Эмпирикалық зерттеудің негізгі әдістері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Қaзaқcтaн Pecпyбликacы бiлiм жәнe ғылым миниcтpлiгi
Ш. Eceнoв aтындaғы Кacпий тexнoлoгиялap жәнe инжиниpинг yнивepcитeтi

"Білім беру" фaкyльтeтi
"Педагогика" кaфeдpacы

КУPCТЫҚ ЖҰМЫC

Тақырыбы: Ғылыми-зерттеудіңжобадағы бақылау әдісінің түрлері, ерекшеліктері.

Пән: Ғылыми зерттеужобалық жұмыстарды ұйымдастырудың әдістемесі.

Мамандық: 5В010200 - Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі.

Орындаған: ПМНО 203 студенті Жолаева Нурия

Oқy түpi:күндiзгi

Тексерген: Көкшеева З.Т
_____________________

Кypcтық жұмыcты қopғaды
___ ________________2022ж.
Бaғa _________________

Aқтay 2022ж
Мазмұны

Кіріспе
3
1. Ғылыми зерттеулердің негіздері және олардың жіктелуі
5
1.1. "Ғылыми зерттеу" ұғымдарының өзара байланысы және "зерттеу әдісі"
5
1.2. Ғылыми зерттеулердің жіктелуі
7
1.3. Зерттеу процесіндегі шығармашылық орны
11
II тарау. Ғылыми-зерттеудің жобадағы бақылау әдісінің түрлері, ерекшеліктері.
13
2.1. Эмпирикалық зерттеудің негізгі әдістері
13
2.2. Теориялық танымның негізгі әдістері
14
2.3. Зерттеудің жалпы логикалық әдістері
17
Қорытынды
23
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
24

Кіріспе

Ғылыми білімнің көлемі мен ауқымы ұлғайған сайын, сондай-ақ нақты табиғи және әлеуметтік әлемнің жұмыс істеу заңдылықтары мен заңдылықтарын ашудағы ғылыми білімнің тереңдеуі ғалымдардың білім алудың әдістері мен тәсілдерін талдауға деген ұмтылысы барған сайын айқын бола түсуде. Ежелгі мәдениеттің басында Таным мәселелерін зерттеуге монополия философияға тиесілі болды. Бұл кездейсоқ емес, өйткені ол кезде ғылым әлі де философиядан бөлінбеген.
Тіпті XVI-XVII ғасырдың басында, эксперименттік ғылым қалыптасқан кезде, негізінен философтар таным әдіснамасының әртүрлі мәселелерін зерттеумен айналысты, дегенмен бұл кезеңдегі ең үлкен үлесті философиямен қатар ғылыми білімнің басқа да әлеуметтік салаларымен (Галилео, Декарт, Ньютон, Лейбниц және т. б.) айналысқан адамдар жасады.
XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап., әсіресе оның соңында, күрт саралау жүреді, яғни. ғылыми таным процесінің белгілі бір аспектілерін зерттейтін әртүрлі ғылыми пәндердің философиясынан шығу. Қазіргі уақытта дәстүрлі философиялық әдістермен қатар математикалық логика әдістері, содан кейін ықтималды логика әдістері пайда болып, белсенді дами бастайды. Біраз уақыттан кейін ғылымның психологиясы мен әлеуметтануы сияқты ғылыми білімнің тәуелсіз салалары қалыптасады және бүгінде жаңа сала пайда болады - ғылым немесе Ғылым туралы ғылым. Ғылым әдіснамасы өткен ғасырдың 60-шы және 70 - ші жылдарында ең үлкен дамуды алады.
Қарастырылып отырған тақырыптың өзектілігі мынада: адам танымының негізгі формасы - ғылым қазіргі уақытта шындықтың барған сайын маңызды және маңызды бөлігіне айналуда, ғылым өз кезегінде ғылыми зерттеулердің ажырамас бөлігі болып табылады.
Алайда, егер оған тән әдістер, құбылыстар мен принциптердің дамыған жүйесі болмаса, ғылым соншалықты нәтижелі болмас еді. Бұл дұрыс таңдалған әдіс, ғалымның талантымен қатар, оған құбылыстардың тереңдігін білуге, олардың мәнін ашуға, заңдар мен заңдылықтарды ашуға көмектеседі.
Жұмыстың мақсаты-әдіс пен әдіснаманы анықтау, ғылыми зерттеу әдістерінің негізгі түрлерін, әдіснаманың функциялары мен деңгейлерін қарастыру.
Зерттеу нысаны: ғылыми зерттеу түсінігі.
Зерттеу пәні: ғылыми зерттеу әдістері.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
1."Ғылыми зерттеу" мен "зерттеу әдісінің"өзара байланысын зерттеу.
2.Ғылыми зерттеудің негізгі элементтері мен әдістерін анықтау.
3.Курстық жұмыс тақырыбындағы әдебиеттерді талдау және ғылыми зерттеу әдістерінің жіктелуі мен негізгі ерекшеліктерін талдау.
Мазмұны бойынша курстық сипатқа негізінен теориялық сипатта болады. Бірінші тарауда мен ғылыми зерттеудің негізгі анықтамаларын, оның тақырыбын, әдісі мен әдіснамасын беремін. Екінші тарауда негізгі әдістер және әр әдістің, функцияның және әдіс деңгейлерінің қысқаша сипаттамасы келтірілген. Қорытындысында мен подвожу бойынша атқарылған жұмыстардың қорытындысы мен жұмыс.

Ғылыми зерттеулердің негіздері және олардың жіктелуі
1.1. "Ғылыми зерттеу" және "зерттеу әдісі" ұғымдарының өзара байланысы

Процесс ретінде ғылымның негізі ғылыми-зерттеу қызметі болып табылады.
Ғылыми-зерттеу процесі үш негізгі компоненттерін (компоненттерін)қамтиды ретінде:
адамның мақсатқа сай іс-әрекеті, яғни ғылыми еңбектің өзі;
ғылыми еңбек пәні;
ғылыми еңбек құралдары.
Ғылыми зерттеулердің маңызды ерекшеліктері:
- нәтижелердің ықтималдық сипаты;
- типтік шешім әдістерін қолдану мүмкіндігін шектейтін бірегейлік;
- күрделілік және күрделілік;
- ғылымның қоғамның негізгі өндірістік күші ретінде қалыптасуымен күшейетін зерттеулердің практикамен байланысы.
Ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу барысында еріксіз зерттеу әдістерін таңдау туралы ойлануға тура келеді, оның көмегімен жұмыс орындалады және зерттеу нәтижесіне қол жеткізіледі.
Әдіс (грек тілінен methodos - зерттеу жолы, теория, зерттеу) - зерттеуші таңдаған белгілі бір мақсатқа жетудің тәсілі, жалпы жолы. Сонымен, зерттеуші өзінің түпкі мақсаты - белгілі бір объектінің (тұлға, құбылыс, процесс) жай - күйі туралы белгілі бір қорытынды жасау-әртүрлі жолдармен қол жеткізе алады: байқау, тест, сауалнама, сауалнама, эксперимент және т. б.
И. п. Павлов бойынша " әдіс - ең алғашқы негізгі нәрсе. Зерттеудің барлық ауырлығы әдіске, әрекет ету әдісіне байланысты. Мұның бәрі жақсы әдіс. Жақсы әдіспен және өте талантты емес адам көп нәрсені жасай алады. Ал нашар әдіспен, және данышпан адам бос жұмыс істейтін болады және құнды, нақты деректерді алмайды" [1].
Әдістердің негізгі функциясы-олардың ғылыми және іс жүзінде сенімді және маңызды білім алу қабілеті. Ғылыми ақпарат алу әдісі. Оның көмегімен сіз өзіңіздің ғылыми мүмкіндіктеріңізді айтарлықтай кеңейте аласыз. Әдістермен қаруланған адам-бәрін көретін және тыңдайтын маман. Зерттеу әдістері және оларды сауатты пайдалану ғылыми жұмыстың сапасын арттырады: оны логикалық және дәлелді етеді. Меңгеру әдістері зерттеу болып табылады кәсіби іскерліктері. Әдістер тәрбиелік қабілетке ие: әдістерді қолдану рефлексияны, өзін-өзі бағалауды, өзін-өзі сынауды үйретеді, сонымен қатар шыдамдылықты, өмірге шынайы көзқарасты, жұмыста дәлдікті тәрбиелейді.
Әдістер екі үлкен және толығымен тәуелсіз кластарға бөлінеді:
1) ғылыми маңызды ақпаратты алу және жинау әдістерінің класы;
2) осы ақпаратты өңдеу әдістерінің класы. Сонымен, сауалнама арқылы сіз ақпарат жинай аласыз және ақпаратты статистикалық әдістермен өңдей аласыз, яғни.бір зерттеуде екі сыныптың да әдістерін қолдануға болады.

1.2. Ғылыми зерттеулердің жіктелуі

Іргелі зерттеулер-түбегейлі жаңа білім алу және жинақталған білім жүйесін одан әрі дамыту. Іргелі зерттеудің мақсаттары заңдарын ашу және жаңа зерттеулерді құру. Іргелі зерттеулер ықтималдығы 10% - дан аспайтын нақты оң нәтиже алу тұрғысынан айтарлықтай тәуекелмен және белгісіздікпен байланысты.Осыған қарамастан, бұл ғылымның да, әлеуметтік өндірістің де дамуының негізін құрайтын іргелі зерттеулер.
Қолданбалы зерттеулер іргелі зерттеулер нәтижелері негізінде өндірістің жекелеген салаларын дамытудың практикалық міндеттерін іздеу және шешу болып табылады. Олар жаңа технологияларды құрумен немесе қолданыстағы технологияларды жетілдірумен, өндіріс құралдарымен, тұтыну заттарымен және т.б. байланысты, мысалы, технология саласындағы қолданбалы зерттеулер, әдетте, табиғатпен тікелей байланысты емес. Әзірлеу-техниканың (машиналардың, өнімдердің) тәжірибелік үлгілерін, өндіріс технологияларын жасау және өңдеу үшін қолданбалы зерттеулердің нәтижелерін пайдалану, сондай-ақ қолданыстағы техниканы жетілдіру.
Теориялық зерттеулердің нәтижелері тәжірибемен расталуы тиіс.
Олар әртүрлі уақытта және әртүрлі жерлерде орындалады. Кешенді зерттеудің мысалы-жаңа көліктің сенімділігін бағалау. Автокөліктің сенімділігі интегралды қасиет болып табылады және оның жеке қасиеттеріне байланысты, мысалы, сенімділік, тұрақтылық, бөлшектердің сақталуы және беріктігі және т. б.
Қарастырылған мысалда әрқайсысын жеке-жеке зерттеу автомобильдің сенімділік қасиеттері сараланған.
Зертханалық немесе өндірістік деп аталады. Зерттелетін объект табиғи болуы немесе оның моделін ұсынуы мүмкін. Әрбір жағдайда зерттелетін объектінің түрін таңдау негіздеуге жатады.
Зерттеулерді орындау сатылары бойынша: іздестіру, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-өнеркәсіптік әзірлемелер бөлінеді.
Ірі ғылыми-техникалық проблеманы әзірлеу кезінде .Бірінші кезең-Іздеу жұмыстары, нәтижесінде негізгі негіздер, мәселені шешудің жолдары мен әдістері белгіленеді. Екінші кезең-бұл әрі қарайғы инженерлік шешімдердің алғышарттарын жасайтын қажетті тәуелділіктерді, қасиеттер мен заңдылықтарды құруға бағытталған ғылыми-зерттеу жұмыстары. Үшінші кезең-тәжірибелік-өнеркәсіптік әзірлеме, оның басты міндеті-зерттеуді іс жүзінде іске асыруға, яғни оны өндіріс жағдайында апробациялауға жеткізу.
Ғылыми мекемеде зерттеу бағыты көбінесе осы ғылыми мекеменің ерекшелігімен немесе белгілі бір зерттеуші жұмыс істейтін ғылым саласымен анықталады.
Алайда, ғылыми әзірлемелер барысында тапсырыс берушінің ұсынысы бойынша тақырыпта кейбір өзгерістер болуы мүмкін екенін есте ұстаған жөн.
Ғылыми зерттеу бірқатар постулаттарға (жорамалдарға)негізделген:
1.Сонымен қатар, көптеген әлеуметтік құбылыстар бір-бірімен жүйелі қарым-қатынаста болады және жеке оқиғалар бір-бірін бақылауға, сипаттауға және болжауға болатын реттелген ретпен жүреді;
2.Детерминизм принципіне сәйкес барлық оқиғалардың белгілі бір себебі бар;
3.Адам мінез-құлқының жоғары деңгейлері туралы жалпылау үшін маңызды дәлелдерді үнемдеу-бұл ғалымдарға нақты мәліметтерден жалпы ережелерге экстраполяция жасауға мүмкіндік береді;
4.Мінез-құлық пен ойлаудың негізінде ғылыми талдау арқылы зерттеуге болатын белгілі бір негізгі шындық жатыр.
Мысалы, психологиялық зерттеудің негізі постулат болып табылады, ол адамның табиғаты бойынша жүйе өте күрделі, бірақ ғылыми эксперимент және жүргізілген эксперименттерді ұтымды талдау арқылы түсінуге және түсіндіруге болатын жүйе.
Құрылымдық тұрғыдан алғанда, ғылыми зерттеу 5 кезеңнен тұрады:
1-мәселенің пайда болуы,2 - бастапқы гипотезаны ұсыну,3-теориялық зерттеулер жүргізу,4 - теориялық зерттеулер барысында алынған тәжірибені тәжірибеде тексеру, 5 - тұжырымдар мен ұсыныстарды тұжырымдау.
Осылайша, ғылымды жүзеге асыру мен дамытудың бір түрі - ғылыми зерттеу, яғни құбылыстар мен процестердің ғылыми әдістерін қолдана отырып құбылысты зерттеу, оған әртүрлі факторлардың әсерін талдау, сонымен қатар ғылым мен практика үшін дәлелденген және пайдалы шешімдер алу үшін әртүрлі құбылыстардың өзара әрекеттесуін зерттеу.максималды тиімділікпен.
Ғылыми зерттеулер жіктейді
1. Практикалық қызмет түрі бойынша:
2. Ғылым саласы бойынша: жаратылыстану, гуманитарлық, техникалық;
3. Зерттеу мақсаты: жаһандық, салалық, жергілікті, біліктілік;
4. Әкімшілік-аумақтық шекаралар бойынша зерттеулер: халықаралық ұлттық және ақпараттар.
Іргелі зерттеулердің мақсаты-жаңа заңдар алу, құбылыстар арасындағы байланыстарды ашу, жаңа теорияларды құру. Олар ғылымның дамуының негізін құрайды. Оң нәтиже алу ықтималдығы-10%.
Қолданбалы зерттеулердің мақсаты іргелі зерттеулердің нәтижелерін жобалау мен өндірістің нақты жағдайларына байланыстыру болып табылады. Оларды зерттеу объектісі техникалық жүйелер мен жаңа технологиялар болып табылады. Оң нәтиже алу ықтималдығы-20-90%.
ҒЗТКЖ мақсаты қолданбалы зерттеулер нәтижелері негізінде техниканың тәжірибелік үлгілерін, жаңа технологиялық процестерді құру болып табылады.
6. Іске асыру әдісі бойынша: теориялық, эксперименттік;
Теориялық зерттеу барысында зерттеу әдістері мен критерийлері анықталады, қажетті шектеулер қойылады, байланыстар сипатталады және т. б.
Эксперименттік зерттеу барысында зерттелетін объектінің моделі жасалады, қажетті мәліметтер алынып, өңделеді және т.б., яғни теориялық зерттеулерді тексеру және оларды одан әрі дамыту және нақтылау жүргізіледі.
7. Әзірлеу ұзақтығы бойынша: ұзақ мерзімді (орындау мерзімі 5 жылдан астам), орта мерзімді (1-5 жыл), қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
8. Ақпараттың жабықтық дәрежесі бойынша: ашық, жабық, құпия, қызмет бабында пайдалану үшін;
9. Қаржыландыру көзі бойынша: мемлекеттік бюджет, шаруашылық келісімшарт, бастамашылық (сыртқы көздерден қаржыландырылмайды).

1.3. Зерттеу процесіндегі шығармашылық орны

Шығармашылық-бұл жаңа дизайн, ашылулар, өнертабыстар жасау, ғылымға белгісіз фактілерді анықтау, жаңа, құнды ақпарат құру процесі. Зерттеу шығармашылық болуы керек.
Бар ғылыми гипотезаларды жоққа шығару немесе жаңаларын жасау, бұрын ашылмаған немесе нашар зерттелген процестер мен құбылыстарға терең түсінік беру, әртүрлі құбылыстарды біріктіру. Шығармашылық процесс белгілі бір шешімді жетілдіруді талап етеді. Жетілдіру-ойлау объектісін оңтайлы бағытта өзгерту процесі. Теориялық тұрғыдан алғанда, бұл ғылыми қайта ойлау.
Түпнұсқалық процесс немесе құбылыс туралы ерекше, ерекше көзқараста кездеседі.
Ғылыми зерттеудің теориялық аспектілерін әзірлеудегі ойлаудың шығармашылық сипаты қиялдың идеяларын, яғни белгілі элементтердің жаңа комбинацияларын құрудан тұрады.
Теориялық зерттеудің шығармашылық процесінің бірнеше кезеңдері бар: олар мәселелер мен әдіс-тәсілдерін және әрқайсыснан талдау жасау.
Өзінің шығармашылық ойлары, түпнұсқа шешімдері жиі пайда болады, зерттеуші зерттеу объектісін үнемі түсінуге көп күш, жұмыс және уақыт жұмсайды.

II тарау. Ғылыми-зерттеудің жобадағы бақылау әдісінің түрлері, ерекшеліктері.
2.1. Эмпирикалық зерттеудің негізгі әдістері
Ғылыми әдістердің үш деңгейге бөлінеді:
- эмпирикалық зерттеу әдістері;
- теориялық таным әдістері;
- общелогические зерттеу әдістері.
Эмпирикалық зерттеу әдістері:
Бақылау-бұл негізінен сезім мүшелерінің деректеріне негізделген объектілерді мақсатты пассивті зерттеу. Бақылау әр түрлі құрылғылармен және басқа техникалық құрылғылармен тікелей және жанама болуы мүмкін. Дамуына қарай ғылым, ол неғұрлым күрделі және жанама бейнелейтін.
Ғылыми байқауға қойылатын негізгі талаптар: дизайнның бірегейлігі (дәл байқалады). Бақылаудың маңызды сәті-оның нәтижелерін түсіндіру-құрылғылардың көрсеткіштерін декодтау және т. б.
Эксперименттің негізгі ерекшеліктері:
а) зерттеу объектісіне оның өзгеруіне және қайта құрылуына дейінгі неғұрлым белсенді (бақылау кезінде) қатынас;
в) зерттеушінің қалауы бойынша зерделенетін объектінің көп мәрте жаңғыртылуы;
Эксперименттердің түрлері (түрлері) өте әртүрлі. Сонымен, олардың функциялары бойынша зерттеу (іздеу), тексеру (Бақылау), репродукциялық эксперименттер ерекшеленеді. Объектілердің табиғаты бойынша физикалық, химиялық, биологиялық, әлеуметтік және т. б. ерекшеленеді.
Сапалық және сандық эксперименттер бар. Қазіргі ғылымда ойлау эксперименті кең таралды-идеализацияланған нысандарда жүргізілетін ойлау процедураларының жүйесі.
Салыстыру-объектілердің ұқсастығын немесе айырмашылығын (немесе бір объектінің даму кезеңдерін), яғни олардың жеке басы мен айырмашылықтарын анықтайтын танымдық операция. Бұл жағдайда бір белгімен салыстырылатын заттар басқасымен салыстыруға келмеуі мүмкін.
Салыстыру аналогия сияқты логикалық техниканың негізі болып табылады (төменде қараңыз) және салыстырмалы тарихи әдістің бастапқы нүктесі ретінде қызмет етеді. Оның мәні-бір құбылыстың немесе әртүрлі бірге өмір сүретін құбылыстардың дамуының әртүрлі кезеңдерін (кезеңдерін, фазаларын) білудегі жалпы және ерекше анықтау.
Сипаттама-Бұл ғылымда қабылданған белгілі бір белгілеу жүйелерін қолдана отырып, тәжірибе (байқау немесе эксперимент) нәтижелерін жазудан тұратын танымдық операция.
Өлшеу-қабылданған өлшем бірліктерінде өлшенетін шаманың сандық мәнін табу мақсатында белгілі бір құралдардың көмегімен орындалатын әрекеттер жиынтығы.
Айта кету керек, эмпирикалық зерттеу әдістері ешқашан "соқыр" жүзеге асырылмайды, бірақ әрқашан "теориялық тұрғыдан жүктелген", белгілі бір тұжырымдамалық идеялармен басқарылады.

2.2. Теориялық танымның негізгі әдістері

Формализация-мағыналы білімді символдық түрде (формализацияланған тілде) көрсету. Нысандар туралы пайымдауды ресімдеу кезінде жасанды тілдердің (математика, логика, химия және т.б. тілі) құрылуымен байланысты белгілері (формулалары) бар операция жазықтығына ауыстырылады.
Формализация компьютерлік құрылғыларды бағдарламалауды Алгоритмдеу процестерінің негізі болып табылады, осылайша ғылыми-техникалық ғана емес, сонымен бірге білімнің басқа түрлерін де компьютерлендіреді.
Бұл формализация оның мүмкіндіктерінде ішкі шектеулі екенін білдіреді. Кез-келген пайымдауды есептеумен алмастыруға мүмкіндік беретін әмбебап әдіс ("санайық!"- деп армандады Лейбниц), жоқ. Гедель теоремалары ғылыми ойлау мен жалпы ғылыми білімді толық формализациялаудың түбегейлі мүмкін еместігі туралы қатаң негіздеме берді.
Аксиоматикалық әдіс-бұл ғылыми теорияны құру әдісі, онда кейбір бастапқы ережелер оған негізделген -- аксиомалар (постулаттар). Теоремаларды аксиомалардан шығару үшін (және кейбір формулаларды басқаларынан) шығарудың арнайы ережелері тұжырымдалады.
Гипотетикалық-дедуктивті әдіс-бұл ғылыми таным әдісі, оның мәні дедуктивті байланысқан гипотезалар жүйесін құру болып табылады, нәтижесінде эмпирикалық фактілер туралы тұжырымдар алынады. Бұл дегеніміз, осы әдіс негізінде алынған қорытынды сөзсіз ықтималды болады.
Гипотетикалық-дедуктивті әдістің жалпы құрылымы:
а) теориялық түсіндіруді қажет ететін нақты материалмен танысу және бұрыннан бар теориялар мен заңдарды қолдана отырып әрекет ету. Егер жоқ болса, онда:
б) әр түрлі логикалық әдістерді қолдана отырып, осы құбылыстардың себептері мен заңдылықтары туралы болжам (гипотезалар, болжамдар) ұсыну;
в) болжамдардың негізділігі мен күрделілігін бағалау және олардың ішінен неғұрлым ықтимал болжамдарды іріктеу;
д) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.