ЖАЗБАША АУДАРМАНЫҢ ТҮРЛЕРІ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Қазақстандық халықаралық лингвистикалық колледж ЖШС

Кертай Марғұлан Керімжанұлы

Жазбаша аударманың алгоритмі

Курстық жұмыс

Жетекшісі: Жабаева А.А
Тапсыру күні 6 Мамыр 2021 г.
Қорғау күні 6 Мамыр 2021 г.
Баға________

Нұр-Сұлтан, 2022

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І АУДАРМА ҰҒЫМНЫҢ МӘНІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 ЖАЗБАША АУДАРМАНЫҢ ТҮРЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 АУДАРМА ПРОЦЕССІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
II ЖАЗБАША АУДАРМАНЫҢ АЛГОРИТМІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.1 АҒЫЛШЫН ТІЛІНЕН ОРЫС ТІЛІНЕ ЖАЗБАША АУДАРМА АЛГОРИТМІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 14
2.2 АҒЫЛШЫН ОРЫС ТІЛІНЕ АУДАРУДЫҢ ҚИЫНДЫҚТАРЫ МЕН МҮМКІН АЛГОРИТМІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 18
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..25
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26

Кіріспе

Жазбаша аударманың реттік құрылымы күрделі, әр сөздің қолданылуы қатаң тіл заңдылығына сай жазба, әдеби тіл нормасының негіздеріне сүйенеді
Біздің заманымыздың ең көрнекті құбылыстарының бірі-халықтар мен жеке адамдар арасындағы қарым-қатынасқа деген қажеттіліктің артуы және осы қажеттілікті жүзеге асыру өткен кез-келген нәрседен бірнеше есе асып түседі. Көлікті, Ақпарат және коммуникация құралдарын дамыту, мәдени және білім деңгейлерін арттыру, өзара түсіністік пен ынтымақтастық қажеттілігін түсіну, қазіргі заманның жаһандық проблемаларын шешудің жолдары мен құралдарын іздеу - осының бәріне барлық халықтар мен барлық адамдардың бірлескен күш-жігерінің арқасында қол жеткізуге болады. Осы факторлардың барлығы аударма қызметін дамыту үшін қуатты ынталандыру екені даусыз. Әр елдің және бүкіл әлемнің ғылыми, саяси және мәдени өміріндегі аударма қазір үлкен орын алады.
Курстық жұмыс мақсаты: Жазбаша аударманың Алгоритмін анықтап, карастыру.
Курстық жұмыс міндеттері:
Аудармаға түсініктеме беру.
Жазбаша аударма түрлерін қарастыру.
Жазбаша аударма алгоритмін зерттеу.
Ағылшыннан орыс тіліне аударудың қиындықтары мен мүмкін алгоритмін талдау.
Курстық жұмыс құрылымы: жұмыс кіріспеден, 2 бөлім және 5 бөлімше, қорытынды мен пайдаланған әдебиеттен құралады.

1. "Аударма" ұғымының мәні
1.1 ЖАЗБАША АУДАРМАНЫҢ ТҮРЛЕРІ

"Аударма" сөзі жалпыға белгілі, бірақ ол тіпті адамның іс-әрекетінің мағынасында дәлірек түсіндіруді талап етеді.
1) аударма - психологиялық акт нысанында өтетін және бастапқы тілде құрылған аударма объектісі аударма тілінде қайта құрылатынынан тұратын қызмет.
2)аударма-қайта құру процесінің нәтижесі.
Дегенмен, сіз осы екі мәнді ажыратуға тырысуыңыз керек. Бұл аударманы зерттейтін ғалымдардың қазіргі уақытта екі топқа бөлінгендігімен байланысты.
Біріншісі "классикалық" түсінікке ие болуды жалғастыруда. Яғни, олар аударма объектісін бір-бірімен байланысты екі нәрсе ретінде қабылдауды жалғастырады және аударылушының ерекшелігі мен мақсатына сүйене отырып талдайды.
Екінші - аса ынтық өзі процесін аударма және оның жалпы бейнесі(моделированием) көмегімен әр түрлі конструкциялар, сызбалар, үлгілерді және өзге де.
Әрине, екі тәсіл де бір-біріне кедергі жасамайды, бірақ әрқайсысының өзіндік ерекшелігі бар.
Біз жазбаша аударманы және оның ерекшеліктерін қарастыратындықтан, менің ойымша, бұл жағдайда бірінші топты ұстану дұрыс болады. Біздің жағдайда-зерттеу материалы тек кітап немесе жазбаша түрде бекітілген мәтіндер болып табылады, біз оларды түпнұсқамен салыстырамыз, аударманың белгілі бір түріне жатқызамыз(ол туралы кейінірек жазылады) және осыған байланысты әр түрлі ерекшеліктерді, сонымен қатар ерекшеліктерді ескере отырып, мәтінді талдаймыз, берудің ең жақсы нұсқасын таңдаймыз әр түрлі экспрессивті құралдарды қолдану туралы ойланамыз.
Дегенмен, аудармашының білімі мен дағдыларына, оның қабілеттеріне, мінезінің шығармашылық тамырына және аударманың басқа да ерекшеліктеріне қойылатын талаптардың алуан түрлілігімен, барлығына және осы қызмет түрімен айналысатын кез-келген адамға қатысты екі жалпы шындықтан аулақ болудың қажеті жоқ.
1) аударма мақсаты туралы ұмытпаңыз! Бұл аудармашы білмейтін оқырманды(тыңдаушыны) мәтінмен (немесе ауызша айтылған нәрсемен) мүмкіндігінше жақынырақ таныстырудан тұрады.
2) аударма дегеніміз - түпнұсқа материалда (мәтінде, сөйлеуде) берілген нәрсені аударма тілінің көмегімен мүмкіндігінше толық және дұрыс білдіру, бұл аударма қарапайым қайталанулардан, өзгертулерден, презентациялардан және бейімделудің басқа түрлерінен ерекшеленеді.
Аударма жүзеге асырылуы мүмкін:
* Бір тілден екінші тілге-бір-бірімен байланысты емес, туыстық, сондай-ақ бір-бірімен тығыз байланысты
* Әдеби тілден оның диалектісіне, диалектіден әдеби тілге немесе бір тілдің диалектісінен басқа әдеби тілге (кері жағдай мүмкін емес)
* Ежелгі кезеңнің тілінен қазіргі күйінде осы тілге (мысалы, ескі орыс тілінен қазіргі орыс тіліне)
Көптеген адамдар ауызша және жазбаша аудармашының жұмысының арасындағы айырмашылықты түсінбейді. Бұл екі аудармашы сияқты, бастысы - тілді білу, ал ауызша немесе қағаз жүзінде-оныншы мәселе. Шын мәнінде, ауызша және жазбаша аударма - бұл әр түрлі дағдыларды, тіпті әртүрлі білімді қажет ететін екі түрлі іс-әрекет.

1.1 Жазбаша аударманың түрлері

Жалпы санатқа қарамастан, "жазбаша аударма" тобының ішінде мәтіннің ерекшелігі мен тақырыбы бойынша бөлу бар. Негізінен аударманың келесі түрлері бөлінеді:
* Көркем (немесе басқаша, әдеби)
* Техникалық
:: Заң
* Медициналық
* Экономикалық
Әрқайсысының ерекшеліктерін қысқаша қарастырайық.
Көркем
Бұл аударманы ең қиын деп санауға болады, өйткені бұл "жаңа жұмыс"жасауды білдіреді. Әдеби аударманың міндеті-мәтіннің негізгі идеясын жеткізу ғана емес, сонымен қатар түпнұсқаның авторлық стилі мен жазу тәсілін мүмкіндігінше сақтауға тырысу.
Өкінішке орай, барлық аудармашылар бұл қиын тапсырманы жеңе алмайды. Автордың барлық қыр-сырын жеткізе білу үшін екі тілді де жақсы білу керек (түпнұсқа да, аударылған да), сонымен қатар шығармашылық (көркемдік ойлау) болуы керек. Дәл осы аударма түрі барлық синтаксистік және грамматикалық нормаларды ескере отырып, түпнұсқаны жеткізеді.
Ол сөзбе-сөз болуы мүмкін емес. Мұндай аударма жұмысты қызықтырмайтын, шаршамайтын нәрсеге айналдырады, ол көп ұзамай оқырманды шаршатады. Бірақ бұл "сөзден" кетіп, тым көп алып кету керек дегенді білдірмейді, сондықтан сіз автордың жалпы идеясы мен идеясын оңай жеткізе аласыз. Нәтижесінде мәтін түпнұсқаның авторы оны танымайтын нәрсеге айналады. Шамадан тыс субъективизм - сонымен қатар сөзбе-сөз сияқты ең үлкен қателіктердің бірі.
Көркем аудармаларға мыналар жатады:
* Көркем әдебиетті аудару және т. б.
* Мақалаларды аудару
* Өлеңдер, әндер, және басқа да сөздерді аудару.
Техникалық аударма
Техникалық аударма-айырбастау үшін қолданылатын аударма
ғылыми-техникалық ақпарат.
Мұндай аударма логикалық стильге негізделген, оның ерекшелігі дәлдік пен ұстамдылық. Лексикада әртүрлі мамандандырылған терминдер қолданылады (соның ішінде латын тілінде).
Грамматикалық жағынан техникалық аударымдары пайдалану қабылданған қатты орныққан нормалары.
Техникалық аударма өз кезегінде келесі кіші түрлерге бөлінеді:
* Толық жазбаша аударма
* Реферативті аударма
* Аннотациялық аударма
* Тақырыптарды аудару
* Ауызша техникалық аударма
Сондай-ақ, осы жұмыс түрімен айналысатын аудармашыларға қойылатын арнайы талаптарды атап өткен жөн:
* түпнұсқаның мәтінін түсіну үшін бір немесе одан да көп шет тілдерін білу;
* ана тілін сауатты баяндау үшін жеткілікті дәрежеде білу;
* ақпарат көздерін пайдалана білу;
* түпнұсқа тілінде де, аударма тілінде де арнайы терминдерді білу;
* техникалық аударманың әртүрлі түрлерін меңгеру
* тіл білімінен басқа аудармашыда арнайы техникалық білімнің болуы оңтайлы болып табылады.
Экономикалық аударма
Экономикалық аударма әртүрлі құжаттарды аударуды қамтиды. Шарттар, келісімшарттар, презентациялар, бизнес жоспарлар, түрлі есептер және т. б.
Бұл аударманың көптеген қырлары бар және осы салада білімі жоқ аудармашыға оны жеңу өте қиын болады.
Осы түрдегі аударманың тағы бір тұзағы - сөздердің түсініксіздігі.
Аударманың бұл күрделі түрі бірқатар ерекшеліктерге ие. Экономикалық мазмұндағы мәтіндерді аудару тек тиісті терминологияны білуді ғана емес, сонымен бірге қазіргі уақытта экономикалық жағдайды жақсы бағдарлай білуді, оның даму тенденциялары туралы да, аударма объектісі тікелей байланысты экономиканың бір бөлігі туралы нақты түсінікке ие болуды талап етеді. Әйтпесе, онсыз да осындай нәзік, тіпті бүгінгі күні экономиканы түсінудің шегі бұзылуы мүмкін, және сіз бұдан әрі тізбектің бұзылуы туралы айтпауыңыз керек, мұндай аудармалардағы бір қателік үлкен салдарға әкелуі мүмкін(дегенмен, оны соларға да жатқызуға болады). аударма. Сондықтан мұндай мәтіндермен жұмыс жасау кезінде өте сақ болу керек.
Заңды аударма
Бұл түрге құқықтық салаға қатысты барлық аудармалар кіреді. Мысалы, сот процесіне қатысу және тиісті ерекшеліктері бар құжаттарды аудару. Заңгерлік аудармашы тек жақсы білімге ие болып қана қоймай, сонымен қатар осы саланы жақсы білуі керек. Азаматтық құқықты жақсы білу-осы саланы аударуда табыстылықтың КЕПІЛІ. Көптеген аудармашылар құқықтық құжаттармен жұмыс істеу және оларға жүгінгендердің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жеткілікті біліктілікке ие. Сондай-ақ, сауатты дайындалған мамандар сот процесінде, сондай-ақ жылжымайтын мүлікті сатып алу кезінде және заңмен байланысты басқа аспектілерде өте қажетті және айтарлықтай көмек көрсете алады.
Заңды мәтіндердің көпшілігі азаматтардың құқықтары мен міндеттерін нақты анықтауды талап етеді. Олардың ішінде Қайнар көзге берілген құқықтар мен міндеттердің тұжырымдамасын дәл жеткізу маңызды.
Жоғарыда айтылғандардың бәрінен осы саладағы жақсы аудармашы кем дегенде үш салада сауатты болуы керек деген қорытынды жасауға болады:
* салыстырмалы құқықта, оның ішінде бастапқы және аударма тіліндегі құқықтық жүйенің негізгі білімі;
* арнайы терминологияда, бұл бастапқы және аударылған мәтіндерде қолданылатын белгілі бір заң саласының арнайы терминдерін білуді білдіреді;
* заңды мәтіндерді құрастыру стилінде, бұл аударма тілінде Заңды мәтінді жазудың белгілі бір стилінде құзіреттілікті білдіреді.
Заңды аудармада келесі терминологиялық салалар басқаларға қарағанда жиі қолданылады:
* халықаралық құқық,
* теңіз құқығы,
* Салық құқығы,
* меншік құқығы,
* сақтандыру құқығы,
* қылмыстық құқық,
* корпоративтік құқық.
Аудармашының міндеті-ең функционалды мәтінді құру, бірақ сонымен бірге процеске шығармашылықпен қарап, сөз шебері болу керек.
Әрбір құқықтық жүйенің өзіндік ерекше сөздігі бар.
Демек, аудармашының жұмысы көбінесе сөздің мағынасын бастапқы тілде толық жеткізбейтін терминдерді іздеуден тұрады. Сонымен, әйтпесе дұрыс сөзді қолдану көбінесе аудармашының техникалық дағдыларына байланысты.
Медициналық аударма
Бұл аударма аудармашы жұмысының ең күрделі түрлерінің бірі болып табылады. "IMIA медициналық аударма жөніндегі нұсқаулыққа" сәйкес аудармашы екі тілді де жетік білуі керек, аналитикалық ойлау қабілеті, сонымен бірге ол жұмыс істейтін халықтардың ерекшеліктері мен мәдени құндылықтарын түсінуі керек. Әрине, осы саладағы терминологияны білу және мамандандырылған сөздікті қолдана білу.
Аударма процесінде аудармашы міндетті түрде мағынасын түсінуі керек, сонымен қатар қажетті анықтамалық кітаптар мен басқа да балдарды қолдануды ұмытпаңыз. Әдебиет, әр түрлі терминдерді, сөздердің мағынасын нақтылау және аурулардың атауларын тексеру.
Бұл жазбаша аударманың түрі мына бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1. Медициналық құжаттама (эпикриздер, үзінділер, ауру тарихы, зертханалық және аспаптық зерттеулердің нәтижелері, операциялар хаттамалары, мамандардың қорытындылары, аутопсия және сот-медициналық сараптама нәтижелері).
2. Дәрілік препараттарды клиникалық зерттеу жөніндегі құжаттама (клиникалық зерттеу жүргізу туралы шарт, зерттеу хаттамасы, зерттеушінің кітапшасы, ақпараттандырылған келісім нысаны, жеке тіркеу картасы).
3. Фармацевтикалық құжаттама (дәрілік препараттардың досьесі, қосымша парақтар, дәрігерлер мен пациенттерге арналған ақпарат, сапаны бақылау жөніндегі құжаттама, препаратты медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулықтар, препаратты мемлекеттік тіркеу туралы куәлік, препаратқа арналған нормативтік құжаттама).
4. Медициналық жабдықтар мен құрал-саймандарға құжаттама (пайдалану жөніндегі нұсқаулықтар, нұсқаулықтар, сипаттамалар, жарнамалық материалдар, каталогтар, презентациялар).
5. Медицина, фармацевтика, клиникалық сынақтар, медициналық жабдықтар мен құралдар сайттары.
6. Медицина бойынша танымал ғылыми әдебиеттер.
7. Ғылыми медициналық әдебиет (ғылыми мақалалар, материалдар, шолулар, авторефераттар, диссертациялар, монографиялар, анықтамалықтар, нұсқаулықтар, Оқу құралдары).
Көркем аудармадан айырмашылығы, диагнозда қателік жібермеу үшін және тиісті емдеуді тағайындау үшін медициналық аударма мүмкіндігінше дәл болуы керек. Бұған жол бермеу үшін осы түрдегі барлық аудармаларды мамандар тексеруі керек.
Сонымен, жазбаша аударманың жалпы ерекшеліктерін атап өтейік.
1) кім не айтса да, айтпаса да, ауызша және жазбаша аударма екі түрлі нәрсе және олар ағылшын тілінде әртүрлі сөздер деп аталады. Ауызша аудармашы-Аудармашы, жазбаша-аудармашы. Әрине, бұл мамандыққа жақын адамдарға таныс емес, айырмашылық шамалы болып көрінеді және қорытындыға келеді: біреуі ауызша аударады, екіншісі де солай жасайды, бірақ жазбаша түрде. Шын мәнінде, олардың арасындағы айырмашылық өте маңызды, талаптардан бастап, қолданылатын Дағдылар мен таланттарға дейін.
2) жазбаша аудармашының түрлі конструкцияларды, сөз тіркестерін сауатты пайдалануы және бүкіл әлем тілдерінде көп болатын көптеген лингвистикалық нюанстарды білдіруі үшін тілді жақсы сезінуі тиіс. Жұмыстың жазбаша нұсқасының артықшылықтарының бірі-уақыт. Аудармашы қиындық тудырған немесе тіпті қысқа үзіліс жасап, басқа нәрсеге алаңдауы мүмкін (ауызша аудармашы үшін бұл керемет сән - салтанат). Тағы бір артықшылығы-адам кез-келген қажетті әдебиетті қолдана алады, ал ауызша аудармашы қазіргі уақытта өзінің білімі мен сөздік қорына ғана сене алады. Осының бәрінен жазбаша аудармашы ауызша емес, эмоционалды және психикалық тұрғыдан тыныш жұмыс істейді деп қорытынды жасауға болады.
3) жазбаша аудармашыға қандай да бір мағынада екі тілді болу қажет емес, барлық реңктер мен нәзіктіктерді жеткізу үшін ана тілін қолайлы деңгейде білу, сондай-ақ басқа тілде жазбаша дереккөзмен жұмыс жасаудың керемет шеберлігі жеткілікті. Осылайша, аудармашы бір жақты режимде жұмыс істейді. Оның жұмыс нысаны-бастапқы мәтін, оның құралы - сөздер, ал нәтижесі - жаңа, жақсы жасалған мәтін.
Жұмыстың күрделілігі жоғарыда жазылған аударма түріне байланысты анықталады.
Әрине, жоғары көркем, сауатты әдеби аударма көп уақытты қажет етеді және көп уақытты қажет етеді. Жұмыс жақсы болуы үшін Сіз өзіңізді түпнұсқа авторының орнына қоя білуіңіз керек, ол сияқты ойлана және сезіне білуіңіз керек.

1.2 Аударма процесі

Аударма процесінің өзін келесі кезеңдерге бөлуге болады:
1) мәтінді декодтау (түсіну немесе басқаша оқу).
2) аударманың өзі
3) нәтижелерді ПЯ-ға жазу.
Оқығанды дұрыс түсіну және түсіну үшін аудармашы түпнұсқаның мағынасын ашатын "кілт" деп аталатын нәрсені табуы керек. Бұл бір сөз немесе бүкіл абзац болуы мүмкін.
Аудармашының мағынасын анықтау өте маңызды міндет және оны шешу үшін аудармашы көптеген дағдыларды қажет етеді (қарапайым тілмен айтқанда, тамаша білім).
Үшінші тармақты орындау үшін аудармашыдан PI білімін қолдану қажет.
Айта кету керек, өте жоғары деңгейдегі мәтіндер бастапқы және аударма тілдерін жақсы білетін адамға сенеді. Себебі кез-келген оқырман аударманы тікелей ана тілінде немесе шетелдікте жасағанын байқай алады.
Үлкен жұмысқа, көптеген нәзіктіктерге және бір сағаттан астам уақытқа қарамастан, аударма ең сәтті болып саналады, ол келесі өлшемдерге сәйкес келеді:
* Дәлдік. Яғни, аударманың осы нұсқасында түпнұсқаның негізгі мағынасы қаншалықты дәл берілген; аудармада суреттің тұтастығын қабылдауға және бастапқы жоспардың өзгеруіне әсер ететін маңызды бөліктер кесілген бе, немесе керісінше, мәтінге нашар әсер етуі мүмкін артық "су" бар ма.
* Ашықтық. Мұнда біз аударма тілінің ана тілін тікелей қабылдауды айтамыз. Ол мұны аударма ретінде немесе тілдің барлық қажетті нормаларына сәйкес құрастырылған түпнұсқа жұмыс ретінде қабылдайды.
Аударма, тек бірінші өлшемде оң - "дұрыс" деп аталады, ал егер ол екінші өлшемде ғана оң болса - идиомалық.
Біздің заманымыздың ең көрнекті құбылыстарының бірі-халықтар мен жеке адамдар арасындағы қарым-қатынасқа деген қажеттіліктің артуы және осы қажеттілікті жүзеге асыру өткен кез-келген нәрседен бірнеше есе асып түседі. Көлікті, Ақпарат және коммуникация құралдарын дамыту, мәдени және білім деңгейлерін арттыру, өзара түсіністік пен ынтымақтастық қажеттілігін түсіну, қазіргі заманның жаһандық проблемаларын шешудің жолдары мен құралдарын іздеу - осының бәріне барлық халықтар мен барлық адамдардың бірлескен күш-жігерінің арқасында қол жеткізуге болады. Осы факторлардың барлығы аударма қызметін дамыту үшін қуатты ынталандыру екені даусыз. Әр елдің және бүкіл әлемнің ғылыми, саяси және мәдени өміріндегі аударма қазір үлкен орын алады.
Аударманы оның әлеуметтік табиғатын, әлеуметтік мәнін ескерместен түсінуге және ғылыми анықтама беруге болмайды. Аударма пайда бола алмайды, қоғамнан тыс жұмыс істей алмайды. "Аударма" ұғымымен қамтылған іс-шаралар ауқымы өте кең. Аударуға өлеңдер, көркем проза, білімнің түрлі салаларынан шыққан ғылыми-танымал кітаптар, дипломатиялық құжаттар, іскерлік қағаздар, газет-ақпараттық материалдар, Диалогтар жатады. Аударма-әр елдің және оның халқының рухани мәдениетінің, бүкіл адамзаттың рухани мәдениетінің бөлінбейтін бөлігі. Аударманы түсіну мүмкін емес, тіпті егер оның тілдік мәні тұрғысынан қарастырылмаса, оның лингвистикалық негіздерін, лингвистикалық табиғатын ашпаса, ғылыми тұрғыдан анықталуы мүмкін емес. Аударма - бұл ең алдымен тілдік қызмет екені даусыз. Аударма тілге негізделген, аудармашы тілмен жұмыс істейді. Тіл-аударманың негізі және негізгі құралы. Егер оның түпнұсқаны көрсету қабілеті ашылмаса, аударманы түсіну мүмкін емес. Аударма түпнұсқаның көрінісі болып табылады. Бұл көрініс неғұрлым нақты болса, аударма сапасы соғұрлым жоғары болады. Егер оның психологиясы ашылмаса, аударманы түсіну мүмкін емес. Аударма-бұл адамның барлық рухани күштері қатысатын қиын, күрделі және нәтижелі шығармашылық процесс: интеллект, түйсігі, эмоциялар, қиял, ерік, есте сақтау. Аударма-бұл шығармашылық процесс, нәтижесінде аударма жұмысы жасалады. Ақыр соңында, егер біз оны тарихи емес деп санасақ, аударманы ғылыми тұрғыдан түсіну мүмкін емес. Аударма адам дамуының белгілі бір кезеңінде тарихи түрде пайда болады, тарихи тұрғыдан дамиды - әлеуметтік, мәдени және басқа процестердің дамуымен бірге. Егер біз осының бәріне аудармаға тән күрделі сыртқы және ішкі қатынастарды қосатын болсақ, онда аудармаға жеңілдетілген біржақты көзқарас дұрыс емес және ғылыми негізсіз болатындығы және "аударма" ұғымына біржақты ғылыми анықтама беру мүмкін еместігі айқынырақ болады.
А. Д. Швайцердің айтуы бойынша"аударманы мақсатты ("аударма") талдауға ұшыраған бастапқы мәтін негізінде басқа тілдік және мәдени ортада бастапқы мәтінді (метатекст) алмастыратын екінші мәтін (метатекст) жасалатын бір бағытты және екі фазалы тіларалық және мәдениаралық Медиация процесі ретінде анықтауға болады..."(16) екі тілдің, екі мәдениеттің және екі коммуникативтік жағдайдың арасындағы айырмашылықтармен ішінара өзгертілген бастапқы мәтіннің коммуникативтік әсерін беруге орнатумен сипатталатын Процесс.Л. с. Бархударов аудармаға "бір тілдегі мәтінді басқа тілдегі мәтінге аралық түрлендіру немесе түрлендіру" деген анықтама береді.(2)
Аударма-тілдік делдалдықтың бір түрі. Тілдік медиацияның түрлеріне реферат, Аннотация, қайталау, түйіндеме жатады. Олар берілетін ақпараттың көлемі мен формасында ерекшеленеді. Аударма мәтіннің қысқартылған көрсетілімінен, қайталануынан және басқа да формаларынан ерекшеленеді, өйткені бұл түпнұсқаның мазмұны мен формасының бірлігін қалпына келтіру процесі. А. в. Федоровтың пікірінше, аударма дегеніміз-бір тілдің көмегімен басқа тілдің көмегімен бұрын айтылған нәрсені дұрыс және толық білдіру ... аударманың мақсаты-түпнұсқаның тілін білмейтін оқырманды (немесе тыңдаушыны) осы мәтінмен мүмкіндігінше жақын таныстыру.(15)
Аударманың заңдылықтарын қоғам мен адамның тарихи дамуы мен тарихи практикасы процесінде пайда болған нақты іс-әрекет ретінде зерттеу және білу, оны жетілдірудің жаңа жолдары мен мүмкіндіктерін ашу үшін аударманың барлық түрлерін және іс жүзінде пайда болған аударма іс-әрекетінің барлық жүйесін зерттеу қажет.
Аударма түрлерін мәтінді қабылдау және аударма презентациясы әдісі бойынша жіктеуге сәйкес аударманың жазбаша және ауызша формасы ерекшеленеді.
Ауызша аударма ұғымы мәтінді ауызша қабылдау мен безендіруді қамтитын аударманың барлық түрлерін біріктіреді.
Уақыт шектеулі ауызша аудармада бірінші кезекте аудармашының жақсы реакциясы және оның қажетті эквиваленттерді тез тауып, оларды Таңдалған бірліктердің актуализациясына байланысты Үстірт синтаксистік байланыстар негізінде тиісті құрылымдарға біріктіру мүмкіндігі пайда болады. Сыртқы факторлар, мимика, ым-ишаралар аудармашыға көп жағынан көмектесе алады.
Жазбаша (көрнекі-жазбаша) аударма - бұл мәтінді қабылдау көзбен жүзеге асырылатын және мәтінді жазбаша түрде ресімдейтін кәсіби аударманың ең көп таралған түрі.
Жазбаша аударма кезінде аудармашы белгіленген (басылған) мәтіндермен жұмыс істей отырып, таңдалған нұсқаларды түзете отырып, аудармамен салыстырмалы түрде ұзақ уақыт жұмыс істей алады. Қосымша ақпарат көздерін пайдалану: сөздіктер, анықтамалықтар, әртүрлі мәліметтер базасы, сондай-ақ аударманы мұқият өңдеу, редакциялау бастапқы мәтінді аударма тілінде дәлірек жеткізуге, ауызша аудармаға қарағанда түпнұсқа мәтінге баламалылықтың жоғары деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Мәтінді оқу және талдау жалпыдан, бүтіннен егжей-тегжейге, нақтыға құрылады, аудармашы мәтін элементтері арасындағы семантикалық қатынастардың түрін орнатқанға дейін және мәтінмәндік ортаға және мәтіннің жанрлық-стилистикалық тиесілігіне сәйкес оларды аударма мәтінінде көрсетудің балама, барабар құралдарын таңдағанға дейін кезең-кезеңмен, асықпай өтеді.
Жазбаша мәтіндердің алуан түрлілігі керемет. Мәтіндердің функционалды-стилистикалық жіктелуі бар, оған сәйкес әр мәтін функционалды стильдердің шектеулі санына жатады. Орыс филологиясындағы көптеген стилистикалық зерттеулер академик В. В. Виноградов жасаған функционалды стильдер жүйесіне негізделген. Виноградов келесі функционалды стильдерді ажыратады: ресми бизнес, журналистік, ғылыми, ақпараттық, көркемдік, сөйлеу және күнделікті.(15) ақпараттық функционалды стильге толығырақ тоқталайық.

2. ЖАЗБАША АУДАРМАНЫҢ АЛГОРИТМІ
2.1 Ағылшын тілінен орыс тіліне жазбаша аударма алгоритмі

Мәтінді ағылшын тілінен орыс тіліне аудару бір қарағанда қарапайым міндет. Көптеген жағдайларда мәтіннің мәнін түсіну үшін, әрине, техникалық аударма жеткілікті -- мәтінді Google немесе Yandex аудармашысына көшіру. Алайда, мәтінді бейімделмеген ағылшын тіліне толық аудару үшін, мысалы, бұл жеткіліксіз. Осы толық аудармада мәтіннің мағынасын, мазмұнын ғана емес, сонымен қатар оның ерекшеліктерін -- түрін, стилін, авторлық метафораларды, иронияны және т.б. көрсету керек.
Дұрыс аударуды үйрену үшін мәтінді ағылшын тілінен орыс тіліне жазбаша аудару алгоритмін қарастырыңыз. Бүкіл аударма процесін екі кезеңге бөлуге болады: мәтінді түсіну және ойнату. Бұл қаншалықты таңғаларлық болып көрінсе де, алдымен сөздіксіз немесе онлайн аудармашыларсыз мәтінмен жұмыс істеу керек (немесе оларды аз қолдана отырып).
The slovenliness of our language makes it easier for us to have foolish thoughts George Orwell
Осыдан кейін ғана тікелей аудармаға өтіңіз.
Тіліміздің икемсіздігі бізде ақымақ ойлардың пайда болуына ықпал етеді (Дж. Оруэлл)
Сонымен, бәрі туралы толығырақ.
Аударманың минималды кезеңдері-жоспар:
1. Мәтінді түсіну.
Бірінші оқу-таныс сөздер-тақырып-стиль-тип.
Екінші оқу -- мәтін бейнесі
2. Мәтінді ойнату.
Аударма-сөз-сөйлем-абзац.
Үшінші оқу.
МӘТІНДІ ТҮСІНУ
Бірінші оқу. Аударма саласындағы мамандар: "басқа тілде не оқып жатқаныңыз туралы ойламаңыз, абстракциялауға тырысыңыз және мәтіннің мағынасын түсінуге тырысыңыз", - деп кеңес береді.
Бұл жағдайда таныс сөздерге сүйеніңіз. Ағылшын тілін жақсы білмеймін деп айтуға асықпаңыз. Ағылшын тілін ешқашан кездестірмегендер де бірнеше жүздеген ағылшын сөздерін біледі. Ия, бұл рас. Бұл ағылшын тілінен орыс тіліне енген сөздер, мысалы, бизнес, менеджер, саудагер және латын, грек немесе француз тілдерінен ағылшын және орыс тілдеріне енген халықаралық сөздер, мысалы, алгебра, география, мұражай, радио.
Сондай-ақ, сіз өзіңіздің сөздік қорыңызды арнайы сайттардан тексере аласыз.
Таныс сөздерді жалпы тақырыпқа байлаңыз. Бұл сөздікті сөздердің тар шеңберіне шектеу арқылы аударуды жеңілдетеді, мысалы: home, sister, daddy, sweet... -- мәтін тақырыбы анық "отбасы". Белгілі бір тақырыпқа сөздер мен сөз тіркестерінің барлық мағыналарын шектеу Сізге келесі кезеңдерде ондаған мүмкін болатын қажетті мәнді таңдауға көмектеседі.
Содан кейін мәтін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.