғары, сөзге шешен, елге сыйлы атасы Балғожаның ықпалы ерекше болды. Ыбырай бала жастан халықтық педагогикадан алған тәлім - тәрбиесін, үлгі - өнегесін көңіліне түйгендерін оқу ағарту істері арқылы қазақ балаларының бойына сіңдіре білді. Ы. Алтынсарин шығармалары халқымыздың салт - дәстүрі, әдет - ғұрыптарын сипаттайтын этнографиялық мәнде келеді. Ы.Алтынсарин жастарды оқу - білім, өнерге үндегенде құрғақ насихатты пайдаланбайды, өзінің ой пікірін оқушы ойына ұғындыру үшін әр түрлі ұстаздық амал тәсілдерді қолданады. [2]
Ы.Алтынсарин өзінің төл туындыларында тәрбиелік, нақыл - насихаттық мәніне ерекше көңіл аударып отырды. Сол арқылы жастарды адамгершілік пен ізгілікке, еңбек пен зейінділікке, өнер - білімге баулуды көздейді. Ол ел жұртқа қажет білім мен өнерді игерудің төте жолы тұрақты мектептер арқылы жүзеге асады деп санады. Ы. Алтынсарин қызметінде балаларды оқыту мен тәрбиелеу жұмысы ерекше орын алады. Ы.Алтынсарин надандықтың зиянын, ғалымның қоғамдық маңызын түсіндіреді. Бұл әсіресе Талаптың пайдасы т. б. әңгімелерімен көрінеді.[1]
Ы.Алтынсарин Қазақстандағы әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді шешудің басты жолдары мен негізгі ұстанымдарын ұсынды. Іргесі қаланбақшы алғашқы мектеп құрылысын, тұңғыш берілетін білімнің бағыт-бағдарын айқындады, қалың бұқараға оның мазмұны мен маңызын түсіндірді, бастауыш мектепке оқу-құралдарын әзірледі. Ыбырай Алтынсарин - бар саналы ғұмырын туған халқын өнер-білімді, жаңа заманның өркениетті, мәдениетті елдерінің қатарына қосу жолына арнаған көрнекті тұлға. Ол өзінің ағартушылық, педагогтік, ақын-жазушылық тарихи қызметі мен зор талантын, жан-жақты терең білімі мен қайрат-жігерін елдің жас ұрпағына білім нәрін сусындатқан, оларды тәрбиелеуге, қазақ жерінде үлесін қосатын ұрпақ тәрбиеледі. Ыбырай бұл жолда сан алуан кедергілер мен қиындықтарды жеңе отырып, үлкен жетістіктерге қол жеткізді. Әдебиетке тың тақырыптар әкеліп, озық ойлар енгізді. Оның мазмұнды да мағыналы әсем лирикалық өлеңдері, әсерлі әңгімелері, мысалдары қазақ әдебиетінің тарихында өшпес орын алады.
Ы. Алтынсариннің шығармаларында оның өнерге деген ықылас - ілтипаты анық байқалады. Өзінің өлеңдерімен әңгімелері арқылы жастарды табиғаттың әсемдігін, адам сезімін қабылдап, түсіне білуге тәрбиелейді, оның өлеңдерімен ғибрат әңгімелері жас ұрпақты тәрбиелеумен оқытуда күні бүгінге дейін өз маңызын жойған жоқ. Ол аймақта мектептер мен кәсіптік училищелер ашу арқылы жалпы және кәсіптік білім беру ісінің негізін қалады.
Сиса көйлек үстінде,
Тоқуменен табылған.
Сауысқанның тамағы,
Шоқуменен табылған, - деп педагогтік тәсіліменен балаға еңбек атаулыдан хабар аңғартады. Мектеп - қазақтарға білім берудің басты құралы. Біздің барлық үмітіміз, қазақ халқының келешегі осында, тек осы мектептерде ғана деп жазған болатын. Ы.Алтынсарин шығармаларында еңбекті сүю, білімдіден үйрену, талпыну, адамды сыйлау үгіттеледі. [6]
Сонымен Ыбырай өзінің бүкіл саналы өмірін қазақ халқының жаңа буынын тәрбиелеп, олардың озық мәдениетті елдерден үлгі ала отырып, білімді де саналы азамат болып жетілуіне айтарлықтай үлкен үлес қосты. Ыбырайдың бұл тарихи қызметі кезінде өзінің замандас достары Н.И.Ильминскийдің, А.А. Мазохиннің, Ф.Д.Соколовтың, А.В.Васильевтің, А.Е.Алекторовтың, Ғ.Балғымбаевтың естеліктерінде жылы ілтипатпен аталып жоғары бағаланды. Алайда ұлы ағартушының сан қырлы педагогикалық, ғылыми зерттеулері, сондай - ақ өлеңдері мен прозасы, аудармалары біздің заманымызда ғана терең зерттеліп, өзінің тиісті, әрі байсалды бағасын алды. Қоғамдық ой - сананың дамуына өзіндік үлес қосқан ұлы тұлғалардың қатарында Ыбырай Алтынсарин есімі де тұрады. Ұлы ғалым - педагог Ы.Алтынсариннің Қазақ хрестоматиясы және Таза бұлақ деген оқу - әдістемелік еңбектері қазақ халқының рухани мәдениетінің даму тарихында аса зор оқиға болып бағаланады. Және болашақ ұрпақтың ақыл ойы мен жеке тұлғаны қалыптастыруда адамгершілік, эстетикалық еңбек дағдылары мен қасиетін тәрбиелеудің негізі болып есептеледі.
Кім сендерді, балалар тербететін,
Еркелетіп, ойнатып, сергітетін?
Жалқау болсаң, балалар, жаман болсаң,
Қамқор анаң көз жасын көлдететін, - деген, ақын бұл өлең шумақтарынан отбасындағы ата - ана тәрбиесі мен баланы сүйіп, еркелететіндігін және ата - ана баланың алғашқы табиғи тәрбиешісі, балажандық қасиеті мен ерекше мейірімдігін көреміз. Ыбырай келешегінен үміт күткен, өз халқын жан тәнімен сүйген, халқының мәдени көркейіп өсуі үшін бойындағы бар күш жігерін аянбай жұмсаған нағыз патриот азаматтар еді. Өз заманының ақыл ойшылдары ірі қоғам қайраткерлері, олардың дарқан бейнелері мен іс әрекетінен қазақ халқының мәдени экономикалық дамуын, қазақтың ұлт болып бірігуін, жаппай сауатты, мәдениетті, оқыған ел болуын көксеген біртуар асыл азаматы. [3]
Қазақ педагогикасының дамып, өркендеуіне белсене ат салысып мынандай үлес қосты: қазақ балаларына алғаш мектеп ашты, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.