Халықаралық қауіпсіздіктің құқық саласы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Шешілетін ғылыми мәселенің қазіргі заманғы жай-күйі сипаты

Сот билігінің тәуелсіздігі принципін түбегейлі түсінуге сәйкес, оның билігі Конституциялық дереккөзмен - конституциялық нормалар мен заңдарда көрініс табатын халықтың қалауымен шектеледі. Бүгінде Қазақстан Республикасындағы сот билігі толығымен дербес билік тармағына айналды: соттар басқа мемлекеттік органдардың құрамдас бөлігі болып табылмайды. Сонымен бірге сот билігінің сипаты күрт өзгерді.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі.

Конституциялық заңда белгіленген және айқындалатын қағидаттар, яғни мемлекеттік биліктің маңызды жақтарын айқындайтын басшылық нормалары негізінде оның қызметі мен ұйымдастырылуы сот билігінің маңыздылығы мен теңгерімділігінің негізі болып табылады. Бұл қағидаттар елдегі сот жүйесін жетілдіру мен дамыту тәжірибесінен шығарылған.

Дипломдық жобаның мақсаты мен мiндеттері

Бұл дипломдық жобаның мақсаты Қазақстанда сот билігінің қалыптасуындағы халықаралық құқық пен ұлттық құқықтың арақатынасын салыстырмалы түрде зерттеу болып табылады. Қойылған мақсатты іске асыру үшін мынадай міндеттер кешенін шешу керек:

• халықаралық құқық пен ұлттық құқықтың қалыптасуын ашу;

• басқа елдермен және ғалымдардың пікірлерімен салыстыра отырып маңызын айқындау;

• қазақстандағы сот жүйесіне түсінік беру.

Зерттеулердің теориялық және әдістемелік негізі.

Зерттеудің әдістері теориялық және практикалық мәселелердің негізі ретінде анықталады. Осыдан кейін осы әдістерді жүзеге асыру құралдарының құрылымы мен құрамы анықталады.

• Осы тақырып бойынша әдебиеттер мен дереккөздерді талдау.

• Жалпылау.

• Нақтылау.

Зерттеулердің ғылыми жаңалығы мен тәжірибелік мәні.

Дипломдық жобаны даярлау барысында оқулықтар мен оқу құралдары, интернет-сайттардың ашық жарияланымдары пайдаланылды.

Дипломдық жобаны орындаудың тәжірибелік базасы.

Дипломдық жобаны орындау кезінде, зерттеулер мен ақпаратты жинау «Х. Досмұхамедов атындағы Атырау университетінде» жүргізілді.

1 Қазақстандағы сот жүйесі 1. 1 Сот туралы негізгі түсінік

Сот бұл нақты бір елдің заңында көрсетілген іс жүргізу ережесімен істердің қылмыстық, азаматтық, әкімшілік немесе өзге де санаттарын қарау және орындау нысанында сот жұмысын іске асыратын мемлекеттік билік органы. Заңды түсіндіретін және іске асыратын сот - сот системасы деп аталады. Сот отырысы өтетін жер - сот залы деп аталса, ғимарат сот ғимараты болып есептеледі.

Сот билігі 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша заң шығару және атқарушылық биліктен бөлінген немесе мемлекеттік биліктің дербес тармағын көрсетеді. Сот төрелігінің негізгі мақсаты - барлық негізгі істер бойынша әділ және заңды сот талқылауын ұйымдастыру.

Соттың міндеттері:

1. Соттардың қылмыстық, азаматтық, әкімшілік істерді жан жақты, толық және объективті шешуді ұйымдастыру;

2. Азаматтардың сот арқылы қорғану құқығын жүзеге асыру;

3. Заңдылық пен құқықтық тәртіпті нығайту;

4. Құқыққа кұрметтілік қатынасын қалыптастыру;

5. Құқық бұзушылықтарды ескерту.

Соттың билігі заңдылық және құқықтық тәртіпті орындауға, конституциялық құрылымды, саяси және экономикалық системаны, азаматтардың, елдің және қоғамдық ұйымдардың құқықтары мен заңды ұстанымдарын қорғайды. Осы мақсатқа орай сот төрелігі заң шығарушы және атқару төреліктерінде жоқ өкілетіліктермен қамтамасыз етілген. Сот шешім шығарып азаматтарды бостандығынан айырып немесе тіпті өмірін де қия алады, меншігін тәркілейді, мемлекеттік органның қабылдаған шешімін бұза да алады және ата-аналық құқықтан айыруға мүдделі. Сот билігінің қарсы екі жағы бар, бір жағынан ықпалды билік болса, екінші жағынан салыстырмалы түрде қабілетсіз билік, ол заң шығарушы өкілет секілді сайлаушылардың қолдауына сүйене алмайды, атқарушы билігі қолындағыдай үстемдік ететін күш механизмдері жоқ. Сот төрелігінің күші заңның мінсіз орындалуында, құқыққа деген үлкен құрметінде, қоғамның ірі саяси және құқықтық өркениетінде. Заң шығарушы өкілет саясатпен берік қарымқатынасты (парламентте негізінде саяси фракциялар жоғарғы рөл атқарады), атқару билігі де саяси қыспаққа бағынады, ал сот төрелігін іске асыру негізінде саяси және басқалай ешқандай қысым болмауы шарт. Сот шешім шығарар барысында саяси міндеттен адал болуға, заң мен құқықтық санадан басқа факторларға бағынбайтын дербес болуы қажет.

Еліміздегі сот төрелігі біртұтас мемлекеттік биліктің дербес бөлігі болып есептеледі. Ол Республика атынан іске асырылады. Сот төрелігі өзіне азаматтардың және олардың бірлестіктерінің құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, мемлекеттік негізгі органдар мен ұйымдардың құқықтармен заңды негіздерін қамтамасыз етуді, Қазақстан Республикасы Конституциясының, заңдарының, басқа да нормативтік-құқықтык актілерінің, халықаралық келісімдерінің орындалуын қамтамасыз етуді міндет етіп қояды. Сот билігі мемлект Конституциясының, заңдарының, бұдан өзге де нормативтік-құқықтық актілерінің, халықаралық келісімшарттарының барысында пайда болатын бүкіл істер мен дауларды шешуде іске асырылады. Соттар шешімдерінің, қаулылары мен өзге де үкімдерінің барлық Қазақстан аумағында нақты күші болады.

Мемлекетіміздің сот системасын - жоғарғы сот және өңірлік соттар - облыстық және соларға теңдестірілген - аудандық соттар құрайды. Заңнама қандай да бір атпен арнаулы немесе төтенше соттарды құруға тыйым салады. Дегенмен бұл деген мамандандырылған соттарды ұйымдастыруға болмайды дегенді білдірмейді. Сот төрелігі сот ісін жүргізудің заңда көрсетілген түрде жүзеге асырылады. Соттардың азамат пен адамның конституциялық мүдделері мен бостандықтарына зиян келтіретін заңдар мен басқа да нормативтік - құқықтық актілерді қолдана алмайды. Сот жүйесінің буындары келесідей:

Аудандық (қалалық) - соттар системасының басты буыны - сот әділдігін іске асыруда ауқымды өкілетке ие және сот ісінің негізгі бөлігін атқарады. Оларды сол ауданда немесе қалада, қала ауданында Әділет министрлігінің ұсынысы негізінде Президент қалыптастырады. Бұндай соттар төрағадан және аудандық төрағалардан тұрады. Аудандық (қалалық) өзге соттардың процессіне жататын істерден бөлек негізгі сатыға жататын бүкіл істерді қарастырады.

Облыстық және соларға теңдестірілген соттар (мысалы, Нұр-Сұлтан мен Алматы қалалық соттары) - орта буын соттарын - Президент қалыптастырады. Ал бұл буындағы соттар қатынасу, кассациялық және бақылау ретіндегі бірінші сатыдағы соттары негізінде, сонымен қатар аудандық (қалалық) соттарға катысы бар жоғары тұрған сот негізінде әрекет жасайды.

Бақыланып отырған соттар сот төрағасынан, алқалардың төрағаларынан және де тұрақты судьялардан қамтылады. Республикамыздың жоғарғы соты - сот жүйесінің ең ірі бөлігі. Жоғарғы сот азаматтық, қылмыстық немесе жалпы сот процессін жүргізудің соттарда бақыланатын бөлек те істер бойынша жоғары сот органы болып саналады. Заңда көзделгендей іс жүргізу элементтерінде өзінен жоғары емес тұратын соттардың қызметін бақылауды іске асырады. Нормативтік қаулыларды алғаннан кейін оларға сот практикасы мәселелері негізінше түсініктемелер береді. Жоғарғы сот құрамы бойынша төрағадан, алқаның төрағаларынан және тұрақты судьялардан құрылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша: мемлекеттің жоғарғы сотының төрағасын, алқалардың төрағаларын және де жоғарғы соттың төрағаларын республиканың жоғарғы сот кеңесінің міндеттемесіне негізделген республика президентінің ұсыну бойынша сенат сайлауды ұйымдастырады. Облыстық және оларға теңдестірілген соттардың төрағаларың, алқаларының төрағаларын және облыстық соттар менен оларға теңдестірілген соттардың судьяларын жоғарғы сот кеңесінің негіздемесі бойынша президент тағайындауға ие. Бұдан басқа да соттардың төрағаларын және судьяларын әділет біліктілік алқасының негіздемесіне көзделген әділет министрінің ұсынысы ретінше президент қызметке қояды.

1. 2 Қазақстан Республикасындағы сот реформасы

Қазақстанның сот жүйесі елдегі жалпы жағдаймен бірге өзгеруде. Тәуелсіздік алғаннан кейін сот жүйесі ескі кеңестік көздерден құтылды, жаңа институттар іске қосылды, жаңа заңдар қабылданды, судьялар корпусының тиімді жұмыс істеуі үшін тәуелсіз сот жүйесінің принципіне негізделген база құрылды.

Қазақстан Республикасында сот жүйесін дамытуды азаматтардың негізгі құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету деңгейінің өзгеруімен, соттардың қолжетімділігімен, жоғары әлемдік критерийлерге сәйкес сот жүйесінің қайта құрылуымен сипатталатын кезеңдерге шартты түрде бөлуге болады.

Қазақстандағы сот реформасы кезеңдері:

1. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі сот жүйесінің дамуы 1991-1995 жж. Сот жүйесінің дамуның бірінші кезеңін бұрынғы кеңестік сот системасынан тәуелсіз еліміздің жаңа сот жүйесіне ауысу мезгілі деуге болады. Егер сот системасындағы өзгерістер елдегі мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот билігі деп жариялаған 1991 жылғы 16 желтоқсандағы "Мемлекеттік Тәуелсіздік туралы" Конституциялық Заңнан кейін басталса, онда биліктің тармақталу принципін бекіткен 1993 жылғы алғашқы Конституция сот билігін ұйымдастыру мен оның жұмыс істеуінің негізгі қағидаттарын негіздеді. 1994 жылы респупблика президентінің «Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасы жайлы» қаулысы жарық көрді. Қаулы сот системасын құрудың жаңа сападағы басты нысандары кіретін және соны дамытулардың негізгі басымдықтары айқындалған ерекше тарихи құжатқа айналды. Сонымен қатар, 1990 жылдары тұңғыш азаматтық және қылмыстық кодекстерде қабылданып, сот ісі жаңа қабылданған азаматтық-процестік, қылмыстық-процестік кодекстерге сәйкес жүргізілді.

2. Қазақстан Республикасы сот системасының қалыптасу мерзімі 1995-2000 жж. 1995 жылы република конституциясының және мемлекет президентінің «Сот жүйесі және судьялар мәртебесі туралы» Конституциялық заң күші бар жарлығының енуі 20 желтоқсан 1995 жыл сот жүйесін дамытудың жаңа кезеңіне бастау болды. Жаңа қабылданылған принциптеріне арналған соттардың құрылуы мен жұмыс істеуінің конституциялық қағидаттарына арналған «соттар мен сот төрелігі» атты арнайы бөлім 7-ші шықты. Ақырында соттар мемлекеттік билікті іске асырудың тікелей нысаны негізінде қабылдана отырып, сот төрелігінің кардиналды жаңа ережелері шығарылды, сот төрелігінің түбегейлі жаңа ережелері енгізілді, сот органдарының биліктің заң шығарушы және атқарушы тармақтарынан тәуелсіздігі нығайтылды. Төрелік соттарды тарату және олардың міндеттерін жалпы құқықтық соттарға беру арқылы сот жүйесінің бірлігі бекітілді. Жергілікті сот төрешілерін президентпен тағайындау, жоғарғы сот судьяларын республикадағы парламент сенаты арқылы сайлау тәртібі енді. 1996 жылдың желтоқсанында Қазақстан судьяларының І съезінің өткізілуі сот реформасындағы елеулі оқиғалардың бірі болды. Съезд қорытындысы негізінше Қазақстан Республикасы судьялар одағы құрылған болатын. 2000 жылдың желтоқсан айында «Қазақстан Республикасының сот системасы мен төрешілер мәртебесі туралы» Республика конституциялық заңы қабылданып, онда сот құрылымының негізгі элементтерін және мемлекет соттарының қызмет тәртібін айқындайтын жаңадан нормалар енгізілген болатын.

3. Сот жүйесін жаңғырту 2000-2014 жж. Бұл кезеңді сот системасының жаңалығы ретінде сипаттауға келеді. Мемлекеттің құқық саласындағы негізгі бағыттарына сәйкес 2000ші жылдан соң сот процессін жүргізуді одан әрі жаңғырту және оңтайландыру, сот төрелігі мен сот әкімшілігі мәселелерінің аражігін ажырату, мамандандырылған соттарды құру, судьялар корпусының кәсіби дәрежесін арттыру негізінше бірқатар іс-шаралар жасалды. Мысалы, 2002 жылы мемлекет басшысының жарлығымен мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар құрылды, олар кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға қатысты сот дауларын қарайтын болды. Ауданаралық мамандандырылған соттар 2004 жылы құрылып, олардың тармағына елдегі билік органдарының тарапынан шығатын істер тапсырылды. Осылайша, көпшілік-құқықтық қатынастар сферасында азаматтардың құқықтарын және бостандықтарын қорғау тетіктері күшейтілді.

2007 жылы ата заңға өзгертулер енгізу арқылы сот реформасының келесі деңгейі жүзеге асырылды. Қабылданылған өзгерістердің нәтижесінде сот төрелігі системасында азаматтардың конституциялық құқықтарын қорғауды жүзеге асыру ісінде қуатты құқықтық кепілдіктер белгіленді. Мысалы, күдікті адамды тек қана сот үкімімен қамаққа алу тәртібі енгізілген еді.

2010 жылғы 1 қаңтарда "Қазақстан Республикасының қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу және азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" заң қабылданды. Осылай, сот реформасының үшінші кезеңінде демократиялық құқықтық мемлекет және әлем таныған халықаралық өлшемдер шарттарына жауап беретін, тұтастай алғанда құқықтық және әлеуметтік кепілдіктердің тиісті деңгейін, судьялардың сот төрелігінің конституциялық қағидаттарын сақтау үшін жоғары кәсіби жауапкершілігін қамтамасыз етуге қабілетті сот жүйесін құрудың негізі қаланды.

4. Сот системасын дамыту 2014-2016 жж. Республика сот жүйесін одан әрі жаңғырту міндетін іс жүзінде іске асыру 2014 жылы бірнеше іргелі нормативтік-құқықтық актіле қабылданғаннан кейін басталды. Атап айтқанда, мемлекеттің жаңа қылмыстық, қылмыстық-процесстік және әкімшілік құқық бұзушылықтар жайлы кодексі сот өкілдігінің саласын кеңейтті, азаматтардың сотқа қол жетімділігін үлкейтіп, адамдардың мүдделері мен заңды құқықтарының толық орындалуын қамтамасыз ететін жағдай жасалды. Сот жүйесін оданда әрі дамыту ұлт жоспары - «100 нақты қадам» программасынан орын алды. «Заңның үстемдігін қамтамасыз ету» аталған 2-бөлім сот саласын түгел өзгертуге арналған болатын. Жалпы, 2015 жыл, көптеген мамандардың ойынша еліміздің сот жүйесін реформалау жылы болған. Жыл соңына қарай ұлт жоспарын іске асыру барысында 59 заң күшіне енген болатын.

5. 2016 жыл мемлекеттің сот системасы дамуының жаңа мерзімін ашты. Ұлт жоспарын іс жүзінде орындау бойынша жұмыстар басталды. Еліміздегі судьялардың VII съезі өткізіліп, онда сот жүйесін дамытудың негізгі басымдықтары айқындалды. Құқық аясындағы көптеген өзгерістер елбасының мемлекеттік биліктің тармақтарының ортасында өкілдіктер бөлу міндетін іске асыру барысында жүзеге асырылды. Ұлт жоспарының 17-тармағына тиісінше Республика конституциясында көрсетілген 79-бабына және «Қазақстан Республикасының сот системасы мен судялар мәртебесі туралы» конституциялық заңына қосышалар енгізіліп, сот қызметіне кандидаттардың еңбек өтілі мен жасы бойынша талаптар өзгерді. Үш сатылы сот системасына көшу мен жоғарғы сотқа саты функциялары мен мәртебесін беру бойынша конституцияның 81-бабына қатысты өзгертулер енгізілді. Сондай-ақ ата заңның 83-бабына прокуратураның, атап айтқанда соттарға байланысты өкілдіктері туралы түзетулер енгізілді.

1. 3 Қазақстан Республикасы судьяларының мәртебесі

Елімізде жасы жиырма беске толған, жеткілікті заң білімі, заң мамандығында кем дегенде 2 жыл жұмыс тәжірибесі бар және біліктілік емтихандарын тапсырған азаматтар төреші болуға құқығы бар. Судья ретінде тұңғыш рет қызмет атқаратын азамат ант қабылдауы тиіс. Соттар тұрақты судьялардан тұрады және төрешілердің тәуелсіз болуы мен олардың құқығына қолсұғылмаушылығы конституциямен де заңмен де қорғалады. Судьяның өкілеттілігі "Қазақстан Республикасындағы сот ситемасы және төрешілердің мәртебесі жайлы" конституциялық заңнамада көрсетілгендей негіздер ретінше ғана тоқтатыла алады.

Судья сот төрелігін жүзеге асыру барысында тәуелді болмай, конституция мен заңға ғана бағынуы қажет. Төрешіге ешбір адамның ықпал етуге құқығы жоқ. Судья сот әділеттілігін жүзеге асыру мезгілінде конституция мен Республиканың заңдарын сақтауы тиіс, төрешілік этикаларды сақтануы керек, заңсыз араласуға жол бермеуі тиіс. Судьялардың кеңесінің құпияларын сақтауы қажет. Төреші оқытушылықты, ғылыми немесе басқа да шығармашылық қызметтерді есептемегенде, өзге ақы төленетін қызметті атқаруға құқығы жоқ. Судьяны тұтқынға алып, күштеп әкетуге, оған сот ережесімен қойылатын әкімшілік жазалаудың шараларын қолданып, Республика жоғарғы сот кеңесінің қорытындысында көрсетілген Республика президентінің келісімінсіз қылмыстық жауапқа тартуға тиым салынған. Төрешілер мен олардың отбасылары және мүлкілері мемлекет тарапынан қорғауға алынған.

Конституциялық кеңестің мемлекеттік орган ретінше еліміздің бүкіл аумақтарында республиканың конституциясының басымдылығын қамтамасыз етеді. Конституциялық кеңес 7 компоненттен құралады, олардың мандаттары 6 жылды құрайды. Мемлекттің экс-президенттері өмір бойы конституциялық кеңес мүшелері болады. Ал оның төрағасын тағайындауға да қызметінен босатуға да президент құқылы. Конституциялық кеңестің қос мүшесін президент, сенаттың төрағасы мен мәжіліс төрағасы сайлайда, қызметінен босатада алады. Конституциялық кеңес мүшелерінің жарты құрамы әр 3 жылда жаңартылып отырады. Оның құрамына тағайындауға келесідей талаптар қойылады:

Қазақстан Республикасының азаматы;
Жасы 30-ға толған;
Мемлекет аумағында тұрақты тұратын;
Жоғары заң білімімен;
Заң мамандығы бойынша кемінде 5 жыл жұмыс тәжірибесі болуы қажет.

Конституциялық кеңестің төрағасы мен мүшелері тағайындалған соң ант беруі тиіс. Оның төрағасы мен мүшелері республикалық қызметтің лауазым иелері болып саналады. Сол үшін де олардың мәртебелерін конституция мен "Конституциялық кеңес туралы" заңнан бөлек "Мемлекеттік қызмет туралы" заң нақтылайды. Осы кеңеске мүшелік нақты шектеулермен байланысты болады.

Конституциялық кеңес президенттің, сенат, мәжіліс төрағаларының, парламент депутаттарының негізгі есебінің кем дегенде бестен бір бөлігінің, премьер-министрдің үкімі бойынша:

Дау туғанда президент пен парламент депутаттарының сайлануын өткізудің әділ және республикалық референдум ұйымдастыру жайлы істі шешеді;
Парламент қабылдаған заңдардың конституцияға сәйкес болуын мемлекет басшысы қол қойғанға шейін қарайды;
Мемлекеттің халықаралық шарттарын бекіткенше олардың заңнамаға сәйкес болуын қадағалайды;
Конституцияның нормаларына ресми түсіндірмелер береді;
Парламент мемлекеттің басшысын мерзімінен ерте босату немесе қызметінен кетіру туралы мәселелер бойынша шешімді қабылдауға конституциялық рәсімдердің сақталғаны жайлы қорытынды шығарады.

Осы кеңес адамдар мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына зиян келтіргізетін заңды немесе басқа да нормативтік актілерді конституциялық емес деп тану жөніндегі соттардың өтініштерін карайды. Бұл кеңестің шешімдері қабылданған күні күшіне енеді, елдің бүкіл аймағында жалпыға ортақ міндет пен шағымдануға жатпайды.

Сондықтан, соттық билік біртұтас ел билігінің өз алдына бөлек дербес тармағы болып саналады. Төрешілер сот әділеттілігін іске асыру барысында тәуелсіз және конституция мен заңға бағынуы керек. Республикамызда сот әділеттілігін сот қана іске асыра алады. Сот билігінің негізгі міндеті деген азаматтардың және олардың бірлестіктері мен ұйымдарының құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін корғауды жүзеге асыру, конституция мен заңдардың, басқа да нормативтік-құқықтық актілердің, халықаралық шарттардың жүзеге асуын қамтамасыз ету.

Мемлекетімізде сот системасын жоғарғы сот және жергілікті соттар - облыстық пен оларға теңдестірілген соттар, аудандық соттар құрайды. Соттардың қаулылары, үкімдері мен басқа да шешімдерінің республика аумақтарында міндетті түрде орындалатын күші болады. Республикадағы конституциялық кеңестің басты міндеті - мемлекетіміздің барлық аймағында Қазақстан конституциясының үстемдігін қамтамасыз ету болып есептеледі.

2 Халықаралық құқық түсінігі және рөлі 2. 1 Халықаралық құқық пен ұлттық құқықтың арақатынасы нысандары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.