Химиядан сыныптан тыс жұмыстардың классификациясы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті

Толқынбекова Әйгерім Толқынбекқызы

ХИМИЯ БОЙЫНША САБАҚТАН ТЫС ЖҰМЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В012500-Химия-Биология мамандығы

Өскемен, 2022

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
С.Аманжолов атындағы университеті

Қорғауға жіберілді
__ ___________ 2022 ж.
Кафедра меңгерушісі Шаихова.Б.К.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

ХИМИЯ БОЙЫНША САБАҚТАН ТЫС ЖҰМЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ

5В012500-Химия-Биология мамандығы

Орындаған
2-курс студенті Толқынбекова Ә.Т

Ғылыми жетекші
б.ғ.к., оқытушы Шаихова Б.К

Норма бақылаушы
б.ғ.к., оқытушы

Өскемен, 2022

Мазмұны

Кіріспе
3
1
Химия пәнінен сыныптан тыс жұмысы және оның оқу процесіндегі орыны

1.1
Педагогикалық әдебиеттердегі сыныптан тыс жұмыс түсінігі

1.2
Сыныптан тыс жұмыстың ерекшеліктері

1.3
Химия пәнінен сабақтан тыс жұмыс педагогикалық жүйе ретінде

1.4
Сабақтан тыс жұмыстың мазмұны

1.5
Химиядан сыныптан тыс жұмыстардың классификациясы

1.6
Химия бойынша студенттердің ғылыми-практикалық конференциялары

1.7
Белсенді формалар мен оқыту әдістері

2
Химия пәнінен қосымша сыныптық жұмыста белсенді формалар мен әдістерді қолдануды зерттеу бойынша эксперименттік жұмыс

Экологиялық туризм бойынша анализ және рекреациялық жүктемелер

3.1
Ұлттық парктің туристік қызметіне мониторинг әдістері

3.2
Ұлттық парктің туристік өніміне анализ

3.3
Ұлттық парк территориясын аралау. Рекреациялық сыйымдылығы мен жүктемесі

Қорытынды

Әдебиеттер тізімі

Қосымша А

Қосымша Б

Кіріспе
Қазіргі мектептің бірінші кезектегі міндеттерінің бірі - әрбір баланың тұлғалық дамуы үшін қажетті және толық жағдай жасау, әрбір оқушының оқу-тәрбие процесінде белсенді позициясын қалыптастыру. Сондықтан оқытудың белсенді түрлерін пайдалану оқушының танымдық құзыреттілігін дамытудың негізі болып табылады. Белсенді танымдық қабілеттер танымдық іс-әрекет процесінде қалыптасады және дамиды. Бала жай тыңдаушы емес, танымдық процестің белсенді қатысушысы болса, ол өз еңбегі арқылы білім алады. Бұл білім күштірек. Қызығушылықтың алауын жағатын алғашқы ұшқын - белсенді оқыту түрі. Мұғалім демократиялық ізденіс пен шығармашылық пайдасына оқытудың авторитарлық сипатынан бас тартады. Негізгі даусыз артықшылықтар: жоғары дәрежедегі дербестік, бастамашылдық, әлеуметтік дағдыларды дамыту, білімді меңгеру қабілетін қалыптастыру, шығармашылық қабілеттерін дамыту. Таңдау еркіндігін сезіну оқуды саналы, өнімді және тиімді етеді. Сыныптан тыс жұмысты жеке элементтерден тұратын жүйе ретінде көрсетуге болады. Химияны оқытудағы сияқты, жалпы, сыныптан тыс жұмыста да анықтаушы фактор өз бетінше таңдап алынған мазмұн болып табылады. Оның тақырыбы өте алуан түрлі. Соған қарамастан химиядан сыныптан тыс жұмыстардың мазмұнына қатаң белгіленген талаптар қойылады: ғылыми мазмұны, қолжетімділігі, өзектілігі мен практикалық маңыздылығы, ойын-сауық және т.б.
Мазмұнына қарай және адекватты түрде химиядан сыныптан тыс жұмыстың формасы мен түрін таңдап алуы керек: жаппай - химия кеші, олимпиада, ауызша журнал, химиядан апталық (онкүндік, айлық), викторина, химия сағаты, лекция-концерт, конференция. , экскурсиялық, химиялық қоғамдар және т.б.; топ - химиялық үйірме, қабырға газетін шығару, стенд жасау және т.б.; жеке - әдебиетпен жұмыс, есептер, рефераттар жазу, шағын оқу жұмысы, химиялық зертханаға құрал-жабдық жасау және т.б.
Жеке және топтық формаларды, қызығушылықтар бойынша сыныптан тыс жұмыстарды пайдалану кезінде төменгі сыныптарда патронаждық жұмыстарды жүргізуге, химия кабинетіне макеттер, кестелер, диаграммалар, дидактикалық материалдар және басқа да оқу құралдарын жасауға, дәрістерге, сабақтарға демонстрациялық тәжірибелер дайындауға болады. , химиялық кешке күрделі есептерді шығара отырып, арнайы сыныптан тыс жұмыстарды өткізу.
Сабақ барысында студенттердің барлық сұрақтарын қанағаттандыру мүмкін емес. Сыныптан тыс жұмыстар оқу-тәрбие жұмыстарымен бірге оқушының білімге деген ізденіс белсенділігін жұмылдыратын және мектеп оқушыларының қызығушылықтарын жақсырақ қанағаттандыруға көмектесетін тиімді құрал қызметін атқарады.
Сыныптан тыс жұмыстың нысандары мен түрлері негізінен шартты болып табылады, өйткені, мысалы, химиялық кешке немесе химиялық үйірмеге дайындық олардың әрқайсысының үлкен және тынымсыз жеке жұмысын талап етеді, бұл олардың бағыты мен сипатына әсер етеді. жұмыс. Бұл сыныптан тыс жұмыстардың әртүрлі формалары мен түрлерінің өзара бірігуін, оның барлық элементтерінің бір-бірімен байланысып, бір-біріне әсер ететінін көрсетеді.
Сонымен, химиядан сыныптан тыс жұмыс - бұл оқушылармен күшті эмоционалдық әсер ететін сабақтың ерекше ұйымдастырылған түрі.
Оқушылардың дүниетанымын, қиялын дамытады, өз бетінше білім алуға, білімін толықтыруға баулиды, тапқырлық пен шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Бұл жұмыс түрлері мен мазмұны жағынан алуан түрлі, ойын-сауық реңкі бар, пәнге деген қызығушылықты қалыптастырады.
Бұл мұқият ұйымдастыруды талап етеді. Химия пәні мұғалімінің химияны оқу процесінде пәнге деген қызығушылығын ояту, оқушылардың танымдық іс-әрекетін дамыту, еңбек тәрбиесін жүзеге асыруда үлкен мүмкіндіктер бар.
Сыныптан тыс жеке жұмысты жоспарлау және өткізу кезінде мұғалім кейбір аспектілерді ескеруі қажет: жоғары сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктері, оқу-тәрбие процесін ұтымды ұйымдастыру мүмкіндігі, оқушыларға жеке көзқарасты қамтамасыз ету және т.б.. Тәрбие жұмысының ерекшеліктері. лицей сияқты мекеме оқу-тәрбие процесінің мазмұнын анықтайды, сонымен қатар оқушылардың қызығушылықтарына айтарлықтай әсер етеді.
Формалардың алуан түрлілігімен химиядан сыныптан тыс жұмыс мектеп бағдарламасымен органикалық байланыста болуы, оның шегінен шығуы және сонымен бірге оны толықтыруы, яғни оқу мен сыныптан тыс жұмыс арасында тығыз байланыс болуы керек.
Зерттеудің мақсаты - химиядан сыныптан тыс жұмыстың белсенді формалары мен әдістерін әзірлеу және енгізу, студенттердің ғылымның белгілі бір саласына, қызмет түріне тұрақты қызығушылықтарын анықтауға көмектесу; бейімділіктерді, қабілеттер мен дарындылықтарды анықтау; оқу жоспарынан тыс, бірақ студенттердің түсінуіне қолжетімді бағдарламалық мәселелерді тереңдетіп оқыту барысында студенттердің білімі мен ой-өрісін кеңейту; оқушыларға еңбек, адамгершілік және эстетикалық тәрбие беруді жүзеге асыру; пәнге қызығушылығын, дербестігін, шығармашылық белсенділігін дамыту.
Зерттеу объектісі - химиядан сыныптан тыс жұмыс процесі.
Зерттеу пәні - мектеп оқушыларымен сыныптан тыс жұмыста белсенді формалар мен әдістерді қолдану мүмкіндігі.
Гипотеза. Химиядан сыныптан тыс жұмыстардың маңызды міндеті - оқушылардың әдебиетпен өз бетінше жұмыс істеу қабілетін және лабораториялық тәжірибелік-эксперименттік жұмыс дағдыларын дамыту. Химиядан сыныптан тыс жұмыстарда пәнаралық байланыстарға көп көңіл бөлінеді, бұл әсіресе оқушылардың кәсіптік бағыттылығы мен химияның адам өміріндегі рөлін түсінуде маңызды.
Мақсатқа сәйкес зерттеудің негізгі міндеттері:
1. Зерттеу мәселесі бойынша психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді ақпараттық іздеу және талдауды жүзеге асыру.
2. Химиядан сыныптан тыс жұмыс мәселесінің жағдайына теориялық талдау жасау.
3. Химия пәні мұғалімдерінің сыныптан тыс жұмысының белсенді формалары мен әдістерін қолданудың практикалық тәжірибесін зерттеу.
4. Әдебиеттер мен оқу тәжірибесін теориялық талдау нәтижелеріне сүйене отырып, химиядан студенттермен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстардың құрылымы мен мазмұнын анықтау.
5. Химиядан сыныптан тыс жұмыс формалары мен әдістерінің тиімділігін эксперименттік тексеру жүргізу.

I тарау. ХИМИЯ ПӘНІНЕН СЫНЫПТАН ТЫС ЖҰМЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕГІ ОРНЫ
1.1. Педагогикалық әдебиеттердегі сыныптан тыс жұмыс түсінігі
Педагогикалық энциклопедияда сабақтан тыс жұмыс деп мектептегі оқу-тәрбие процесінің құрамдас бөлігі, оқушылардың бос уақытын ұйымдастыру нысандарының бірі деп анықтама берілген. Сыныптан тыс жұмыстарға көптеген мұғалімдер, әдіскерлер, ғалымдар үнемі назар аударып келеді. Әдістемелік әдебиеттерде сыныптан тыс жұмыстарға көптеген анықтамалар берілген.
Авторлардың көпшілігі сыныптан тыс жұмысты оқу жоспары мен міндетті бағдарламадан тыс уақыттан тыс уақытта оқытушылар мен студенттер немесе қосымша білім беру мекемелерінің қызметкерлері мен оқушыларының ерікті негізде міндетті түрде ескеретін ұжымы жүзеге асыратын оқу процесі деп санайды. білім беру процесінің құрамдас бөлігі бола отырып, оның барлық қатысушыларының мүдделерін ескеру [1].
Сыныптан тыс жұмыстың мәні мұғалімнің ұйымдастырушы және бағыттаушы рөлімен мектеп оқушыларының сабақтан тыс уақыттағы іс-әрекетімен анықталады. Бірақ бұл ұйымдастыру студенттердің шығармашылығы мен бастамасы әрқашан бірінші орынға шығуы керек етіп жүзеге асырылады. Л. М. Панчешникова [2] пән бойынша сыныптан тыс жұмыстың қазіргі мектеп үшін үлкен рөл атқаратыны сөзсіз деп есептейді. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық өмірін қайта құру жағдайында жеке тұлғаның жаңа бейнесін тәрбиелеуде сыныптан тыс жұмыстардың рөлі айтарлықтай артып келеді. Бұл жұмыс тұлғаның бастамашылдық, белсенділік, шығармашылық, өзін-өзі дамытуға, өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі тәрбиелеуге қабілеттілік сияқты қасиеттерге ықпал етеді. Сыныптан тыс жұмыс, бір жағынан, біртұтас қасиеттері мен қызмет ету заңдылықтары бар педагогикалық жүйе болса, екінші жағынан, ұлттық білім беру жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Осы себепті сыныптан тыс жұмыс әдістемесінің орталық мәселелерінің бірі әрқашан оқу үрдісінің тұтастығының іргелі педагогикалық мәселесінің ерекше жағдайы ретінде сынып пен мектептен тыс жұмыстардың арақатынасы мәселесі болып табылады.
Әдебиеттерде пән бойынша сыныптан тыс жұмыстың мақсаттары мен міндеттерінің көптеген тұжырымдары бар, оларды келесі авторлар берген: А.И.Никишов [3], И.Я.Ланина [4], А.В.Усова [5], С.Н.Савина. [6]. Әртүрлі пәндерге арналған сыныптан тыс жұмыстардың көптеген анықтамалары бар. (1.1 кестені қараңыз).
Таблица 1.
Учебный предмет
Формулировка целей внеклассной работы по предмету
География
Расширение и углубление базовых знаний и умений школьников; развитие способностей учащихся; развитие познавательного интереса учащихся; приобщение школьников к исследовательской работе; организация социальной деятельности учащихся.
Физика
Формирование личности учащегося; развитие самостоятельной и творческой активности; расширение и углубление знаний по физике
Биология
Углубление и расширение знаний учащихся по предмету; углубление связи теории с практикой; развитие самостоятельности и творческой активности учащихся.
Химия
Привитие интереса к химии, развитие и усовершенствование навыков по химическому эксперименту; развитие творческой активности; подготовка учащихся к практической деятельности; организация отдыха учащихся в сочетании с их эстетическим и нравственным воспитанием.
Бірнеше мектеп пәндері бойынша сыныптан тыс жұмыстың тізбеленген мақсаттарынан көрініп тұрғандай, пән бойынша білімді кеңейту және тереңдету барлық аталған пәндер бойынша сыныптан тыс жұмыстарға өте қажет ортақ мақсат болып табылады.Сонымен қатар, сыныптан тыс жұмыстың алдына өте маңызды мақсат - оқушының шығармашылық тұлғасын қалыптастыру мен дамытуды қоятынын атап өтуге болады. Дегенмен, сыныптан тыс жұмыстың тізбеленген мақсаттарының ішінде кейбір ұсынылған мектеп пәндерінің шеңберінде тек осы пәнге ғана тән мақсаттардың бар екені анық байқалады. Пән бойынша сыныптан тыс жұмыстың мақсаттары бірқатар міндеттерді шешуді талап етеді, оған авторлар мыналарды жатқызады: пәнге деген танымдық қызығушылықты қалыптастыру; мектеп пәнін өмірмен байланыстыру; оқытылатын пәннің мазмұнын тереңдету және кеңейту; оқушылардың қабілеттерін дамыту; жеке көзқарасты жүзеге асыру; пән бойынша сыныптан тыс жұмыстарды кәсіби ұйымдастыру; ақпарат көздерін пайдалану дағдылары мен дағдыларын жетілдіру. Дегенмен, Н.М.Верзилин [7] пән бойынша сыныптан тыс жұмыстың түпкі мақсаттары мен міндеттерін мұғалім пәннің ерекшелігі мен мүмкіндіктеріне сәйкес нақтылап, өзгерте алатынын атап көрсетеді. Әдістемелік әдебиеттерде бірқатар мектеп пәндеріндегі сыныптан тыс жұмыс принциптерінің әртүрлі тұжырымдарын кездестіруге болады [2,3,4,5,6]. Бұл әдеби дереккөздерді зерделеу барысында мектептегі барлық оқу пәндеріне тән сыныптан тыс жұмыстың жалпы қағидаларымен қатар тек осы пәнге ғана тән қағидалардың бар екенін анықтауға мүмкіндік туды. Әдеби дереккөздерді талдау барысында мектептегі барлық пәндерге тән сыныптан тыс жұмыстың жалпы принциптері анықталды - еріктілік (оқушылардың сабақтан тыс жұмыстарға қатысуға деген ұмтылысын ескеретін принцип), оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып. (оқушылардың қызығушылықтары мен мінез-құлық ерекшеліктерін бағдарлаудағы айырмашылықтарды ескеру принципі). Сыныптан тыс жұмыстың белгілі бір пәнге - коммуникативті әрекетке ғана тән қағидалары бар [6] (танымдық құндылығы мен көңіл көтеруі қарым-қатынас қажеттілігін тудыратын, оқушыларды өздеріне белгісіз жаңа материалдарды пайдалануға ынталандыратын және тартатын принцип. , оның сапалық деңгейін арттыру, бұл оқушының коммуникативті құзыреттілігін дамытуға ықпал етеді).
Сыныптан тыс жұмыстың ең маңызды принциптерін қарастырыңыз. Сыныптан тыс жұмыстың маңызды міндеттерінің бірі [5] - оқушылардың пәнге деген танымдық қызығушылығын қалыптастыру. Егер жұмыс қалаусыз, мәжбүрлеумен орындалса, мұндай қызығушылық туындауы мүмкін емес. Сондықтан А.В.Усова еріктілік принципін сыныптан тыс жұмыстың маңызды принциптерінің бірі деп есептейді.
Студент ешбір мәжбүрлеусіз пән бойынша сыныптан тыс жұмыстарға қатысуға шынайы ниет білдіруі керек. Оқушылардың бір-бірінен жалпы даму деңгейлері, қызығушылықтарының бағыттылығы және мінез ерекшеліктері бойынша ерекшеленетіні белгілі. Осы ерекшеліктерді ескермей, сыныптан тыс жұмыста жетістікке жету мүмкін емес.
И.Я.Ланина сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыруда оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру принципі маңызды екенін айтады [4]. Ол әрбір оқушының даму деңгейлерін есепке алуға және соның негізінде әр оқушымен жүргізілетін жұмыстың барлық түрлерін реттеуге мүмкіндік береді.
Кез келген мектеп пәнін оқытудағы сияқты, сыныптан тыс жұмыста да анықтаушы фактор еркін таңдалған мазмұн болып табылады. Сыныптан тыс жұмыстардың тақырыптары өте алуан түрлі. Сыныптан тыс жұмыстарда басқаларға қарағанда мұғалім тұлғасының ықпалы, оның дүниетанымы, қызығушылықтары, теориялық және моральдық байлығы көрінеді.
Сыныптан тыс жұмыстың мазмұнына қатаң белгіленген талаптар қойылады [8]: ғылыми (мектеп пәні мазмұнының ғылым мазмұнына белгілі арақатынасын белгілейді); қолжетімділік (мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес болуы, мектеп бағдарламасынан алыс кетпеуі, білімге, қосымша әдебиеттермен жұмыс істеуге, зерттеу іс-әрекетіне деген құштарлығын оятуы керек); өзектілігі мен практикалық маңыздылығы (өмірмен байланысы); ойын-сауық (оқушы сабақтан тыс уақытта қызығушылық танытуы керек).
Сыныптан тыс жұмыстың негізгі міндеттері:
1.Химияға деген қызығушылықты ояту.
2. Химиялық эксперимент жүргізу дағдыларын дамыту және жетілдіру.
3. Оқушылардың шығармашылық белсенділігін, бастамашылдығын және көркемөнерпаздық өнерін дамыту.
4. Оқушыларды практикалық іс-әрекетке дайындау.
5. Оқушылардың демалысын эстетикалық және адамгершілік тәрбиесімен ұштастыра ұйымдастыру.
Оқыту мен тәрбиелеу оқушы тұлғасының қалыптасуы мен жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін біртұтас педагогикалық процесті құрайды. Тәжірибе көрсеткендей, педагогикалық міндеттер сабақ барысындағы тәрбие жұмысының оқушыға сабақтан тыс уақытта мақсатты түрде әсер ететін органикалық үйлесімімен ғана табысты шешіледі, сондықтан сыныптан тыс жұмыстар мектеп жұмысының маңызды бөлігі ретінде дұрыс қарастырылады.
Өздеріңіз білетіндей, пән бойынша сыныптан тыс жұмысты оқушылардың сабақтан тыс уақытта, оқу жоспарынан тыс өз еркімен мұғалімнің жетекшілігімен орындайтын тәрбие жұмыстары деп аталады. Мұғалім тарапынан бағыт-бағдар беру тікелей және осы мақсатта басқа мекемелерден, студенттерден, жоғары сынып оқушыларынан шақырылған мамандардың көмегімен де болуы мүмкін.
Орта мектептің жаңа оқу бағдарламаларында әртүрлі пәндерден, соның ішінде химиядан факультативтік сабақтар қарастырылған. Сондай-ақ, сыныптан тыс жұмыстар сияқты, олар барлық оқушылар үшін талап етілмейді. Олардың сыныптан тыс факультативтік сабақтардан айырмашылығы олар белгілі және тұрақты бағдарламалар бойынша өткізіледі. Пішіні бойынша олар әдеттегі сабаққа жақын. Бұл сабақтардың мазмұны жекелеген оқушылардың әртүрлі қажеттіліктерін толық қанағаттандырмауы мүмкін.
Химиядан сыныптан тыс жұмыстардың маңызды міндеті [9] оқушылардың әдебиеттермен өз бетінше жұмыс істеу қабілетін және зертханалық тәжірибелік-эксперименттік жұмыс дағдыларын дамыту болып табылады. Ақырында, сыныптан тыс жұмыстардың маңызды тәрбиелік элементі қоғамдық пайдалы тапсырмаларды орындау болып табылады, оның барысында оқушыларда жауапкершілік, материалдық құндылықтарды құрметтеу, еңбекті құрметтеу дамиды.
Сыныптан тыс жұмыстың тағы бір өте маңызды аспектісін атап өту керек. Заманымыздың тамаша ұстазы В.А. Сухомлинский былай деп жазды: Оқу-тәрбие процесінің логикасы оқшаулану және оқшаулану қаупіне толы, өйткені мектепте әр қадамда: табысқа өз күш-жігеріңмен жету, басқа ешкімге сенбе - ақыл-ой еңбегінің нәтижесі болып табылады. жеке бағаланады.
Мектеп өмірі ұжымшылдық рухымен сусындауы үшін сабақпен шектеліп қалмауы керек. Сыныптан тыс жұмыс студенттерді ортақ мүдделер мен хоббиге байланысты достық ұжымдарға біріктіреді. Бұл оқшаулану, өзімшілдік, тәртіпсіздік сияқты жағымсыз мінез-құлық қасиеттерін жеңуге көмектеседі. Жас химиктер ұжымдарында - үйірмелерде, қоғамдарда, секцияларда жұмыс істеу оқушыларды жолдастық, мақсатшылдық, ғылымға терең де белсенді қызығушылық рухында тәрбиелейді.
Сыныптан тыс жұмыстар сабаққа және факультативке қарағанда көбірек дәрежеде оқушылардың еңбектегі дербестігін, шығармашылық дербестігін және тапқырлығын дамытуға бейімделген, олар студенттерге химиялық өндірістің көптеген мәселелерімен тереңірек және нақтырақ танысуға мүмкіндік береді. , оқытылатын теориялық материал мен оны еңбек жағдайында пайдалану тәжірибесі арасында тығыз байланысты орнату, көптеген құнды практикалық дағдылар мен дағдыларды дарыту және дамыту.
Сыныптан тыс жұмыстардың сабақтан өзгеше ұйымдастыру формалары, әдістері мен мазмұны болады. Мұндай жұмыс үшін химия мұғалімі тиісті біліммен қарулануы керек. Химиядан сыныптан тыс жұмыстардың жеке формаларын ұйымдастыру, әдістемесі және мазмұны мәселелеріне соңғы жылдары көп көңіл бөлінгенін айта кеткен жөн. Конференциялар мен кездесулер өткізілді, үйірме жұмыстарына арналған нұсқаулықтар, арнайы брошюралар мен библиографияда келтірілген мақалалар шығарылды.
Қазіргі уақытта оқушыларды жаппай қабылдаумен қатар, эпизодтық сыныптан тыс іс-шараларды өткізуді қанағаттандыру мүмкін емес. Мектептің мүмкіндіктерін, оқушылардың бейімділігін және пәніне сай бағдарлама мен күнтізбелік жоспарға байланыстырылған, ойластырылған ұйымға ұмтылу қажет. Химиядан сыныптан тыс жұмыс басқа және ең алдымен сабақтас пәндердегі ұқсас жұмыстармен үйлесімді үйлесетін жалпы мектептік сыныптан тыс жұмыс жүйесінің бөлігі болуы керек.
Химиядан сыныптан тыс жұмыстар мектеп басшылығы мен қоғамдық ұйымдардың көмегіне сүйенеді. Мектептегі сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыруда мектеп жұмысының шеңберінен шығатын түрлі іс-шараларға байланысты туындайтын үлкен мүмкіндіктерді де ескеру қажет, мысалы: химия пәнінен олимпиадаларға, конкурстарға, техникалық шығармашылық көрмелеріне қатысу, химия кабинеттеріне шолу.
Химиядан сыныптан тыс жұмыс жоспарлануы керек: оқу жылына перспективалық және жарты жыл және тоқсанға толығырақ. Бұл қажеттілік тек сыныптан тыс жұмыстарды химия пәнінің оқу бағдарламаларымен байланыстыру арқылы ғана емес, сонымен қатар химия және басқа пәндер бойынша оқушыларды сабақтан тыс жұмыстармен шамадан тыс жүктемеу арқылы анықталады.
Жеке пәндер бойынша да, жалпы мектеп бойынша да сыныптан тыс жұмыс жоспарлары оқушы активімен талқыланып, мектеп директорымен бекітіліп, арнайы кестелерде, плакаттарда, хабарландыруларда бүкіл мектептің назарына жеткізіледі. Сонымен қатар, студенттерге бұқаралық сипаттағы жекелеген оқиғалар туралы алдын ала хабарлау қажет.
Химия сабағында басталмайынша сыныптан тыс жұмыстың сәтті болуы мүмкін еместігін атап өткен жөн. Сынып және сыныптан тыс жұмыстардың бірлігі принципі оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ең маңызды принципі болып табылады.
Дәл сабақ барысында мұғалім студенттерге олардың қызығушылығын оятатын, алғашқы серпін беретін сұрақтар қояды, тақырып бойынша қосымша әдебиеттерді оқу, оқулықта және оқылған кітаптарда айтылғандарды өз қолдарымен жүзеге асыруға құштарлығын ояту.
Жаппай және топтық сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастырудың жолы - сыныпта оқушылардан шағын қосымша хабарламаларды құрастыру және оқу, химиялық бюллетеньдер шығару, әуелі эпизодтық, содан кейін көбірек жүйелі түрде өткізілетін бұқаралық шаралар.
Пән бойынша қарқынды сыныптан тыс жұмыстарға тарту осылайша сабақтан жаппай жұмысқа көшеді. Содан кейін жаппай жұмыспен қамтылған студенттердің жалпы санынан актив - үйірме жұмысына қатысушылар және жеке оқушылар, әсіресе химиядан жаппай жұмысты ұйымдастыруда мұғалімге көмектесетін актив қалыптасады. Осылайша, мектепте бірте-бірте пәнге деген ынта атмосферасы қалыптасады, әркімнің бүкіл ұжымның ісіне араласуы және сабақтан тыс жұмыстың біртұтас жүйесі пайда болады, онда әрбір элемент жеке емес, басқалармен қатар емес, сонымен қатар өмір сүреді. олармен және сабақ жұмысымен тығыз байланыста.
Педагогикалық теорияда химиядан сыныптан тыс жұмыс тәжірибесімен тікелей байланысты жалпы сипаттағы бірнеше сұрақтар бар [9]. Бұл мәселелер, ең алдымен, оқушылардың іс-әрекетінің екі жағының арақатынасын дұрыс таңдауды қамтиды: олардың мұғалім жеткізетін немесе оқулықтан алынған белгілі бір білім көлемін, мүмкіндігінше белсенді, өз бетінше меңгеруі. оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту міндетін барынша қанағаттандыратын жұмыс.
Сыныптан тыс жұмыстардың бұл мәселені шешуде ерекше кең перспективалар ашатынын дәлелдеудің қажеті жоқ, өйткені дәл осы жерде мұғалім мен студенттердің бірлескен іс-әрекетінің зерттеу нұсқасы ең оңай жүзеге асырылады: студенттер, меңгеру барысында жаңа материал, алдымен бақылау немесе тәжірибе негізінде зерттелетін объект туралы ақпаратты өз бетімен алады, содан кейін экспериментті талқылау барысында мұғалімнің көмегімен нақтылап, жалпылайды.
Оқушылардың оқу-тәрбие жұмысына қатысты шығармашылық ұғымының өзіне тоқталу қажет. Оның сөзсіз белгісі - жаңалығы объективті де, субъективті де болуы мүмкін өнімді жасау. Көптеген дарынды адамдар ғылымның осы немесе басқа саласына нақты үлес қосар алдында адамзатқа белгілі жаңалықтар ашқан, ал студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін олардың жұмыс нәтижелерінің объективті жаңалығы маңызды емес. Әрине, химия пәні бойынша оқушылардың шығармашылық әлеуетінің көрінуінің негізі мектеп курсында жақсы меңгерілген ақпарат болуы керек. Дегенмен, студенттердің білім көлемі мен олардың шығармашылық сипаттағы жұмыс істеу мүмкіндіктері арасында тікелей байланыс жоқ. Химияны оқып-үйренудің алғашқы кезеңдерінде-ақ сыныптан тыс жұмыс барысында олардың алдына шығармашылық сипаттағы орындалатын міндеттер қойылып, олардың тапқырлық, практикалық тапқырлық пен тапқырлық танытуына ұмтылуға болады және ұмтылу керек.
Ғылыми-тәжірибелік конференцияларда проблемалық жағдай туғызу, атқарылған жұмыстар туралы есептерді және рефераттарды талқылау, олимпиадалар, конкурстар, викториналар өткізу, әдебиеттермен өзіндік жұмыс жүргізу, соңында қолжетімді ғылыми жұмыстарды орындау - мұның барлығын дамытудың құралдары мен әдістері ретінде қарастыруға болады. оқушылардың шығармашылық қабілеттері. Мектептегі ғылыми-зерттеу жұмыстары соңғы жылдардағы жеткілікті кең таралған құбылыс, бірақ әлі де педагогикалық әдебиеттерде өте нашар көрініс табады.
Сыныптан тыс жұмыстарда теория мен эксперимент арасындағы байланысты дұрыс таңдау студенттердің жұмысын белсендіру мәселесінің маңызды аспектісі болып табылады. Тәжірибелік жұмыстар мен оның барысында орындалатын тәжірибелік есептер білімнің нақтылануына ықпал етеді және сонымен бірге студенттерді негізгі химиялық ұғымдардың мағынасына тереңірек үңіледі. Сыныптан тыс жұмыстардың студенттердің тәжірибелік-эксперименттік жұмыстарын орнатуға байланысты үлкен мүмкіндіктерін, сонымен қатар оның иллюстративті нұсқасынан гөрі зерттеуінде әдіскерлер көптен бері және дұрыс атап өткен.
Мектептегі барлық сыныптан тыс жұмыстар еріктілік принципіне негізделген [10]. Сондықтан, әсіресе, бастапқыда, мектеп бағдарламасының курсындағы пәнмен жақсы таныс болғанға дейін оқушыларды қызықтыратын ынталандыруларды табу өте маңызды. Мұндай ынталандыру ойын-сауық элементтері болуы мүмкін, әртүрлі демонстрациялардың сыртқы тиімділігі, ойын элементтері және Театрландыру. Әрине, сабақта зерігуге орын жоқ, бірақ сыныптан тыс жұмыстар оқушылардың қызығушылығын оятуға, сабақтан тыс жұмыстарға ойын-сауық элементтерін енгізуге ерекше мүмкіндіктер береді. Алайда, олар өз алдына мақсат емес, жалпы білім беру міндеттеріне бағындырылуы керек.
Химияға деген қызығушылықтары анық анықталған студенттер үшін ойын-сауық бірте-бірте орындалып жатқан жұмыстың мәніне деген терең қызығушылыққа жол береді. Бұл жерде нақты нақты нәтиже беретін, студенттерді ойлауға және жалпылауға итермелейтін, негізгі курстан өздеріне белгілі химия позицияларын алу қабілетін дамытатын, кей жағдайда шектен шығатын заңдылықтарды табатын тәжірибелерді орнату орынды. мектеп бағдарламасы, бірақ оқушыларға түсінікті.
Жаппай сыныптан тыс жұмыстарда, т.б. химиялық үйірмелерге қатысушыларды ғана емес, сонымен қатар басқа оқушыларды да қамтитын жұмыс, ойын-сауық мектептің жоғары сыныптарында өзінің маңыздылығын сақтайтын ең маңызды және қажетті қасиет болып табылады.
Химиядан сыныптан тыс жұмыс тек оқытудың, пәнді меңгерудің мақсаттарын көздемейді, сонымен қатар белгілі бір тұлғалық қасиеттерді тәрбиелеу мәселесін шешеді. Еріктік қасиеттерді, тәртіпті, ұжымдағы салауатты ортаны тәрбиелеуде мектеп оқушыларының химиядан сыныптан тыс жұмыстарға өз еркімен қатысу принципін дұрыс түсінудің маңызы зор. Бұл сұрақ әдеттегі типтегі сабақтар барысында туындамайды, бірақ сыныптан тыс жұмыстар үшін бұл өте маңызды болып көрінеді, бұл химиядан сыныптан тыс жұмыстарды көптеген ұйымдастырушылар атап өтті.
Бұл принцип студенттердің өз таңдауы мен қалауы бойынша сол немесе басқа жұмысты қолға алуын, бірақ оны мүлтіксіз және уақытында орындауын білдіреді. Дәл осы ерікті түсіну жауапкершілік сезімін, өз еркімен қабылдаған міндеттеріне саналы қатынасты тәрбиелеуге көмектеседі. Бұл принципті жүзеге асыруда студенттер ұжымын ұйымдық дербестікке және көркемөнерпаздық өнерге тартуға көмектеседі. Оқушылардың жұмысын бағалауға өздерін тарту тиімді. Рецензенттердің - студенттердің жұмысына берілген баға, тіпті авторлардың өзін-өзі бағалауы көп жағдайда мұғалімдерге қарағанда әлдеқайда қатал болып шығады.
Химиядан сыныптан тыс жұмыс жүйесіндегі ең маңызды орын - қоғамдық пайдалы бағыттағы тапсырмаларды орындау.
Жеке жұмысты орындаудағы студент әрекетінің барлық түрін бір немесе басқа түрде жалпы ұжым жұмысында қолдануға болатынын қамтамасыз етуге ұмтылу керек: қызықты тақырып бойынша танымал кітапты оқып қана қоймай, сонымен қатар жолдастарыңызға сабақта оқығандары туралы айтып беріңіз, оларды белгілі бір сұрақтарға қызықтырыңыз.
Тәжірибе жасау үшін ғана емес, оны сабақта көрсету, байқалатын құбылыстардың мәнін түсіндіру, эксперименттің сабақта көрсетуге ыңғайлы болуын қамтамасыз ету. Қоғамдық пайдалы еңбек, ең алдымен, студенттердің өндірісті модельдеу, химиялық зертханаға арналған аспаптар мен жабдықтарды жасау, химиядан демонстрациялық тәжірибе жасау жұмыстарын қамтуы керек. Студенттік ұжымның мүмкіндіктері, көптеген химия мұғалімдерінің тәжірибесі көрсеткендей, өте зор және студенттердің жұмысы химия кабинетінің тәжірибелік базасын кеңейтуге айтарлықтай көмектесе алады.
Студенттердің жұмысының осы таза утилитарлық аспектісін ұмытпай, еңбектің үлкен тәрбиелік әсерін де ескеру керек, өйткені өзін-өзі құрметтеуге, еңбек дағдыларын дамытуға және материалға ұқыпты қарауға ештеңе көмектеспейді. құндылықтар, белгілі бір қоғамдық пайдалы мақсатты көздейтін белсенді, шығармашылық жұмыс ретінде.

1.2.Сыныптан тыс жұмыстың ерекшеліктері
Бастауыш және орта мектептердегі оқу-тәрбие процесі жақын қарым-қатынастағы әртүрлі ұйымдастыру формалары арқылы жүзеге асырылады:сабақ, қосымша жұмыстар, сонымен қатар сыныптан тыс жұмыстар.
Сабақ химия мұғаліміне баршаға міндетті оқу бағдарламасына сәйкес, пәннің мазмұның жүйелі түрде баяндауға, дағдыларды қалыптастыру және дамытуға (жалпы еңбек, жалпы логикалық, жалпы білім беру және арнайы; интеллектуалды және практикалық) жас тұлғаның басқа да қасиеттерін (дербестік, еңбексүйгіштік, адамгершілік, ерік-жігер, эмоционалдылық, қажеттіліктер, құндылықтар) дамытуға мүмкіндік береді. Бұл міндеттерді сыныптан тыс жұмыстар да шешеді.
Факультативті сабақтар тәрбиенің бір түрі болып табылады оқушылардың таңдауы бойынша іс-әрекеттер. Сабақтың мақсаты химиялық тереңдету білім алу, оқушылардың қызығушылықтарын, бейімділігін және қабілеттерін дамыту. Сыныптан тыс жұмыста да осындай мақсат қойылады.
Сыныптан тыс жұмыс қосымша сабақтар және сабақпен ұқсастығы көп.
Бұл оның міндеттеріне, мазмұнына, қызмет ету заңдылықтарына, әдістеріне, ұйымдастыру әдістеріне, нәтижелерді бағалау критерийлеріне қатысты.
Сабақтан тыс жұмыстың маңызды ерекшеліктері сабақтардың сабақ кестесінің қатаң уақыт шеңберімен шектелмегендігімен, сабақтан тыс уақытта, оқу жоспарынан және міндетті бағдарламадан тыс өткізілетіндігімен байланысты. Бұл ерекшеліктер қосымша білім беруге тән. Сабақтан тыс қосымша жұмыстарды оқушылар қызығушылықтары, қалаулары бойынша, мұғалімнің жетекшілігімен өз еркімен орындайды.
Сабақ
Қосымша сабақ (факультатив)
Сыныптан тыс жұмыс
Оқу кестесіне сәйкес
Сабақтан тыс кестесіне
Қатаң уақыт шеңберлері
1,5 сағаттан астам
Оқушылардың тұрақты құрамы
Ауыспалы оқушылар құрамы
Оқу жоспарына сайкес
Оқу жоспарынан тыс
Негізгі оқу бағдарламысы бойынша
Оқушының қызығушылықтары мен тілектеріне сәйкес қосымша бағдарлама бойынша

Сыныптан тыс жұмыстың ерекшеліктерін екі топқа топтастыруға болады. Бірінші топты сыныптан тыс жұмыс ұйымдастыру формасы ретінде, ерекшеліктерге байланысты белгілер құрайды, екінші топ-осы мектептің шешетін міндеттерінің ерекшеліктерімен анықталатын ерекшеліктер (мысалы, лицейде - мамандарды дайындау) құрайды.
Ерекшеліктердің бірінші тобы мынадай білім беру мүмкіндіктерін іске асыруға мүмкіндік береді: бағдарламалық материалды тереңдету; бағдарламадан тыс материалды зерделеу; қоғамдық пайдалы қызметті орындау; ұйымның әртүрлі нысандары, әдістері мен құралдары (ұйымдастырушылық-әдістемелік мүмкіндіктер); оқушылардың бос уақытын ұйымдастыру.
Сыныптан тыс жұмыс ерекшеліктерінің екінші тобы: тапсырмаларды біріктіру және саралау, әртүрлі пәндерді оқытудың мазмұны мен әдістері (жалпы білім беру, арнайы, гуманитарлық, табиғи және техникалық және технологиялық); кәсіпке дейінгі дайындықты іске асырудың мүмкіндігін береді.
Сыныптан тыс жұмыс процесінде ғана газеттерді жобалау және шығару, химиялық олимпиадалар, химия зауыттарына экскурсиялар және т.б жұмыс түрлері жүзеге асуы мүмкін.
Сыныптан тыс жұмыстар, әдеттегі және факультативтік сабаққа қарағанда оқушылардың қоғамдық пайдалы іс-әрекетін жүзеге асырумен байланысты (химиялық зертхананы көрнекі құралдармен жабдықтау, шығару химиялық күнтізбелер, химиялық тәжірибені дайындау алдағы сабақтар, макеттер жасау және т.б.).
Сыныптан тыс жұмыс - оқушылардың бос уақытын ұйымдастырудың бірден-бір оңтайлы түрі.
Сабақтан бос уақытты ұйымдастыру мәселесі қазіргі педагогикада, дидактикада және ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылық, алкогольге тәуелділік, Студенттер арасындағы нашақорлық - олардың білімі мен тәрбиесінің төмендігінің ғана емес, сонымен қатар бос уақытының дұрыс ұйымдастырылмауының салдары. Химиядан сыныптан тыс жұмыстар жетекші рөл атқаруы керек жас студенттердің бос уақытын ұйымдастыру мәселесін шешу.
Мұның мәні білім беру жұмысы сыныптан, мектептен тыс жерде жүзеге асырылатындығында емес, сабақтан тыс жұмыс - бұл сабақтан тыс уақытта оқу жоспарынан және міндетті нормативтік мемлекеттік бағдарламадан тыс, сабақтан тыс уақытта олардың мүдделерін ескере отырып, мұғалім ұйымдастыратын оқушылармен білім беру (оқыту-тәрбиелеу-дамыту) жұмысы.сабақтар мен факультативтерден тыс.

1.3.Химия пәнінен сабақтан тыс жұмыс педагогикалық жүйе ретінде

Сабақтан тыс жұмыс - бұл тұтас қасиеттері мен заңдылықтары бар көптеген компоненттері бар педагогикалық жүйе. Сыныптан тыс жұмыстың педагогикалық үлгісін ең алдымен оның фактісін сипаттайтын құрылымдық және құрамдас бөліктер болуы және оның салыстырмалы статистикасымен сипаттауға болады. Сыныптан тыс жұмыстың құрылымдық компоненттеріне мыналар жатады: мақсаты, мазмұны, құралдары (әдістері, нысандары, шарттары), сыныптан тыс жұмыстың, іс-әрекеттің нәтижесі мұғалімнің, оқушының іс-әрекеті. Сабақтан тыс жұмыстың жұмыс істеуі мен динамикасын сипаттайтын функционалды компоненттер ретінде мыналарды бөлуге болады: Дизайн, конструктивті, ұйымдастырушылық, коммуникативті, басқарушылық, гностикалық және тиімді бағалау.
Сабақтан тыс жұмыстың мақсаттарын оған интегративті көзқарас негізінде тұжырымдап, олардың үш деңгейін ажырата білген жөн: әлеуметтік, психологиялық-педагогикалық, дидактикалық-әдістемелік.
Сабақтан тыс жұмыстың әлеуметтік мақсаты қоғамның әлеуметтік тапсырысы негізінде "орта мектеп"педагогикалық жүйесінде тұжырымдалады. Сабақтан тыс жұмыстың қоғамдық мақсаты, біздің ойымызша, жас адамның толерантты және рухани шығармашылық тұлғасын қалыптастыру болып табылады. Сабақтан тыс іс-әрекеттің әлеуметтік мақсатына жету адамгершілік, еңбекқорлық, шығармашылық белсенділік, адамға, табиғатқа, білімге, мәдениетке және т. б. құндылық қатынасы сияқты маңызды жеке қасиеттерді тәрбиелеумен байланысты.
Сабақтан тыс жұмыстың психологиялық-педагогикалық мақсаты - танымдық және кәсіби маңызды мүдделерді, бейімділіктерді, таланттар мен қажеттіліктерді анықтау және дамыту; оқушылардың қоғамдық пайдалы іс-әрекетін ұйымдастыру; оқушылардың бос уақытын ұтымды ұйымдастыру.
Дидактикалық-әдістемелік мақсат - бұл пәннің ерекшелігін ескере отырып тұжырымдалған міндеттер (бағдарламалық жасақтаманы терең ашу, оқу, бағдарламадан тыс материалды зерттеу) және сабақтан тыс жұмыстың функциялары.
Сабақтан тыс жұмыс, қосымша білім берудің барлық процесі сияқты, оқушыларды оқытудың, тәрбиелеудің және дамытудың үш бірдей функциясын орындайды. Осыған сәйкес сабақтан тыс жұмыстардың міндеттері үш топқа бөлуге болады:
1. Оқыту сипатының міндеттері: химия курсының әртүрлі мәселелері мен бөлімдері бойынша оқушылардың теориялық білімдерін кеңейту және тереңдету; пәндік және өмірлік маңызы бар біліктер мен дағдыларды қалыптастыру; химиялық технология және өндіріс мәселелерін тереңдетіп ашу; оқушылардың химиялық зертханада зертханалық техника мен еңбек қауіпсіздігі техникасын берік меңгеруі; зерделенетін материалдың оны өндірісте және өндірісте қолдану практикасымен байланысын ашу химия ғылымының әдістері мен тілін оқушылардың берік меңгеруі; оқушылардың пәнаралық категорияларды игеруі, білім мен дағдыларды типтік және атиптік емес жағдайларға ауыстыру мүмкіндігі.
2. Тәрбиелік сипаттағы міндеттер:тұлғаның рухани және материалдық құндылықтарына, табиғатқа, адамға ұқыпты қарауды қалыптастыру; Оқушыларды химия ғылымы мен өнеркәсібі тарихының гуманитарлық аспектілерімен, сондай-ақ әлемнің көрнекті химиктерінің оның дамуына қосқан үлесімен таныстыру; жағымды жеке қасиеттерді тәрбиелеу.
3. Мінез туралы оқушылардың химия ғылымына, химиялық өндірістер мен кәсіптерге, сондай-ақ химиялық білімге тұрақты танымдық қызығушылығын қалыптастыру; оқушылардың интегративті ойлау стилін дамыту және олардың ғылыми-технологиялық ой-өрісін кеңейту; бейімделген тапсырмаларды қолдану арқылы оқушылардың дербестігі мен ерік-жігерін дамыту, стандартты емес міндеттерді шешуде табандылықты ынталандыру, проблемалық жағдайларды жасау, көмек көрсету кезінде қамқоршылықты жою; таңданыс, қуаныш тудыратын эмоционалды жағдайларды ұйымдастыру, жарқын, қызықты және парадоксалды мысалдарды қолдану, және арнайы әдебиеттерді оқуда, химиялық экспериментте, еңбекте және т. б.); жалпыланған біліктерді қалыптастыру (әртүрлі әдеби көздермен өзіндік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.