Қаржы - экономикалық мәтіндердің ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАРЖЫ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘТІНДЕРДІ АУДАРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

КІРІСПЕ . . .

I ТАРАУ

1. 1 Қаржы-экономикалық мәтіндердің ерекшеліктері . . .

1. 2 Қаржы-экономикалық мәтіндердің аударма кезінде туындайтын қиындықтар

II ТАРАУ

2. 1 Қаржы-экономикалық мәтіндердің ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . .

ҚОСЫМША

КІРІСПЕ

Дипломдық жобаның өзектілігі: Әлемдік қоғамдастықта ақпарат алмасу және тарату тәсілі ретінде экономикалық мәтіндерді аударудың маңыздылығын арттырумен байланысты. Қазіргі уақытта коммерциялық және банктік ұйымдарының сыртқы экономикалық байланыстарының нысандары мен түрлерінің кеңеюіне, шет тіліндегі ақпарат алмасудың өсуіне байланысты экономикалық мәтіндердің аудармасы көбірек сұранысқа ие болып отыр.

Дипломдық жобаның мақсаты: экономикалық мәтіндердің әртүрлі түрлерін ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудың тілдік ерекшеліктерін анықтау.

Осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу көзделеді:

- экономикалық мәтіндердің аударымның рөлін, мақсаты мен міндеттерін анықтау;

- экономикалық мәтіндерге тән тілдік ерекшеліктерді айқындау;

- аудару кезінде ерекше назар аударуды талап ететін функцияларды талдау;

Дипломдық жобаның гипотезасы:

-қаржы-экономикалық құжаттардың грамматикалық, лексикалық және стилистикалық ерекшеліктері ескерілетін болады;

-қаржы-экономикалық құжаттаманы аудару кезінде жиі қолданылатын аударма әдістері анықталады;

- осындай құжаттаманы аудару кезінде тән қиындықтар мен типтік қателер назарға алынады.

Зерттеудің басты нысаны және мәні: Бұл жұмыстың зерттеу нысаны қаржы-экономикалық мәтіндерді аударудың ерекшеліктерін анықтау болып табылады. Қаржы-экономикалық мәтіндерді аударудың салыстырмалы талдау әдісі, аудару бойынша оқу құралдары мен практикалық талдау және алынған нәтижелерді жүйелеу әдістерін қолдана отырып негізгі мәнін анықтау болып табылады.

Дипломдық жобаның теориялық және практикалық құндылығы: Қаржы-экономикалық мәтіндерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару кезінде ерекшеліктерді айқындау. Сонымен қатар, зерттеуде көрсетілген сараптамалар мен тұжырымдар ағылшын тіліне оқыту сабақтарында, ағылшын тілі мамандарын дайындауда қолданылады.

Зерттеу жұмысының құрылымы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттерден тұрады.

Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі, оның теориялық және практикалық маңыздылығы негізделеді, зерттеу нысаны мен мәні, мақсаты мен міндеттері айқындалады, жұмыстың әдістері мен құрылымы белгіленеді.

Бірінші тарауда аударманың теориялық мәселелері, аударылған мәтіндердің түрлері, аударма түрлері қарастырылады, қаржы-экономикалық аударманың негізгі ерекшеліктері сипатталады.

Екінші тарауда аударманың лексикалық-грамматикалық және стилистикалық ерекшеліктері зерттеледі. Терминдердің орны мен олардың морфологиялық құрылымы және оларды ағылшын тіліне аударудың негізгі тәсілдері сипатталады.

Қорытындыда жүргізілген зерттеудің қорытындыларына тұжырымдамалар жасалады.

Қаржы-экономикалық мәтіндердің ерекшеліктері

Экономика миллиондаған адамдарды, мыңдаған фирмаларды, сондай-ақ ел үкіметтері мен жергілікті үкіметтерді, баға мен жалақыны реттеуді, сатып алуды, сатуды, өндіруді, экспортты, импортты және басқаларды қамтиды. Барлық осы ұйымдар мен олар қабылдаған шешімдер және жұмыс істейтін жағдайларды қалыптастыруда маңызды рөл атқарады [1] . Мұның бәрі экономикалық ортаны құрайды.

Экономикалық орта-бұл бизнесті, кәсіпкерлікті дамытудың экономикалық жағдайларының жиынтығы. Экономикалық Орта экономикалық еркіндіктің болуын, ресурстардың еркін қозғалысын, жұмысқа айтарлықтай ынталандырудың болуын болжайды [2] .

Қазіргі уақытта экономикалық орта қарқынды дамып, кеңеюде. Әр түрлі елдер арасындағы байланыстар саны артып келеді. Осыған байланысты экономикалық қызметті жүзеге асыру үшін қажетті әртүрлі құжаттарды аудару қажеттілігі артып келеді. Экономика және қаржы-бұл үнемі дамып келе жатқан салалардың бірі. Тиісінше, жаңа терминдер, атаулар, қысқартулар мен қысқартулар пайда болады, олар тек қажетті тілге аударылмайды. Пайда болған неологизмдер көбінесе тәжірибелі аудармашыны қателестіруі мүмкін. Сонымен қатар, экономикалық мәтіндердің тәжірибелі аудармашысы нормативтік сипаттағы жаңалықтар мен өзгерістер туралы үнемі хабардар болуы керек [3] .

Халықаралық қатынастардың дамуы, нарықтың жаһандануы және ресейлік компаниялар мен фирмалардың нарықтық экономикаға кіруі, ақпараттық технологиялар, ғылымның интеграциясы және халықаралық туризмнің дамуы экономикалық құжаттаманы аударудың өзектілігін көрсетеді. Қазіргі әлемде ағылшын тілінен және ағылшын тіліне аудармаларға қажеттіліктің артуы жалпы интеграциялық процестердің нәтижесі ғана емес, сонымен бірге олар үшін алғышарт және жаһанданудың негізгі факторларының бірі болып табылады. Жаһандану интеграция процестерінің тереңдігімен және олардың ауқымымен ғана емес, сонымен бірге тілдік интеграцияның басымдылығымен де сипатталады.

Қаржы және экономика саласындағы құжаттарды аударуды жүзеге асырумен арнайы аударма теориясы айналысады.

Аударманың арнайы теориясы - «әр түрлі типтегі мәтіндерді аудару процесінің ерекшеліктерін және осы процеске сөйлеу формалары мен оны жүзеге асыру жағдайларының әсерін зерттейтін аударманың лингвистикалық теориясының бөлімі» [4] .

Кейбір зерттеушілер, мысалы, И. С. Алексеева, аударманың арнайы теориясы белгілі бір тілдер құрамы реті негізінде деп санайды. Мысалы, ағылшын және орыс тілдері және осы тілдер (баламалар) арасындағы корреспонденцияның ықтимал нұсқаларын, сондай-ақ оларды таңдау факторлары мен өлшемдерін ретінде сипаттайды" [5] .

Әскери, құқықтық, техникалық және ғылыми арнайы аудармаға экономикалық аударма кіреді, оның қажеттілігі соңғы уақытта күрт артып келеді.

Сондай-ақ, арнайы аударма теориясы белгілі бір дискурс аясында аударма процесін зерттеумен айналысады. Дискурс лингвистикалық, әдебиеттану, семиотика, әлеуметтану, философия, этнология және антропология [6] тікелей немесе жанама түрде тілдің қызметін зерттеуді қамтитын бірқатар гуманитарлық ғылымдардың көп мағыналы термині.

Күрделі құбылыс бола отырып, экономикалық дискурсты белгілі бір негізде түрлерге бөлуге болады:

- сақтандыру, банк қызметтері саласындағы дискурс (институционалдық белгісі бойынша) ;

- экономикалық тақырыптағы әңгімедегі қарапайым адам мен компания басшысының дискурсы (жеке-институционалдық дискурс негізінде) ;

- экономикалық тақырыптағы газет мақаласының дискурсы, экономика бойынша диссертациялар, ғылыми мақалалар (жанрлық белгілері бойынша) [6] .

Практикалық тілдік қызмет саласы ретінде экономикалық аударма бұл арнайы аударма түрлерінің бірі оның жұмыс объектісі әр түрлі экономикалық материалдар болып табылады [5] .

Экономикалық аударма аудармашы қызметінің ерекше түрі. Бұл экономикалық тақырып шеңберіндегі мәтіндердің ауызша және жазбаша аудармасын білдіреді.

Біздің еліміздегі экономикалық аудармалардың өзектілігі Қазақстанның халықаралық экономикалық қоғамдастықтағы мәртебесінің нығаюымен байланысты болды. Оның қаржы, банк және сақтандыру қызметтерінің халықаралық нарығындағы позицияларын күшейту, сондай-ақ Қазақстан Респуликасының аумағында әртүрлі шетелдік компаниялардың инвестициялық қызметінің артуында [7] .

Экономиканың негізгі функциялары коммуникативті және ақпараттық болып табылады.

Экономикалық аударманың мақсаты елдердің қаржы-экономикалық жүйелеріндегі айырмашылықтарды ескере отырып, түпнұсқа мәтіннің ең дұрыс мазмұнын жеткізу [7] .

Бұл мақсатқа келесі міндеттерді шешу арқылы ғана қол жеткізуге болады:

эквиваленттілікті «түпнұсқа және аударма мәтіндері мазмұнының ортақтығы» ретінде қамтамасыз ету; арнайы (қаржылық және экономикалық) мәтіндерді аудару кезінде терминдер мен арнайы лексикаға ерекше назар аудару керек;
мәтіннің прагматикалық функциясының түпнұсқа тіліндегі және аударылатын тілдегі сәйкестігі (сол немесе өзге құжат жасалған мақсатқа қол жеткізу) ;

3) терминологияның барлық ерекшелігін ескере отырып, ақпаратты дұрыс жеткізу, логикалық түсінікті, құжат стилінде ұстау;

4) қабылдаушы тілде неғұрлым барабар баламаларды іздеу, тиісті аударма түрлендірулерін іріктеу [8] .

Экономикалық мәтіндерді аудару кезінде түпнұсқаның мазмұнын толығымен және дәл жеткізу мүмкіндігі, ең алдымен, тілдік жүйелердегі айырмашылықтармен шектеледі; сонымен қатар, оған әр тілде қалыптасқан ұғымдар номинациясының әртүрлі дәстүрлері, сондай-ақ шындықтың құбылыстарындағы айырмашылықтар кедергі келтіреді.

Экономикалық мәтіндерді аудару түрлерінен шартты түрде мыналар ерекшеленеді:

- күрделілігі орташа жалпы экономикалық мәтіндерді аудару (макроэкономика немесе кәсіпорын экономикасы, логистика) . Бұл «expenses - шығындар», «spending - шығындар», «income - кіріс», «profit - пайда» сияқты терминдер әр түрлі нұсқаларда қайталанатын мәтіндерді білдіреді;

- аудиторлық тексеру туралы есептерді қоса алғанда, қаржылық-бухгалтерлік мәтіндердің аудармасы;

- менеджмент және маркетинг бойынша мәтіндерді аудару;

- банк тақырыбы бойынша мәтіндерді аудару;

- биржалық тақырып бойынша мәтіндерді аудару;

- сақтандыру мәтіндерін аудару [9] .

Экономикалық және қаржылық мәтіндерді аударудың күрделілігі тек мәтіндердің күрделілігіне ғана емес, аудармаға қойылатын талаптардың деңгейіне байланысты.

Экономикалық аударма көбінесе тікелей техникалық аудармадан асып түседі және аудармашыдан экономикалық құжаттарды жасау практикасында, заңнамалық нормаларды қолдануда және біздің елімізде және шетелде терминдерді түсіндіруде бар айырмашылықтар мен ерекшеліктерді нақты білуді және түсінуді талап етеді деп саналады [10] .

Экономикалық құжаттаманы аудару кезінде туындайтын проблемалардың негізгі шешімі аудармашының көптеген қағаз және электрондық сөздіктерге, оқулықтар мен анықтамалықтардың барлық түрлеріне, сондай-ақ ғаламдық Интернет желісінде қол жетімді мәтіндер мен глоссарийлерге жиі жүгінуі, шетелдік мәтінді мұқият талдау және аудару, сондай-ақ тәжірибе мен аудармашылардың біліктілігін үнемі арттыру болып табылады. Экономикалық мәтіндерді аударманың басқа түрлері мен жанрларына қарағанда көбірек аудару сөздіктер мен анықтамалықтармен жұмыс істеуді ғана емес, сонымен бірге қажет болған жағдайда мамандарға ең күрделі терминдерді аудару бойынша кеңес беруді де қамтиды.

Сонымен қатар, қазіргі уақытта аудармашыларға арналған көптеген сайттар бар, онда сіз басқа аудармашылардан кеңес ала аласыз, үлгі үшін ұқсас құжаттардың мәтіні мен аудармасын немесе белгілі бір тақырып бойынша глоссарий таба аласыз.

1. 2 Қаржы-экономикалық мәтіндердің аударма кезінде туындайтын қиындықтар

Қаржы-экономикалық аударма үшін қолданылатын құжаттар жанр мен функция бойынша әр түрлі. Сондықтан аудармашы өзі аударған мәтіннің ерекшеліктерін білуі керек. Мәтін түрі аудармаға көзқарас пен талапты анықтайды, аударма әдістерін таңдауға және аударманың түпнұсқаға эквиваленттік дәрежесін анықтауға әсер етеді. Аудармашының мақсаттары мен міндеттері оның не аударатынына байланысты әр түрлі болады. Белгілі бір дискурсқа немесе жанрға қатысты мәтіндер аударма процесінде ерекше тәсілдерді қажет етеді [11] .

Құжат экономикалық міндеттерді шешу кезінде пайдаланылатын, белгіленген нысанға сәйкес материалдық мәліметтердің белгілі бір жиынтығы ретінде түсіндіріледі. Құжат форманың, мазмұнның және материалдық ортаның бірлігі бар экономикалық тілдің арнайы белгісі ретінде қарастырылады. Құжаттама жүйесі бұл экономикалық объектіні басқару процесінде үнемі қолданылатын құжаттардың өзара байланысты нысандарының жиынтығы. Экономикалық құжаттама жүйесінің айрықша ерекшелігі құжаттар түрлерінің алуан түрлілігі, оларды келесі сипаттамаларға сәйкес жіктеуге болады:

- ресмилік дәрежесі бойынша (бекітілген және бекітілмеген нысандағы құжаттар) ;

- көрсетілетін өндіру сатысы бойынша (өндіріс, сауда және т. б. ) ;

- басқару деңгейі бойынша (Мемлекеттік деңгей, министрлік деңгейі, бірлестіктер, кәсіпорындар мен ұйымдар деңгейі) ;

- басқарудың белгілі бір функциясына тиістілігі бойынша (болжау, жоспарлау, есепке алу, бақылау, талдау, нормалау, жедел басқару және т. б. ) ;

- экономикалық жүйеге қатысты (клиентке бағытталған құжаттар; компания ішінде пайдаланылатын құжаттар; клиент пен компания арасындағы қатынастарды реттейтін құжаттар) ;

- экономикалық ақпараттық жүйеге қатысты (жүйеде өңделмейтін және жүйеде өңделетін құжаттар) ;

- міндетке қатысты (бастапқы құжаттар, аралық және қорытынды құжаттар) ;

- толтыру тәсілі бойынша (қолмен толтыру құжаттары; ақпараттың бір бөлігі анықтамалықтардан автоматты түрде құжатқа енгізілетін жартылай автоматты, ал қалған бөлігі пернетақтада қолмен теру арқылы;

- оқу және өңдеу тәсілі бойынша (көзбен оқу және қолмен өңдеу құжаттары, машинаға бағдарланған құжаттар, машинамен оқылатын құжаттар) ;

- кезеңділігі бойынша (жылдық, тоқсандық, айлық және т. б. ) ;

- жеделдігі бойынша (шұғыл, шұғыл емес) [12] .

Тіл стильдерінің ішінде қаржылық-экономикалық құжаттарды қамтитын ресми бизнес стилі салыстырмалы түрде тұрақтылығымен және оқшаулануымен ерекшеленеді. Уақыт өте келе ол мазмұнның табиғатынан туындаған кейбір өзгерістерге ұшырайды, бірақ оның көптеген белгілері, тарихи қалыптасқан жанрлар, нақты лексика, фразеология, синтаксистік бұрылыстар оған тұтастай консервативті сипат береді. Ресми іскери стиль құрғақтықпен, эмоционалды боялған сөздердің болмауымен, қысылуымен, ықшамдылығымен сипатталады [13] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.