Арнайы дайындық кезеңі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ
СПОРТ МИНИСТРЛІГІ
СПОРТ ЖӘНЕ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ІСТЕРІ КОМИТЕТІ
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ СПОРТ КОЛЛЕДЖІ

Курстық жұмыс

Тақырып:Спорттық даярлық кезеңіндегі макроциклдардық құрылу ерекшеліктері

Орындаған студенті : Мұрат Қ.М
Тексерген:Әбдікәрімов Б.Е

Алматы, 2022ж

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

І бөлім Макроциклдің сипаттамасы
0.1 Макроциклдің сипаттамасы
0.2 Жылдық циклдарда жаттығуды құру
ІІ бөлім Жаттығу жоспарын құру
2.1 Әртүрлі кезеңдердегі спорттық жаттығулардың құралдары мен әдістері
2.2 Үлкен циклдарда (макроциклдерде)жаттығуды құру
2.3 Жаттықтыру үрдісін жоспарлау
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

3

7
9

14
18
21
24
25

КІРІСПЕ
КҮРЕСШІЛЕРДІҢ МИКРОЦИКЛ, МЕЗОЦИКЛ, МАКРОЦИКЛДЕРДІ ЖОСПАРЛАУДАҒЫ ДАЙЫНДЫҚТАРЫ
Циклдік қағидасы. Жүйелік және біртіндеушілік қағидалары жаттықтыру циклдерін құрғанда айқын білінеді. Циклдік дегеніміз - белгілі бір уақыт ішіндегі жаттықтыру үрдісі бөлімдерінің аяқталған жиынтығы. Әрбір келесі циклде жаттықтыру кезіндегі жүктеме өсіп отырады.
Циклдер: микроциклдер (апталық), мезоциклдер (айлық) және макроциклдер (жылдық) деп бөлінеді.
Дене қуаты жүктемелері әр түрлі көлемде толқын түрінде өтеді.Кіші толқындар- микроциклдегі жүктеме қозғалысының толқын түрінде өзгеру сипаты. Орта толқындар- мезоцикл көлеміндегі жүктеме қозғалысының өзгеру сипаты. Үлкен толқындар- макроцикл кезеңдеріндегі жүктеме қозғалыстарының өзгеру сипаты.
Жалпы және арнайы дайындықтардың бірігу қағидасы. Спорт жаттықтыруының негізгі міндеті ағзасын жан-жақты дамыту болып табылады. Бұл процесс жалпы және арнайы дайындықтың өзара байланысуы арқылы орындалады.Жалпы дайындық кезінде жоғарғы спорт көрсеткіштерін өсіруіне қажет түрлі дене қуаты қасиеттері дамытылады, кең көлемде қимыл, қозғалыс шеберлігі мен дағдылары игеріледі. Арнайы дайындық кезеңінде таңдап алған спорт түріне керек дене қуаты қасиеттері дамытылады, қимыл шеберлігі жетілдіріледі. Спортшылардың жалпы және арнайы дене қуаты дайындығы кезеңдерінде байланысты өзгертіліп отырылады. Дайындық кезеңінде жалпы және арнайы дайындық көлемінің пайыздық арақатынасы 60-40 %, жарыс кезеңінде 20,30-80,70%, өтпелі кезеңде 80-20% болып өзгереді. Бұл спорт түрлеріне, спортшылар квалификациясына байланысты. Жоғарғы дәрежелі спортшыларға арнайы дайындық көлемі бөлек беріледі.
Үлкен кезеңдік жоспарлау төрт жылға немесе бір жылға арналып жасалады. Ал кіші кезеңдік жоспарлау,айлық (мезоцикл),апталық (микроцикл) және жеке жаттығу сабақтарына арналып жасалады. Жылдық жоспар жасағанда спортшының шамасы, мүмкіншіліктері спорттық көрсеткіштерінің өсу қарқыны негізге алынады. Жоспарды спортшымен келісе отырып жасаған дұрыс. Ол жоспардың дұрыстығына сеніп, оның дұрыс орындалуына бар мүмкіншіліктерін пайдалана біліуі керек.
Күресшілердің жаттығу жұмыстарын жоспарлауда ең бірінші кезеңдерге бөліп алатынымыз шындық. Спортшыларды дайындау барысында белгілі бір дәрежеде әдіс-құралдарын пайдаланып және физикалық, техникалық, тактикалық, психологиялық деңгейіне назар аударылады. Бастапқы деңгейде күресшілердің спорт шеберліктері олардың қозғалысы дағдыларының қалыптасуы. Келешекте, спорт шеберлігінің өсуімен бірге, физикалық дайындықтың рөлі де маңызды болып келеді. Тактикалық шеберлік түрлі жарыстарда түрлі талдаудан жетіледі. Психологиялық дайындық деңе шынықтыру сабақтарында қанша маңызды болса, сонша жарыстарға дайындықтың маңызы да зор. Физикалық дайындық биология заңыменен, дәлірек айтқанда ұзақ мерзімді бейімделу процесімен де жетілдіру тиіс.
Спортшыларды дайындау барысында бірнеше кезеңдерге бөліп қарастырамыз. Олар: апталық кезең - микроцикл, айлық кезең - мезоцикл және жартыжылдық кезеңді макроциклдер деп айтамыз.
Микроциклді іске асырудың негізгі бағыты - іріктеу жарыстарынан кейін спортшылардың бұлшық еті мен миокардында қираған митохондриялар мен миофибрилдар, қан гормондардың сарқылуы, оның үстіне жарақат бар жерлер, атап айтсақ, жеңіл жарақаттар, сөгістер, бұлшық еттің тесіктерінің саны айтарлықтай бар. Сондықтан эндокриндік жүйе мен медициналық оңалтуды толық және тиімді қалпына келтіру үшін қолайлы жағдай жасау қажет. Эндокриндік жүйені қалпына келтіру, егер қысқа мерзімді стресс жаттығулардың гормон бездерінің синтезін ынталандырған жағдайда эндокриндік жүйені қалпына келтіруге болады. Бұл процесс мынадай әдістемелік қағидаларды сақтаған кезде қамтамасыз етіледі.
1. Шағын көлемдегі күнделікті стресстік жүктеме, атап айтсақ, күш-қуат сергітетін жаттығулар, яғни, бір суперсерияда барлық негізгі бұлшық ет тобының статодинамикалық режимінде жұмыс атқаруы (қолды бүгу және жазу, денені бүгу және жазу, аяқты бүгу және жазу ).
2. Бұлшық еттің аэробтық мүмкіндіктеріне арналған күнделікті анаэробтық жүктемесі. Бұл әдістемелік қабылдау, жылдамдық-күштік сипаттағы жаттығулардың алактаттық тетігін энергиямен қамтамасыз ету үшін жүзеге асырылады. Мысалы, бүгіліп-жазылу жаттығу қарқындылығы 70%-ға тең. Басқаша айтқанда күштің 23 қарқындылығымен сай. Жаттығудың уақыты 20 секундтан кем емес, барлығы 10 бүгіліп-жазылу. Бұл жағдайда бұлшық еттің сарқылуына тотықтыру және гликолитикалық бұлшық ет талшықтарының үлкен бөлігі қатысады. Бірақ, бұның барлығы бұлшық етті энергиямен алактаттық режимінде қамтамасыз етуі үшін жұмыс атқарады.
Микроциклдегі түрлі жаттығулар саны шамамен максималдық талап етілетін көлемнен 30-70% мөлшерінде болуы қажет. Пластикалық, реабилитациялық жүйенің энергетикалық қорды ашуды қамтамасыз ету үшін жүктеме мөлшерін төмендету қажет. Жаттығушының техникалық, тактикалық дайындығы 30-45 минут болуы керек. Қозғалтқыш іс-әрекетінің жылдамдық қарқыны 70% аэробтық дайындық көмегімен арсеналдық спорт түріндегі іш бұлшық еті мен қолға назар аудару (мысалы, 5 қатар бәсекелеспен жамбас арқылы лақтыру). Барлығы 30 мин.
Күштік жаттығу (қатайту), аяқ пен арқа бұлшық етіне суперсериямен бірге бір немесе екі айналым. Бір суперсериядан кейін екі бұлшықетке арналған күштік жаттығудың нәтижесі үшін бұлшықет созылуын ұлғайту.
Микроциклдің негізгі мақсаты - бұлшықеттердегі (гликоген) қуатының толық қалпына
келтiруiн көздейді және митохондриялар мен миофибриллаларды синтез бойымен құрап, пластикалық процестердi (азық-түлiк ) қуатпен қамтамасыз ету.
Мезоцикл - салыстырмалы толық ауқымын қосқанда 2-ден 6 аптаға дейін созылатын орташа жаттығу циклы. Мезоциклдің өзі өз ішінде бірнеше түрі бар. Олар: базалық,
тартылу, бақылау және дайындық, ауыспалы, жарыс алды және тағы басқа.
Базалық мезоцикл - дайындық кезеңінің негізгі мезоцикл түрі. Ағзаның функционалдық
мүмкіндіктерін арттыруға, жаңа және бұрын игерілген қозғалыс дағдыларын
қалыптастыруға бағытталған.
Тартылу мезоцикл - жоспарлы және жаттығу барысында мәжбүрлі үзілістерден кейін қолданылатын мезоцикл, одан әдетте дайындық кезеңі басталады.
Бақылау және дайындық мезоциклі - базалық және жарыс алды мезоцикл арасындағы өтпелі форма. Дайындық кезеңінің 2-ші жартысында және жарыс кезеңінде қолданылады.
Ауыспалы мезоцикл - ауыспалы кезеңнің мезоциклі.
Жарыс алды мезоцикл - спортшыны жауапты жарысқа әкелуге бағытталған мезоцикл. Соңғы микроциклде параметрлерін төмендету бар толқынды жүктеме сипатталады.
Жарыс мезоциклдері - олардың құрылымы спорт түрлерінің ерекшеліктері, спорт күнтізбесінің ерекшеліктері, спортшының біліктілігі және дайындығы арқылы анықталады. Спорттық жарыстың көп түрлері бір жыл ішінде 5-10 ай көлемінде өткізіледі. Бұл уақыт аралығанда бірнеше жарыс мезациклдері өткізіле береді. Берілген мезацикл түрінің қарапайым жағдайында олар бір жабдықтау және бір жарыс микроциклдерінен тұрады. Бұл мезоциклдерде жарыс жаттығуларының көлемі жоғары.
Қалпына келтіру мезациклі - өтпелі кезеңнің негізін құрайды және арнайы ұйымдастырылған жарыс сериясынан кейін құрылады. Бұл мезациклдер үрдісінің кейбір жағдайларында кемшіліктерді жою немесе физикалық қабілеттерін тартуға бағытталған, берілген спорт түрінің негізгісі болатын жаттығуларды қолдану мүмкін. Жарыстың және арнайы дайындалған жаттығу көлемі біршама төмендейді.
Мезациклдердің мақсатты психикалық және тактикалық дайындықтар ерекше орын алады. Басты орын өтетін жарыстың модельдеу режиміне тағайындалады. Осы мезациклдегі жалпы динамика үрдісі ережелер бойынша жалпы көлемнің және жарыс алдында интенсивті құралдар көлемінің біртіндеп қысқаруын сипаттайды. Бұл мезациклдер басты стартқа дайындық кезінде және спортшылардың басқа климат-географиялық жағдайға көшкен кезде ерекше орын алады.
Maкроциклдардың бөліну себептері: жаттығу процесінде мерзімді өзгеруі, бастапқыда маусымның және климаттық жағдайлардың өзгеруі (анық деп аталатын маусымдық спорт түрлері бойынша сыртқы жағдайлардың өзгеруі). Келесі терең ғылыми талдау осы және осыған ұқсас сыртқы факторлар спорттық жаттығулар мәнін анықтау және тек жанама жаттығу процесін макроструктуры құрылысына ықпал етпейтінін көрсетті. Содан кейін ғылыми тұжырымдама әзірленді, ол фитнес заңдарына, ең алдымен, оқыту кезеңдердің циклдік кезектесуі қарым-қатынас және қарастыру туғызады. Макроциклдің құрылымының анықталуы спорт ерекшелігімен; жарыстардың күнтізбесімен және басты старт мерзімдерімен; спортшының біліктілігі мен дайындық деңгейі; спортшының жеке қабілеттері; спорт түрінің даму заңдылықтары! Спорт түрінің дамуының уақытша шекарасы жиі жылдық мерзімге жатқызады.
Тәжірибесі мен ғылыми-зерттеу көрсеткендей, көптеген жағдайларда спорт түрінің дамуын қамтамасыз етуге жеткілікті. Спорттың кейбір түрлерінде (әсіресе жылдамдығы мен күш спорт түрлері) кейбір спорт ол цикл жылдық және жартыжылдық сияқты, спорт түрінің дамуын жаңарту мүмкін.
Жарты жылда бір рет кішірек шарттары, ірі жаттығу циклы тым қысқа болып көрінеді. Циклдар кейбір сәйкес, бір-жылдан астам кең, ол белгілі бір жағдайларда қажет болуы мүмкін.
Арнайы дайындық жұмыстарының бағыттары оқыту, жарысу, ойын түрлерінде, жаттығу жұмыстарында аңықталады. Бұл жұмыстар жарысу жағдайларына негізделген және околомаксималдық интенсивті, жоғарғы моторлық тығыздығы көлемдігінің аздығы осының бәрі спортшыдан күш жүгерді көңіл бөлуді талап етеді. Барлық тапсырмалар жұппен және жеке орындалады. Гликолитикалық тәртіп қанның құрамының өзгеруіне байланысты. Осында жағдайда спортшы жаттығуға қатыспауы керек, себебі оның бұлшық ет тамырларының жұмысы күше түседі, сондықтан жоғары интенсивты дайындықтары арнайы берілген уақытта бастап тоқтатуы керек. Осы жағдайда интенсивты жаттығулар гликолитикалық тәртіпке сай келеді. Барлық техникалық жұмыс таңертен жасалатынын ескеру керек, ол оқу және дайындық бағытта болу мүмкін, бірақ кешкі уақытта да орындауға болады. Физикалық дайындықты кешкі уақытта қалдырған жөн. Спортшының физикалық, тактикалық, психологиялық дайындығын бөлу - тұрақсыз болып саналып, қойылған мақсат міндеттерге байланысты өзгеріп тұрады. Бұлшық еттердің созылуына әсер ететін жаттығулар жүргізу керек. Спортшылардың негізгі жарыстарға қатысуын жоспарлау кезеңінде созу жақсы нәтиже береді, бірақ бұнын объективті дәлелі болу керек. Жарыс алдындағы дайындықтың кезеңі іріктелу кезеңінен басталады. Іріктеу кезеңінде қарсыласымен күрескеннен кейін, олардың бұлшық еттері миокардасы өзгеру мүмкін. Жекпе-жектерден кейін адамның ағзасында аэробты және ана аэробты процестер пайда болатыны анық. Жекпе-жектің бірінші минутында физикалық дайындық барысында бұлшық еттің төменгі және жоғарғы адам денесінің барлық бұлшық еттері жұмыс істейді. Бұлшық еттерде түрлі қозғалыстар пайда болып, гликолитикалық бұлшық еттер белсеңділігін көрсетеді. Соның нәтижесінде басқа бұлшық еттер жоғары жұмыс көрсетіп және жүрек қан тамыр жүйесіне өттегін қамтамасыз етеді.
Спортшылар, яғни күресшілер осы айтылған үш циклдң дұрыс қолданған жағдайда ғана үлкен жетістіктерге жетуі әбден мүмкін.

І бөлім Макроциклдің сипаттамасы
1.1 Макроциклдің сипаттамасы
Макроцикл-бұл спорттық форманың дамуына, тұрақтануына және уақытша жоғалуына байланысты және бірқатар кезеңдерді, кезеңдерді, мезоциклдерді қамтитын жарты жылдық (кейбір жағдайларда 3-4 ай), жылдық, көпжылдық (мысалы, төрт жылдық) типтегі үлкен жаттығу циклі.
Көпжылдық макроциклдерде жаттығу құру (жоғары жетістіктер кезеңінде). Практикада спорт қабылданды бөлуге четырехлетние циклдар даярлаумен байланысты басты жарыстарға - Олимпиадалық ойындар.
Жылдық циклдарда жаттығу құру. Жоғары білікті спортшыларды даярлауда бір макроцикл (бір циклді), екі макроцикл (екі циклді) және үш макроцикл (үш циклді) негізінде бір жылдық жаттығу жасау кездеседі. Әр макроциклде үш кезең бөлінеді - дайындық, Бәсекелестік және өтпелі. Оқу процесінің екі және үш циклдік құрылысында "қосарланған" және "салынған" циклдер деп аталатын нұсқалар жиі қолданылады. Мұндай жағдайларда бірінші, екінші және үшінші макроциклдер арасындағы өтпелі кезеңдер көбінесе жоспарланбайды, ал алдыңғы макроциклдің бәсекелестік кезеңі келесі дайындық кезеңіне біртіндеп өтеді.
Дайындық кезеңі спорттық форманы қалыптастыруға бағытталған-негізгі жарыстарға және оларға қатысуға берік іргетас (жалпы және арнайы) құру, дайындықтың әртүрлі аспектілерін жетілдіру. Жарыс кезеңінде спорттық форманы тұрақтандыру дайындықтың әртүрлі жақтарын одан әрі жетілдіру арқылы жүзеге асырылады, интегралды дайындық қамтамасыз етіледі, негізгі жарыстарға және жарыстардың өздеріне тікелей дайындық жүргізіледі. Өтпелі кезең (Спорттық формадан уақытша айрылу кезеңі) дене және дене шынықтыруды қалпына келтіруге бағытталған. жоғары жаттығу және бәсекелестік жүктемелерден кейінгі психикалық потенциал, келесі макроциклге дайындық.
МАКРОЦИКЛ-бұл алты айдан (кейбір жағдайларда 3-4 ай), жылдан және көпжылдық (мысалы, төрт жылдық) спорттық форманың дамуымен, тұрақтануымен және уақытша жоғалуымен байланысты және кезеңдердің, кезеңдердің, мезоциклдердің аяқталған сериясын қамтитын үлкен жаттығу циклі.
Макроциклдің бөліну себептері: жаттығу процесінің мезгіл-мезгіл өзгеруі бастапқыда маусымдық Климаттық жағдайлардың өзгеруінде байқалды ("маусымдық" спорт түрлерінде көрінетін жыл мезгілдері бойынша сыртқы жұмыс жағдайларының өзгеруі). Бірақ кейінгі терең ғылыми талдау көрсеткендей, бұл, сондай-ақ ұқсас сыртқы факторлар спорттық жаттығулардың мәнін анықтамайды және оқу процесінің макроқұрылымын тек жанама түрде құруға әсер етеді. Содан кейін Ғылыми тұжырымдама жасалды, оған сәйкес жаттығу кезеңдерінің циклдік ауысуының себептерін, ең алдымен, спорттық форманың даму заңдылықтарымен байланыстыру және қарастыру қажет.
Макроциклдің құрылымы: 1.Спорт түрінің ерекшелігі; 2.Жарыстардың күнтізбесімен және басты жарыстардың мерзімдерімен; 3.Спортшының біліктілігі және дайындық деңгейі; 4.Спортшының жеке ерекшеліктері; 5.Спорттық форманың даму заңдылықтары!
Спорттық форманың дамуының уақытша шекаралары көбінесе периодтық кезеңдерге жатады. Тәжірибе мен зерттеулер көрсеткендей, бұл уақыт көптеген жағдайларда спорттық форманың үдемелі дамуын қамтамасыз ету үшін жеткілікті. Бірқатар спорт түрлерінде (ең алдымен жылдамдық-күш сипатындағы спорт түрлерінде) спорттық нысанды жылдық, сондай-ақ жартыжылдық циклдарда жаңарту мүмкіндігі бар. Уақыт алты айға қарағанда қысқа, үлкен жаттығу циклдері үшін тым қысқа болып көрінеді.Циклдер жылдық циклдерге қарағанда ұзағырақ, кейбір мәліметтер бойынша, белгілі бір жағдайларда орынды болуы мүмкін. Дайындықтың жылдық циклі бейімделу процестерін ескере отырып құрылады және жылдың басты жарыстарында сәтті өнер көрсету міндеттерін шешеді. Жарыстарда сәтті өнер көрсету үшін спорттық форманың қалыптасуына және негізгі жарыстарды өткізу кезінде оның шыңына шығуға жағдай жасау қажет. Спорттық форма-бұл спортшының белгілі бір жағдайларда жаттығудың әр макроциклінде алынған жетістіктерге оңтайлы (ең жақсы) дайындығы. Барлық спорт түрлерінде спорттық форманың жалпы өлшемі жарыстарда көрсетілген спорттық нәтиже болып табылады. Спорттық форма физиологиялық, психологиялық және педагогикалық белгілердің толық жиынтығымен сипатталады. Жалпы алғанда, спорттық форма-бұл спортшының физикалық, психологиялық, техникалық және тактикалық жетістіктерге оңтайлы дайындығының барлық жақтарының (компоненттерінің) үйлесімді бірлігі. Спортшының физикалық қабілеттері қаншалықты дамымаған және оның техникалық және тактикалық дағдылары қаншалықты жетілдірілмесе де, егер ол жеткілікті психикалық көзқарасы, ерікті дайындығы және эмоционалды тұрақтылығы болмаса, ол жауапты жарыстарда жоғары нәтиже көрсете алмайды.спорттық форма тек белгілі бір компоненттердің болуымен ғана емес, олардың спорттық жетістіктердің белгілі бір деңгейіне сәйкес келетін үйлесімді қатынасымен сипатталады. Спорттық форманың жағдайы мобильді. Бұл әр цикл үшін белгілі, бірақ спортшының шеберлігі жоғарылаған сайын ол өзгереді, сандық жағынан да, сапалық жағынан да өзгереді.

1.2 Жылдық циклдарда жаттығуды құру
Жылдық циклдарда жаттығуды құру (дайындық, жарыс, өтпелі кезең) Дайындық кезеңі (іргелі даярлық кезеңі) екі ірі кезеңге бөлінеді: 1) жалпы даярлық (немесе базалық) кезең; 2) арнайы дайындық кезеңі. Общеподготовительный кезең. Кезеңнің негізгі міндеттері-спортшылардың дене шынықтыру деңгейін көтеру, белгілі бір спорт түріндегі жоғары спорттық жетістіктердің негізін құрайтын физикалық қасиеттерді жетілдіру, жаңа күрделі бәсекелестік бағдарламаларды зерттеу. Бұл кезеңнің ұзақтығы жылдық циклдегі бәсекелестік кезеңдердің санына байланысты және әдетте 6-9 аптаны құрайды (жекелеген спорт түрлерінде 5-тен 10 аптаға дейін вариация бар) Кезең екі, кейбір жағдайларда үш мезоциклден тұрады. Бірінші мезоцикл (ұзақтығы 2-3 микроцикл) - тарту - алдыңғы өтпелі кезеңмен тығыз байланысты және көлемі бойынша жоғары жаттығу жүктемелерін орындауға дайындық болып табылады. Екінші мезоцикл (ұзақтығы 3-6 апталық микроциклдер) - базалық - кезеңнің басты міндеттерін шешуге бағытталған. Бұл мезоциклде жаттығу құралдарының жалпы көлемін, негізгі қасиеттерді дамытатын және жаңа бәсекеге қабілетті бағдарламаларды игеруге ықпал ететін қарқынды құралдардың бір бағытты жеке көлемін арттыру жалғасуда.
Арнайы дайындық кезеңі. Бұл кезеңде жаттығу жүктемесінің көлемі, дене шынықтыруды жетілдіруге бағытталған көлемдер тұрақтандырылады және жаттығудың техникалық және тактикалық құралдарының көбеюіне байланысты қарқындылық артады. Кезеңнің ұзақтығы 2-3 мезоциклді құрайды. Жарыс кезеңі (негізгі жарыстар кезеңі). Осы кезеңнің негізгі міндеттері арнайы дайындықтың қол жеткізілген деңгейін арттыру және жарыстарда жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізу болып табылады. Бұл міндеттер бәсекеге қабілетті және оларға жақын арнайы дайындық жаттығулары арқылы шешіледі.
Бәсекелестік кезеңде арнайы дайындық процесін ұйымдастыру негізгі жарыстардың күнтізбесіне сәйкес жүзеге асырылады, олардың көпшілігінде білікті спортшылар әдетте 2-3-тен аспайды. Барлық басқа жарыстар жаттығу және коммерциялық сипатта болады; оларға арнайы дайындық әдетте жүргізілмейді. Олардың өздері негізгі жарыстарға дайындықтың маңызды буыны болып табылады.
Жарыс кезеңі көбінесе екі кезеңге бөлінеді: 1) ерте басталу кезеңі немесе спорттық форманың дамуы; 2) негізгі стартқа тікелей дайындық кезеңі. Ерте басталу кезеңі немесе спорттық форманың дамуы. Бұл кезеңде 4-6 микроциклдердің ұзақтығы дайындық деңгейін жоғарылату, спорттық формаға шығу және бәсекеге қабілетті жаттығуларды қолдану процесінде жаңа техникалық және тактикалық дағдыларды жетілдіру мәселелерін шешеді. Осы кезеңнің соңында, әдетте, негізгі іріктеу жарысы өтеді.
Негізгі стартқа тікелей дайындық кезеңі. Бұл кезеңде келесі міндеттер шешіледі:
1.еліміздің басты іріктеу жарыстары мен чемпионаттарынан кейін жұмысқа қабілеттілікті қалпына келтіру;
2.дене дайындығы мен техникалық-тактикалық дағдыларды одан әрі жетілдіру;
3.жағдайды реттеу және өзін-өзі реттеу есебінен спортшылардың жоғары психикалық дайындығын құру және қолдау;
4.дайындық деңгейін бақылау және бастауға жетелеу мақсатында жарыстық қызметті модельдеу;;
5.барынша мүмкін болатын спорттық нәтижеге айналдыру мақсатында дайындықтың (физикалық, техникалық, тактикалық және психикалық) барлық жақтарын барынша пайдалану үшін оңтайлы жағдайларды қамтамасыз ету

Бұл кезеңнің ұзақтығы 6-8 апта аралығында болады. Ол әдетте 2 мезоциклден тұрады.Олардың бірі (үлкен жүктемемен) спорттық жетістіктердің жоғары деңгейін анықтайтын қасиеттер мен қабілеттерді дамытуға, екіншісі - спортшыны қатысушылар құрамының спорттық тәртібінің ерекшелігін, ұйымдастырушылық, климаттық және басқа факторларды ескере отырып, нақты жарыстарға қатысуға тартуға бағытталған.
Өтпелі кезең. Бұл кезеңнің негізгі міндеттері өткен жылдың немесе макроциклдің жаттығу және жарыс жүктемелерінен кейін жақсы демалуды қамтамасыз ету, сондай-ақ спортшының келесі макроциклді бастауға оңтайлы дайындығын қамтамасыз ету үшін жаттығудың белгілі бір деңгейі. Толық физикалық және әсіресе психикалық қалпына келтіруге ерекше назар аудару керек. Бұл міндеттер өтпелі кезеңнің ұзақтығын, қолданылатын құралдар мен әдістердің құрамын, жүктемелердің динамикасын және т. б. анықтайды.
Өтпелі кезеңнің ұзақтығы әдетте 2-ден 5 аптаға дейін созылады және спортшының ұзақ мерзімді дайындық кезеңіне, жыл бойына жаттығу жүйесін құру жүйесіне, бәсекелестік кезеңнің ұзақтығына, негізгі жарыстардың күрделілігі мен жауапкершілігіне, спортшының жеке қабілеттеріне байланысты болады.
Өтпелі кезеңдегі жаттығулар жалпы жұмыс көлемінің төмендеуімен және шамалы жүктемелермен сипатталады. Мысалы, дайындық кезеңімен салыстырғанда жұмыс көлемі шамамен 3 есе қысқарады; апталық микроцикл ішіндегі сабақтар саны, әдетте, 3-5-тен аспайды; ауыр жүктемелермен сабақтар жоспарланбайды және т.б. өтпелі кезеңнің негізгі мазмұны әр түрлі ашық ауада және жалпы дайындық жаттығуларынан тұрады.
Өтпелі кезеңнің соңында жүктеме біртіндеп артады, ашық ауада қаражат азаяды, жалпы жаттығулар саны артады. Бұл келесі макроциклдің дайындық кезеңінің бірінші кезеңіне өтуді неғұрлым тегіс етуге мүмкіндік береді.Өтпелі кезеңнің дұрыс құрылуымен спортшы өткен макроциклден кейін күшті толығымен қалпына келтіріп қана қоймай, дайындық кезеңінде белсенді жұмысқа орналасады, сонымен қатар алдыңғы жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда дайындықтың жоғары деңгейіне жетеді.
Жеке макроцикл шегінде кезеңдердің және олардың құрамдас кезеңдерінің ұзақтығы мен мазмұны көптеген факторлармен анықталады. Олардың бірі спорт түрінің ерекшелігімен - тиімді жарыстық қызметтің құрылымымен, спортшылардың осы спорт түрінде жарыстар жүйесінде қалыптасқан даярлық құрылымымен; басқалары - көпжылдық даярлық кезеңімен, әртүрлі сапалар мен қабілеттердің қалыптасу заңдылықтарымен және т.б., басқалары - даярлықты ұйымдастырумен (орталықтандырылған даярлық жағдайында немесе жергілікті жерлерде), климаттық жағдайлармен (ыстық климат, орта тау), материалдық-техникалық деңгеймен (тренажерлар, жабдықтар мен мүкәммал, қалпына келтіру құралдары, арнайы тамақтану және т. б.)
Жүктеме циклінің принципі: оқытудың кезеңділігі Жаттығу цикліндегі жүктеме циклі - бұл жүктемеге бейімделу процесін қиындату үшін әртүрлі жаттығу әдістерін алмастырудың күрделі процесі. Адам ағзасы тұрақтылықты жақсы көреді және гомеостаз күйінен кеткісі келмейді (бұл не, Метаболизм. Күнделікті диета мақаласынан оқыңыз). Сондықтан сіздің денеңіз болашақта ең аз энергия шығынымен төтеп беру үшін кез келген тітіркенуге тез бейімделеді. Сіздің денеңіздің сіз қойған мәселелерді шешуге қажетті пішіні бар екенін еске саламыз. Мысалы, Василий Петровичтің денесінің пішіні оның мәселелерін 100% шешеді, атап айтқанда: супермаркеттен арбадан жүксалғышқа бірнеше пакеттерді ауыстыру, содан кейін жүксалғыштан лифтке және лифттен пәтерге әкелу. Ал асқазанның пішіні кешке жарты келі қуырылған нәрсе мен үстіне 3-4 литр сыраны салуға мүмкіндік береді. Бұл фактіні терең білу ғана сіздің денеңізге әлеуетті сұраныстарыңызға, атап айтқанда жаттығулар мен тамақтануды қандай форматта ұйымдастыруға болатынына нақты жауап береді. Әрі қарай жүрейік. Кез келген іс-әрекеттің басында денеге арналған кез келген жүктеме стрессті тудырады. Елестетіп көріңізші: сіз Илья Муромец сияқты пеште, дәлірек айтсақ, диванда 33 жыл жаттыңыз, содан кейін сізді тістеп, ақылсыз фитнес мотивациясы басыңызға соқты, сіз ашулы тербеле бастадыңыз. Әрине, сіздің денеңіз болып жатқан оқиғадан қорқады. Иә, сіздің жаттығуларыңыз жарты сағатқа созылса да, әжеңізге оңай болады. Бұл әлі де дене үшін стресс. Велосипедпен жүрудің негізгі мақсаты - қажетті жүктемені таңдау. Егер жүктеме тым төмен болса, дене оны тітіркену деп санамайды, бейімделу процесі тоқтайды. Тым көп жүктеме кезінде қалпына келтіру проблемалары болады, бұл көбінесе шамадан тыс жаттығуларда көрінеді, бұл спорттық өнімділіктің, бұлшықет массасының және иммунитеттің төмендеуіне әкеледі. Велосипедпен жүрудің алуан түрлілігі болуы мүмкін және барлық опцияларды тізімдеудің мағынасы жоқ. Периодизациялардың үлкен санына байланысты сіз өзіңіздің оқу кезеңіңізді құруды үйренуіңіз керек. Жүктеме циклі: макропериодизация Ең алдымен жаттығу циклін кезеңдерге бөлу керек. Жаттығулардың әрқайсысында (тек салмақ өзгереді - жоғарыға қарай) белгіленген қайталау саны бар оқу бағдарламасына сүйене отырып, циклдегі жүктемелер шамамен төменде көрсетілгендей бөлінеді. Дәл осындай схема бағдарламаға қатысты, онда жолақтың салмағы ғана емес, қайталану саны да артады; тек осы жағдайда сіз штанганың салмағын әлдеқайда жиі арттырасыз, бірақ оған көбірек салмақ қосқан сайын. Осы қадамдар арасында сіз қайталау санын көбейтесіз
. Біркелкі-толқын тәрізді" (дәстүрлі) жаттығу макроциклінің моделі негізделетін қағидаттық ережелер: (Л. П. Матвеев бойынша, қайта өңделген)
➢Негізгі жаттығу жүктемелерінің көлемі мен қарқындылығының бірқалыпты, толқын тәрізді және әдетте фазаға қарсы өзгеруі
➢Жаттығу құралдарын пайдаланудың жиынтық көлемінде ҚПО қаражатының үлесі Өтпелі және дайындық кезеңдерінде елеулі болуы және жарыс маусымына жақындаған сайын біртіндеп төмендеуі тиіс
➢Өтпелі және дайындық кезеңдерінде СФП құралдарын қалыпты пайдалану және бәсекелестік кезеңге жақындаған сайын олардың үлесін біртіндеп арттыру
➢Жалпы алғанда, негізгі жаттығу құралдарын жылдық циклде салыстырмалы түрде біркелкі орналастыру және оларды проблемаларды параллель шешу үшін кешенді пайдалану:
а) мотор әлеуетін арттыру (ҚПО және СФП арқылы);
б) осы әлеуетті іске асыру білігін жетілдіру (техникалық дайындық арқылы - ТК).
Соңғы кезеңде негізгі жаттығу құралы ретінде бәсекелестік жаттығуды екпінді қолдану арқылы дайындықтың әртүрлі салаларында қол жеткізілген нәтижелер біртұтас тұтастыққа біріктіріліп, олардың үйлесімділігі мен кешенді көріністің тиімділігімен сипатталады
➢Жаттығу барысында спортшының негізгі бәсекеге қабілетті жаттығуды сәтті орындауға мүмкіндік беретін жағдайын сақтау қажет
➢Дененің толық емес қалпына келуі аясында қайта жаттығу жүктемесі қажет емес, дегенмен кейбір жағдайларда бұл қолайлы. Жаттығу кезінде арнайы жұмыс қабілеттілігінің деңгейі тұрақты түрде жоғарылауы керек, ал оның белгілі бір кезеңдерде төмендеуі жаттығуды ұйымдастырудағы дұрыс сызықтан ауытқуды көрсетеді
➢Жарыстарға қатысу спорттық форманың қалыптасуының барлық кезеңінде мүмкін және қажет.
Блоктық" (бір бағытты жаттығу әсерінің шоғырлануымен) жаттығу макроциклінің моделі негізделетін қағидаттық ережелер:
(Ю. В. Верхошанский бойынша, қайта өңделген)
➢Бір жылдық цикл аясында "үлкен кезеңдерді" бөлу қарастырылған, олардың әрқайсысы жаттығудың 3-5 айын қамтуы керек және макроциклге сәйкес келуі керек, осылайша спортшының денесі ең маңызды жарыстарға қатысу кезінде арнайы өнімділіктің жаңа деңгейіне шығу сәті сәйкес келеді
➢Дәстүрлі модельге қарағанда жаттығу жүктемелерінің көлемі мен қарқындылығының анағұрлым айқын антифазалық өзгеруі жоспарлануда
➢Үлкен жаттығу кезеңінің басында СФП құралдарының айтарлықтай басым болуы керек, олардың көлемі одан әрі ҚПО көлемінің өсуімен төмендейді
➢Әр түрлі бағыттағы жүктемелерді түйіндес-жүйелі (дәстүрлі модельдегідей кешенді емес) ұйымдастыру нысанында оның жұмыс қабілеттілігінің деңгейі жоғарылаған сайын организмге жаттықтырушылық әсер етудің күші мен ерекшелігін арттыру көзделеді
Жаттығу құралдарын дәстүрлі салыстырмалы түрде біркелкі орналастырудан айырмашылығы, дайындықтың үлкен кезеңінің басында салыстырмалы түрде тәуелсіз "блок" түрінде арнайы жылдамдық-күш және күш-қуат жүктемелерінің шоғырлануы қарастырылған. Аз айқын нысанда дәйекті концентрацияны қабылдау басқа сипаттағы жүктемелерге қатысты да қолданылады
➢Әр түрлі басым бағыттағы көлемдік жүктемелердің уақытында "өсіру" және, ең алдымен, СФП-ның көлемдік күш жүктемелерін және техникалық дайындық құралдарын "өсіру" міндетті болып табылады: күш сипатындағы СФП технология мен қозғалыс жылдамдығымен терең жұмыс жасамас бұрын болуы керек
Жарыстар жақындаған сайын ғана емес, үнемі жаттығуларда бәсекелестік жағдайларға тән ағзаның жұмыс режимін көбейтуге тырысу керек (әйтпесе жаттығудың әртүрлі салаларында қол жеткізілген нәтижелерді "біртұтас" етіп біріктіруге болмайды)
➢Дененің толық емес қалпына келуі аясында қайталанатын жүктеме дәстүрлі схемадағыдай ерекшелік емес, негізгі нұсқа болып табылады (әсіресе үлкен жаттығу кезеңінің бірінші жартысында). Үлкен кезеңнің басында арнайы өнімділік деңгейі ұзақ уақыт бойы төмендейді және бұл арнайы жоспарланған
➢Үлкен кезеңнің бірінші жартысында жарыстарға қатысу проблемалы, өйткені қазіргі уақытта спортшының дайындық құрылымы күрт өзгерді (спортта "бөлшектелген спортшы"деген жаргон термині бар).

Жаттығу макроциклінің "біркелкі сатылы" (кешенді) моделі негізделетін қағидаттық ережелер:
(а. п. Бондарчук бойынша, қайта өңделген)
➢Спорттық формалардың жиынтығы, автордың байқауларына сәйкес, әр түрлі спортшыларда әр түрлі уақыт аралығында жеке бейімделу мүмкіндіктеріне (2 айдан 8 айға дейін) байланысты болады және жаттығуды сырттан "жүктеуге" байланысты емес. Спорттық мансабында спортшыға тән жеке спорт түрінің ұзақтығы іс жүзінде өзгермейді (бұл кезеңнің кейбір ұзартылуы белсенді спорттың соңында ғана мүмкін болады)
➢Спортшы әрбір жеке жаттығуда оның жаттығу процесінде қолданылуының басталуына байланысты спорттық форманың жағдайына кіреді. Дайындалған спортшыда негізгі жарыс жаттығуынсыз алдын ала жаттығудың ұзақтығы оған спорттық форма жағдайына кіру уақытына әсер етпейді. Сондықтан негізгі бәсекелестік жаттығуды үнемі жаттығуда, соның ішінде нақты бәсекелестік режимде де қолдану керек
Спорттық форманы жинау кезінде жаттығу әсерінің кешендерін өзгертуге болмайды. Жаттығу дайындық құралдарының құрамы, олардың көлемі мен қарқындылығы бойынша уақытша стандартталған болуы тиіс (стандартты микроцикл пайдаланылады). Егер осы кезеңде стандарттан ауытқулар болса, онда спорттық формаға кіру ұзартылады
➢Көптеген спортшылар үшін спорттық форманы сақтау кезеңінің ұзақтығы 2 айдан аспайды, бірақ егер сіз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.