Зерттеудің міндеттері жоғары сынып оқушыларының лидерлікке даярлығын тәрбиелеудің теориялық негіздерін айқындау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті

Кабиева Жазира

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Жасөспірімдердің
лидерлік сапаларын дамытудың
әлеуметтік педагогикалық мүмкіндіктері

5В011700- Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы

Орал, 2022
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті

Педагогика және психология кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі м.а., магистр, аға оқытушы
________________ А.А. Ақболатов
______________ 2022 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Жасөспірімдердің
лидерлік сапаларын дамытудың
әлеуметтік педагогикалық мүмкіндіктері

5В011700- Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы

Орындаған:
қашықтан оқу бөлімі, 02402 топ ______________ Ж.Кабиева

Ғылыми жетекшісі:
ф.ғ.к., доцент: ______________З.Ж. Мүтиев

Орал, 2022

М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Мамандық ___________________________________ ________

БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі м.а., магистр, аға оқытушы
________________ А.А. Ақболатов
______________ 2022 ж.

Дипломдық жұмысқа тапсырма

Студент ___________________________________ __________________________
Жұмыстың тақырыбы ___________________________________ ___
___________________________________ _______________________________
Мәліметтер___________________________________ _____________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _______________________________
Дипломдық жұмыстың бөлімдерінің мазмұны ________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Сызба материалдарының тізімі ___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________

Дипломдық жұмыстың бөлімдерінің күнтізбелік кестесі

№
Дипломдық жұмыстың бөлімдерінің атауы
Жұмыстың бөлімдерінің орындау уақыты
Орындалғаны туралы белгі

Тапсырманы беру уақыты___________________________________ _________
Аяқталған жұмысты тапсыру уақыты___________________________
Тапсырманы орындауға алған студент ___________ ____________________
Жұмыстың жетекшісі ___________ ____________________

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1 БАТА СӨЗДЕРДІҢ ЖАНРЛЫҚ ТАБИҒАТЫ

1.1 Бата сөздердің жанрлық ерекшеліктері мен тақырыптары ... ... ... ... ... ..9
1.2 Ауыз әдебиетіндегі бата сөздердің жанрлық табиғаты ... ... ... ... ... ... ..1 7
1.3 Бата сөздердегі ұлттық идея және этикалық мораль тақырыбы ... ... ..25

2 БАТА СӨЗДЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ

2.1 Бата сөздердің жанр ішілік түрлерімен функциональдық қызметі ... ... ...29
Ғұрыптық фольклорға байланысты бата сөздер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 32

БАТА СӨЗ ЖАНРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН
КӨРКЕМДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

3.1 Жанр тудырудағы көркемдік тәсілдер мен дәстүрлі
заңдылықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..43
3.2 Бата сөздердің композициялық құрылысы мен қазақтың
бата беру дәстүрі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТЕР ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 60

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Педагогика жəне психология кафедрасы

Дипломдық жұмыс

Жасөспірімдердің лидерлік сапаларын дамытудың
әлеуметтік педагогикалық мүмкіндіктері

Орындаған: студент Кабиева Ж.Г
Ғылыми жетекші: аға оқытушы, педагогика магистрі Ерниязов О.Н

Байкулова Айгерим Мейрхановнаның
6D010300 - Педагогика және психология мамандығы бойынша философия докторы (PhD) дәрежесін алу үшін ұсынған
Жоғары сынып оқушыларының лидерлікке даярлығын тәрбиелеу тақырыбындағы диссертациялық жұмысының

АННОТАЦИЯСЫ

Зерттеудің көкейкестілігі. Қазіргі қоғамның басты талаптарының бірі - Отанға қызмет етуге дайын, қоғамда өз орнын таба алатын, өзінің жеке мүмкіндіктеріне ие, әлеуметтік белсенділігі басым, жан-жақты дамыған, жаңа тұрпатты адамды қалыптастыру. Өйткені Қазақстан қоғамындағы экономикалық дағдарыстар мен әлеуметтік-саяси өзгерістерге сәйкес болып жатқан күйзелістерден елді тек ержүрек, жігерлі, интеллектуалды, болашақты болжай білетін, өз идеялары мен жобаларына қызығушылық тудыра алатын, жаңа әлеуметтік қатынастарға дайын тұлғалар ғана шығара алады. Саясат пен экономикаға да, ғылым мен білім беру және басқа салаларға да оң бағыттағы қоғамдық процестерді жобалауға, дамытуға қабілетті, қоғамға нақты пайда келтіретін, бейбітшілік, әділдік, жақсылық, ізгілік идеяларын жүзеге асыратын адамдар қажет. Осыған орай Қазақстан мемлекетінің әрі қарай дамуы стандартты емес ойлайтын, шығармашылығы дамыған, бірегей тұлғалық қасиеттерге ие, экономикалық, саяси, мәдени міндеттерді шешуге жауапкершілігі басым адамдардан талап етіледі, бұл біріншіден. Екіншіден, қоғамдағы қатынастарды сапалы қайта құру бастамасы мен жаңа өзгерістер үдерісін мақсатты басқаруды лидерлер ғана жүзеге асыра алады. Мұның бәрі, бүгінгі балалар мен жастарды біздің мемлекеттің даму жолы мен басымдықтарын қамтамасыздандыратын жаңа қарым-қатынастарды іске асыруға және басқаруға қажетті сапаларын қамтитын лидерлікке тәрбиелеу қажеттігін көрсетеді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2050 стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауында Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары. Мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан жүктелетін міндет өте ауыр деп көрсетуі, қоғамның, мемлекеттің болашағы жас ұрпақтың азаматтық тәрбиесі мен білімділігінің деңгейінен талап етілетіндігін, бүгінгі болашақ лидерлерді дайындау ертеңгі бәсекеге қабілетті қоғамның көшбасшыларын, елдің бетке ұстар азаматтарын тәрбиелеу дегенді білдіріп, біздің ойымызды айғақтай түседі.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында ұйымдастырушылық қабілеті мен лидерлік қасиеті бар белсенді жастарды, сондай-ақ әлеуметтік жобаларды іске асыру аясында жастар ұйымдарының жетекшілерін

даярлаудың көзделуі балалар мен жастардың лидерлік сапаларын дамыту мен қалыптастыру мәселесін зерттей түсудің қажеттілігін арттыра түседі.
Осы балалар мен жастар арасынан 9-10 сынып оқушыларының жас шамасы 14-17 жас аралығын, яғни жеткіншек шақты қамтиды. Олардың бұл уақыттарда дене құрылысы өсіп-жетіледі, ағзада жыныстық дамуы толық қалыптасады, жеке іс-әрекеті мен қайраткерлік белсенділігі көрінеді. Өзін-өзі түсіну, өзіне-өзі баға беру, өзіне жеке тұлға деп қарау, өз мүмкіндігі мен қабілетін сезіну сияқты мінездік ерекшеліктерді игере бастайды. Өзін әр қырынан тануға, өзін көрсетуге ықылас-ниеті басым. Сол үшін әр түрлі рөлдерді меңгеріп ойнау арқылы өз бойынан ұқсастық іздеуді үйренеді. Талдап, саралауға оймен батыл әрекет жасайды.
Сондықтан да жоғары сынып жеткіншектерін лидерлікке даярлауды өзі субъектісі ғана емес, белсенді қатысушысы бола алатын, субъект пен субъект қатынасы жүзеге асатын мектептің оқыту мен тәрбиелеу үрдісінде жүзеге асыру мүмкіндігі басым. Осыған байланысты қазіргі жоғары сынып жеткіншектерінің лидерлікке даярлығын тәрбиелеуде оқу-тәрбие үдерісінің барлық мүмкіндіктерін тиімді пайдалану және оны ғылыми негізделген оқу- әдістемелік кешенмен қамтамасыздандыру қажет.
Теориялық әдеби деректерді талдау психология, педагогика ғылымдарында лидерлік мәселесінің теориялық-тұжырымдамалық қорының, негізгі қағидалары мен тәсілдерінің жасалғаны туралы тұжырымдар жасауға негіздеме береді.
Лидерлік мәселесі ертеден-ақ, ежелгі философтар Аристотель, Платон еңбектерінен бастау алған. Түркі ғұлама ойшылдары Әл-Фараби, А.Йүгнеки, Ю.Баласағұни және т.б. еңбектерінде харизматикалық лидердің сипаттамасына жан-жақты негіздеме берілген.
Лидерлік іргелі теориялық зерттеу проблемасы тұрғысынан АҚШ-та 20- шы ғасырдың 30-шы жылдарында (К.Левин және оның ізбасарлары Р.Липпит, Р.Уайт) зерделенген. Осы кезеңнен бастап лидер рөлін анықтау, жағдаяттық, лидерліктің кешенді теорияларының негізі қаланған.
Л.Маслоу, Г.Олпорт, К.Роджерс және т.б. ғалымдар еңбектерінде лидер болып қалыптасу теориясының негіздерін құрайтын тұлғаның өзін-өзі өзектілеуінің ашық мүмкіндігі зерттелген. Олар тұлғаның ең табысты дамуы топтық өзара әрекеттестік үдерісте іске асатындығын, өзара әрекеттестік барысында лидердің әлеуметтенетінін, сондай-ақ, топқа ықпалының көрінетіндігін негіздеген.
Л.С.Выготскийдің еңбектерінде адами дамудың философиялық антропологиясына жүгінусіз көшбасшыларды даярлау мүмкін еместігі көрсетілген.
H.A.Бердяев, А.Г.Спиркин, И.Т.Фролов, Н.Ә.Нысанбаев, Ж.Ж.Молдабеков және т.б. философтардың еңбектерінде лидер, лидерлік феноменінің мәні қарастырылған.
В.Т.Алексеев, Ю.В.Бромлей, Ю.И.Семенов және т.б. зерттеулерінде лидерліктің даму тарихы зерделенген.

A.B.Петровскийдің Лидерлік проблемасы және іс-әрекеттік теория,
Шағын топ психологиясы: теориялық және қолданбалы аспектілері, Б.Д.Парыгиннің - Басқару және лидерлік, Л.И.Божовичтің - Онтогенезде тұлғаны қалыптастыру кезеңдері жұмыстары біздің зерттеуіміз үшін маңыздылық тудырады.
Лидерліктің әлеуметтік-психологиялық теориясын А.Г.Ашин, И.П.Волков және т.б. негіздесе, лидерлік типологиясын С.А.Багрецов, лидерлік стилін Е.В.Андриенко, В.В.Давыдов, A.B. Запорожец, болашақ мұғалімнің лидерлік рөлін Ұ.М.Әбдіғапбарова, Б.М.Баймұханбетов, студенттердің лидерлік деңгейін анықтауды Мехмет Коркмаз және т.б. қарастырған.
Лидерлік проблемасы топтық қызмет құрылымы (Е.И.Головах), топтық бірлік (А.И.Донцов), тұлғаның жасөспірім жасынан бозбала жасына өтпелі кезеңінде қалыптасуы (И.В.Дубровин), шағын топтардағы өзара қатынастар психологиясы (Я.И.Коломинский), қоғамдық қарым-қатынас негізінде тұлғаны дамыту (Б.К.Лебедев), адамның тұлға ретінде қалыптасуы (П.П.Лямцев) зерттелген еңбектерде де жан-жақты көрініс тапқан.
Сондай-ақ, тұлғаның ұжымда қалыптасуына арналған жұмыстар да лидерлікті зерттеуде ерекше маңыздылыққа ие. Осы проблеманы алғашқылардың бірі болып зерттеген А.С.Макаренко, ұжымды тәрбиенің маңызды факторы деп есептеді. Осы тұжырымдама ұжым мен тұлғаның қалыптасуы (А.А.Бодалев, Л.И.Новикова, В.А.Караковский, Н.Е.Щуркова), ұжымдық шығармашылық іс-әрекеті (И.П.Иванов) теорияларын негіздеуге ықпал етті.
Жасөпірімдік шақ психологиясының ерекшеліктерін және тұлға аралық қарым-қатынастың дамуын И.С.Кон, М.Мұқанов, Ж.Ы.Намазбаева, Қ.Жарықбаев, Н.Б.Жиенбаева, Н.А.Сейткулов және т.б. ғалымдар қарастырған. Тұлғаны іс-әрекетке даярлау мәселесі В.А.Сластенин, Н.Д.Хмель, Н.Н.Хан, Г.Меңлібекова, Ұ.М.Әбдіғапбарова, К.М.Беркімбаев және т.б. ғалымдар еңбектерінде зерделенсе, шығармашылық-креативтілік тұрғыдан дамытудың теориялық негіздері Б.Оспанова, Ш.Таубаева, Б.А.Тұрғынбаева және т.б. зерттеулерінде терең қарастырылған.
Жоғарыда көрсетілген тарихи-философиялық, психологиялық- педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау лидерлікке даярлауды әлеуметтік-психологиялық және педагогикалық құбылыс тұрғысынан қарастыруға мүмкіндік беретін көзқарастардың қалыптасқандығын көрсетті :
- адамның мәнді сипаттамалары оның әлеуметтік қоғамдық қатынастарда дамуы (Аристотель, Л.С.Выготский, Б.Д.Парыгин, Е.А.Яблокова, Ж.Ы.Намазбаева, А.А.Жайтапова және т.б.);
тұлғаның өзін-өзі өзектілеуінің ашық мүмкіндігі жүйесі (А.Маслоу);
оңтайлы Мен тұжырымдамасы аясында баланың өзіне ұстанымдық қатынасының қалыптасуы мен дамуы (К.Роджерс);
лидерлік феноменінің әлеуметтік топ тағы мәні (С.А.Багрецов, И.П.Волков, P.Л.Кричевский, К.Левин, A.B.Петровский және т.б.);

балалық шақ кезіндегі лидерлікке ұмтылыс (И.С.Кон, Т.Н.Мальковская, К.К.Платонов және т.б.);
тұлғаны тәрбиелеудегі мектеп ұжымының маңызы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.