Құрылыста атқарылатын геодезиялық жұмыстар
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Халықаралық білім беру корпорациясы
Ратаев Ерсұлтан Макенұлы
Семей қаласындағы спорттық сауықтыру кешенін геодезиялық қамтамасыздандыру
Дипломдық жұмыс
Мамандық: 5В071100 - Геодезия және картография
Алматы 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ КОРПОРАЦИЯСЫ
Құрылыс технологиялары, инфраструктура және менеджмент факультеті
МОК.КазГАСА.5В071100.. РПЗ.
Қорғауға жіберілді:
Декан ФСТИМ
___________Естемесова А.С.
____ _______________2022 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Семей қаласындағы спорттық сауықтыру кешенін геодезиялық қамтамасыздандыру
Мамандық: 5В071100 Геодезия және картография
Дипломдық жетекші: _______ ______ ассоц.проф. Умирбаева.А.Б.
(қолы) (күні)
Нормоконтролер: _______ ______ ассист.проф. Умирбаева А.Б.
(қолы) (күні)
Орындаған: _______ ______ ст.гр. ГиК-18 Ратаев.Е.М.
(қолы) (күні)
Алматы 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ КОРПОРАЦИЯСЫ
Құрылыс технологиялары, инфраструктура және менеджмент факультеті
Мамандық 5В071100 - Геодезия және картография
АҢДАТПА
Күндізгі бөлімнің студенті Ратаев Ерсұлтан Макенұлының Семей қаласындағы спорттық сауықтыру кешенін геодезиялық қамтамасыздандыру тақырыбы бойынша дипломдық жұмысы.
Кешенді ғимараттардың құрылысы біздің мемлекетімізде маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Мемлекетіміздегі құрылыстың қазіргі даму кезеңі техникалық потенциалдың жоғарғы деңгейімен , ғылыми техникалық прогресстің қарыштап дамуымен, күрделі қаржылардың бөлінуімен, өндіріс масштабының өсуімен, техника мен мамандардың әлеуметтік деңгейінің өсуімен сипатталады. Біздің зерттеу объектіміз болған осы дипломдық жұмыс Семей қаласынан 50 шақырым жердегі Бородулиха ауданында салынып жатыр.
Дипломның 1 - бөлімінде құрылыс объектісі туралы жалпы ақпараттар мен құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың түрлері, сонымен қатар, геодезиялық тірек торларды бөлу жұмыстары да қарастырылған.
____________ 20___ ж.
Дипломдық жұмыстың жетекшісі Умирбаева.А.Б.
Диплом жазушы Ратаев.Е.М.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
МЕЖДУНАРОДНАЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ КОРПОРАЦИЯ
Факультет строительных технологий, инфраструктуры и менеджмента
Специальность 5В071100 - Геодезия и картография - - - - - - - - - - - - -
АННОТАЦИЯ
На дипломный проект студента очной формы обучения Ратаев Ерсултана Макенулы
по теме: Геодезическое сопровождение спортивного комплекса в городе Семей
Строительство комплексных зданий является одним из важных вопросов в нашем государстве. Современный этап развития строительства в нашем государстве характеризуется высоким уровнем технического потенциала , поступательным развитием научно-технического прогресса, распределением капитальных вложений, ростом масштабов производства, ростом социального уровня техники и специалистов. Данная дипломная работа, которая стала объектом нашего исследования, строится в Бородулихинском районе в 50 км от города Семей.
Раздел 1 диплома содержит общую информацию об объекте строительства и виды геодезических работ в строительстве, а также работы по разделению геодезических опорных решеток.
____________ 20___ г.
Руководитель дипломного проекта Умирбаева.А.Б.
Дипломник Ратаев.Е.М.
MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
INTERNATIONAL EDUCATION CORPORATION
Department of the construction technologies, infrastructure and management
Specialty 5В071100 - Geodesy and cartography
ABSTRACT
To the degree work of Ratayev Yersultan, a full-time female student on the topic:
Calculation of land volume based on aerial photograhs
The construction of complex buildings is one of the important issues in our state. The current stage of construction development in our country is characterized by a high level of technical potential, the progressive development of scientific and technological progress, the distribution of capital investments, the growth of production scale, the growth of the social level of technology and specialists. This thesis, which has become the object of our research, is being built in the Borodulikhinsky district, 50 km from the city of Semey. Section 1 of the diploma contains general information about the construction object and types of geodetic works in construction, as well as work on the separation of geodetic support grids.
___ _____ 20____ y.
Supervisor of the degree work Umirbayeva.A.B.
Graduate student Ratayev.Y.M.
Мазмұны
Кіріспе
1 Құрылыс объектісі туралы жалпы мәліметтер
1.1 Ауданның физикалық географиялық жағдайы
1.2 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың технологиясы мен әдістері
1.3 Құрылысқа арналған инженерлік зерттеу жұмыстары
1.4 Құрылыста атқарылатын геодезиялық жұмыстар
1.5 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың түрлері
1.7 Көпқабатты ғимарат салу кезіндегі құрылыс алаңының жоспары
1.8 Құрылысты бөлу пункттері мен тірек торлары
2 Геодезиялық тірек торлары
2.1 Геодезиялық бөлу негіздерін құру
2.2 Құрылыс осьтерін жерге бекіту
2.3 Құрылыс алаңында орындаушылық геодезиялық түсіріс
2.4 Құрылысты геодезиялық жұмыстармен қамтамасыз ету кезінде қолданылатын аспаптар
2.4.1 Электрондық тахеометр
2.4.2 Екі жиілікті GPS қабылдағыш Trimble R6
2.5 Техникалық нивелирлеу
2.6 AutoCAD бағдарламасымен геодезиялық жұмыстарды атқару
2.7 Leica Geo Offfice Tools бағдарламасы
3. Құрылыс нормалары мен ережелері
4. Жобаның экологиялылығы мен қауіпсіздігі және экономика 56
4.1 Құрылыс кезінде қоршаған ортаны қорғау шаралары
4.2 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау
4.3 Үй-жай ішіндегі өрт қауіпсіздігі
4.4 Су тасқыны кезіндегі іс - шаралар
4.5 Құрылыс алаңында террористік актілерді болдырмау жөніндегі іс - шаралары
4.6 Авариялық құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстар
4.7 Дауылдар мен құйындар кезіндегі төтенше жағдайларды болдырмау жөніндегі іс - шаралар
4.8 Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Бұл дипломдық жұмыс Cемей қаласындағы спорттық сауықтыру кешенін салу кезіндегі геодезиялық қамтамасыздандыруға арналған.
Спорт кешенін салуда геодезиялық жұмыстар инженерлік ізденіс
жұмыстарынан бастау алады. Инженерлік геодезиялық ізденіс сол ауданның жер бедері және ондағы құрылымдар туралы деректер бере отырып, жобалау жұмыстарының негізі болып қана қоймай, басқа ізденіс түрлерін жүргізуге, тексеруге пайдаланылады. Инженерлік-геодезиялық ізденіс кездерінде геодезиялық тірек торларын құру және құрылыс салынатын алаңда әр түрлі масштабтардағы топографиялық түсіріс, сызықтық құрылыстардың трассаларын қадағалау, геофизикалық барлау нүктелерін геодезиялық жұмыстар мен байланыстыру және де басқа жұмыстар атқарылады.
Спорт кешенін салуда құрылыстың негізгі кезеңі оның қаңқасын тұрғызу, яғни бірнеше уақытқа созылатын күнделікті геодезиялық түсірістер мен құрылыстың бірнеше түрлі осьтері, тегістеу жұмыстары, жолдарды салу, құбырларды жүргізу, нивелирлеу жұмыстары атқарылады. Бұл геодезиялық барлық құрылыс жұмысының ең маңызды әрі шешуші кезеңі, сондықтан ол ұзақ уақытқа созылып, құрылысшылар мен басқа мамандардың бірлесіп шешуімен жасалады.
1 Құрылыс объектісі туралы жалпы мәліметтер
Қарастырылып отырған объект Семей қаласында орналасқан. спорт кешені , мәдениет және әлеуметтік-тұрмыстық мақсатқа бағыттала салынған объектілері бар дербес жоба. Кешеннің құрамына авто тұрақ және тұрғындарға арналған жайлыландырылған аумақ кіреді.
Құрылыстың аяқталу мерзімі: 2022 жылғы желтоқсан айы.
1.1 Ауданның физикалық - географиялық жағдайы
Семей ШҚО-дағы аймақтағы 2-ші ірі қала болып есептеледі. Ол Ертістің екі жақ жағалауында орналасқан. Аумағы - ауылдық округтерді қосқанда 27,5 мың кв км. Облыс орталығы Өскемен қаласына дейінгі аралық 240 км Гринвичтан шығысқа қарай 40км, Семей қаласының батысынан Дегелен тауларына қарай қиылысатын сызықтар 500с.к. және 800 ш.ұ. болатын Евразия суперконтинентінің Географиялық орталығы болып анықталды.
Аймақтың климатына материкке мұхиттан географиялық жағдайдың ерекше әсері бар.
Географиялық жағдайы континеттік және дымқылдану дәрежесінің айырмашылықтары, жыл мезгілдеріне байланысты температураның өзгеруі, климаттың әр түрлі көптеген типтері арқылы ерекшеленеді. Климаттың күрт континеттілігі жылдық және тәуліктік температураның үлкен амплитудасымен түсіндіріледі. Қыста -450, ал жазда +450. Қала тұрғындарының саны 300 мың адамнан асады.
Батыс аймақтық құрылыс материалдар ресурсы жеткілікті. Суықбұлақ ауылынан Семейдің оңтүстігіне қарай жоғары сапалы мәрмәр шығатын орын, Ауылдың солтүстігінен гипстің шығатын бай орны бар. Құрылыс және декаротивтік тастардың, шыны құмдардың, батпақтардың алуан түрлері бар. Цемент өнімдерінің графит және асбесттің, фарфор фаянс өнімдерінің орындары бар.
Батыс аймақтық жылу энергетикалық ресурстары негізінен Ертіс, Шүлбі және Тарбағатайдан келетін көптеген ұсақ өзендер энергия ресурстары негізінде іске асады.
Батыс аймағының аумағында химиялық өнімдердің аздаған орындары кездеседі (ас тұзы, мирабилит т.б.).
Көл ресурстарына әр түрлі дәрежедегі тұзды сулар, балықтар, су қойнауларының маңындағы өсімдіктер, емдік батпақтар, көл құмдары түріндегі құрылыс материалдары, қиыршық тастар және т.б. жатады.
Аймақ ормандарының маңызы зор, олар мемлекеттік бақылауда. Қарағайлы орман Ертіс өзенін бойлай Шыңғыстауға дейін созылған, жабайы алма өскінділері Тарбағатайға дейін.
Батыс аймағының жануарлар әлемі ресурсы спорттық, кәсіптік аулау мен балық аулаудың негізгі көрінісі болып табылады.
Жер қыртысы ресурсы ауыл шаруашылығының дамуыда үлкен рөл атқарады (Белағаш даласы). Аймақтың көптеген аумағы әр түрлі мезгілде жайылым ретінде пайдаланылады.
Осылайша Батыс аймағы табиғи табиғат ресурстары және пайдалы қазбалардың алуан түрлілігімен ерекшеленеді.
1.2 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың технологиясы мен әдістері
Инженерлік-геодезиялық ізденістер - нысандар мен ландшафтты жобалаудың, аймақтарды абаттандырып көгалдандырудың бастапқы кезеңі. Инженерлік-геодезиялық жұмыстардың мақсаты - бір арнайы аймақтың бедері мен ахуалы жайлы мәлімет алып, кейін осы мәліметті қағазға немесе электрондық тасушыға түсіру. Инженерлік-геодезиялық жұмыстардың нысаны - жоспарлы-биіктіктүсірім геодезиялық торабын құру, топографиялық түсірім жасау, жер асты коммуникацияларын түсіру және жер тәлімінің шекараларын анықтау; құрылыстар мен ғимараттарды орнықтыру, туралау жұмыстарының 12 нәтижелеріне және нысанда бұрыннан бері бар темір жолдар мен автожолдардың сипаттамаларына қарай қажетті профильдерді құру және жаңа жолдарды жобалау. Төңіректе жүргізілетін өлшеу жұмыстарының барлығы жоспарға 1:500 - 1:1000 масштабында түсіріледі.
Инженерлік-геодезиялық ізденістер (ҚР ҚН 1.02-02-2008) құрамына келесі жұмыстар кіреді:
- өткен жылдарда жасалған инженерлік ізденістердің материалдарын, топографиялық-геодезиялық, картографиялық, аэрофототүсірімдік және басқа да материалдар мен деректерді жинау және сараптап өңдеу;
- аймақтыалдын ала тексеріпбілу;
- тірек геодезиялық желілерін, сонымен бірге құрылысқа арналған геодезиялық желілерін құру (дамыту);
- жоспарлы -биіктіктүсірімгеодезиялықтораптары нқұру;
-1:10000-1:200 масштабтарындатопографиялық (жербетіндегі, аэрофототопографиялық, стереофотограмметриялықжәнетағыбасқ а) түсірім, соныменбіргежерастыжәнежерүстіқұрыл ыстардыңтүсірімінжүргізу;
- топографиялық (инженерлік-топографиялық) және кадастр жоспарларын 1:10000-1:200 масштабтарында, графикалық, сандық, фотографиялықжәнебасқапішіндердежаң арту;
- инженерлік-гидрографиялық жұмыстар жүргізу;
- таудағы қуыстар мәселесін, геофизикалық нүктелерді және инженерлік ізденістер жүргізу барысында анықталған басқа нүктелерді даладағы нақты жағдаймен байланыстыру;
- қауіпті табиғи және техно-табиғи үрдістер дамитын аймақтардағы ғимараттар мен құрылыстардың табандарында, сондай-ақжербеті мен топырақ қабаттарында пайда болатын деформацияларды геодезиялық стационарлық құралдармен бақылау;
- қоныс-мекендер мен мемлекеттік (қалақұрылысыжәнетағыбасқа) кадастрлардың геомәліметтік жүйелерінің (ГМЖ) инженерлік-геодезиялық қажеттіліктерін қамтамасыз ету;
- инженерлік-топографиялық жоспарларды, кадастрлық және тематикалық карталар мен жоспарларды, арнайы атластарды (графикалық, сандық және басқа пішіндерде) жасау және басып шығару (тарату);
- далада жиналған мәлеметтерді кеңседе талдап өңдеу (камералық өңдеуден өткізу); - техникалық есеп (түсіндірме хат) жасау.
1.3 Құрылысқа арналған инженерлік зерттеу жұмыстары
Құрылыс үшiн инженерлiк iзденiс - аудан, алаң, бөлiмше, жобаланатын құрылысты трассаның табиғат жағдайларының кешендiзерттеуi, жергiлiктi құрылыс материалдары үшiн өткiзiлетiн жұмыс және көз сумен қамтамасыз етуi және алу қажеттi және әзiрлеуүшiнжеткiлiктi материалдар экономикалық орынды және шешiм техникалық дәлелдi жобалауда және тиiмдi пайдаланудың 13 есептеуiмен объектiлердi құрылыс және құрылыстың әсерiмен табиғи ортаның өзгерiстерiн болжамның құрастыруы үшiн табиғи ортаның қорғауы, сонымен бiргемәлiметтерлердi алу және кәсiпорындар, ғимараттар мен құрылымдарды пайдалану.
Инженерлік ізденістер құрылыс саласындағы ең маңызды түрлерінің біріне жатады, осы ізденістерден құрылыста және объектілердің пайдалануы басталады. Инженерлік ізденістің түрлерін біріктіретін кешенді тәсіл жан жақты және заманауи ғимарат пен имараттардың, құрылыс алаңдарын зерттеуге мүмкіндік береді.
Құрылыстағы ізденістердің түрлері:
Құрылыс үшін инженерлік-геодезиялық ізденістер - бұл жергілікті жердегі рельеф пен ситуацияның топографиялық - геодезиялық мәліметтерді алу үшін жүргізілетін жұмыстар (ағын сулар, сутаған соның iшiнде түп және су қоймалары), бар ғимараттар мен имараттар (жер үсті, жер асты және жер беті) және орналастырудың басқа элементтері (сызықтық, графикалық, фотографиялық және басқа да түрдегі), кешендi бағалау үшiн табиғи қажеттi және құрылысты (су қоймасы) аумақтың техногендi шарттары және жобалаудың дәйектемесi, құрылыс, пайдалану және объектiлердi жою, сонымен қатар мемлекеттік кадастрды жасау және жүргізу, шекараларды басқаруды қамтамасыз ету, жылжымайтын мүлікпен операцияларды жүргізу сияқты жұмыстар орындалады.
Инженерлік-экологиялық ізденістер құрылыста экологиялық жағдайды және өмір сүруге және шаруашылық саланы жақсартуға мүмкіндік береді, сонымен бiрге экологиялық жағдайға мұндай қызметтiң әсерi.
Инженерлік-геотехникалық ізденістер құрылыс үшін топырақтың және топырақ массивінің құрамын анықтауға бағытталған, ғимараттың негізіне қолданылатын, жер асты ғимараттың орналасу ортасы, сонымен қатар табиғи және антропогендік топырақ массиві, жарқабағы және еңiстерді анықтайтын жұмыстар.
1.4 Құрылыс аумағына ғимараттарды салуға арналған инженерлік зерттеу жұмыстары
Инженерлік зерттеу жұмыстарының көлемі мен мағынасы құрылыс жұмыстарының аумағына, мақсатына сәйкес болады. Кішігірім аумақтарда негізінде инженерлік зерттеу жұмыстарының мына түрлері орындалады - инженерлік геодезия, инженерлік геология, гидрометеорология. Аумағы мен көлемі үлкен құрылыстар салынатын аймақт аинженерлік зерттеу жұмыстарының барлық түрлері және толық көлемде орындалады- инженерлік геодезія, инженерлікгеология, гидрометеорология, топырақгеоботаникасы, тазалық санитариясы, шаруашылықтар, жерді гүлдендіру, жерді тегістеу, инженерлік ораптар, көлік, құрылыс заттарының қоры және т. б. жұмыстар орындалады.
Құрылыс салынатын алаң техникалық талапқа сәйкес болуы керек, алаңды игеруге көп қаражат жұмсалмағаны жөн. Сондықтан инженерлік зерттеу 14 жұмыстарының мақсаты, құрылысқа бөлінген аймақтың ішінен, техникалық талапқа сәйкес аумақты таңдап алу қажет.
Жер тегіс, еңістігі бірыңғай немесе екі жақты болғаны жөн. Еңістік жаңбырдың, қардың суларының тез ағып кетуіне мүмкіндік береді. Құрылысты еңістіктің бойына орналастырған жөн, тегістеу, қоп ару жұмыстарының көлемі аз болады. Еңістіктің азы 0,003 - 0,005метр ал көбі 0,06 - 0,08 метр аралығында болғанытиімді. Яғни еңістікi = h : d формуласымен шығарылады.
Керекті аумақты таңдау кеңседе шешіледі. Берілген аймақты бөлшектеп, бөлшектерді салыстырып инженерлік зерттеу жұмыстары жүргізілетін аумақты белгілейді.
Құрылысты салуға арналған инженерлік зерттеу жұмыстарын орындау үшін, негізгі ғимараттар салынатын аумақтың, тұрғын аумақтың, масштабы: 1:1000; 1:500; топографиялық планын сызады.
Құрылыс салынып болған, жердің астына орналасқан құрылыстар көп аумақтардың да масштабы: 1:1000; 1:500 топографиялық пландарын сызады. Пландарды фотограмметриялық әдіспен немесе геодезиялық әдіспен салуға болады.
Жердің бетінің еңістігі жоқ аумақтарын 20x20м немесе 30x30м квадраттарға бөліп, квадраттардың төбелерін геометриялық әдіспен нивелирлеп, аумақтың топографиялық планын сызады және планға ғимараттардың бұрыштарының координаттарын, коммуникациялардың түйіскен жерлерінің координаттарын, үйлердің еденінің, қоймалардың ауласының, жолдардың жиегінің, құрылыстардың биіктік мәндерін жазады
1.5 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың түрлері
Құрылыста атқарылатын геодезиялық жұмыстар белгілі көлемде және көрсетілген дәлдікпен орындалады. Олар жобалық құжаттарда көрсетілген талаптар мен ережелерге сәйкес құрылыс объектілерінің геометриялық өлшемдерін көтеру мен тұрғызуда қолданылады. Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар келесідей негізгі түрлерге бөлінеді: түсіріс жұмыстары, бөлу жұмыстары, орындаушылық түсірістер, құрылыс объектілерінің деформац бақылау.
Түсіріс жұмыстары объектіні жобалау кезінде қолданылып, инженерлік ізденістер кезінде жүргізіледі.
Бөлу жұмыстары құрылыс жұмыстары кезінде жүргізіліп, жобадағы ғимараттар мен жасақтардың негізгі осьтері мен нүктелерін жерге көшіруде қолданылады.
Орындаушылық түсірістер құрылыс кезінде және оның аяқталуында орындалған құрылыстық монтаж жұмыстарының сапаларын анықтау және бақылау үшін жасалады. Сонымен қоса тұрғызылған құрылыстың жаңа жоспарын тұрғызу үшін қолданылады.
Құрылыс объектілерінің деформацияларын бақылау жұмыстары құрылыс кезінде және оның аяқталуына дейін жүргізіледі.
Құрылыс алаңындағы геодезиялық жұмыстардың орындалу мақсатына келесілер жатады:
-құрылыс алаңындағы сызықтық жасақтар мен олардың бөліктерін, құрылыс торын құру мен оларды жергілікті жерге көшіру, ғимараттар мен жасақтардың негізгі осьтерін жерге көшіру. Сонымен қоса құрылыстық технологияларды монтаждау;
-магистральдықтан басқа алаң аралық сызықтар жасақтар мен олардың бөліктерін және уақытша ғимараттарды бөлу;
-бастапқы және монтаждық горизонттардағы ғимараттардың аралық бөлу торларын құру, сонымен қатар технологиялық құралдарды монтаждау үшін арнайы тор құру. Егер бұл жұмыстар геодезиялық жұмыс немесе құрылыстық жұмыс жобаларында қарастырылған болса ғана жүргізіледі, сонымен қатар өндірістік бөлшектік бөлу үшінде;
-ғимараттардың геометриялық өлшемдерінің дәлдігін геодезиялық бақы- лау және аяқталған объектілердің немесе олардың бөлшектерінің геометриялық өлшемдерін бақылау және орындаушылық түсірістер түсіру, оған арнап орындаушылық геодезиялық түсірістер құжаттарын құру;
-құрылымдар мен олардың бөліктер негізінің деформациясын геодезия- лық өлшеу. Бұл егер жоспарлық құжаттарда қарастырылған болса, авторлық бақылаумен бекітілген болса ғана жүргізіледі.
Жоғарыда көрсетілген геодезиялық жұмыстар, құрылысты-монтаждық жұмыстардың технологиясының маңызды бөлігі болып табылады және бірыңғай кесте бойынша іске асырылады. Ол құрылыстық өндірісте анықталған уақыт бойынша және арнайы жұмыстармен іске асырылады.
Құрылыстағы геодезиялық бөлу негізін және ғимараттардың деформациясын өлшеуді жұмыс беруші құрады. Орындаушының міндетіне құрылыс кезіндегі геодезиялық жұмыстар өндірісі, ғимараттың геометриялық өлшемдер дәлдігін және орындаушылық түсірістердің орындалуын бақылау жатады.
Жоғары қабатты үлкен және күрделі объектілер үшін геодезиялық жұмыстар өндірісінің жоспары (ГЖӨЖ) құрастырылады, ол жұмыс өндірісінде анықталған кезекпен орындалады.
ГЖӨЖ-ы орындаушының өзі немесе арнайы құрылған ұйымдар құрастыруы мүмкін (сұранушының сұранысымен).
Құрылыс алаңындағы бөлу жұмыстарында қолданылатын геодезиялық бөлу кезіндегі қолданылатын сызбалар, ондағы өлшемдердің және координаттар мен биіктіктердің сай келуі, жұмыс берушінің техникалық бақылауынан өтуі керек.
Геодезиялық жұмыстарды қажетті дәлдікті қамтамасыз ететін құралдармен орындау қажет. Құралдардың барлығы орнатылған кезекпен арнайы тексерулерден өтуі қажет және ол тексерулер әрдайым құрылыс жұмысының алдында міндетті түрде жүргізілуі қажет.
Жалпы объектідегі геодезиялық жұмысты жоспар құжаттарының дайындығынан кейін және алаңды толық тазалап ондағы бұзуға тиісті құрылыстарды бұзған соң орындау тиіс.
1.6 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың түрлері
Құрылыс жұмыстарында геодезиялық істер тобының қатары күрделі өлшемдер кешенін, өңдеулер мен сызба және табиғи жағдайдағы жайттарға негізделген дәл әрі дұрыс орналасқан ғимараттар, жобалар, геометриялық сипаттамалары бар жоспарлармен толықтырылған міндетті құжаттардан құралады. Геодезиялық жұмыстар құрылыстағы жобалау кезеңіндегі және олардың мазмұны мен технологиялық жалғастығына негіз болатын жұмыс.
Құрылыс алаңында жасалатын геодезиялық жұмыстар қатарын келесідей топтастыруға болады:
1. Құрылыс алаңын таңдау:
-мәліметтер жинау, сараптау және ескеру.
2. Құрылыстық жобалану:
-топографиялық-геодезиялық жұмыстар (инженерлік геодезиялық ізденістер) құрылысқа геонегіз жасау;
-инженерлік ізденіс түрлерін геодезиялық қамтамасыздандыру;
-құрылыс жобаларын қосымша мәліметтермен қамсыздандыру.
3. Құрылыс кұрамының (конструкция) жасалынуы мен әзірленуі:
-құрылыс (конструкция) құрамын бекі ту кезіндегі геометриялық элементтер сипаттамаларының бақылануы;
-құрылыс құрамының геометриялық элементтер сипаттамаларының статистикалық қадағалануы.
4. Құрылысқа дайындық кезеңі:
-жерді тегістеу немесе жобалық биіктікке келтіру;
-геодезиялық бөлу жұмыстарының негізін жасау;
-аумақты инженерлік дайындау, яғни жобалау жұмыстары, жерасты және жер бетіндегі жұмыстарға әзірлену;
-негізгі және қосымша осьтерді жер бетіне шығару.
5. Құрылыстың негізгі кезеңі:
-құрылым элементтерінің осьтерін жер бетіне шығару;
-жерасты және жерүсті ғимараттарының бөліктерін салу кезіндегі құрылыс−монтаждық жұмыстардың геометриялық қамтамасыздануы;
-аяқталған құрылыс элементтерінің т ексеру−орындалу
жұмыстары, орындалу құжаттарын толтыру;
-геодезиялық орындалу жұмыстарының жиынын тапсыруға дайындық.
Құрылыстың аяқталуы:
-құрылыс барысында болатын толықтай геодезиялық жұмыстардың нәтижелері туралы техникалық есеп беру;
-тік профиль, қималар, инженерлік пландарға негізделген орындалған жұмыстардың бас жобасының жасалуы.
Құрылыстың негізгі кезеңі оның қаңқасын тұрғызу, яғни бірнеше уақытқа созылатын күнделікті геодезиялық түсірістер мен құрылыстың бірнеше түрлі осьтері, тегістеу жұмыстары, жолдарды салу, құбырларды жүргізу, нивелирлеу жұмыстары атқарылады. Бұл геодезиялық барлық құрылыс жұмысының ең маңызды әрі шешуші кезеңі, сондықтан ол ұзақ уақытқа созылып, құрылысшылар мен басқа мамандардың бірлесіп шешуімен жасалады. Ізденіс жұмыстары толық тірек жүйесімен қамтып бергеннен кейін және жергілікті жердің толықтай геодезиялық мәліметтерін, дайындық жұмыстарын әзірлеп жұмысқа дайын күйінде тапсырғаннан кейін геодезиялық аспаптар жүйеленіп керекті бағдарламалар жасақталады. Содан соң әдеттегідей төменде орналасқан ғимараттардың іргетасын шығаруға әзірленеді. Ол үшін алдымен тегістеу жұмыстарын жүргізу керек. Табиғи рельефті ғимарат салу үшін техникалық талапқа сәйкес өзгертуді вертикаль бағытта жоспарлау деп атайды. Вертикаль жоспарлаудың жобасы құрылыстың бас планының негізі болып саналады. Құрылысқа горизонталь алаң жасау вертикаль жоспарлардың бір түрі, мұнда жер қазу жұмыстарының нольдік балансы болуы, яғни бір жерді қазып, екінші жерге топырақ төгудегі теңдік көзделінеді. Ол үшін квадраттар төбелерінің нақты биіктіктері пайдаланылады. Жер қазу жұмыстарының нольдік балансын сақтау үшін горизонталь алаңның жоба биіктігі анықталады. Технологиялық жабдықтарды және т.б құрылыс объектілерін орналастыру үшін көлбеу алаңды берілген ылдилық бойынша жоспарлайды. Квадрат төбелерінің жоба биіктіктері мен нақтылы биіктіктері арқылы жұмыс биіктіктері есептелінеді. Жұмыс биіктіктерінің өздеріне тән таңбалары (-Һ үйінді +Һ қазып алу сияқты) әр квадрат төбелеріндегі қазықшаларға жазылады.
Бұл жұмыстар автоматтандырылған компьютерлік бағдарламалар арқылы атқарылған. Жерді тегістеу топографиялық планын, алаңды құрылыс салуға инженерлік дайындау; көлік, жаялау жолдарын салуды жеңілдету;алаңды пайдалануға ыңғайлау;ғимараттардың биіктік мәндерін бір жүйеге келтіру;суды ағызып жіберу және тағы да басқа мәселелерді шешу үшін сызылады. Жерді тегістеуге арналған жобаны масштабы 1:5000 немесе 1:2000 топографиялық планда сызылады. Топографиялық планға еңістік өзгеретін орындарын, бағытын, ұзындығын, мөлшерін жазады. Планға қоса масштабы 1:100 немесе 1:200 көлденең профильдер сызылады, оны төменде көрсетілген құрылыс объектісінің жұмыс сызбаларынан байқауға болады. Жергілікті жердің жер биіктіктерін жобалық биіктікке келтіру үшін тегістеу жұмыстарының картограммалық сызбасы тұрғызылып, сол арқылы AutoCad бағдарламасына координаттары мен биіктік мәліметтерін Transform F тасымалдау порты арқылы көрінісін шығарып, сызбасын аламыз. Содан соң Leica 407аспаптарына Leica Survey Office каталогындағы Tools немесе Combain утилиті арқылы GSI форматында керекті координаттар мен биіктіктерді электронды тахеометр жадына көшіріп құрылыс алаңына барып қазықтармен бекітіп, қазу машиналары мен бригадасына қаншалықты қазу немесе көму керектігін көрсетіп береді. Ауыр машиналар арқылы қазып, керекті биіктікке 20-10 см қалғанда қолмен қазатындығын ескертеді .
1.7 Көпқабатты ғимарат салу кезіндегі құрылыс алаңының бас жоспары
Жалпы құрылыс алаңының геодезиялық негізі болып бұрын сол жерде түсірілген топографиялық түсірістері немесе сол аумақта бұрын жүргізілген инженерлік ізденістер мен алаң маңайында бекітілген реперлер табылады.
Біздің қарастырып отырған объектімізде геодезиялық негіз ретінде сол аумақтың бұрын түсірілген 1:500-дік масштабтағы топотүсірісі және Алматы қалалық Геологиялық Ізденіс Орталығына жергілікті жерге бекіткен реперлері алынған. Жалпы жоба осы негіздерге негізделіп жасалған. 1:500 масштабтағы топотүсіріс арқасында жоба ғимараттары мен жасақтары жергілікті жерге бекітілген. Құрылыс алаңындағы басқа жергілікті жерге орнатылған реперлер бастапқы реперлерге байланыстырылып Leica компаниясының ТС 407 тахеометрінің көмегімен құрылған. Құрылыс алаңының вертикалдық түсірісі топотүсіріске негізделген.
Бас жоба негізінде жоспарланған объектілерінің бөлу сызбаларының жергілікті жердегі қиылысулары құрылады, вертикальдық жоспарлау және ғимараттар алаңдарының геодезиялық мәліметтері дайындалады.
Жобалық бөлімдерді жер бетіне көшіру үшін келесі негізгі жобалық құжаттар болулары керек:
1. Бас план (генплан) және топографиялық пландар, масштабтары 1:5000-1:500, бұл пландарға салынбақшы құрылыстың пландық-биіктік шамалары, өлшемдері, пішіндері, бір-бірімен байланыс тәсілдері егжей- тегжейлі көрсетіледі;
2. Құрылымның негізгі қажетті тұстарының ұзына бойлық және көлденең профильдері, мұнда құрылым элементтерінің биіктік бойымен бір- бірімен байланысы, кейбір нүктелердің, заттардың орналасуы көрсетіледі;
3. Құрылыс салынбақшы территорияны тік жазықтықта тегістеу планы;
4. Геодезиялық тірек торлары қосындыларының тәсілі, координаталар журналы;
5. Жұмыс істеу сызбалары және сызбалары, мұнда құрылыс бөліктерінің өлшемдері, пішіндері және орналасулары сипатталады.
Бас жоспардың сызбалары тапсырыс берушінің масштабы 1:500 топогеодезиялық түсіріс негізінде орындалады. Биіктік жүйесі Балтық теңізі бойынша, координат жүйесі - қалалық.
Құрылысқа арналып бөлінген барлық жер участкелерінде ірі масштабты 1:500, 1:1000, 1:2000 түсірістері түсірілуі тиіс. Алынған топографиялық түсіріс негізінде, құрылыстың негізгі жобасы (бас жоспар) дайындалады.
Бас жоспар - деп сол ірі масштабты картаға барлық жасақтарды, инженерлік торларды және жалпы құрылыс комплексінің жобасын түсіру аталады.
Жұмыс құжаттарын өңдеу кезеңінде, геодезиялық жұмыс негіздеріне келесілер кіреді:
-құрылыс алаңында жобаланған, сондай-ақ сақталған ғимараттар мен жасақтардың негізгі жобасын өңдеу;
-1:500 немесе 1:1000 бөлу жұмыстарының сызбаларын өңдеу. Оларға жасақтардың сандық және графикалық осьтерін негізгі геодезиялық торларға байланыстыру жұмыстары кіреді;
-құрылыс алаңының 1:500, 1:1000 масштабтағы вертикальдық жобасын әзірлеу. Оған жоба биіктіктері және көлбеуліктері, сондай-ақ учаскенің картограммалық жұмыстары кіреді.
Жоғарыда келтірілген барлық құжаттардың негізгісі болып бас жоба болып табылады. Онда жалпы құрылыстың барлық инженерлік коммуникациялары, қалалық транспорттары және құрылыс кезектері және т.с.с басқада жұмыстар жоспарланады.
Бас жоба негізінде жоспарланған объектілерінің бөлу сызбаларының жергілікті жердегі қиылысулары құрылады, вертикальдық жоспарлау және ғимараттар алаңдарының геодезиялық мәліметтері дайындалады.
Арналуына байланысты бас жоспарлар: элементтік, құрылыстық және орындаушылық болып бөлінеді. Егерде жоспарлаушы объектілер комплексі немесе жеке объектілері күрделі болмаса, онда жоспардың құрылыс объектісіне кіретін барлық элементтері жеке бас жоспарда жасалады. Үлкен құрылыс алаңдарын жобалауда, бір үлкен масштабты топографиялық жоспарға барлық құрылыс комплексін сыйғызу мүмкін болмайды. Бұндай жағдайда әр құрылыс комплекстерін жеке бас жобаларға бөледі. Мысалы жер үсті жұмыстары және жерасты инженерлік жұмыстары, сондай-ақ жол торабтары тағы да басқа жұмыстар. Комплекстің арналуы жеке ғимарат жасақтарын, сондай-ақ уақытша жасақтарды, жол, инженерлік торлар және құрылыс кезеңіндегі уақытша тұрақ- тар құрылысын - құрылыстық бас жоба деп атайды.
Бас жоспарды дайындау кезінде геодезиялық негіз ретінде инженерлік- геодезиялық ізденістерді қамтамасыз етуге қолданылатын геодезиялық тірек торлары қолданылады. Дегенмен бас жобада құрылысты жоспарлау үшін сосын жобаны жерге көшіруде, орындаушылық геодезиялық түсірістерді орындауда, сондай-ақ басқа да геодезиялық жұмыстарды орындауда геодезиялық негізді дамыту қажеттілігі туындайды. Ол бас жоспармен қатар жергілікті жерде де жүргізілуі тиіс.
Геодезиялық негіз түрін таңдау ондағы құрылыс аумағының өлшемдерімен және оның ерекшеліктерінен, сонымен қоса құрылыс түрімен оған қажетті дәлдіктеріне байланысты болады.
Тұрғын-үй объектілерінің бас жоспарын жобалауда геодезиялық бөлу жұмыстарының негізі ретінде құрылыстың қызыл сызығын жобалайды. Олар құрылыс кварталдарының аумақтық шекарасын көшелерден бөлетін сызықтар, көптеген өткелдер және тағы сол сияқтылар. Қызыл сызықты ғимараттар көше бойының сызығында жататындай етіп жобалайды, ал қызыл сызықтан өтіп кететіндерді аумақ бойына тереңдей орналастырады. Олар магистральды көшелерде 6-метрден кем емес, ал тұрғын-үйлер арасында 3 метр.
Қызыл сызықты жерге көшірудегі мәліметтерге бас жоспардан сызықтың бұрылу нүктелерін графикалық Х,У координаттарын анықтап, олардан аналитикалық жолмен аралық Х,У координаттарын есептеулер кіреді. Кейін бас жоспардағы биіктіктер бойынша және сызықтың бөлу элементтері есептелініп, сызықты жерге көшірудің бөлу сызбасы салынады.
Өндірістік құрылыс бас жоспарын жобалау кезіндегі геодезиялық негіз ретінде ең көп қолданылатын түрлердің бірі ол - құрылыс торы. Ол жеке нүктелерден, сондай-ақ тікбұрыш немесе квадрат тәріздес нүктелер жүйесінен құралады. Олардың қабырға ұзындықтары 50, 100, немесе 200 метр болуы мүмкін. (1-сурет.)
1-сурет. Құрылыс торы
Құрылыстың бас жоспарының геодезиялық негізін жобалау кезінде бар және жобаланатын ғимараттар мен жасақтардың орналасу жағдайлары ескеріледі, сонымен қатар жолдар және жерасты мен жерүсті коммуникациялары ескеріліп, олар мемлекеттік геодезиялық тор негізіне байланыстырылады. Құрылыс алаңындағы барлық нивелирлік белгілерді тұрғызу, оның барлық жұмыс кезеңінде сақталуы ескеріліп орындалады.
1.8 Құрылысты бөлу пункттері мен тірек торлары
Бөлудің пландық тірек торлары. Бұл торларды құру бөлетін инженерлік құрылыстың пішіні мен мөлшеріне, орналасу жағдайына, бөлу жұмыстарының әдісі мен дәлдігіне және негізгі пункттерді ыңғайлы орналастыруына байланысты болады. Пландық тірек торлары үшін мемлекеттік геодезиялық торлар мен толықтыру торларының нүктелері, инженерлік ізденісте салынған геодезиялық торлар мен құрылысқа байланысты жаңадан құрылған геодезиялық торлардың нүктелері қолданылады. Құрылатын торлар үшбұрыш түрінде триангуляция мен трилатерация торларымен, геодезиялық төртбұрышпен, квадратты және тікбұрышты құрылыс торларымен, тұйық
және ашық теодолиттік жүріспен, параллактикалық полигонометриямен дамиды.
Бөлудің биіктік тірек торлары мемлекеттік геодезиялық торлардың реперлері, маркаларымен байланыстырылған ыңғайлы орналасқан реперлердің қатарынан тұрады. Пландық-биіктік геодезиялық негізі мен басты бөлу осьтері нүктелерінің орнын анықтау және оларды бекіту процесі құрылысты бөлудің негізгі кезеңіне жатады. Бұл кезең торларды қабылдау актысын жасаумен анықталады. Құрылысты толық бөлу құрылыстың жеке бөліктері мен элементтерінің қосымша және көлденең осьтерін бөлуден басталады.
Ал біздің жағдайдағы бөлу жұмыстары жоғарыда айтылған Leica 407 (2-сурет.) аспаптары арқылы жасалады. Сонымен қоса автоматтандырылған геодезиялық бағдарламалар арқылы тез өңделген күйде жасалып, суреттегідей кезеңдерден өтіп болған соң, дала жұмыстарында ықшамдалған аз уақыт аралығында жүргізіледі
Tc 407 Тахеометр құрылыс , топографиялық және инженерлік-іздестіру міндеттерін шешу үшін арнайы әзірленген. Пайдалану өте оңай және кірістірілген бағдарламалардың үлкен жиынтығы бар. TC407-мен жұмыс істеуді үйрену үшін аз уақыт жеткілікті.
Tc407 электронды тахеометр өлшеуді орындаудың максималды қарапайымдылығын қамтамасыз етеді. Құрал лазерлік центр мен электрондық деңгейді пайдалана отырып, пунктте оңай және тез орнатылады. Өзінің сенімділігін дәлелдеген, дәл дәлдіктегі шексіз бұрандалар 30х үлкейтумен Leica визирлік құбырының тамаша оптикасымен бірге өлшеу нүктелеріне дәл келтіруге мүмкіндік береді.
2-сурет. Leica TC 407
Пайдаланылуы қарапайым - негізгі мақсаты, заложенная әзірлеу кезінде осы аспапты. Құралдың барлық мүмкіндіктеріне қол жеткізу төрт функционалды пернелер арқылы жүзеге асырылады. Үлкен және айқын дисплейде жылыту және жарықтандыру бар. Графикалық кеңестер қолданбалы тапсырмаларды орындауды жеңілдетеді. TS400 сериялы тахеометрлер орыс тіліндегі қарапайым мәзір құрылымына және Түсірілім мен бөлу жұмыстарының ыңғайлылығы мен жеңілдігін қамтамасыз ететін кіріктірілген қолданбалы бағдарламалардың қажетті жиынтығына ие.
Ең әмбебап бұл станцияны өрісте және құрылыс алаңында туындайтын мәселелер бойынша барлық қажетті шешімдерді қамтитын Кіріктірілген стандартты бағдарламалар жиынтығы жасайды.
Жиынтығы: Тахеометр TC 407, трегер, аккумулятор 2 дана., зарядтау құрылғысы желілік адаптермен және автомобильдік қуаттандырғыш үшін адаптер, деректерді беру кабелі, диск ПО, нұсқаулықпен орыс тілінде, метрологиялық тексеру.
2 Геодезиялық тірек торлары
Геодезиялық тірек торы - жер бетіндегі пункт жүйесі ол арнайы белгілермен және орталықтар бекітілген қаттар және биіктік жүйесінде анықталған. Олардың жағдайлары жалпы координаттар мен биіктіктер жүйелерінде анықталған.
Түсірудің қай түрі болсын, олар алдын ала жер бетінде бекітілген және өте жоғары дәлдікпен координаталары (Х,У,H) анықталған нүктелерге сүйенеді. Мұндай пункттарды тірек пункттері дейді. Кең байтақ территориямызды толық қамтамасыз ететін тірек пункттерінің жүйесін геодезиялық торлары дейді.
Инструкция бойынша геодезиялық торлары мемлекеттік, геодезиялық жиілету және түсіру торлары болып бөлінеді.
Геометриялық мағына бойынша пландық, биіктікті және кеңістікті геодезиялық торлар деп бөледі.
Пункттің пландық координаттары: триангуляция, полигонометрия және трилатерация әдістерімен анықталады. Биіктік нивелирлік торда биіктік нүктелерінде геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу әдістерінен алады. Көбінесе торларда олардың жұмыс нәтижесінде координаттарды және биіктікті алады, мұндай торлар жобалы биіктік деп аталады.
Мемлекеттік геодезиялық торлар келесі ғылыми және инженерлік техникалық есептерді шешуге арналған:
Бірлік геоцентрлік координаттарды бекіту, ол инерциалды астрономия-лық координаттар жүйесімен байланысты, Жердің пішінін және сыртқы гравитациялық алқабын зерттеу, полюстер қозғалысын анықтау және Жердің әр эпохада бір тегіс айналмауы;
Құрғақ территорияны, геодезиялық картографиялаумен қамтамасыз ету, континентальды шельфті, теңіз акваториясын және әлемдік мұхитты космостық кеңістікті білу, және космостық заттар координаттарын анықтау және табиғатты зерттеу, үлкен масштабы түсірістерді және инженерлік- техникалық жұмыстарды, іздеулерді білу;
Литосфераны динамикасын геодезиялық негіздеу, Жердің су қабатын геотектоникалық әлем процессін және региональды мінездемесін, жер түбегінің қозғалыс литосфералық плита шегінде және бөлек регионарда зерттеу;
Серіктерді эталондау координаттарды және уақытты жүретіндер, дәл космостық объектілерді бақылау жүйесі, оның есебінде Ай және алыс радио көздер.
Негізгі геодезиялық тірек торлардың құру барлық басқа геодезиялық және картографиялық жұмыстарға ықпал етеді. Оларды жоғары дәлдікті астрономиялық, гравиметриялық, бұрыштық сызықты өлшеулермен, пункттер арасындағы өлшеу жоғарлауынан, ЖЖС бақылау, космостық объектілердің шешімін әрі қарай өңдеу арқылы құрайды.
Мемлекеттік геодезиялық торлар қалалық және ірі шаруашылық - завод территориялары басты жобалы негіз болады, сонымен қатар аумақты территорияларда ішкі база өңдеуде және пайдалы қазбаларды өңдейді.
Мемлекеттік геодезиялық торлар, геодезиялық жиілету торларында негізгі қызмет атқаратындар триангуляция, трилатерация, полигонометрия- ның 1 және 2 разряды,техникалық нивелирлеу, оларды негізінде түсіріс торларын теодолиттік жүріс микротриянгуляция түрлерін негіздеуді дамытуға орындалады және салалардың негізін дамытуда қызмет атқарады.
Мемлекеттік геодезиялық тордың жалпы қабылданған принципі ол жалпыдан жекеге өту принципі болып табылады, өте ірі және дәл құрудан кіші және аз дәлдікті детальды құрастыру жоғарғы класстан төменгі класс принциптеріне көшуі болады.
Мемлекеттік геодезиялық тор, полигондар түрінде құрылады және астрономо-геодезиялық торлар әдісіне сүйенеді. Одан өлшеулер жоғары дәлдікте орындалған бұл тор берілгені қабылданады және оның негізінде 2-ші класс ретінде геодезиялық торды құрайды. Өзендерді жерде бекіткеннен кейін оны пикеттерге бөледі. Пикет деп горизонталь ұзындығы 100 м жер бетіндегі қашықтықты айтады. Бекітілген бағытпен пикеттерді белгілеу құрамында 6 шпилькасы бар 20 метрлік лентамен (ЛЗ-20) 100 м кесінді салу арқылы жүргізіледі. Егер пикет бөлетін жердің көлбеулігі v 2 болса, онда катеті d=100 м гипотенузаның ұзындығы D салады. Гипотенуза D келесі формуламен D- d анықталады.
Әр пикеттің басы мен соңын тегістелініп кесілген ағаш қазықшалармен жердің бетімен бірдей қылып бекітеді, қазықшалардан 20-25 см алшақ, алыстан көрінетін ұзын қарауыл тақтайшалар орнатылады, бұл тақтайшаларға пикеттің реттік нөмірлері жазылады. Сонымен қатар, әр пикеттің ішінде қазықшамен бекітіп, қарауыл тақтайшамен белгіленген полюстік нүктелер орындалады. Қарауыл тақтайшаларда артқы пикеттің нөмірі және нүктеге дейінгі қашықтық жазылады. Егер пикетті трассаның екі шетінен қарама- қарсы жүргізсе, онда кездесу жерінде пикеттің арасы 100 м-ден кем болуы мүмкін, бұндай пикеттерді кесілген пикет деп атайды.
2.1 Геодезиялық бөлу негіздерін құру
Ғимараттар мен жасақтарды жерге көшіру геодезиялық бөлу нүктелерінен басталады. Ол тор тәріздес пункттің жерге бекітілген белгілерінің көмегімен жасалады және ол сыртқы бөлу торларының құрылуы мен орындаушылық түсірістерді орындауға қызмет етеді.
Бөлу негіздері ол құрылыстың аумағында орналасқан және бас жоспарда көрсетілген геодезиялық жиілету торларына байланыстыра отырып жасалады. Ол 1 және 2-ші разрядты немесе бұрын жүргізілген ізденіс пунктері болуы мүмкін.
Бұрын аумақта жүргізілген ізденіс жұмыстарының пландық немесе биіктік негіздері, геодезиялық бөлу жұмыстарына негіз бола алмайды, себебі олар дәлдік жағынан сай келмейді және жиілігі, пунктердің орналасуы, ал кейде олар түпкілікті жоғалып кетуі мүмкін. Сол себептен бөлу негізі жобаны жерге көшіру кезінде құрылады.
Бұндай негіз түрі мен оны тұрғызу әдісі және оның дәлдігі сол жергілікті жер рельефі мен аумақтық көлеміне және құрылыс ерекшеліктеріне байланысты болады.
Өндірістік ғимараттар мен жасақтар үшін бөлу негіздері болып құрылыстық тор табылады, ал тұрғын үйлерге - құрылыстың қызыл сызығы алынады.
Құрылыс торын жерге көшіру мен бекіту екі кезең арқылы жүреді:
-Алдын-ала бөлу және уақытша нүктелерді бекіту;
- Уақытша белгілердің дәл координаттарын анықтау және оларды ауыстыру мен тұрақты белгілермен бекіту.
Алдын-ала бөлуді тахеометр көмегімен 1:500 дәлдікпен шамамен алаңның ортасында орналасқан базистен жүргізеді (4-сурет).
Құрылыс торын алдын-ала бөлгеннен соң, оның тор сызынан полигонометриялық жүріс жүргізеді. Ол арқылы оның пунктерінің дәл координаттарын анықтайды. Бұл координаттарды жоба координаттарымен салыстырып, оларға түзетулер енгізеді, түзету әр пунктке жеке жүргізіледі. Нүктелерді тұрақты белгілермен бекітеді (темір бетонды қазық, рельс кесінділері ж.т.б). нүктелерді редуцирлеу алдында олардың азимуттарын, ұзындықтарын көрсетіп оларға арнайы сызбалар сызылады. Дәлдікті бақылау үшін құрылыс торының қабырғаларын таңдаумен өлшемдер жүргізеді және шахматтық кезекпен пункттердегі тік бұрыштарын өлшейді. Торды бөлуді жүргізгендегі қабырға өлшемдерінің орташа ауытқуы +-10-15мм артпауы керек, ал тік бұрыштарында +-15-20".
Биіктіктерді білу үшін құрылыс торының периметрімен III классты нивелирлік жүріс жүргізеді. III - класс реперлерінің арасында IV - класс нивелирлік жүріс жүргізеді. Нәтижесінде тордың барлық пунтерінің биіктік мәндерін алады.
Егер торды жиілету қажет болса, онда негізгі створлық нүктелер арасында қосымша нүктелер қосады. Бұл нүктелерде бұрыштарды өлшемейді, ал координаттарын сызықтық өлшемдерден алады. Үлкен жобалардағы құрылыс торларын жергілікті жерге көшіру өте жауапты геодезиялық жұмыстарға жатады және олар көбінесе арнайы геодезиялық ұйымдарымен немесе осы жобаны жобалайтын ұйымдардың геодезиялық бөлімдерімен жүргізіледі.
2.2 Құрылыс осьтерін жерге бекіту
Құрылыстың өстерін жерге сызуға дайындалуды - жобаны геодезиялық дайындау - деп айтады. Мұндай жұмыстарға құрылыстың өстерінің координаттарын аумақтағы геодезиялық қазықтармен байланыстыру, жерге сызуға арналған сызбаларды сызу, керек мәндерді есептеу жатады.
Құрылыс ғимаратының төрт бұрышының координатын, нөлінің абсолютті биіктік мәнін, репердің орналасқан жерін, құрылыс салынатын аумақтағы құрылыс және сәулет мекемесі береді. Егерде мекеме бермесе, бұл мәндерді, құрылыс салуға арналған жобаны, құрылыстың негізгі топографиялық планын, жұмыс сызбаларын, пішіндерді пайдаланып есептейді.
Құрылысты геодезиялық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Халықаралық білім беру корпорациясы
Ратаев Ерсұлтан Макенұлы
Семей қаласындағы спорттық сауықтыру кешенін геодезиялық қамтамасыздандыру
Дипломдық жұмыс
Мамандық: 5В071100 - Геодезия және картография
Алматы 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ КОРПОРАЦИЯСЫ
Құрылыс технологиялары, инфраструктура және менеджмент факультеті
МОК.КазГАСА.5В071100.. РПЗ.
Қорғауға жіберілді:
Декан ФСТИМ
___________Естемесова А.С.
____ _______________2022 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Семей қаласындағы спорттық сауықтыру кешенін геодезиялық қамтамасыздандыру
Мамандық: 5В071100 Геодезия және картография
Дипломдық жетекші: _______ ______ ассоц.проф. Умирбаева.А.Б.
(қолы) (күні)
Нормоконтролер: _______ ______ ассист.проф. Умирбаева А.Б.
(қолы) (күні)
Орындаған: _______ ______ ст.гр. ГиК-18 Ратаев.Е.М.
(қолы) (күні)
Алматы 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ КОРПОРАЦИЯСЫ
Құрылыс технологиялары, инфраструктура және менеджмент факультеті
Мамандық 5В071100 - Геодезия және картография
АҢДАТПА
Күндізгі бөлімнің студенті Ратаев Ерсұлтан Макенұлының Семей қаласындағы спорттық сауықтыру кешенін геодезиялық қамтамасыздандыру тақырыбы бойынша дипломдық жұмысы.
Кешенді ғимараттардың құрылысы біздің мемлекетімізде маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Мемлекетіміздегі құрылыстың қазіргі даму кезеңі техникалық потенциалдың жоғарғы деңгейімен , ғылыми техникалық прогресстің қарыштап дамуымен, күрделі қаржылардың бөлінуімен, өндіріс масштабының өсуімен, техника мен мамандардың әлеуметтік деңгейінің өсуімен сипатталады. Біздің зерттеу объектіміз болған осы дипломдық жұмыс Семей қаласынан 50 шақырым жердегі Бородулиха ауданында салынып жатыр.
Дипломның 1 - бөлімінде құрылыс объектісі туралы жалпы ақпараттар мен құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың түрлері, сонымен қатар, геодезиялық тірек торларды бөлу жұмыстары да қарастырылған.
____________ 20___ ж.
Дипломдық жұмыстың жетекшісі Умирбаева.А.Б.
Диплом жазушы Ратаев.Е.М.
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
МЕЖДУНАРОДНАЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ КОРПОРАЦИЯ
Факультет строительных технологий, инфраструктуры и менеджмента
Специальность 5В071100 - Геодезия и картография - - - - - - - - - - - - -
АННОТАЦИЯ
На дипломный проект студента очной формы обучения Ратаев Ерсултана Макенулы
по теме: Геодезическое сопровождение спортивного комплекса в городе Семей
Строительство комплексных зданий является одним из важных вопросов в нашем государстве. Современный этап развития строительства в нашем государстве характеризуется высоким уровнем технического потенциала , поступательным развитием научно-технического прогресса, распределением капитальных вложений, ростом масштабов производства, ростом социального уровня техники и специалистов. Данная дипломная работа, которая стала объектом нашего исследования, строится в Бородулихинском районе в 50 км от города Семей.
Раздел 1 диплома содержит общую информацию об объекте строительства и виды геодезических работ в строительстве, а также работы по разделению геодезических опорных решеток.
____________ 20___ г.
Руководитель дипломного проекта Умирбаева.А.Б.
Дипломник Ратаев.Е.М.
MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
INTERNATIONAL EDUCATION CORPORATION
Department of the construction technologies, infrastructure and management
Specialty 5В071100 - Geodesy and cartography
ABSTRACT
To the degree work of Ratayev Yersultan, a full-time female student on the topic:
Calculation of land volume based on aerial photograhs
The construction of complex buildings is one of the important issues in our state. The current stage of construction development in our country is characterized by a high level of technical potential, the progressive development of scientific and technological progress, the distribution of capital investments, the growth of production scale, the growth of the social level of technology and specialists. This thesis, which has become the object of our research, is being built in the Borodulikhinsky district, 50 km from the city of Semey. Section 1 of the diploma contains general information about the construction object and types of geodetic works in construction, as well as work on the separation of geodetic support grids.
___ _____ 20____ y.
Supervisor of the degree work Umirbayeva.A.B.
Graduate student Ratayev.Y.M.
Мазмұны
Кіріспе
1 Құрылыс объектісі туралы жалпы мәліметтер
1.1 Ауданның физикалық географиялық жағдайы
1.2 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың технологиясы мен әдістері
1.3 Құрылысқа арналған инженерлік зерттеу жұмыстары
1.4 Құрылыста атқарылатын геодезиялық жұмыстар
1.5 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың түрлері
1.7 Көпқабатты ғимарат салу кезіндегі құрылыс алаңының жоспары
1.8 Құрылысты бөлу пункттері мен тірек торлары
2 Геодезиялық тірек торлары
2.1 Геодезиялық бөлу негіздерін құру
2.2 Құрылыс осьтерін жерге бекіту
2.3 Құрылыс алаңында орындаушылық геодезиялық түсіріс
2.4 Құрылысты геодезиялық жұмыстармен қамтамасыз ету кезінде қолданылатын аспаптар
2.4.1 Электрондық тахеометр
2.4.2 Екі жиілікті GPS қабылдағыш Trimble R6
2.5 Техникалық нивелирлеу
2.6 AutoCAD бағдарламасымен геодезиялық жұмыстарды атқару
2.7 Leica Geo Offfice Tools бағдарламасы
3. Құрылыс нормалары мен ережелері
4. Жобаның экологиялылығы мен қауіпсіздігі және экономика 56
4.1 Құрылыс кезінде қоршаған ортаны қорғау шаралары
4.2 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау
4.3 Үй-жай ішіндегі өрт қауіпсіздігі
4.4 Су тасқыны кезіндегі іс - шаралар
4.5 Құрылыс алаңында террористік актілерді болдырмау жөніндегі іс - шаралары
4.6 Авариялық құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстар
4.7 Дауылдар мен құйындар кезіндегі төтенше жағдайларды болдырмау жөніндегі іс - шаралар
4.8 Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Бұл дипломдық жұмыс Cемей қаласындағы спорттық сауықтыру кешенін салу кезіндегі геодезиялық қамтамасыздандыруға арналған.
Спорт кешенін салуда геодезиялық жұмыстар инженерлік ізденіс
жұмыстарынан бастау алады. Инженерлік геодезиялық ізденіс сол ауданның жер бедері және ондағы құрылымдар туралы деректер бере отырып, жобалау жұмыстарының негізі болып қана қоймай, басқа ізденіс түрлерін жүргізуге, тексеруге пайдаланылады. Инженерлік-геодезиялық ізденіс кездерінде геодезиялық тірек торларын құру және құрылыс салынатын алаңда әр түрлі масштабтардағы топографиялық түсіріс, сызықтық құрылыстардың трассаларын қадағалау, геофизикалық барлау нүктелерін геодезиялық жұмыстар мен байланыстыру және де басқа жұмыстар атқарылады.
Спорт кешенін салуда құрылыстың негізгі кезеңі оның қаңқасын тұрғызу, яғни бірнеше уақытқа созылатын күнделікті геодезиялық түсірістер мен құрылыстың бірнеше түрлі осьтері, тегістеу жұмыстары, жолдарды салу, құбырларды жүргізу, нивелирлеу жұмыстары атқарылады. Бұл геодезиялық барлық құрылыс жұмысының ең маңызды әрі шешуші кезеңі, сондықтан ол ұзақ уақытқа созылып, құрылысшылар мен басқа мамандардың бірлесіп шешуімен жасалады.
1 Құрылыс объектісі туралы жалпы мәліметтер
Қарастырылып отырған объект Семей қаласында орналасқан. спорт кешені , мәдениет және әлеуметтік-тұрмыстық мақсатқа бағыттала салынған объектілері бар дербес жоба. Кешеннің құрамына авто тұрақ және тұрғындарға арналған жайлыландырылған аумақ кіреді.
Құрылыстың аяқталу мерзімі: 2022 жылғы желтоқсан айы.
1.1 Ауданның физикалық - географиялық жағдайы
Семей ШҚО-дағы аймақтағы 2-ші ірі қала болып есептеледі. Ол Ертістің екі жақ жағалауында орналасқан. Аумағы - ауылдық округтерді қосқанда 27,5 мың кв км. Облыс орталығы Өскемен қаласына дейінгі аралық 240 км Гринвичтан шығысқа қарай 40км, Семей қаласының батысынан Дегелен тауларына қарай қиылысатын сызықтар 500с.к. және 800 ш.ұ. болатын Евразия суперконтинентінің Географиялық орталығы болып анықталды.
Аймақтың климатына материкке мұхиттан географиялық жағдайдың ерекше әсері бар.
Географиялық жағдайы континеттік және дымқылдану дәрежесінің айырмашылықтары, жыл мезгілдеріне байланысты температураның өзгеруі, климаттың әр түрлі көптеген типтері арқылы ерекшеленеді. Климаттың күрт континеттілігі жылдық және тәуліктік температураның үлкен амплитудасымен түсіндіріледі. Қыста -450, ал жазда +450. Қала тұрғындарының саны 300 мың адамнан асады.
Батыс аймақтық құрылыс материалдар ресурсы жеткілікті. Суықбұлақ ауылынан Семейдің оңтүстігіне қарай жоғары сапалы мәрмәр шығатын орын, Ауылдың солтүстігінен гипстің шығатын бай орны бар. Құрылыс және декаротивтік тастардың, шыны құмдардың, батпақтардың алуан түрлері бар. Цемент өнімдерінің графит және асбесттің, фарфор фаянс өнімдерінің орындары бар.
Батыс аймақтық жылу энергетикалық ресурстары негізінен Ертіс, Шүлбі және Тарбағатайдан келетін көптеген ұсақ өзендер энергия ресурстары негізінде іске асады.
Батыс аймағының аумағында химиялық өнімдердің аздаған орындары кездеседі (ас тұзы, мирабилит т.б.).
Көл ресурстарына әр түрлі дәрежедегі тұзды сулар, балықтар, су қойнауларының маңындағы өсімдіктер, емдік батпақтар, көл құмдары түріндегі құрылыс материалдары, қиыршық тастар және т.б. жатады.
Аймақ ормандарының маңызы зор, олар мемлекеттік бақылауда. Қарағайлы орман Ертіс өзенін бойлай Шыңғыстауға дейін созылған, жабайы алма өскінділері Тарбағатайға дейін.
Батыс аймағының жануарлар әлемі ресурсы спорттық, кәсіптік аулау мен балық аулаудың негізгі көрінісі болып табылады.
Жер қыртысы ресурсы ауыл шаруашылығының дамуыда үлкен рөл атқарады (Белағаш даласы). Аймақтың көптеген аумағы әр түрлі мезгілде жайылым ретінде пайдаланылады.
Осылайша Батыс аймағы табиғи табиғат ресурстары және пайдалы қазбалардың алуан түрлілігімен ерекшеленеді.
1.2 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың технологиясы мен әдістері
Инженерлік-геодезиялық ізденістер - нысандар мен ландшафтты жобалаудың, аймақтарды абаттандырып көгалдандырудың бастапқы кезеңі. Инженерлік-геодезиялық жұмыстардың мақсаты - бір арнайы аймақтың бедері мен ахуалы жайлы мәлімет алып, кейін осы мәліметті қағазға немесе электрондық тасушыға түсіру. Инженерлік-геодезиялық жұмыстардың нысаны - жоспарлы-биіктіктүсірім геодезиялық торабын құру, топографиялық түсірім жасау, жер асты коммуникацияларын түсіру және жер тәлімінің шекараларын анықтау; құрылыстар мен ғимараттарды орнықтыру, туралау жұмыстарының 12 нәтижелеріне және нысанда бұрыннан бері бар темір жолдар мен автожолдардың сипаттамаларына қарай қажетті профильдерді құру және жаңа жолдарды жобалау. Төңіректе жүргізілетін өлшеу жұмыстарының барлығы жоспарға 1:500 - 1:1000 масштабында түсіріледі.
Инженерлік-геодезиялық ізденістер (ҚР ҚН 1.02-02-2008) құрамына келесі жұмыстар кіреді:
- өткен жылдарда жасалған инженерлік ізденістердің материалдарын, топографиялық-геодезиялық, картографиялық, аэрофототүсірімдік және басқа да материалдар мен деректерді жинау және сараптап өңдеу;
- аймақтыалдын ала тексеріпбілу;
- тірек геодезиялық желілерін, сонымен бірге құрылысқа арналған геодезиялық желілерін құру (дамыту);
- жоспарлы -биіктіктүсірімгеодезиялықтораптары нқұру;
-1:10000-1:200 масштабтарындатопографиялық (жербетіндегі, аэрофототопографиялық, стереофотограмметриялықжәнетағыбасқ а) түсірім, соныменбіргежерастыжәнежерүстіқұрыл ыстардыңтүсірімінжүргізу;
- топографиялық (инженерлік-топографиялық) және кадастр жоспарларын 1:10000-1:200 масштабтарында, графикалық, сандық, фотографиялықжәнебасқапішіндердежаң арту;
- инженерлік-гидрографиялық жұмыстар жүргізу;
- таудағы қуыстар мәселесін, геофизикалық нүктелерді және инженерлік ізденістер жүргізу барысында анықталған басқа нүктелерді даладағы нақты жағдаймен байланыстыру;
- қауіпті табиғи және техно-табиғи үрдістер дамитын аймақтардағы ғимараттар мен құрылыстардың табандарында, сондай-ақжербеті мен топырақ қабаттарында пайда болатын деформацияларды геодезиялық стационарлық құралдармен бақылау;
- қоныс-мекендер мен мемлекеттік (қалақұрылысыжәнетағыбасқа) кадастрлардың геомәліметтік жүйелерінің (ГМЖ) инженерлік-геодезиялық қажеттіліктерін қамтамасыз ету;
- инженерлік-топографиялық жоспарларды, кадастрлық және тематикалық карталар мен жоспарларды, арнайы атластарды (графикалық, сандық және басқа пішіндерде) жасау және басып шығару (тарату);
- далада жиналған мәлеметтерді кеңседе талдап өңдеу (камералық өңдеуден өткізу); - техникалық есеп (түсіндірме хат) жасау.
1.3 Құрылысқа арналған инженерлік зерттеу жұмыстары
Құрылыс үшiн инженерлiк iзденiс - аудан, алаң, бөлiмше, жобаланатын құрылысты трассаның табиғат жағдайларының кешендiзерттеуi, жергiлiктi құрылыс материалдары үшiн өткiзiлетiн жұмыс және көз сумен қамтамасыз етуi және алу қажеттi және әзiрлеуүшiнжеткiлiктi материалдар экономикалық орынды және шешiм техникалық дәлелдi жобалауда және тиiмдi пайдаланудың 13 есептеуiмен объектiлердi құрылыс және құрылыстың әсерiмен табиғи ортаның өзгерiстерiн болжамның құрастыруы үшiн табиғи ортаның қорғауы, сонымен бiргемәлiметтерлердi алу және кәсiпорындар, ғимараттар мен құрылымдарды пайдалану.
Инженерлік ізденістер құрылыс саласындағы ең маңызды түрлерінің біріне жатады, осы ізденістерден құрылыста және объектілердің пайдалануы басталады. Инженерлік ізденістің түрлерін біріктіретін кешенді тәсіл жан жақты және заманауи ғимарат пен имараттардың, құрылыс алаңдарын зерттеуге мүмкіндік береді.
Құрылыстағы ізденістердің түрлері:
Құрылыс үшін инженерлік-геодезиялық ізденістер - бұл жергілікті жердегі рельеф пен ситуацияның топографиялық - геодезиялық мәліметтерді алу үшін жүргізілетін жұмыстар (ағын сулар, сутаған соның iшiнде түп және су қоймалары), бар ғимараттар мен имараттар (жер үсті, жер асты және жер беті) және орналастырудың басқа элементтері (сызықтық, графикалық, фотографиялық және басқа да түрдегі), кешендi бағалау үшiн табиғи қажеттi және құрылысты (су қоймасы) аумақтың техногендi шарттары және жобалаудың дәйектемесi, құрылыс, пайдалану және объектiлердi жою, сонымен қатар мемлекеттік кадастрды жасау және жүргізу, шекараларды басқаруды қамтамасыз ету, жылжымайтын мүлікпен операцияларды жүргізу сияқты жұмыстар орындалады.
Инженерлік-экологиялық ізденістер құрылыста экологиялық жағдайды және өмір сүруге және шаруашылық саланы жақсартуға мүмкіндік береді, сонымен бiрге экологиялық жағдайға мұндай қызметтiң әсерi.
Инженерлік-геотехникалық ізденістер құрылыс үшін топырақтың және топырақ массивінің құрамын анықтауға бағытталған, ғимараттың негізіне қолданылатын, жер асты ғимараттың орналасу ортасы, сонымен қатар табиғи және антропогендік топырақ массиві, жарқабағы және еңiстерді анықтайтын жұмыстар.
1.4 Құрылыс аумағына ғимараттарды салуға арналған инженерлік зерттеу жұмыстары
Инженерлік зерттеу жұмыстарының көлемі мен мағынасы құрылыс жұмыстарының аумағына, мақсатына сәйкес болады. Кішігірім аумақтарда негізінде инженерлік зерттеу жұмыстарының мына түрлері орындалады - инженерлік геодезия, инженерлік геология, гидрометеорология. Аумағы мен көлемі үлкен құрылыстар салынатын аймақт аинженерлік зерттеу жұмыстарының барлық түрлері және толық көлемде орындалады- инженерлік геодезія, инженерлікгеология, гидрометеорология, топырақгеоботаникасы, тазалық санитариясы, шаруашылықтар, жерді гүлдендіру, жерді тегістеу, инженерлік ораптар, көлік, құрылыс заттарының қоры және т. б. жұмыстар орындалады.
Құрылыс салынатын алаң техникалық талапқа сәйкес болуы керек, алаңды игеруге көп қаражат жұмсалмағаны жөн. Сондықтан инженерлік зерттеу 14 жұмыстарының мақсаты, құрылысқа бөлінген аймақтың ішінен, техникалық талапқа сәйкес аумақты таңдап алу қажет.
Жер тегіс, еңістігі бірыңғай немесе екі жақты болғаны жөн. Еңістік жаңбырдың, қардың суларының тез ағып кетуіне мүмкіндік береді. Құрылысты еңістіктің бойына орналастырған жөн, тегістеу, қоп ару жұмыстарының көлемі аз болады. Еңістіктің азы 0,003 - 0,005метр ал көбі 0,06 - 0,08 метр аралығында болғанытиімді. Яғни еңістікi = h : d формуласымен шығарылады.
Керекті аумақты таңдау кеңседе шешіледі. Берілген аймақты бөлшектеп, бөлшектерді салыстырып инженерлік зерттеу жұмыстары жүргізілетін аумақты белгілейді.
Құрылысты салуға арналған инженерлік зерттеу жұмыстарын орындау үшін, негізгі ғимараттар салынатын аумақтың, тұрғын аумақтың, масштабы: 1:1000; 1:500; топографиялық планын сызады.
Құрылыс салынып болған, жердің астына орналасқан құрылыстар көп аумақтардың да масштабы: 1:1000; 1:500 топографиялық пландарын сызады. Пландарды фотограмметриялық әдіспен немесе геодезиялық әдіспен салуға болады.
Жердің бетінің еңістігі жоқ аумақтарын 20x20м немесе 30x30м квадраттарға бөліп, квадраттардың төбелерін геометриялық әдіспен нивелирлеп, аумақтың топографиялық планын сызады және планға ғимараттардың бұрыштарының координаттарын, коммуникациялардың түйіскен жерлерінің координаттарын, үйлердің еденінің, қоймалардың ауласының, жолдардың жиегінің, құрылыстардың биіктік мәндерін жазады
1.5 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың түрлері
Құрылыста атқарылатын геодезиялық жұмыстар белгілі көлемде және көрсетілген дәлдікпен орындалады. Олар жобалық құжаттарда көрсетілген талаптар мен ережелерге сәйкес құрылыс объектілерінің геометриялық өлшемдерін көтеру мен тұрғызуда қолданылады. Құрылыстағы геодезиялық жұмыстар келесідей негізгі түрлерге бөлінеді: түсіріс жұмыстары, бөлу жұмыстары, орындаушылық түсірістер, құрылыс объектілерінің деформац бақылау.
Түсіріс жұмыстары объектіні жобалау кезінде қолданылып, инженерлік ізденістер кезінде жүргізіледі.
Бөлу жұмыстары құрылыс жұмыстары кезінде жүргізіліп, жобадағы ғимараттар мен жасақтардың негізгі осьтері мен нүктелерін жерге көшіруде қолданылады.
Орындаушылық түсірістер құрылыс кезінде және оның аяқталуында орындалған құрылыстық монтаж жұмыстарының сапаларын анықтау және бақылау үшін жасалады. Сонымен қоса тұрғызылған құрылыстың жаңа жоспарын тұрғызу үшін қолданылады.
Құрылыс объектілерінің деформацияларын бақылау жұмыстары құрылыс кезінде және оның аяқталуына дейін жүргізіледі.
Құрылыс алаңындағы геодезиялық жұмыстардың орындалу мақсатына келесілер жатады:
-құрылыс алаңындағы сызықтық жасақтар мен олардың бөліктерін, құрылыс торын құру мен оларды жергілікті жерге көшіру, ғимараттар мен жасақтардың негізгі осьтерін жерге көшіру. Сонымен қоса құрылыстық технологияларды монтаждау;
-магистральдықтан басқа алаң аралық сызықтар жасақтар мен олардың бөліктерін және уақытша ғимараттарды бөлу;
-бастапқы және монтаждық горизонттардағы ғимараттардың аралық бөлу торларын құру, сонымен қатар технологиялық құралдарды монтаждау үшін арнайы тор құру. Егер бұл жұмыстар геодезиялық жұмыс немесе құрылыстық жұмыс жобаларында қарастырылған болса ғана жүргізіледі, сонымен қатар өндірістік бөлшектік бөлу үшінде;
-ғимараттардың геометриялық өлшемдерінің дәлдігін геодезиялық бақы- лау және аяқталған объектілердің немесе олардың бөлшектерінің геометриялық өлшемдерін бақылау және орындаушылық түсірістер түсіру, оған арнап орындаушылық геодезиялық түсірістер құжаттарын құру;
-құрылымдар мен олардың бөліктер негізінің деформациясын геодезия- лық өлшеу. Бұл егер жоспарлық құжаттарда қарастырылған болса, авторлық бақылаумен бекітілген болса ғана жүргізіледі.
Жоғарыда көрсетілген геодезиялық жұмыстар, құрылысты-монтаждық жұмыстардың технологиясының маңызды бөлігі болып табылады және бірыңғай кесте бойынша іске асырылады. Ол құрылыстық өндірісте анықталған уақыт бойынша және арнайы жұмыстармен іске асырылады.
Құрылыстағы геодезиялық бөлу негізін және ғимараттардың деформациясын өлшеуді жұмыс беруші құрады. Орындаушының міндетіне құрылыс кезіндегі геодезиялық жұмыстар өндірісі, ғимараттың геометриялық өлшемдер дәлдігін және орындаушылық түсірістердің орындалуын бақылау жатады.
Жоғары қабатты үлкен және күрделі объектілер үшін геодезиялық жұмыстар өндірісінің жоспары (ГЖӨЖ) құрастырылады, ол жұмыс өндірісінде анықталған кезекпен орындалады.
ГЖӨЖ-ы орындаушының өзі немесе арнайы құрылған ұйымдар құрастыруы мүмкін (сұранушының сұранысымен).
Құрылыс алаңындағы бөлу жұмыстарында қолданылатын геодезиялық бөлу кезіндегі қолданылатын сызбалар, ондағы өлшемдердің және координаттар мен биіктіктердің сай келуі, жұмыс берушінің техникалық бақылауынан өтуі керек.
Геодезиялық жұмыстарды қажетті дәлдікті қамтамасыз ететін құралдармен орындау қажет. Құралдардың барлығы орнатылған кезекпен арнайы тексерулерден өтуі қажет және ол тексерулер әрдайым құрылыс жұмысының алдында міндетті түрде жүргізілуі қажет.
Жалпы объектідегі геодезиялық жұмысты жоспар құжаттарының дайындығынан кейін және алаңды толық тазалап ондағы бұзуға тиісті құрылыстарды бұзған соң орындау тиіс.
1.6 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстардың түрлері
Құрылыс жұмыстарында геодезиялық істер тобының қатары күрделі өлшемдер кешенін, өңдеулер мен сызба және табиғи жағдайдағы жайттарға негізделген дәл әрі дұрыс орналасқан ғимараттар, жобалар, геометриялық сипаттамалары бар жоспарлармен толықтырылған міндетті құжаттардан құралады. Геодезиялық жұмыстар құрылыстағы жобалау кезеңіндегі және олардың мазмұны мен технологиялық жалғастығына негіз болатын жұмыс.
Құрылыс алаңында жасалатын геодезиялық жұмыстар қатарын келесідей топтастыруға болады:
1. Құрылыс алаңын таңдау:
-мәліметтер жинау, сараптау және ескеру.
2. Құрылыстық жобалану:
-топографиялық-геодезиялық жұмыстар (инженерлік геодезиялық ізденістер) құрылысқа геонегіз жасау;
-инженерлік ізденіс түрлерін геодезиялық қамтамасыздандыру;
-құрылыс жобаларын қосымша мәліметтермен қамсыздандыру.
3. Құрылыс кұрамының (конструкция) жасалынуы мен әзірленуі:
-құрылыс (конструкция) құрамын бекі ту кезіндегі геометриялық элементтер сипаттамаларының бақылануы;
-құрылыс құрамының геометриялық элементтер сипаттамаларының статистикалық қадағалануы.
4. Құрылысқа дайындық кезеңі:
-жерді тегістеу немесе жобалық биіктікке келтіру;
-геодезиялық бөлу жұмыстарының негізін жасау;
-аумақты инженерлік дайындау, яғни жобалау жұмыстары, жерасты және жер бетіндегі жұмыстарға әзірлену;
-негізгі және қосымша осьтерді жер бетіне шығару.
5. Құрылыстың негізгі кезеңі:
-құрылым элементтерінің осьтерін жер бетіне шығару;
-жерасты және жерүсті ғимараттарының бөліктерін салу кезіндегі құрылыс−монтаждық жұмыстардың геометриялық қамтамасыздануы;
-аяқталған құрылыс элементтерінің т ексеру−орындалу
жұмыстары, орындалу құжаттарын толтыру;
-геодезиялық орындалу жұмыстарының жиынын тапсыруға дайындық.
Құрылыстың аяқталуы:
-құрылыс барысында болатын толықтай геодезиялық жұмыстардың нәтижелері туралы техникалық есеп беру;
-тік профиль, қималар, инженерлік пландарға негізделген орындалған жұмыстардың бас жобасының жасалуы.
Құрылыстың негізгі кезеңі оның қаңқасын тұрғызу, яғни бірнеше уақытқа созылатын күнделікті геодезиялық түсірістер мен құрылыстың бірнеше түрлі осьтері, тегістеу жұмыстары, жолдарды салу, құбырларды жүргізу, нивелирлеу жұмыстары атқарылады. Бұл геодезиялық барлық құрылыс жұмысының ең маңызды әрі шешуші кезеңі, сондықтан ол ұзақ уақытқа созылып, құрылысшылар мен басқа мамандардың бірлесіп шешуімен жасалады. Ізденіс жұмыстары толық тірек жүйесімен қамтып бергеннен кейін және жергілікті жердің толықтай геодезиялық мәліметтерін, дайындық жұмыстарын әзірлеп жұмысқа дайын күйінде тапсырғаннан кейін геодезиялық аспаптар жүйеленіп керекті бағдарламалар жасақталады. Содан соң әдеттегідей төменде орналасқан ғимараттардың іргетасын шығаруға әзірленеді. Ол үшін алдымен тегістеу жұмыстарын жүргізу керек. Табиғи рельефті ғимарат салу үшін техникалық талапқа сәйкес өзгертуді вертикаль бағытта жоспарлау деп атайды. Вертикаль жоспарлаудың жобасы құрылыстың бас планының негізі болып саналады. Құрылысқа горизонталь алаң жасау вертикаль жоспарлардың бір түрі, мұнда жер қазу жұмыстарының нольдік балансы болуы, яғни бір жерді қазып, екінші жерге топырақ төгудегі теңдік көзделінеді. Ол үшін квадраттар төбелерінің нақты биіктіктері пайдаланылады. Жер қазу жұмыстарының нольдік балансын сақтау үшін горизонталь алаңның жоба биіктігі анықталады. Технологиялық жабдықтарды және т.б құрылыс объектілерін орналастыру үшін көлбеу алаңды берілген ылдилық бойынша жоспарлайды. Квадрат төбелерінің жоба биіктіктері мен нақтылы биіктіктері арқылы жұмыс биіктіктері есептелінеді. Жұмыс биіктіктерінің өздеріне тән таңбалары (-Һ үйінді +Һ қазып алу сияқты) әр квадрат төбелеріндегі қазықшаларға жазылады.
Бұл жұмыстар автоматтандырылған компьютерлік бағдарламалар арқылы атқарылған. Жерді тегістеу топографиялық планын, алаңды құрылыс салуға инженерлік дайындау; көлік, жаялау жолдарын салуды жеңілдету;алаңды пайдалануға ыңғайлау;ғимараттардың биіктік мәндерін бір жүйеге келтіру;суды ағызып жіберу және тағы да басқа мәселелерді шешу үшін сызылады. Жерді тегістеуге арналған жобаны масштабы 1:5000 немесе 1:2000 топографиялық планда сызылады. Топографиялық планға еңістік өзгеретін орындарын, бағытын, ұзындығын, мөлшерін жазады. Планға қоса масштабы 1:100 немесе 1:200 көлденең профильдер сызылады, оны төменде көрсетілген құрылыс объектісінің жұмыс сызбаларынан байқауға болады. Жергілікті жердің жер биіктіктерін жобалық биіктікке келтіру үшін тегістеу жұмыстарының картограммалық сызбасы тұрғызылып, сол арқылы AutoCad бағдарламасына координаттары мен биіктік мәліметтерін Transform F тасымалдау порты арқылы көрінісін шығарып, сызбасын аламыз. Содан соң Leica 407аспаптарына Leica Survey Office каталогындағы Tools немесе Combain утилиті арқылы GSI форматында керекті координаттар мен биіктіктерді электронды тахеометр жадына көшіріп құрылыс алаңына барып қазықтармен бекітіп, қазу машиналары мен бригадасына қаншалықты қазу немесе көму керектігін көрсетіп береді. Ауыр машиналар арқылы қазып, керекті биіктікке 20-10 см қалғанда қолмен қазатындығын ескертеді .
1.7 Көпқабатты ғимарат салу кезіндегі құрылыс алаңының бас жоспары
Жалпы құрылыс алаңының геодезиялық негізі болып бұрын сол жерде түсірілген топографиялық түсірістері немесе сол аумақта бұрын жүргізілген инженерлік ізденістер мен алаң маңайында бекітілген реперлер табылады.
Біздің қарастырып отырған объектімізде геодезиялық негіз ретінде сол аумақтың бұрын түсірілген 1:500-дік масштабтағы топотүсірісі және Алматы қалалық Геологиялық Ізденіс Орталығына жергілікті жерге бекіткен реперлері алынған. Жалпы жоба осы негіздерге негізделіп жасалған. 1:500 масштабтағы топотүсіріс арқасында жоба ғимараттары мен жасақтары жергілікті жерге бекітілген. Құрылыс алаңындағы басқа жергілікті жерге орнатылған реперлер бастапқы реперлерге байланыстырылып Leica компаниясының ТС 407 тахеометрінің көмегімен құрылған. Құрылыс алаңының вертикалдық түсірісі топотүсіріске негізделген.
Бас жоба негізінде жоспарланған объектілерінің бөлу сызбаларының жергілікті жердегі қиылысулары құрылады, вертикальдық жоспарлау және ғимараттар алаңдарының геодезиялық мәліметтері дайындалады.
Жобалық бөлімдерді жер бетіне көшіру үшін келесі негізгі жобалық құжаттар болулары керек:
1. Бас план (генплан) және топографиялық пландар, масштабтары 1:5000-1:500, бұл пландарға салынбақшы құрылыстың пландық-биіктік шамалары, өлшемдері, пішіндері, бір-бірімен байланыс тәсілдері егжей- тегжейлі көрсетіледі;
2. Құрылымның негізгі қажетті тұстарының ұзына бойлық және көлденең профильдері, мұнда құрылым элементтерінің биіктік бойымен бір- бірімен байланысы, кейбір нүктелердің, заттардың орналасуы көрсетіледі;
3. Құрылыс салынбақшы территорияны тік жазықтықта тегістеу планы;
4. Геодезиялық тірек торлары қосындыларының тәсілі, координаталар журналы;
5. Жұмыс істеу сызбалары және сызбалары, мұнда құрылыс бөліктерінің өлшемдері, пішіндері және орналасулары сипатталады.
Бас жоспардың сызбалары тапсырыс берушінің масштабы 1:500 топогеодезиялық түсіріс негізінде орындалады. Биіктік жүйесі Балтық теңізі бойынша, координат жүйесі - қалалық.
Құрылысқа арналып бөлінген барлық жер участкелерінде ірі масштабты 1:500, 1:1000, 1:2000 түсірістері түсірілуі тиіс. Алынған топографиялық түсіріс негізінде, құрылыстың негізгі жобасы (бас жоспар) дайындалады.
Бас жоспар - деп сол ірі масштабты картаға барлық жасақтарды, инженерлік торларды және жалпы құрылыс комплексінің жобасын түсіру аталады.
Жұмыс құжаттарын өңдеу кезеңінде, геодезиялық жұмыс негіздеріне келесілер кіреді:
-құрылыс алаңында жобаланған, сондай-ақ сақталған ғимараттар мен жасақтардың негізгі жобасын өңдеу;
-1:500 немесе 1:1000 бөлу жұмыстарының сызбаларын өңдеу. Оларға жасақтардың сандық және графикалық осьтерін негізгі геодезиялық торларға байланыстыру жұмыстары кіреді;
-құрылыс алаңының 1:500, 1:1000 масштабтағы вертикальдық жобасын әзірлеу. Оған жоба биіктіктері және көлбеуліктері, сондай-ақ учаскенің картограммалық жұмыстары кіреді.
Жоғарыда келтірілген барлық құжаттардың негізгісі болып бас жоба болып табылады. Онда жалпы құрылыстың барлық инженерлік коммуникациялары, қалалық транспорттары және құрылыс кезектері және т.с.с басқада жұмыстар жоспарланады.
Бас жоба негізінде жоспарланған объектілерінің бөлу сызбаларының жергілікті жердегі қиылысулары құрылады, вертикальдық жоспарлау және ғимараттар алаңдарының геодезиялық мәліметтері дайындалады.
Арналуына байланысты бас жоспарлар: элементтік, құрылыстық және орындаушылық болып бөлінеді. Егерде жоспарлаушы объектілер комплексі немесе жеке объектілері күрделі болмаса, онда жоспардың құрылыс объектісіне кіретін барлық элементтері жеке бас жоспарда жасалады. Үлкен құрылыс алаңдарын жобалауда, бір үлкен масштабты топографиялық жоспарға барлық құрылыс комплексін сыйғызу мүмкін болмайды. Бұндай жағдайда әр құрылыс комплекстерін жеке бас жобаларға бөледі. Мысалы жер үсті жұмыстары және жерасты инженерлік жұмыстары, сондай-ақ жол торабтары тағы да басқа жұмыстар. Комплекстің арналуы жеке ғимарат жасақтарын, сондай-ақ уақытша жасақтарды, жол, инженерлік торлар және құрылыс кезеңіндегі уақытша тұрақ- тар құрылысын - құрылыстық бас жоба деп атайды.
Бас жоспарды дайындау кезінде геодезиялық негіз ретінде инженерлік- геодезиялық ізденістерді қамтамасыз етуге қолданылатын геодезиялық тірек торлары қолданылады. Дегенмен бас жобада құрылысты жоспарлау үшін сосын жобаны жерге көшіруде, орындаушылық геодезиялық түсірістерді орындауда, сондай-ақ басқа да геодезиялық жұмыстарды орындауда геодезиялық негізді дамыту қажеттілігі туындайды. Ол бас жоспармен қатар жергілікті жерде де жүргізілуі тиіс.
Геодезиялық негіз түрін таңдау ондағы құрылыс аумағының өлшемдерімен және оның ерекшеліктерінен, сонымен қоса құрылыс түрімен оған қажетті дәлдіктеріне байланысты болады.
Тұрғын-үй объектілерінің бас жоспарын жобалауда геодезиялық бөлу жұмыстарының негізі ретінде құрылыстың қызыл сызығын жобалайды. Олар құрылыс кварталдарының аумақтық шекарасын көшелерден бөлетін сызықтар, көптеген өткелдер және тағы сол сияқтылар. Қызыл сызықты ғимараттар көше бойының сызығында жататындай етіп жобалайды, ал қызыл сызықтан өтіп кететіндерді аумақ бойына тереңдей орналастырады. Олар магистральды көшелерде 6-метрден кем емес, ал тұрғын-үйлер арасында 3 метр.
Қызыл сызықты жерге көшірудегі мәліметтерге бас жоспардан сызықтың бұрылу нүктелерін графикалық Х,У координаттарын анықтап, олардан аналитикалық жолмен аралық Х,У координаттарын есептеулер кіреді. Кейін бас жоспардағы биіктіктер бойынша және сызықтың бөлу элементтері есептелініп, сызықты жерге көшірудің бөлу сызбасы салынады.
Өндірістік құрылыс бас жоспарын жобалау кезіндегі геодезиялық негіз ретінде ең көп қолданылатын түрлердің бірі ол - құрылыс торы. Ол жеке нүктелерден, сондай-ақ тікбұрыш немесе квадрат тәріздес нүктелер жүйесінен құралады. Олардың қабырға ұзындықтары 50, 100, немесе 200 метр болуы мүмкін. (1-сурет.)
1-сурет. Құрылыс торы
Құрылыстың бас жоспарының геодезиялық негізін жобалау кезінде бар және жобаланатын ғимараттар мен жасақтардың орналасу жағдайлары ескеріледі, сонымен қатар жолдар және жерасты мен жерүсті коммуникациялары ескеріліп, олар мемлекеттік геодезиялық тор негізіне байланыстырылады. Құрылыс алаңындағы барлық нивелирлік белгілерді тұрғызу, оның барлық жұмыс кезеңінде сақталуы ескеріліп орындалады.
1.8 Құрылысты бөлу пункттері мен тірек торлары
Бөлудің пландық тірек торлары. Бұл торларды құру бөлетін инженерлік құрылыстың пішіні мен мөлшеріне, орналасу жағдайына, бөлу жұмыстарының әдісі мен дәлдігіне және негізгі пункттерді ыңғайлы орналастыруына байланысты болады. Пландық тірек торлары үшін мемлекеттік геодезиялық торлар мен толықтыру торларының нүктелері, инженерлік ізденісте салынған геодезиялық торлар мен құрылысқа байланысты жаңадан құрылған геодезиялық торлардың нүктелері қолданылады. Құрылатын торлар үшбұрыш түрінде триангуляция мен трилатерация торларымен, геодезиялық төртбұрышпен, квадратты және тікбұрышты құрылыс торларымен, тұйық
және ашық теодолиттік жүріспен, параллактикалық полигонометриямен дамиды.
Бөлудің биіктік тірек торлары мемлекеттік геодезиялық торлардың реперлері, маркаларымен байланыстырылған ыңғайлы орналасқан реперлердің қатарынан тұрады. Пландық-биіктік геодезиялық негізі мен басты бөлу осьтері нүктелерінің орнын анықтау және оларды бекіту процесі құрылысты бөлудің негізгі кезеңіне жатады. Бұл кезең торларды қабылдау актысын жасаумен анықталады. Құрылысты толық бөлу құрылыстың жеке бөліктері мен элементтерінің қосымша және көлденең осьтерін бөлуден басталады.
Ал біздің жағдайдағы бөлу жұмыстары жоғарыда айтылған Leica 407 (2-сурет.) аспаптары арқылы жасалады. Сонымен қоса автоматтандырылған геодезиялық бағдарламалар арқылы тез өңделген күйде жасалып, суреттегідей кезеңдерден өтіп болған соң, дала жұмыстарында ықшамдалған аз уақыт аралығында жүргізіледі
Tc 407 Тахеометр құрылыс , топографиялық және инженерлік-іздестіру міндеттерін шешу үшін арнайы әзірленген. Пайдалану өте оңай және кірістірілген бағдарламалардың үлкен жиынтығы бар. TC407-мен жұмыс істеуді үйрену үшін аз уақыт жеткілікті.
Tc407 электронды тахеометр өлшеуді орындаудың максималды қарапайымдылығын қамтамасыз етеді. Құрал лазерлік центр мен электрондық деңгейді пайдалана отырып, пунктте оңай және тез орнатылады. Өзінің сенімділігін дәлелдеген, дәл дәлдіктегі шексіз бұрандалар 30х үлкейтумен Leica визирлік құбырының тамаша оптикасымен бірге өлшеу нүктелеріне дәл келтіруге мүмкіндік береді.
2-сурет. Leica TC 407
Пайдаланылуы қарапайым - негізгі мақсаты, заложенная әзірлеу кезінде осы аспапты. Құралдың барлық мүмкіндіктеріне қол жеткізу төрт функционалды пернелер арқылы жүзеге асырылады. Үлкен және айқын дисплейде жылыту және жарықтандыру бар. Графикалық кеңестер қолданбалы тапсырмаларды орындауды жеңілдетеді. TS400 сериялы тахеометрлер орыс тіліндегі қарапайым мәзір құрылымына және Түсірілім мен бөлу жұмыстарының ыңғайлылығы мен жеңілдігін қамтамасыз ететін кіріктірілген қолданбалы бағдарламалардың қажетті жиынтығына ие.
Ең әмбебап бұл станцияны өрісте және құрылыс алаңында туындайтын мәселелер бойынша барлық қажетті шешімдерді қамтитын Кіріктірілген стандартты бағдарламалар жиынтығы жасайды.
Жиынтығы: Тахеометр TC 407, трегер, аккумулятор 2 дана., зарядтау құрылғысы желілік адаптермен және автомобильдік қуаттандырғыш үшін адаптер, деректерді беру кабелі, диск ПО, нұсқаулықпен орыс тілінде, метрологиялық тексеру.
2 Геодезиялық тірек торлары
Геодезиялық тірек торы - жер бетіндегі пункт жүйесі ол арнайы белгілермен және орталықтар бекітілген қаттар және биіктік жүйесінде анықталған. Олардың жағдайлары жалпы координаттар мен биіктіктер жүйелерінде анықталған.
Түсірудің қай түрі болсын, олар алдын ала жер бетінде бекітілген және өте жоғары дәлдікпен координаталары (Х,У,H) анықталған нүктелерге сүйенеді. Мұндай пункттарды тірек пункттері дейді. Кең байтақ территориямызды толық қамтамасыз ететін тірек пункттерінің жүйесін геодезиялық торлары дейді.
Инструкция бойынша геодезиялық торлары мемлекеттік, геодезиялық жиілету және түсіру торлары болып бөлінеді.
Геометриялық мағына бойынша пландық, биіктікті және кеңістікті геодезиялық торлар деп бөледі.
Пункттің пландық координаттары: триангуляция, полигонометрия және трилатерация әдістерімен анықталады. Биіктік нивелирлік торда биіктік нүктелерінде геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу әдістерінен алады. Көбінесе торларда олардың жұмыс нәтижесінде координаттарды және биіктікті алады, мұндай торлар жобалы биіктік деп аталады.
Мемлекеттік геодезиялық торлар келесі ғылыми және инженерлік техникалық есептерді шешуге арналған:
Бірлік геоцентрлік координаттарды бекіту, ол инерциалды астрономия-лық координаттар жүйесімен байланысты, Жердің пішінін және сыртқы гравитациялық алқабын зерттеу, полюстер қозғалысын анықтау және Жердің әр эпохада бір тегіс айналмауы;
Құрғақ территорияны, геодезиялық картографиялаумен қамтамасыз ету, континентальды шельфті, теңіз акваториясын және әлемдік мұхитты космостық кеңістікті білу, және космостық заттар координаттарын анықтау және табиғатты зерттеу, үлкен масштабы түсірістерді және инженерлік- техникалық жұмыстарды, іздеулерді білу;
Литосфераны динамикасын геодезиялық негіздеу, Жердің су қабатын геотектоникалық әлем процессін және региональды мінездемесін, жер түбегінің қозғалыс литосфералық плита шегінде және бөлек регионарда зерттеу;
Серіктерді эталондау координаттарды және уақытты жүретіндер, дәл космостық объектілерді бақылау жүйесі, оның есебінде Ай және алыс радио көздер.
Негізгі геодезиялық тірек торлардың құру барлық басқа геодезиялық және картографиялық жұмыстарға ықпал етеді. Оларды жоғары дәлдікті астрономиялық, гравиметриялық, бұрыштық сызықты өлшеулермен, пункттер арасындағы өлшеу жоғарлауынан, ЖЖС бақылау, космостық объектілердің шешімін әрі қарай өңдеу арқылы құрайды.
Мемлекеттік геодезиялық торлар қалалық және ірі шаруашылық - завод территориялары басты жобалы негіз болады, сонымен қатар аумақты территорияларда ішкі база өңдеуде және пайдалы қазбаларды өңдейді.
Мемлекеттік геодезиялық торлар, геодезиялық жиілету торларында негізгі қызмет атқаратындар триангуляция, трилатерация, полигонометрия- ның 1 және 2 разряды,техникалық нивелирлеу, оларды негізінде түсіріс торларын теодолиттік жүріс микротриянгуляция түрлерін негіздеуді дамытуға орындалады және салалардың негізін дамытуда қызмет атқарады.
Мемлекеттік геодезиялық тордың жалпы қабылданған принципі ол жалпыдан жекеге өту принципі болып табылады, өте ірі және дәл құрудан кіші және аз дәлдікті детальды құрастыру жоғарғы класстан төменгі класс принциптеріне көшуі болады.
Мемлекеттік геодезиялық тор, полигондар түрінде құрылады және астрономо-геодезиялық торлар әдісіне сүйенеді. Одан өлшеулер жоғары дәлдікте орындалған бұл тор берілгені қабылданады және оның негізінде 2-ші класс ретінде геодезиялық торды құрайды. Өзендерді жерде бекіткеннен кейін оны пикеттерге бөледі. Пикет деп горизонталь ұзындығы 100 м жер бетіндегі қашықтықты айтады. Бекітілген бағытпен пикеттерді белгілеу құрамында 6 шпилькасы бар 20 метрлік лентамен (ЛЗ-20) 100 м кесінді салу арқылы жүргізіледі. Егер пикет бөлетін жердің көлбеулігі v 2 болса, онда катеті d=100 м гипотенузаның ұзындығы D салады. Гипотенуза D келесі формуламен D- d анықталады.
Әр пикеттің басы мен соңын тегістелініп кесілген ағаш қазықшалармен жердің бетімен бірдей қылып бекітеді, қазықшалардан 20-25 см алшақ, алыстан көрінетін ұзын қарауыл тақтайшалар орнатылады, бұл тақтайшаларға пикеттің реттік нөмірлері жазылады. Сонымен қатар, әр пикеттің ішінде қазықшамен бекітіп, қарауыл тақтайшамен белгіленген полюстік нүктелер орындалады. Қарауыл тақтайшаларда артқы пикеттің нөмірі және нүктеге дейінгі қашықтық жазылады. Егер пикетті трассаның екі шетінен қарама- қарсы жүргізсе, онда кездесу жерінде пикеттің арасы 100 м-ден кем болуы мүмкін, бұндай пикеттерді кесілген пикет деп атайды.
2.1 Геодезиялық бөлу негіздерін құру
Ғимараттар мен жасақтарды жерге көшіру геодезиялық бөлу нүктелерінен басталады. Ол тор тәріздес пункттің жерге бекітілген белгілерінің көмегімен жасалады және ол сыртқы бөлу торларының құрылуы мен орындаушылық түсірістерді орындауға қызмет етеді.
Бөлу негіздері ол құрылыстың аумағында орналасқан және бас жоспарда көрсетілген геодезиялық жиілету торларына байланыстыра отырып жасалады. Ол 1 және 2-ші разрядты немесе бұрын жүргізілген ізденіс пунктері болуы мүмкін.
Бұрын аумақта жүргізілген ізденіс жұмыстарының пландық немесе биіктік негіздері, геодезиялық бөлу жұмыстарына негіз бола алмайды, себебі олар дәлдік жағынан сай келмейді және жиілігі, пунктердің орналасуы, ал кейде олар түпкілікті жоғалып кетуі мүмкін. Сол себептен бөлу негізі жобаны жерге көшіру кезінде құрылады.
Бұндай негіз түрі мен оны тұрғызу әдісі және оның дәлдігі сол жергілікті жер рельефі мен аумақтық көлеміне және құрылыс ерекшеліктеріне байланысты болады.
Өндірістік ғимараттар мен жасақтар үшін бөлу негіздері болып құрылыстық тор табылады, ал тұрғын үйлерге - құрылыстың қызыл сызығы алынады.
Құрылыс торын жерге көшіру мен бекіту екі кезең арқылы жүреді:
-Алдын-ала бөлу және уақытша нүктелерді бекіту;
- Уақытша белгілердің дәл координаттарын анықтау және оларды ауыстыру мен тұрақты белгілермен бекіту.
Алдын-ала бөлуді тахеометр көмегімен 1:500 дәлдікпен шамамен алаңның ортасында орналасқан базистен жүргізеді (4-сурет).
Құрылыс торын алдын-ала бөлгеннен соң, оның тор сызынан полигонометриялық жүріс жүргізеді. Ол арқылы оның пунктерінің дәл координаттарын анықтайды. Бұл координаттарды жоба координаттарымен салыстырып, оларға түзетулер енгізеді, түзету әр пунктке жеке жүргізіледі. Нүктелерді тұрақты белгілермен бекітеді (темір бетонды қазық, рельс кесінділері ж.т.б). нүктелерді редуцирлеу алдында олардың азимуттарын, ұзындықтарын көрсетіп оларға арнайы сызбалар сызылады. Дәлдікті бақылау үшін құрылыс торының қабырғаларын таңдаумен өлшемдер жүргізеді және шахматтық кезекпен пункттердегі тік бұрыштарын өлшейді. Торды бөлуді жүргізгендегі қабырға өлшемдерінің орташа ауытқуы +-10-15мм артпауы керек, ал тік бұрыштарында +-15-20".
Биіктіктерді білу үшін құрылыс торының периметрімен III классты нивелирлік жүріс жүргізеді. III - класс реперлерінің арасында IV - класс нивелирлік жүріс жүргізеді. Нәтижесінде тордың барлық пунтерінің биіктік мәндерін алады.
Егер торды жиілету қажет болса, онда негізгі створлық нүктелер арасында қосымша нүктелер қосады. Бұл нүктелерде бұрыштарды өлшемейді, ал координаттарын сызықтық өлшемдерден алады. Үлкен жобалардағы құрылыс торларын жергілікті жерге көшіру өте жауапты геодезиялық жұмыстарға жатады және олар көбінесе арнайы геодезиялық ұйымдарымен немесе осы жобаны жобалайтын ұйымдардың геодезиялық бөлімдерімен жүргізіледі.
2.2 Құрылыс осьтерін жерге бекіту
Құрылыстың өстерін жерге сызуға дайындалуды - жобаны геодезиялық дайындау - деп айтады. Мұндай жұмыстарға құрылыстың өстерінің координаттарын аумақтағы геодезиялық қазықтармен байланыстыру, жерге сызуға арналған сызбаларды сызу, керек мәндерді есептеу жатады.
Құрылыс ғимаратының төрт бұрышының координатын, нөлінің абсолютті биіктік мәнін, репердің орналасқан жерін, құрылыс салынатын аумақтағы құрылыс және сәулет мекемесі береді. Егерде мекеме бермесе, бұл мәндерді, құрылыс салуға арналған жобаны, құрылыстың негізгі топографиялық планын, жұмыс сызбаларын, пішіндерді пайдаланып есептейді.
Құрылысты геодезиялық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz