Бастауыш сынып оқушыларының оқу әрекеті

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ Қ. ЖҰБАНОВ атындағы АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

ПЕДАГОГИКА -ПСИХОЛОГИЯ ЖӘНЕ БАСТАУЫШТА ОҚЫТУ КАФЕДРАСЫ

БДБЛТя

А. Ахмадинова, Ә. Айсұлтанова, К. Әділжанова, Г. Әбен, Т. Шернияз

Бастауыш сынып оқушыларын оқу тапсырмаларын талдауға үйретудің жаңа тәсілдері

Дипломдық жоба

Білім бағдарламасы 5В010200 «Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі»

Ақтөбе 20___

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ Қ. ЖҰБАНОВ атындағы АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

ПЕДАГОГИКА -ПСИХОЛОГИЯ ЖӘНЕ БАСТАУЫШТА ОҚЫТУ КАФЕДРАСЫ

«Диплом қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі

Г. Р. Бахтиярова

«» 20___ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: «Бастауыш сынып оқушыларын оқу тапсырмаларын талдауға үйретудің жаңа тәсілдері»

Білім бағдарламасы 5В010200 «Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі»

Орындады: Ахмадинова. А. К

Айсұлтанова. Ә. Ғ

Әділжанова. К. Ж

Әбен. Г. И

Шернияз. Т

Ғылыми жетекші

п. ғ. д., профессор Қаңтарбай. С. Е

Ақтөбе 20___

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Бастауыш сынып оқушыларын оқу тапсырмаларын талдауға үйретудің жаңа тәсілдері теориялық және әдістемелік негіздері . . . 9Оқу тапсырмаларын талдау іскерлігін қалыптастыру мәселелері . . . 9Оқу тапсырмаларын талдау іскерлігін қалыптастырудың жаңа тәсілдері . . . 19

Бірінші тарау бойынша қорытынды . . . 34

Бастауыш мектеп оқушыларын оқу тапсырмаларын талдауға үйретуге бағытталған тәжірибелік-педагогикалық эксперимент . . . 34Үшінші сынып оқушыларының оқу тапсырмаларын талдау іскерлігінің қалыптасқан деңгейін анықтау . . . 34Оқушыларды оқу тапсырмаларын талдауға үйретудің жаңа тәсілдерін дайындау, өткізу, қорытындысын талдау . . . 44Тәжірибелік педагогикалық эксперименттің жалпы қорытындысын шығару . . . 60

Екінші тарау бойынша қорытынды . . . 64

Жалпы қорытынды және әдістемелік ұсыныстар . . . 65

Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . 67

Тақырыптың өзектілігін негіздеу Қазақстан Республикасының Президенті

Қ. Ж. Тоқаев 2021 жылы 1-қыркүйекте халыққа жолдауында: “Балаларды

ерте жастан мамандыққа бейімдеу ерекше маңызға ие болуда. Келешек ұрпақ өзінің болашақ кәсібін саналы түрде таңдай білуі тиіс болып

табылады. Біз тегін техникалық және кәсіби сапалы білім беру жобасын жүзеге

асыруды жалғастыруға тиіспіз”-деген [1] . Демек жастарға білім алу жөнінде мемлекет тарапынан барлық жағдай жасалып жатқандығын

көруімізге болады.

Қ. Ж. Тоқаев 2021 жылы 1 қыркүйекте халыққа жолдауында « Біздің білім беру жүйеміз қолжетімді әрі инклюзивті болуға тиіс. Балаларды ерте жастан мамандыққа бейімдеу ерекше маңызға ие болуда. Сонымен бірге Оқытушылардың, студенттердің материалдық жағдайын қарастырған. »

Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңында көрсетілгендей

білім беру жүйесінің негізгі міндеті ұлттық және адамдық құндылықтар,

ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуына жағдай туғызу болып табылады. Екінші бапта білімнің негізгі міндеттері рухани және дене дамуы мүмкіндіктерін ашу, адамгершіліктің тұрақты негіздері мен салауатты өмір салтын қалыптастыру, даралықтың дамуына жағдай туғызу арқылы ақыл-ой мен жеке тұлғаның

шығармашылық қабілетін байыту болып табылатыны туралы айтылған.

Әр мектептің білім әрекеті әр оқушының қызығушылығын мен

қабілеттілігін анықтау, оның дамуына, әлеуметтік бағдарға бейімделу қабілеттілігі мен қоғамдағы табысты іс-әрекетіне бағытталған [3] .

Еліміздегі егемендік алып қоғамдық өмірдің барлық салаларында соның

ішінде, білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мектепті

қазіргі кезеңдегі талаптарға сай бағыттауға жол салып отыр.

Қазақстандық білім беру жүйесін дамыту оның әлемдік білім беру

кеңестігіне кезең-кезеңмен енуіне жеткіліксіз болып келген бұрынғы білім еру әдіснамасының, құрылымы мен мазмұнының жағдайында өтіп

жатыр[3] .

Қазақстан оқу Ассосациясы “сын тұрғысынан ойлауды оқу мен жазу

арқылы дамыту” бағдарламасы бойынша оқыту философиясын білім беру

салаларына енгізіп келеді.

Оқушының интеллектуалды дамуына уақытты тиімді пайдалануға,

оқушы мен мұғалім белсенділігінің сәйкестігіне, өзара қарым-қатынасында

жауапкершілік пен сенімділіктің болуына ықпал ететіндігі белгілі.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру

стандартына “Ақпараттық құзіреттілік:

- Талданған ақпаратттар негізінде саналы шешім қабылдауға;

- Өз бетінше табуға, талдауға, іріктеу жасауға, қайта құруға, сақтауға,

түсіндіруге және ақпараттарды тасымалдауды оның ішінде қазіргі заманғы

ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға

мүмкіндік береді”- делінген [4] .

Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұны

тұжырымдамасында, Жалпы орта білім беретін мектептің 1-4

сыныптарына арналған қазақ тілі бағдарламасында негізгі басты мақсат

жеке бас тұлғасын қалыптастыру екені баяндалған. Оның механизмі де

өзгергенін атап көрсетеді. Бірінші кезекке бұрынғыша оқушыны пәндік білім, біліктердің белгілі бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқу әрекетін қалыптастыру негізінде жеке бас тұлғасын тәрбиелеу мақсаты қойылады [5] .

Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру

тұжырымдамасында “12 жылдық білім берудің мақсаты: Өзінің және

қоғамның мүддесіне өзін өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі

ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзіретті, шығармашыл,

білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру ” - деп көрсетілген [6] .

1-cатыдағы негізгі бағдар - оқушының өзін өзі таныту мүмкіндігі мен

қоршаған ортасының шынайылығы туралы білімді игерудегі даралығын ашу, оқуға талабын және білігін қалыптастыру, яғни оқытудың келесі сатыларына қажетті танымдық қызығушылығын арттыру, кіші жастағы оқушылардың біртұтас оқу әрекетін қалыптастыруға ықпал ету. Баланың тұлғалық қалыптасуын, оның қабілеттерінің тұтастай дамуын қамтамасыз ету - болып табылады [6] .

Бастауыш сыныптың негізгі міндеті - баланың жеке тұлғасын

алғашқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабілеттерін анықтау және

дамыту. Осы сатыдағы оқу мен тәрбие оқу қызметінің оқу уәжді мен әдеп

біліктерін қалыптастыруға және оқу, жазу, санаудың берік дағдыларын

үйренуге, тілдік қарым қатынастың қарапайым тәжірибесіне, өзін- өзі

шығармашылық тұрғыдан таныта білуге, мінез - құлықтың мәдениетіне,

жеке гигиенаның және салауатты өмір салтының негіздеріне бағдарланады,

сөйтіп кейін негізгі мектептің жалпы білім беру бағдарламаларын меңгер уге база жасайды [3]

Қазақ тілі оқу бағдарламасында 2015 жылға дейінгі оқу

бағдарламасында жоқ материалдар орын алған. Ғылымның соңғы

жетістіктері ескерілген. Бастауыш мектептегі «Қазақ тілі» пәнін оқытуда қолданылатын оқыту стратегиялары мен әдістері:
- мұғалім мен оқушының «субъект-субъектілік» дидактикалық қатынаста

білім іздеу үдерісіне бірдей енуі;
- оқу проблемаларын шешу барысында мұғалім мен оқушының

ынтымақтасқан шығармашылық ізденіс әдістерін қолдану; оқу проблемаларын шешудің әдіс-тәсілдерін оқушыларға дамыта оқыту

ұстанымына сай жолмен құру және көрсету;
- оқушының жеке пікірін тыңдау, олардың бұрын меңгерген білімдері мен

қалыптасқан түсініктерін әрі қарай дамыту;
- ойын әдісі;
- «оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау» арқылы қолдау жасау;

- ойлау дағдыларын дамыту;

- ақпараттық-коммуникациялық технологияларды тиімді қолдану арқылы

оқушылардың қазақ тіліне деген қызығушылығын арттыру;
- тәжірибелік, шығармашылық оқу әрекеттеріне (түрлі шығармашылық

жұмыстар жасау) ынталандыру;
- оқушылардың білімін жүйелілікпен мониторингілеу;

- оқушыларды зерттеушілік әрекетке және зерттеушілікке негізделген

белсенді оқуға ынталандыру;

- оқушыларға алдын ала берілетін түрлі стильдегі жазба мәтіндердің үлгісін

қолдану (мұғалім алдын ала модельдер мен үлгілер береді) ;
- оқушылардың оқу әрекетін жеке, топтық және ұжымдық формада

ұйымдастыру (оқушылар бірін-бірі өзара оқытуға, бірін-бірі бағалауға, пікір

алмасуға, т. б. үйренеді) ;
- оқыту барысында «не білемін? не білгім келеді? нені үйрендім?» түріндегі

кері байланысты жүзеге асыру.
Басты назар білімге емес, сол білімді қолдану үдерісіне аударылады.

Оқушылардың білім алу барысындағы табыстылығы мен алдағы қадамдарын анықтау үшін оқытудың нақты мақсаттары мен табыс критерийлерін алдын ала белгілеу керек.

Оқу әрекетінің құрамдық бір бөлімі - талдау болып табылады. Оған

үйретудің нақтылы тәсілдері қарастырылмаған. Осы айтылғандардың

барлығы біздің дипломдық жұмысымыздың көкейтестілігін анықтап,

зерттеу тақырыбын “Үшінші сынып оқушыларының оқу тапсырмаларын

талдау іскерлігін қалыптастыру тәсілдері” - деп тұжырымдауға негіз

болады.

Зеттеу мақсаты. Оқу тапсырмаларын талдау іскерлігін қалыптастыру тәсілдерін теориялық тұрғыда негіздеп, тәжірибеден өткізіп, әдістемені дайындау.

Зерттеу объектісі. Бастауыш сынып оқушыларының оқу әрекеті.

Зерттеу пәні. Үшінші сынып оқушыларының оқу тапсырмаларын

талдау іскерлігін қалыптастыру тәсілдері / қазақ тілі оқыту әдістемесі

материалдары негізінде/.

Зерттеу болжамы. Егер оқушылар тапсырма маңыздылығын терең түсінсе, оқу әрекетінің құрамдық бөлімінің бірі, оқу тапсырмасын талдауды үйренсе, әдістемемен қамтамасыз етілсе білім сапасы артады деуге болады. Алға қойылған мақсатқа және тұжырымдалған болжамға сәйкес зерттеу жұмысының мынадай міндеттері анықталады:

Проблемаға сәйкес қазіргі ғылымдағы бар тәсілдерді теориялық негіздеу;

Бастауыш сынып оқушыларын оқу тапсырмаларын талдауға үйретудің
моделін жасау;
Бастауыш сынып оқушылары оқу тапсырмаларын талдау іскерлігіне үйрету әдістемесін жасау және оның тиімділігін педагогикалық
эксперимент арқылы тексеру;

Зерттеу әдістері. Педагогикалық, психологиялық, оқу әдістемелік әдебиеттерге талдау жасау; сауалнама эксперимент, жиналған материалдарды статистикалық тұрғыдан өңдеу. Ғылыми жаңалығы мен практикалық маңыздылығы.

Оқу тапсырмаларының бірі жаттығу туралы ұғым беру, құрамы мен таныстыру және талдауға үйрету. Қазақ тілі оқу әдістемесінде жаттығуды талдау, оны құрастыру жөнінде бірде - бір нұсқау, мәлімет жоқ. Қазақ тілі оқу бағдарламасы мен оқулығында жаттығу деген тақырыпты енгізген дұрыс болар еді.

Зерттеу кезеңдері.

кезең 2021 жылдың қараша, желтоқсан айларында тақырып

таңдалып, теориялық материалдар жинақтау.

кезең 2022 жылдың қаңтар, ақпан айларында анықтаушы

эксперимент материалдарын дайындау, жүргізу, нәтижесін өңдеу.

кезең 2022 жылдың наурыз, сәуір, мамыр айларында оқу

тапсырмаларын талдауға үйрету бағытында қалыптастыруға жұмыстар

жүргізу, алдын - ала қорғауға дайындалып, қорғауға шығу.

Дипломдық жобаның құрылымы

Кіріспе бөлімде зерттеу тақырыбының өзектілігі, мақсаты, объектісі,

пәні ғылыми болжамы, міндеттері, зерттеу әдістері, ғылыми жаңалығы мен практикалық маңыздылығы баяндалды.

Теориялық бөлімде зерттеудің проблемасына байланысты әдебиеттерге, оқу әдістемелік әдебиеттерге, оқу бағдарламасына, оқулыққа талдау жасалынады.

Негізгі тірек теориялар - таным теориясы, оқу әрекет теориясы, жекебас

тұлғасын тәрбиелеу теориясы - анықталады. Оқу әрекетін талдауға үйрету

тәсілдері жүйеге келтірілді.

Тәжірибелік - педагогикалық эксперимент бөлімінде дайындалған

әдістеме тәжірибеден өткізілді, тиімділігі анықталды, қорытынды

шығарылды, әдістемелік ұсыныстар берілді.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі көрсетілді.

І Бастауыш сынып оқушыларын оқу тапсырмаларын талдауға үйретудің жаңа тәсілдері теориялық және әдістемелік негіздері

Оқу тапсырмаларын талдау іскерлігін қалыптастыру мәселелері

Республикада бастауыш мектептегі мазмұны жаңартылды. Жаңа

мазмұнды ескі әдістермен енгізуге болмайтындығы белгілі. Оқулық қанша

жақсы болғанымен онымен жұмыс жасайтын мұғалімдер оқытудың жаңа

тәсілдерін меңгермеген болса, оқулықтардың негізгі идеясы, дамытушылық

мәні іске аспауы мүмкін. Сол себепті бүгінгі күні мектеп мұғалімдерінен

жұмыстың жаңа тәсілдерін қолдану қатаң талап етіліп отыр. Осыған орай

бұдан әрі қарай жұмысымызды талдаумен жалғастыруды жөн көрдік.

Баланың әрбәр даму кезеңінде жетекші әрекет болады. Жетекші әрекет -

өсуші индивидтің мұқтаждарын қанағаттандыру мен таным психикалық

процестерін қалыптастыруға бағытталған іс-әрекет.

Таным іс - әрекеттерінің процесінде жаңа мотивтер ( ықылас, тілек және т. б. ) туады. Баланың түсінігі мен ұғымы, білім мен тәжірибесі артады, ойлау операциялары да ( талдау, жинақтау, абстракциялау, классификация) жетіле түседі. Оқу мен тәрбие процесінде бала ойлау операциялары арқылы

объективті шындықтың құбылыстары мен заттарын анықтай білуге, адам баласының бай тәжірибесін үйреніп, игеруге талпынады. Ойлау әрекеті негізде мектеп жасындағы балаларға тән абстрактілі

ойлауға көшеді. Сөйтіп, олардың ой - өрісі кеңейеді.

Дамыта оқытудың негізгі бір жолы - оқу мен жазу арқылы талдауды

дамыту. Талдауды дамыту бағдарламасы - әлемнің түкпір - түкпірінен

жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі. Тәжірибені жүйеге келтірген

Джинни Л. Сити, Куртис С. Мередит, Чарльз Тэмпл. Жобаның негізінде

Ж. Пиаже, Л. С. Выготский теорияларын басшылыққа алады.

Мақсаты барлық жастағы оқушыларға кез-келген мазмұнға талдаумен

қарап, екі ұйғарымды пікірдің біреуін таңдауға қарап, екі шешім қабылдауға

үйрету.

Талдауда оқыту мен білім берудің бірнеше басты мақсаты бар.

Соларға тоқтала кетсек: оқушы қандай болмасын жарата алатын әмбебап

тәсілдерді үйренуі керек.

Таным психикалық процестерінің (түйсік, қабылдау, зейін, ойлау,

сөйлеу т. б) дамуымен бірге баланың психикалық қасиеттері де (қабілет,

бейімділік, мінез т. б)

қалыптаса бастайды.

Сонымен, психологиялық даму интеллектуалдық даму ережесі деген мағынада түсініледі. Мектепке дейінгі ересектер шағының аяғына қарай балалар қоршаған орта туралы, адамның өмірі туралы, табиғат туралы белгілі мөлшерде білім меңгереді.

Л. А. Оразбековтың “Отбасы психологиясында”:

“үш жастан жеті жасқа дейінгі кезеңде баланың ақыл ой белсенділігі, түрлі

нәрселерді ұғынулары молайып, мектепке көрінетін қабілет пен қасиеттің

біразы нақ осы шақта қалыптасып дамиды ” делінген. /7/.

Оқу әрекеті мәселелерін көптеген педагогтар, психологтар, философтар

кең көлемде зерттелген.

В. В. Давыдовтың айтуынша оқу әрекеті мынадай құрылымнан тұрады:

1. тапсырмадан/ оқу ситуациясы

2. тапсырманы орындау

3. орындалған тапсырманы орындау

4. баға қою/6/

Бала үшін тапсырма өзінше проблемалық ситуация. Ал, баға бұл өзінше баланың тапсырманы қалай орындағаны дәрежесін оған ділдіру. Бұл

мектептің күнделікті өмірінде кездеседі. Тапсырма, яғни оқу ситуациясы, бұл сол тапсырмаға кіріспей тұрып соны орындауға арналған ережелерді білу, не сол жөнінде тиісті мәлеметтерге ие болу.

Ол тиісті мағлұматтарды пайдаланып тапсырманы орындау оқу әрекеті

делінеді/8/.

Балаға тапсырма берерде, сол тапсырмаға орай не біледі, нені еске түсіруі қажет екенін тексеру қажет екенін тексеру керек. Егер тиісті

мәліметтерді және не істеуді бала түгел білсе, тапсырманы орындауда

қиналмайтын болады.

Ал орындап болған соң, оқушылардың тақырып бойынша жұмыс

жасауға көмектесетін оқыту стратегиялары бар. Соның бірі INSERT. Ол

бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында

V - “білемін”

- “білмеймін”

+ - мен үшін жаңа тақырып

? - мені таңқалдырады, белгілерін қойып отырып оқу тапсырылады. INSERT оқыған түсінуге, өз ойына басшылық етуге, ойын білдіруге үйрететін ұтымды құрал.

Оқу әрекетінің тексеру кезеңіне келсек, осыған мән берудің үлкен

маңызы бар. Күнделікте, кейбір балалардың нашар оқуының себебі,

тапсырманы орындап біттім деген соң, соның нәтижесін тексермей, сабаққа

бірден келуінен, мұндай сәтсіздік оқушының кішкентай жасынан бастап

осыған мән бермеуінен кездеседі.

Ал мұнымен күресіп бала тапсырманы орындаған соң, оның қаншалықты

дұрыс екенін, оны тексере білуге үйретсе, балалардың бәрі қатесіз оқитын

болар еді. Себебі, бала тапсырманы қате орындағанын үйінде отырып білсе, уақытын бос өткізбей, сол қатені жоюға әрекет жасаған болар еді [9] . Л. Д. Столяренко өзінің еңбегінде әрекетке мынадай анықтама береді:

әрекет дегеніміз - ол адамның белсенді қатынасы, белгілі нәтижеден туған

мотв пен қажеттілік арқылы саналы қойылған мақсатқа жетуі. Мотив ол адамға әрекет туғызушы. Әрекет ету - мақсатқа жетудегі

әрекеттің аяқталған элементтері. Мақсат ол әрекеттің бағыты. Мотив арқылы мақсат қоя отырып, әрекет еткенде ғана нәтижелі болмақ деген қорытынды жасауымызға болады.

Мұғалімдер оқу әрекетінің табиғатын терең білуі тиіс. Оқу әрекетінің өзіндік ерекшеліктері бар. Олар:

- Оқу әрекетінің мазмұны оқу тапсырмалары түрінде құрылуы;

-Оқу әрекетінің бұрын танылған білімді, білікті игеруге бағытталуы;

-Оқу әрекетінің негізгі мақсаты- білім беру, үйрету

-Оқу әрекетінде нақты нәтижелермен қатар, нәтижеге жету барысының

ескерілуі;

-Оқу әрекетінде жаңалықтың ашылмауы, ол жаңалық оқушылар үшін ғана жаңалық болуы, ғалым үшін жаңалық еместігі;

-Оқу әрекетінде дербестілік өзінің дәрежесінде болмауы

-Оқу әрекетінде тексерудің тұтас процесті қамтуы;

-Оқу әрекеті мөлшері әрекет.

Оқу әрекетін қалыптастыру барысында тұлғалық қасиеттер-

мақсаттылық, ұйымшылық, жауапкершілік, дербестік, шығармашылық,

ұжымшылдық, тәртіптілік, икемділік, тұрақтылық, табандылық, т. б қалыптасады.

Білім алу, іскерлік пен дағдының қалыптасуы тек оқу әрекетінде ғана

болады деп бір жақты түсінуге болмайды. Ол басқа әрекеттерге де тән, бірақ, өте баяу жүреді, ұзақ уақытты талап етеді.

Л. К. Золотовтың еңбегінде әрекеттерді саналы меңгерген оқушының

сабаққа қатынасы тұрақты болады, саналы меңгермеген жағдайда

келіспеушілік туады деп көрсетеді.

Көптеген зерттеулердің (Г. И. Вергелес, В. В. Давыдов, Д. Б. Эльконин,

В. В. Репин, А. Н. Леонтьев, А. К. Маркова) ғылыми еңбектері бойынша оқу

әрекетінің төмендегідей тізбегін береді:[10] .

Оқу әрекетінің белгілі бір алдына қойған мақсаты болады;

1. оқу әрекеті объектісінің бағалануы;

2. дүние тану ерекшеліктері;

3. оқу әрекетінде дербестілік өзінің толық дәрежесінде болмауы;

Д. Б. Эльконин мен В. В. Давыдов басқарған психологтардың көп жылдық

зерттеулері балада оқу әрекеті қалыптасу керек және ол оқытуға үйрету

кезінен бастап енгізілуі керек деп көрсетеді. Олар:

Толық меңгерген оқу әрекеті бастауыш сынып оқушыларының жан

жақты дамуына негіз болатын басқарушы әрекет;

Дағды мен икемділік балаларда теориялық білім негізінде

қалыптасады;

Оқушының оқуға деген қатынасы, оқу әрекеті орындалу процесінде

пайда болатын икемділігі мен ынтасына байланысты.

Г. И. Вергелес, оқу әрекеті дегеніміз - адам затын тәжірибесі арқылы

жинақталған білімді мұғалімнің мақсатты түрде үйренуі, - деп көрсетті [11] .

“Әрекет” - бұл адам алдына бір мақсат қойып, содан бір нәтиже шығаруға тырысу бағытында жүргізілетін жұмыстар, - деп берді академик Т. Тәжібаев Ал, Қ. Жарықбаев: “Әрекет дегеніміз түрлі қажеттерді өтеуге байланыстыбелгілі мақсатқа жетуге бағытталған процесс”, - деп көрсетті [13] . М. Мұқанов: “Әрекеттану ол проблемалық мәселелерді шешу” - дейді [14] . Менің ойымша, бұл ғалымдардың айтқандары өте орынды. Әрекет ол проблемалық мәселелерді шешу үшін алдына бір мақсат қойып, сол мақсатқа жету жолына жүргізілген жұмыстар.

Адамның жан - дүниесінің ойдағыдай қалыптасуы оның нақтылы іс-

әрекетпен үнемі айналысып отыруына тікелей байланысты. Іс - әрекет

сыртқы ортамен байланысты жасаудыі, жалпы тіршілік етудің негізгі шарты.

Іс - әрекет сыртқы ортамен байланыс жасаудың, жалпы тіршілк етудің негізгі шарты. Іс - әрекет күрделі процесс. Оның белгілі түрткілері, нақты мақсаты, операциялары, яғни орындалу жолдары болады. Ол жекелеген

қимыл - қозғалыс, амал әрекеттерден тұрады. Әрекет - іс әрекеттің шағын бір бөлігі. Ол жеке мақсаттар орындаудан көрініп отырады. Ал іс - әрекет жекелеген әрекет тізбегінен құрылады. Оның түрлері көп. Негізгілері: ойын, оқу, еңбек.

Жануарда да іс әрекет бар бірақ ол биологиялық сипатта болады.

Адамның іс - әрекеті қашанда қоғамдық - әлеуметтік тарихи мәнге ие.

Саналық, мақсаткерлік, жоспар мен жүйе, ойға алған істен нәтиже шығару - адам іс - әрекетінің басты белгілері. Іс - әрекет пен сана бір - бірімен тығыз байланысты. Бұл екеуінің бірлігі сақталған жерде әр түрлі жан

құбылыстарды ойдағыдай дамып, қиюласып жатады. Оқу - танымдық іс -

әрекет, оқушылар іс әрекетінің негізгі түрі. Мұнсыз оқытуды қамтамасыз

ету мүмкін емес. Оқу іс әрекетінің негізгі ерекшеліктері, оның мақсаты

сыртқы нәтижеге қол жеткізуді ғана емес, жаңа білім іскерліктер мен

дағдыларды игеру болып табылады. Оқушының оқу - әрекетінің мазмұны

теориялық білім, ал оны меңгерудегі оқу әрекетінің құрылымы

абстрактіден нақтыға қарай тәсілдермен құрылуы керек.