Кіші Алматы өзенінің шаруашылықта қолданылуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ТИТУЛКА

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3

1
Кіші Алматы өзені алабының физика-географиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

5
1.1
Табиғи жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5
1.2
Климаттық жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
1.2.1
Жауын-шашын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
1.2.2
Жел режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7
1.3
Мұздықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.4
Гидрографиялық желі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12

2
Кіші алматы өзені алабының
гидрометеорологиялық зерттелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

14
2.1
Гидрологиялық зерттелгендік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
14

3
Өзен ағыдысының негізгі гидрологиялық
сипаттамаларын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

16
3.1
Өзеннің жылдық ағындының қатарларын қайта құру ... ... ... ... ...
16
3.2
Негізгі гидрологиялық сипаттамаларын анықтау ... ... ... ... ... ... ... .
20
3.2.1
Кіші Алматы өзені ағындысының параметрлерін бағалау және дәлдігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

23

4
Кіші Алматы өзенінің су ресустарын және тұрмыстық пайдалануын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

29
4.1
Су режимінің ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
29
4.2
Кіші Алматы өзенінің шаруашылықта қолданылуы ... ... ... ... ... ...
32

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
39

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

40

Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

41
Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Жұмыстың зерттеу нысаны ретінде алынған Кіші Аламты өзені - Алматы қаласындағы сулылығы жағынан ең ірі өзен. Шаруашылықтағы ролімен қатар, өзен Сасықкөл және оның айналасындағы көлдердің экожүйелік теңдестігін сақтаушы компоненттердің негізгісі.
Жұмыстың өзектілігі. Қазіргі уақытта Алматы қаласының агломерациясы Қазақстан республикасының экологиялық жағдайы қиын аудандарының қатарына кіреді, мұндағы барлық табиғи орталар топырақ, су, өсімдік, атмосфера улы химиялық заттармен жоғары дәрежеде ластанған, соңғылардың ішінде қаланың экологиялық жағдайын қалпына келтіруде ағын суы Алматы қаласының кіші өзендері ерекше көңіл бөлінуде, себебі олар шынайы табиғи сүзгі болып табылады, сондай-ақ, сумен қамту, гидроэнергия, рекреация зоналарында негізгі су көзі ретінде қолданылады.
Өндірістің жоғары дәрежеде шоғырлануы, халықтың тығыз орныласусы, және бір жағынан жалпы үлкен өзендердің әлсіздігі, Алматы қаласы өзендерінің деградациясымен ластануына алып келеді.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті. Берілген жұмыстың мақсаты Кіші Алматы өзендерінің антропогенді түр өзгерісі дәрежесін анықтау, өзендерді қалпына келтіру және сақтау үшін суды сақтау зоналарын басқару және құрастыру бойынша нұсқауларды ойластыру болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер орындалды:
кіші өзендердің суын жинау зоналарымен жолақтарының шегараларын нақтылау мақсатында оларды табиғи зерттеу;
зерттеу обьектілеріне оларды тұрмыстық қолдануы, реттелуі,су сапасы және т,б антропогенді жүктеменің дәрежесін бағалау;
тұрмыстық субьектілердің суды қорғау жолағымен олардың экологиялық қауыптілігін бағалау, аралығында инвертарзациясының және олардың айқындалуы;
суды қорғау зоналарын басқару және құрастыру бойынша нұсқаулар жасау.
Жұмыстың зерттеу нысаны - Кіші Алматы өзені.

Кіші Алматы өзені алабының физика-географиялық сипаттамасы

Кіші Алматы өзені Іле Алатауы жотасының солтүстік жағы арқлын өтіп, балқаш көлі бассейіне жатады, оның су жинау ауданы 118 км²-ды құрайды, қаскелең өзеніне құйарда 710 км²-қа жетеді.

1.1 Табиғи жағжайы

Алматы қаласы арқлы өтетін өзендер бассейінінің су жинау алабы, іле алатауынің солтүстігінің орталығын алып жатыр, олардың ауданы тігінен дифференциалданады, ең жоғары биктігі 4500 м-ге жетеді, (Орджоникидзе шыңы 4410 м, Легостаева шыңы - 4468 м, және т.б) ал ең төменгісі 500 м-ге жуық, (қаскелең және іле өзендеріне жақын) яғни жалпы биіктігінің амплитудасы 4000 м, бүл әр түрлі биктік зоналарда табиғи жағдайлардың өзгеруіне әкеледі, қаланың өзі салыстырмалы жоғары деңгейде 1350 м-ге дейін, сәкесінше амплитуда 700 м-ді құрайды. Бірақ мұндай өзгерстері бар қалалар көп кезіге бермеиді, бұған дәлел Алматылықтарға таныс қаланың жоғары және төменгі жағындағы климаттық жағдайының әртүрлілігі.
Іле Алатауы жоғары таулы жотасы күрделі, геологиялқ тарихқа йе, оның сол орнындағы ең алғашқы көтерілуі қардың тау түзіліу кезеңі деп аталатын 300-400 млн жыл бұрнғы ерте органикалық әлемде болды. Одан бері ондаған милиюн жыл өтті, бұл ескі таулар химиялық және физикалық жеке түрлердің әсерінен түзіліп ескі теңіздердің суларымен басылып қалған, бірақ 200-250 млн жыл бұрын, герцен қыртысындары дәуірінде олардың пәрменде көтерулері болды, іле Алатауының граниттерінің көп бөлігі осы кезеңде жатады, келесі түзілісі алып тау түзілу процесі кезінде болады, (ондағы милион жыл бұрын) және жаңа жер бедерінің жалпы пішіні қалыптасты, жоталардың қарқынды көтерілуі соңғы 300-400 мың жыл бұрын болды, біздің заманымздағы жер сілкіністерінің таутүзілу проацесінің жалғасуын көрсетеді, соңғы 100 жылда қала екі катастрофалық жер сілкінісінің бастан кешті (1887 және 1911 жылдары) одан басқа оншақты орташа оқиғаларды басып өтті. қарастырып отырған территория Азия аудандарындағы белсенді сейсмологиалық аудандардың біріне жатады. арнайы зерттеулер Іле Ала тауының жылына 3-5 мм орташа есеппен өсетіндігін қөрсетеді, бұл өте айтарлықтай шама, сонымен геологиялық жағынан Іле Алатауы - жас тау.

1.2 Климатық жағдайы

Өзен алабының климаты континенталды мен ерекшелінеді, жыл бойы және тәулігіне температурасына күрт ауысып отырады, сонымен қатар теңізбен бен мұхиттан өте алыс орналасуына байланысты ылғал жетіспейді, такға жақындаған сайын континеталдық жұмсарады, алабқа қарай ауа температурасының тербелу амплитудасы мен жауын-шашын мөлшері өседі (кесте 1 және 2).
Қалада және жоғары таулы аймақтарда суық болып қаңтар айларында, аэропорт жақта (минус 11,50с), ал таулы мұзды аймақтарда (Мыңжылқы бекетінде минус 12,70C) суық болып келеді, қаңтар айының ең жылы болатын жағы қаланың ең жоғарғы жағы, (минус 3,80C) мұны температураның қысқы инверсиясымен түсіндіруге болады, суық ауа массасы ауыр болып, төменге қарай жылжиды. Темпратураның абсалютты минимуммы қалада 1951 жылы 26-ақпанда тіркелді, әуежай жақта минус 480C болса, Абай даңғылында минус 380C, ал Каменка ауылының тұсында минус 200C көрсетеді. Темпратураның абсолютты максимумы (шілдеде 1944 жыл) Алматы қаласныда 420C қа жетті [2-4].
Жылдық орташа ауа температурасы қарастырылып отырған территорияның көп бөлігінде оң таңбалы, тек 2900 метрден бастап және одан жоғарыда теріс мәнге ие болып, өте жоғары таулы зоналарда мәңгілік қату, мәңгі қар және мұз болу құбылыстары болуы мүмкін.

1.2.1 Жауын-шашын

Қаланың төменгі жағына сәуір айында жауын-шашын көп түседі, оның жылдық орташа мөлшері әуежайдан Каменка жазығына қарай екі есе өседі (420 мм-ден 888 мм-ге дейін).
Нөсер жауындар көктем айларымен жаздың алғашқы жартысында жиі жауады, қалада жылына 30-40 мм болатын жауын-шашынды нөсер тіркеледі, мұндай нөсер жаңбырлар өзендер ағынысын күрт жоғарлататын, лас селді ағындарды туғызуы мүмкін.
Қалада қар жамылғысы орташа қазан айының соңына қарай түседі, ал Медеуге екі-үш апта бұрын түседі, жамылғының тұрақты түсуі, қараша айының аяғында байқалса, Медеуде қарашаның басында көрінеді. Қар қалада наурыз айының соңында, Медеуде сәуір айының соңына қарай ериді.
Қар жамылғысының жазықтықтағы орташа биіктігі 20-25 см-ге (ақпан басында), кейде 50-55 см, ал Медеуде айдыны жерінде сәйкесінше 60-65 cм ден 100 см-ге дейін жетеді, Мыңжылқы метостанциясында 90-140 см, Тұйықсу мұздығында 150-250 см дейін болады [5].
Егер территорияның солтүстік жағында және құрғақ жазық өлкесінде салыстырмалы құрғау әрі ыстық болады, қалыпты суық қыста күрт континенталды белгілері болса, континенталды белгілердің байқалғаны, орташа таулы полюсте жазы жауын шашынды өте ыстық емес, қыс жылы келеді.

Жел режимі

Желдің режимі жеркілікті жағдайлармен анықталады, "желді көлеңке" тарабында орналасқан желдің орташа жылдық жылдамдығы аса үлкен емес 1,5-ден 2,5 мс дейін өзгереді. Желдің жылдық максимумы жаз айларына, минммумы қыс айларына сәйкес келеді. Таулы-аңғарлы жел әсіресе шілде, тамыз айларында байқалады. Оның ерекшелігі - желдің бағыты тәулік кезегінде өзгеріп отырады, күн батқаннан таң атқанға дейін таулы жел соғып, таулы салқындықты әкеледі, ал күндізгі уақытта алқап жел тау бағытына қарай соғады, Желдің таңның атуынан және батуынан бұрын ауысуы аз уақытқа желсіздікті тудырады. [3]

Мұздықтар

Мәңгілік қар және мұздық Алматының екі өзені - Үлкен Алматы және Кіші Алматы өзендерінің жоғары жағында болады, Соңғы ҚР ҰА-ның Георгафия институтының дәлелдеген нәтижелеріне сәйкес бірінші бассейінде (Үлкен Алматы) жалпы ауданы 39,5 км2 болатын мұздық орналасқан, ол өзеннің таудан шыққан кездегі ауданының 11,5 км2 болатын 12 мұздық бар. (сәйкесінше су жинағының 10%) Үлкен Алматы өзеніндегі мұздық - орталық Тұйықсу мұздығы, ұзындығы 5,1 км, ауданы 3,8 км2-ді құрайды.
Кіші Алматы өзені бассейніндегі мұздықтардың ұшы Іле алатауы мұздықтарының төменгі деңгейі - 3500 м, Үлкен Алматы бассейінінде ол 3605 м биікте жатыр.
Топырақ пен өсімдіктің жақсы болуы вертикал белдеуде жақсы көрінеді. Қаланың солтүстік жағы 600-ден 700 м дейінгі биіктікке қарай шөлді - жазық белдеу орналасқан. Топырақының түсі ашық қызғылт және сұрлау. Белдеудің табиғи көрнісі адамның тұрмыстын шаруашылығына қарай өзгерген.
Жоғары қарай 1300-ден 1400 м-ге дейін таулы-жазық белдеу басталады. Өсімдіктер ақселеу - улы келеді, мұндай итмұрын, бөріқарақат және т.б. Бұл аудан мәдени жеміс-жидектермен бақша ауданы.
Келесі орманды - шалғынды белдеу 2800-ден 2900 м-ге дейін жатады. Бұл белдеудің төменгі жағында жапырақты орман (осына, қайын, шетен, жабайы алма, өрік, долана) орналасқан, жоғары қарай қылқан жапырақты (шырша) алқабы басталады. Мұның алғашқы белгісі Тян-шан шыршасы (Иеренка шыршасы) аталады. Шыршалы орман көбіне бақшалы сипатта болады. Бұл аймақтын топырақы таулы-орманға сәйкес қою түсті, жасыл түсті және таулы-шалғынды қара түсті келеді.
Белдеудің жоғарғы бөлігінде таулы-шалғынды және шалғынды-қырлы топырақты субальплік шалғын және шалғынды және шалғынды қырлы өсімдіктер шоғрланған..
Сонымен қатар, альпілік және гляциалды егінді белдеу бар, Альпілік белдеу де (3800 м дейін) таулы шалғынды топырақтан және езілген өсімдік тәрізділер кездеседі, яғни арасында жастық тәрізді және розеткалы формалы - кобрезия, қияқ, мхи, қына, қарақұмық, қозыкүл, анемондар т. б, кездеседі. 3800 м ден жоғары мәңгі қар мен мұздықтар кездеседі. Бұл бөлімде қарастырлған негізгі физика географиялық факторлар өзеннің су режимінің жалпы сипаттамасын анықтайды. Табиғи жағдайлар өзеннің тамақтану көздеріне, гидрологиялық мезгілдегі күнтізбелі ауысымына ағынды элементтердің мөлшері мен өзгеруіне, олардың өсімдерінің және төмендеуінің қарқындылығына әсер етеді. Су ағысының көп мөлшерінен және көптеген табиғи факторлардан су режимінің бузылуы мүмкін.

Бекет
Биіктік,
Айлар
жыл

м

I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII

Іле
456
11,4
-8,1
2,4
11,9
17,9
22,7
25,4
24,1
17,7
9,4
-0,4
-7,6
8,7
Әуежай
674
-11,5
-8,9
0,8
10,3
16,0
20,3
22,9
21,7
15,6
8,0
-1,2
-8,2
7,2
Алматы, обсерватория
847
-7,4
-5,6
1,8
10,5
16,2
20,6
23,3
22,3
16,9
9,5
0,8
-4,8
8,7
Көктем
1007
-6,5
-5,0
1,3
9,6
14,8
19,1
21,7
20,6
15,4
8,3
0,2
-4,0
8,0
Каменcкое плато
1350
-3,8
-3,4
1,2
8,1
13,4
17,9
20,7
19,7
14,9
8,1
1,7
-1,8
8,1
Медеу
1530
-4,9
-3,0
0,6
6,6
11,7
15,8
18,5
17,5
12,8
6,9
1,3
-2,4
6,8
Усть-Горельник
1943
-7,4
-5,9
-1,8
3,3
8,4
12,1
14,6
13,9
9,4
4,1
-1,5
-4,9
3,7
Жоғарғы Горельник
2272
-7,8
-6,7
-2,5
2,3
7,0
10,6
13,3
12,9
8,4
3,3
-2,0
-5,2
2,8
Мыңжылқы
3017
-12,7
-11,4
-7,3
-2,6
1,5
5,0
7,4
7,5
3,1
-1,8
-6,9
-10,2
-2,4
Кесте 1
Орташа айлық және орташа жылдық ауа температурасы, 0С

Кесте 2
Атмосфералық жауын-шашынның орташа айлық мөлшері, мм

Бекет

биіктік, м.абс
Айлар
жыл

м

I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
II

Іле
456
14
13
22
32
39
31
25
14
12
22
20
17
261
Әуежай
674
22
29
48
64
62
35
17
18
18
33
45
29
420
Алматы, обсерватория
847
33
34
70
99
98
61
40
26
28
52
52
36
629
Весновка
1007
35
36
79
133
130
81
53
35
37
70
59
39
787
Каменское плато
1350
39
51
101
129
150
82
54
40
50
69
73
50
888
Медеу
1530
39
43
99
142
196
128
70
45
2
72
70
45
991
Усть-
Горельник
1943
28
33
75
127
176
141
92
62
42
53
54
33
916
Жоғарғы Горельник
2272
31
38
84
144
190
149
97
67
46
57
63
39
1005
Мыңжылқы
3017
28
33
62
103
162
154
14
95
51
45
50
34
959

1.4 Гидрографиясы

Кіші Алматы өзені су мөлшері бойынша Алматы қаласы аймағындағы екінші өзен. Ал бірақ жалпы ұзындығымен (125 км) Үлкен Алматы (95 км) өзенін басып озады және Шелек (215 км) пен Қаскелең (177 км) өзендерінен кейін Іле Ала-тауы солтүстік беткейіндегі өзендер арасында үшінші орын алады.
Кіші Алматы өзені - Қаскелең өзенінің шығыс саласы, ал бастауын 3200 м биіктіктегі Тұйықсу мұздығынан алады, Таулы бөлігіндегі су жинау ауданы 118 км2 (өзен таудан шыққанша), ал сағасынан 14 км жоғары Қаскелең өзеніне құйылар шегінде су жиналу ауданы 710 км2 жетеді.
Жалпы өзенге 20 шақты кіші өзендер құйылады, әсіресе олар тау бөлігінде орналасқан, олардың ең ірілері: Сарысай (Шымбұлақ), Горельник, Кимасар, Казачка, Батарейка, Бутаковка өзендері.
Сарысай өзені - оң жағалық ең жоғарғы саласы, бастауы 2500 м биіктікте орналасқан, ұзындығы 3,5 км жуық, су жинау ауданы 10,1 км2 құрайды.
Шымбұлақ өзенінің бастауы Талғар асуына таяу 2300 м биіктікте. Аумағының жартысына жуығын субальпілік және альпілік шағын, төрттен бірін орман алып жатыр, жартастармен үгінділер көп.
Горельник өзені Кіші Алматыға сол жағынан құйылады, ұзындығы 7,1 км, су жинау ауданы 11,9 км2, бастауын 3300 м биіктіктегі Титов, мұздығынан алады, Су жинау ауданының тек 15% ғана ормандар орналасқан, 30% дейін жартастар мен үгінділер алып жатыр, қалған бөлігі альпілік және субальпілік шалғындары өседі.
Кімасар өзені - оң жағалық сағасы, оның ұзындығы 5,6 км, су жинау ауданы 5,7 км2. Ортасай атты кіші өзеншесі бар. Алабында бұталы шалғындық басым боып келеді.
Казачка өзені - сол жағалық саласы, ұзындығы 3,7 км, су жинау ауданы 6,0 км2. Бастауы 2120 м биіктікте. Ормандануы 60% -ға жетеді.
Батарейка өзені - казачка өзеніне оның бастауынан 20 м ден қосылады. Бастауы 2350 м биіктікте, ұзындығы 4,3 км, су жинау ауданы 5,6 км2 құрайды. Аумағының 50%-ын орманды дала алып жатыр. Одан қалқаны шалғын алады.
Бутаковка өзені - ең үлкен оң жағалық тармағы, ұзындығы 13,8 км, су жинау ауданы 24,8 км2, 40% аумағы орманданған болып келеді.
Кіші Алматы өзенінің барлық тармақтары типтік тау өзендері, үлкен епістері және көп мөлшері борпылдақ заттары бар арнасымен ерекшеленеді. Үлкен еңістері жоғары жылдамдықдармен байланысты, ол өзен арнасының өзгеруіне әкеледі. Сел тасқын кезінде өзен арнасы үлкен өзгерістерге ұшырайды, жағалары шайылып, ағындысы ғыс бағытыда өзгереді.

Кіші алматы өзені алабының гидрометеорологиялық зерттелуі

2.1 Гидрологиялық зерттелгендік

Өзеннің бассейінінде бірінші гидрометірлік станция 1912 жылы Алматы қаласынан 7 км жоғары таудан өзеннің шығуы орынында ашылды.
1925 жылы жарманы қайта қалпына келтіру сулы ашылуы байқаулар жүргізілді. 1934 жылдан бастап өзен алабында гидрометеорологиялық тор құрылды.
Бастапқыда гидрометеорологиялық тор Жетісу басқаруында болды. Кейін Түркістан өлкесінің гидрометеорологиялық бөлігінде, орта Азия басқаруында және су шаруашылығын қазақстанндық басқаруында болды. 1930 жылдан бастап және қазіргі уақытқа дейін ҚР УГМС құрамында. 1921 жылы болған үлкен су тасқынынан кейін, ірі зерттеулер өткізілді. Содан соң сол жылдан бастап су тасқынын алдын алу мәселесі қарастырла бастады.
1927-1929 жылдары аралығында академияның экспидициясы мен МГИ судың максималды шығынын анықтау үшін гирометеорологиялық шаралар ұйымдастырылды.
1934 жылы Кіші Алматы өзені алабында Орта Азия және Қазақстан таулы суландыру экспедициясы жұмыс жасады.
1935 жылы коммуналды-тұрмыстық тау суландыру академиясының экспедиясы Кіші Алматы өзенінің ағысында 16 уақытша ведомства құрылды, 1938 жылы Алматы қаласына дейін өзеннің ұзына бойы тексеріліуі жүргізілді, ал 1939 жылы 3-ретті ағын зерттелді.
Осы жұмыстар негізінде 1939 жылы Алматы қаласын тасқыннан қорғау үшін техникалық жобада гидрологиялық очерк жазылды.
Кіші Алматы өзенінің су режим туралы мәліметтер 1935 жылға дейін Су деңгейі туралы және КСРО өзендерінің режимдері деректері, 1936 жылдан бастап Гидрологиялық жылнамаларда басылып шықты.
Ескі деректер арналардың тұрақсыздығы егістік гидрометриялық жұмыстар өндірісінің әдістері, су шығынын аз өлшеуіне жағын ерекше қанағаттандыра алмайтын қатты ағын материалдары болып табылады. Салымдар графиктің тұрақты ағында үлгімен салымдарды өлшеу шек жағдайында жүргізіледі және қатты тасқын ағынын жарықтандырмады. Осыған байланысты жылдық салымдар мәндері өте төмендеді.
Сел тасқындары өлшеумен жарықтандырылмады сондықтан сипаттама олардың тасқын іздері негізінде жасалынды.
1954 ж МСХ СССР ГГИ Гипроводхозбен келісім бойынша кіші Алматы туралы гидрологиялық очерк жазылды.
30-40 жылдан бастап деталды және сапалық бақылау жүргізіле бастады. Қазіргі кезде архивте казгидрамет, су шаруашылық басқаруы Алматы гидрологиялық станциясының қолдауымен 30 сулы орындарды басқару туралы мәліметтер бар.

Бір неше бет деректер қосу қажет!

3 Өзен ағындысының негізгі гидрологиялық сипаттамаларын анықтау

3.1 Өзеннің жылдық ағындының қатарларын қайта құру
Графоаналитикалық әдіс ағындының жылдық мәнін қайта құру үшін емес, ұқсас пункттің қамтамасыздық қисығының тіреу нүктесі бойынша Г.А.Алексеев әдісімен ағындының параметрлері келтіру үшін қолданады.
Кіші Алматы өзенінің жылдық ағындысы Алматы қаласы бекеті үшін қатарлар қайта келтірілген. Қатарларды қайта келтіру осы өзеннің вегетациялық кезеңінің мәліметтері арқылы келтірілген.
Корреляция және регрессия коэффициенттері (2) - (4) теңдеулерімен, ал ағындыны (1) регрессия теңдеуімен қайта келтірілді. Есептеу нәтижелері кестеде 3 келтірілген.
1934-1993 жылдар аралығында (60 жыл) Алматы қаласының жанындағы Кіші Алматы өзенінде бақыланып ағындардың орташа жылдық максималды және минималды есептеулер жүргізілді. Ал су өтімі бойынша 1927 жылдан бастап, қалыпты мәндер вариация коэффиценттері және асимметрии коэффиценттері есептелінді (Қосымша А, кесте А1). Әртүрлі жоғарлау ықтималдығына байланысты ағынның сипаттамаларын анықтау үшін қамтамасыздық қисықтар тұрғызылды (Қосымша А, кесте А2).

Кесте 3
Ағынды қатарларын қайта келтіру деректері

№

Өзен-бекет
Қатар бақыланған жылдар
Қалпына келтірілген жылдар
Бірдей бақылау жүргізілген жылдар саны
Көпжылдық қатарға келтірілген тірек бекет (аналог-өзен)

1
Кіші Алматы - Алматы қ.
1927 - 2000
1927, 1932, 1933, 1998, 1999
74
Вегетациялық ағынды

Кіші Алматы өзені жанында - Мыңжылқы шатқалында мынандай нәтижелер алынды, орташа жылдық шығын 0,27 м3с, нормасы СV=0,59, Cs=0,8, минималды шығындар есептелген яғни өзен суы қысқы кезеңде мұздайды.

3.2 Негізгі гидрологиялық сипаттамалары анықтау

Қалыпты ағындыны анықтау.
Қалыпты ағынды деп - көпжылдық кезең үшін есептелген ағындының орташа мәнін айтады. Қалыпты ағындының мәні кезең ұзарған жағдайда өзгермей қалуы тиіс, яғни мүмкін болатын қателіктің шегінде жатады. Ол ағындының орташа жылдық мәндерін орташалау арқылы есептелінетіні немесе көктелігі су тасу, судың сабасына түсу кезеңі, қысқы уақыттағы судың сабасына түсу кезіндегі орташа су өтімі ретінде және ең жоғарғы немесе ең төменгі су өтімі арқылы да есептелінеді.
Қалыпты ағынды төмендегідей белгілеуі мүмкін: орташа жылдық су өтімі Q0, м3с; орташа жылдық ағынды көлемі W0, м3; орташа жылдық ағынды модулі М0, м скм2; орташа жылдық ағынды қабаты һ0, мм. Гидрологиялық есептелеулерде, көбінесе орташа жылдық су өтімі қолданылады. Ол гидрологиялықбайқау кезінде алынатын басты сипаттамалардың бірі болып табылады. өлшенген су өтімдері және есептік тұстаманың арасындағы тәуелдік қисығынан алынады.су өтімінің көмегімен басқа да барлық сипаттамалар аңықталады.
Құрылыстық жобалау жұмыстары кезінде гидрологиялық есептеу үшін, әдетте, орташа айлық орташа тәулікті су өтімдері пайдалынады.
Ағынды модулі ағынды қабаты гидрологиялық карта тұргызу кезінде пайдалынады, ал ағынды қабаты су тендестік есептеулерінде қолданылады.
Қалыпты ағындыны анықтаудың сенімділігі бақылау кезеңінің репрезентативтілігіне және гидрометриялық ақпараттың сенімділігіне тәуелді [7,9].
Өзеннің нақты тұстамада жұргізілген гидрологиялық бақылаудың статистикалық қатары деректері бірнеше жылдардантурыу мүмкін және қазіргі климаттық кезеңді толық қамтымайды. Сондықтан да қолда бар бақылау қатары қарастырылып отырған аумақта ағындының уақытбойынша өзгеруінің сол жерге тән заңдылықтарын қаншалықты бейнелейтінін бағалау қажет, яғни еептеулер үшін алынған қатар қаншалықты репрезентативті екендігін бағалау.
Гидрологиялық деректер қатарының репрезентативтілігі қатардың орта мәнінің орташа квадраттық қателігін аңықтайды. Ол орташа квадраттық қателік шамасының қалыпты шамадан қаншалықты ауытқуын көрсетеді. Демек, қатардың репрезентативтілігі қатардың ұзақтығына, қатардың өзгергіштік коэффициентіне Сv тәуелді, яғни бақылау қатарында қанша анағурлым суы мол, суы аз жылдары және сулылықтың толық циклін қамтуына тәуелді. Сулылық артқан кезең циклдің суы мол фазасы, ал тұрақты турде төиендеп кетсе, кезең циклдің суы аз фазасы деп аталады.
Қалыпты ағындыны есептеу үшін есептік (репрезентативтік) кезеңді таңдау төмендегідей жүргізіледі:
кезең ішінде суы мол және суы аз фазаларының жұп сандары болуы қажет;
мүмкіндігінше қатарда соңғы бақылау жылдары болуы тиіс.
Қалыпты ағындыны төмендегі формула арқылы аңықтауға болады:

Формула

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.