Сахоромицет емес ашытқы саңырауқұлағы негізінен жалған ашытқы саңырауқұлақтар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
УНИВЕРСИТЕТІ
БИОТЕХНОЛОГИЯ кафедрасы

5В070100- Биотехнология мамандығының студентеріне арналған
Тағам өнеркәсібінде аз қалдықты технологиялар жасау
пәні бойынша

Курстық жұмыс

Оқу түрі: күндізгі

Орындаған: Қадыр Л.С
Қабылдаған: Айткулова Р.Э

Шымкент-2021

Қосымша А
Ф.7.04-02
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.О.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ
Биотехнология кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пәні ___________________________________ _______________________________

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс тақырыбы:__________________________ _____________________________

Мамандығы__________________________ __________________________________
(мамандықтың аталуы мен шифрі)

Жұмыс бағасы ___________

Орындаған _____________

бағасына қорғалды (қолы, студенттің аты-жөні, тобы)
________________2021ж.

Комиссия:Нормабақылау
___________________________________
қолы, аты-жөніқолы, аты-жөні
____________________
қолы,аты-жөні

Шымкент, 2021 ж.

Қосымша Б
Ф.7.04-03
М.О.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ
Биотехнология кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі - _______
_____________ 2021 ж.
№ ____ТАПСЫРМАСЫ
_________________________________ ___пәні бойынша курстық жұмыс
Студент - ___________________________________ _ топ __________________
(тегі, аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы___________________________________ _______________________
Берілген мәліметтер:___________________________________ _____________________

№
Түсіндірме жазбасының мазмұны
Орындалумерзімі
Ұсынылатын көлемі (парақ саны)
1
Мазмұны

5
2
Кіріспе

2-3
3
Аналитикалық шолу

10-15
4
Технологиялық бөлім

8-10
5
Тіршілік қауіпсіздігі және еңбекті қорғау

2
6
Қорытынды

1
7
Пайдаланылған әдебиеттер

3

№
Графикалық бөлімнің мазмұны
Орындалу мерзімі
Парақ саны
Формат
1

Әдебиеттер: Загоскина Н.В., Назеренко Л.В., Калашникова Е.А., Живухина Е.А. Биотехнология: теория и практика. - М.:Оникс, 2009. - 496 с.
Бирюков В.В. Основы промышленной биотехнологии. Учебн. пособие. М.: КолосС, 2004. - 296 с.
Егорова Т.А., Клунова С.М., Живухина Е.А. Основы биотехнологии. Учебн. пособие. М.: Академия, 2005. - 208 с.

Тапсырма берілген күні__________,жұмыстың қорғау күні____________________
Жұмыстың жетекшісі ___________________________________ _______________________ (қызметі, аты-жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған ___________________________________ ___________(күні, студенттің қолы)

Ф.7.04-04
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.О.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ
Химиялық инженерия және Биотехнология ЖМ
Биотехнология кафедрасы

БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі_________
__________ 2021ж.

Курстық жұмысты қорғау
Хаттамасы № ______
___________________________________ ___________пәні
Студент ___________________________________ ________ тобы _______________________
Курстық жұмыс тақырыбы ___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:
1.___________________________________ _______________________________

2.___________________________________ _______________________________

3.___________________________________ _______________________________

Курстық жұмысты орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен) ______________________ қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен) _________ балл.

Сомалық баллы ______________
Жұмыстың бағасы _____________
Курстық жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______
Комиссия мүшелері ___________________________________ ____________
Комиссия мүшелері ___________________________________ _____________
Қорғау күні ________________ 2021ж.

АЙТҚҰЛОВА Р.Э.

МАЗМҰНЫ
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 Аналитикалық шолу 7
1.1 Өндірістің микробиологиялық негіздері. 9
1.2 Ашытқылардың көбеюі мен қоректенуі 11
1.3 Мелассалы ерітінді концентрациясының әсер етуі 12
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 Технологиялық бөлім 14
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Өндірістің негізгі шикізаты- мелассаның құрамына сипаттама 14
2.2 Меласса құрамының ашытқы шығуы мен сапасына ықпалы 17
2.3 Ашытқы рассасын таңдау 18
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тіршілік қауіпсіздігі 24
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытынды 26
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қолданылған әдебиеттер 27
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жобаның өзектілігі. Президентіміздің жолдауына сәйкес дамыған елу елдің қатарына кіру, экономикамызды теңестіру үшін жаңа даму стратегиясы керек.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Преидентіміздің жолдауын жүзеге асыру үшін барлық саланың жаңа тиімді түрлері қарастырылып жатыр, атап айтсақ нан ашытқысын өндіруді дамыту қолға алынып жатыр.Өзіміз білетіндей нан ашытқысын өндіруде престелген және құрғақ ашытқы өндіріледі. Оларды нан пісіру барысында қамырды ашыту үшін, кондитерлік өнімдерді өндіруде және консервілер үшін қолданады.Тек қана нан өндірісінде ғана емес витамин өндіруде Д және В2 витаминдерін алуда шикізат көзі ретінде, медицина саласында, нуклеин қышқылын алуда және ауылшаруашылығында мал құс және балық шаруашылығында сонымен қоса қоректік орта дайындау үшін де пайдаланады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жобаның мақсаты - нан ашытқысы өндірісінде қалдықсыз технология өнімдерін пайдалана отырып нан ашытқысын жасап шығару.Ашытқылардың сапасын жақсарту үшін мынадай жұмыстар жүргізілген:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Нан пісіру ашытқыларының құрамын толықтай зерттеу жұмыстары жасалды:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Жаңа штамдар алу үшін ғылыми ізденістер мен шолулар жасалды;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Өндірістің экономикалық және техникалық жағынан тиімділігін арттыру жұмыстары жасалды;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4. Қоршаған ортаға зияны болмауы қарастырылды;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5. Нан пісіру ашытқысын өндірудегі жұмыстар қарастырылды;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыстың іс-жүзіндегі құндылығы:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқы өндірісінің штамдарын пайдаланып сызбалар жасалды;
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқылардың жаңа жетістіктерін көрсету;
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қалдықсыз технология саласын дамыта отырып ашытқы өндірудің жаңа түрін жасап шығару;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 Аналитикалық шолу
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқылар. Қантты ашыту үшін Saccharamyces cerevisiol тобына жататын ашытқыларды қолданады.Дән, картоп шикізаттарын өңдеп шығаратын спирт зауыттарында мальтоза, сахароза, фруктоза сияқты жақсы ашытатын, декстринді секілді ашытпайтын ашытқыларды қолданады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқы саңырауқұлақтары - бір клеткалы қозғалмайтын және бактериялардан шамамен алғанда он еседей ірі микроорганизмдер. Табиғатта кең тараған. Жасуша пішіні әртүрлі: дөңгелек, сопақша және таяқша тәрізді болады. Ашытқы саңырауқұлақтары жасушасының мөлшері 8-10 микронға тең.Оларда қозғалу органеллалары болмайды. Жасуша сыртында қабығы бар. Цитоплазмада ядро, ваколя және басқа да (май, гликоген, валютин) заттары кездеседі. Ашытқы саңырауқұлағын адам қолдан өсіріп, өз шаруашылығында пайдаланады. Ал, табиғатта жабайы ашытқы саңырауқұлақтары да болады. Олар ауылшаруашылық өнімдерін зақымдап, едәуір зиянын тигізеді. Ашытқы саңырауқұлағының адам баласына пайда келтіретін түрлерін біз мәдени ашытқы саңырауқұлақтары деп атаймыз. Ашытқы саңырауқұлақтары өнеркәсіпте кең қолданылады. Олар қантты ашытып, көмірқышқыл газы мен спирт түзеді. Олардың бұл қасиеті нан ашытқы өндірісінде және спирт өндіруде, түрлі шараптарды, сыраларды, сүт тағамдарын даярлауда қолданылады. Ашытқы саңырауқұлақтарында ақуыз және витаминдер (В. Д. Е) көп болады, сондықтан оларды қазір тамақ және мал азығын алу мақсатында кеңінен қолданады.Ашытқы саңырауқұлағы көбінесе бүршіктену арқылы көбейеді. Бұлар спора түзу және жәй бөліну арқылы сирек көбейеді. Олардың кейбір түрлері жыныстық жолмен көбейеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бүршіктеніп көбейгенде, алдымен аналық жасушадан төмпешік пайда болады да, кейіннен ол үлкейіп бүршікке айналады. Одан кейін жас жасуша аналық организмнен мүлдем бөлініп кетеді. Қолайлы жағдайда бүршіктену екі сағатқа созылады. Көмірсу мен азотты қоректік затқа бай ортада ашытқы саңырауқұлағының бүршіктенуін жәй биологиялық микроскоптармен де көруге болады.Спора арқылы көбею оларда жыныстық және жыныссыз жолдармен жүреді. Ашытқы саңырауқұлақтары жасушасындағы споралардың саны екіден он екіге дейін барады. Жыныссыз жолмен спора пайда болғанда вегетативтік жасушалар ұсақ бөлшектерге бөлінеді де олардың әр қайсысының сыртында қабық пайда болады. Ал жыныстық жолмен спора пайда болған екі жасуша қосылады да оның сыртында қабық пайда болады. Споралардың пішіні дөңгелек немесе сопақша болып келеді.Ашытқы саңырауқұлақтардың систематикасы көбею тәсілдері мен физиологиялық қасиеттеріне негізделген. Олар екі тұқымдасқа бөлінеді: сахаромицеттер және сахаромицет еместер. Сахаромицеттер .Бұларға мәдени ашытқы саңырауқұлақтары жатады. Олар бүршіктену және спора түзу арқылы көбейеді. Сондықтан бұларды нағыз ашытқы саңырауқұлақтары деп атайды. Мәдени ашытқы саңырауқұлағынан нан, шарап, сыра, ашытқы саңырауқұлақтары жатады.Өндірісте, әсіресе олардың сахаромицес церевидзе және сахаромицес элипсойдеус деген түрлерінің маңызы зор.Сахаромицес церевидзе жасушасы шар немесе жұмыртқа тәрізді. Олар шарап спиртін алу үшін, сыра қайнатуда және нан ашытуда кеңінен қолданылады. Бұлардың бегілі бір температурада және жағдайларда тіршілік ететін жеке топтары - рассалары бар.Ал сахаромицес эллипсойдеустің жасушасы эллипс тәрізді, шарап өнеркәсібінде қолданылады, олардың кейбір расалары шараптағы хош иісті түзуге тікелей қатысады. Сахоромицет емес ашытқы саңырауқұлағы негізінен жалған ашытқы саңырауқұлақтар. Олай деп аталатын себебі: ашытқы саңырауқұлақтарының спора түзуге қабілеті болмайды, бүршіктену арқылы ғана көбейе алады. Бұлардың көпшілігі әртүрлі өндірістегі өнімдерді зақымдайды. Дегенмен олардың ішінде шаруашылық үшін маңызды туыстары бар. Олар: торула және микодерма. Торула туысына жататын ашытқы саңырауқұлақтары шар тәрізді келеді және ашыту процесі барысында азғана мөлшерде спирт түзеді. Торула айран деп аталатын өкілі қымыз және айран сияқты сүт тағамдарын даярлауда пайдаланылады, ал торула утилис - тағамдық және мал азығы ашытқы саңырауқұлақтардың жасушасы ұзынша. Олар спирт түзе алмайды. Бірақ ортадағы бар спиртті және органикалық қышқылдарды су мен көмірқышқыл газына дейін тотықтыра алады. Құрамында спирті бар ішімдіктердің бетіне қонса, микодерма қатпарланған қабықша түзеді де, оның иісі мен дәмін бұза бастайды. Сонымен қатар микодерма сүт тағамдарын, тұздалған жидектерді бүлдіріп, сірке және нан ашытқы саңырауқұлағын жасайтын өндірістерге өте зиянын тигізеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Өндірістің микробиологиялық негіздері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нан ашытқы өндірісі микробиологиялық процесс болып келеді: бұл ашытқылардың көбею процесі.Нан ашытқылары бірнеше өндіріс орындарына қолданылады, бірақ негізгі қолданылатын жері нан ашыту өндірісі.Онда жұмыстың негізгі мақсаты - жақсы, сапалы өнім алу.Бұл ашытқының өсу және көбею заңдылығына байланысты.Ашытқы жасушасы барлық жасушалар секілді төрт өсу фазасына тән:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
І - лагфаза, ІІ - логарифмдік өсу фазасы, ІІІ - стационарлық фаза, ІҮ - өлу фазасы. Алайда ашытқыларға тек үш көбею фазасы тән. Ал соңғы фаза ашытқы өндірісінде болмағаны жөн.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Лагфаза - ашытқы жасушасы қоректік ортаға енгеннен кейін сонда беймделетін период. Олардың ферментті жүйелері биомасса синтезінде құралады. Аминқышқылдардың, полифосфаттардың, рибонуклеин қышқылдардың (РНҚ), активті синтезі жүреді. Жасушалар бүршіктенуге дайындалып, жасуша пішінінің өзгеруіне байланысты массалары өзгереді. Ашытқылар бұл уақытта көбеймейді. Бұл периодтың ұзақтығы жасушаның ферментті жүйесіне, егіс материалының санына, қоректік субстраттың саны мен құрамына, температураға, рН, культуралды ортаның аэрациясына және т.б. байланысты. Бұл периодта жасушалар сыртқы ортаға сезімтал болып келеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Логарифмдік өсу фазасы жасушалардың жоғарғы көбеюімен сипатталады. Оларды қоректік және өсу заттарымен қамтамасыз еткенде, сонымен қоса лимиттердің болмауы культуралды ортада бүршіктенетін жасушалардың көп болуына әкеледі, ол 70-80 %-дей. Ашытқы биомассалары жас жасушалар пайда болғанша үлкейіп, аналық жасушаға өсіп, жаңа генерация түзіп бүршіктенеді.А.Куктың анықтамасы бойынша бір ашытқы жасушасы орта есеппен 25 жаңа жасушаны, кейде 40 жасушаны түзеді.Бұл фазада ашытқы жасушасының максималды өсуі байқалады. Периодтың мерзімі ортадағы қоректік заттың санына, жасуша метаболизмдердің түзілетін өнім санына байланысты. Периодты қайталау процесте қоректік көздердің азаюымен, ингибирлеуші өнімдерінің пайда болуымен немесе ортаның физикалық қасиеттерінің өзгеруінен өсу жылдамдығы төмендей береді. Ортаға қоректік заттарды үнемі толтырып тұрумен, зиянды заттарды шығарумен логарифмді өсу фазасы шексіз жүреді. Ашытқы қолайсыз жағдайларға төзу бұл периодта жоғарылайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Стационарлы фазада жаңа жасушаларының түзілуі тоқталады, себебі өсу аппаратына қоректік заттар жіберілмейді. Жасушалар өмір сүруін қамтамасыз ету үшін қалған қоректік заттарды қолданады. Жасушалар пішіні жағынан өседі, массасы да үлкейеді. Бұл фазада биомассаның өсуі ашытқы массасынан 5-10 % құрайды. Жасушалардың ферментті жүйелері өмір сүруге қажетті алмасу процестеріне ауысады. Қоршаған ортада жасушалардың төзімділігі жоғарлайды. Бұл фаза ашытқы өндірісінде ашытқы жасушаларының пісіп - жетілуіне сәйкес келеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өлу фазасы микроорганизмдердің өсуі мен көбеюінің тоқталуымен сипатталады. Жасуша массалары кішірейеді, себебі барлық қоректік заттар алдыңғы фазада қолданылған. Жасушалар өмір сүруі үшін өздерінің қор заттарын пайдаланады. Жасуша автолизі байқалады. Ашытқылар сапасы тез арада дереу нашарлайды. Нан ашытқы өндірісінде бұл фаза қарастырылмайды, себебі ашытқыларды культуралды ортадан бөліп алады. Ол тек (авария) қолайсыз жағдайда болуы мүмкін, мысалы сепаратор бұзылуы кезінде, сол кезде жетілген ашытқылар ұзақ уақыт қоректік заттар жән т.б. аппаратты тұрып қалады.Ашыту аппаратынан биомассаны бөліп алуды жоғарлату үшін технологиялық процесті лагфазаны минимумға түсіріп, логарифмдік фазаны ұзартып жүргізу қажет. Стационарлы фазада бұл екі көрсеткіштің өсуіне әсерін тигізеді. Алайда бұл фазаның процесті енгізу негізіне дайын өнім сапасына байланысты.Ашытқылар вегетативті және жынысты, жыныссыз жолмен пайда болған споралармен көбейеді.Вегетативті жолмен көбею бүршіктену және бөліну арқылы жүреді. Өте көп таралған түрі - бүршіктену. Ол аналық клеткадан жаңа клетканың ісініп бөлінуі арқылы жүреді. Аналық клеткада бір, екі немесе одан да көп бүршіктер пайда болуы мүмкін (2-сурет). Бүршіктеніп көбею шар тәріздес ашытқыларға тән. Кейде ашытқыларының бүршіктенуінде бір - бірінен бөлінбейтін және псевдомицелий түзетін клеткалары да болады. Бөліну жолымен көбею өте сирек және тек цилиндрлі саңырауқұлақтарда болады.Споралар қолайсыз жағдайлардан шығу мен көбею үшін қажет. Спорамен көбеюде репродуктивті структураладан құрылады. Олардың пайда болу алдында жасушалар қосылып, ядролардың қосылуы жүріп, диплоидты жасушалар пайда болады.Эндоспоралар ескі ашытқы жасуша культураларында пайда болады. Ашытқылардың мұндай мицелийлері жеке жасушаларға - артро спораларға бөлінеді Ақырында жасушалар қосылысының асколар (сөмкелер) пайда болып, оларда 2-ден 8аскоспоралар пайда болады. Аскоспоралар дөңгелек, ине және де басқа тәріздес болады. Sacharamyces ашытқыларында тетраэдрлік асколар болады.Негізінен көбею дегеніміз ашытқылар жасуша санының артуы. Нан ашытуда, ашытқының көбеюі үшін барлық жағдайлар жасалған. Сондықтан ондағы ашытқылар тек бүршіктену арқылы көбейеді, демек спора түзбейді. Ашытқыларды енгізгенде онда көптеген сандық және сапалық өзгерістер жүреді. Ашытқылар саны барынша көбейеді, алайда олардың диспергирлі күйі басында үлкейіп, кейіннен төмендейді. Ашытқының таза культураларын сусло - агарлы пробиркада төменгі температурада сақтайды.Өндірісте ашытқылар қайталанып қолданыла береді. Бірақ, қайталап қолдану микробиологиялық жағынан зақымдауға, бүлінуге әкелуі мүмкін. Сол себептен әр 8-10 (немесе одан да аз) генерациядан соң зауыттар жаңа ашытқыға ауыстырумен соқтығысады. Таза ашытқы культурасын өндіру тұрақты ашу процесін қамтамасыз етеді. Таза культураны өсіруде ашытқы зақымданбас үшін өндірісті жоғары сапалы жабдықпен жабдықтау қажет. Ашытқылар өте жақсы қолайлы жағдайдағы бөлек бөлмелерде сақталғаны дұрыс. Ол бөлмелерге жұмысшылардың кіруі қатаң шектелгені жөн.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Ашытқылардың көбеюі мен қоректенуі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқылар ашыту қанттары бар, энергия қоры бар, көміртегі скелетінің құрылысы бар, сонымен қатар биосинтез үшін азотты қосылыстардың жеткілікті мөлшері, синтезге қажетті ақуыз, минералды тұздар, бір немесе бірнеше өсу факторлары болған жағдайда дұрыс көбейе алады. қуыздардың синтезі үшін аммоний ионын қолдануға да болады, алайда аминқышқылдары қажеттірек. Аминқышқылдары арнайы ретпен пермезалармен (фермент - тасымалдағыштар, трансферазалар) тасымалданады, олар жасуша мембраналарында орналасады.Одан басқа ашытқыларға арнайы заттар өсуді тұрақтандыратын өсу факторлары қажет, өсуге қажет болмаса да биотин, пантотен қышқылы, никотин қышқылы, тиамин және пиридоксин. Бұл заттардың көбісі ашытқы метаболизмінде ферментативті кофактор болып саналады.Бұдан басқа ашытқыларға ауаның мөлшері қажет, себебі олар қатаң емес, ал факультативті анаэроб болып табылады, яғни ауамен және ауасыз да тіршілік ете береді.Бәрінен бұрын ашытқылар көміртегін қажет етеді, оны олар энергияны түзе отырып ыдыратады. Соңында кішірек молекулярлы массасы да бар молекулалар түзіледі, ол азотпен бірге жасуша компонентін түзуге қатысады.Зат алмасуда энергия көзі болып моносахаридтер табылады, D - глюкоза, D - манноза, D - фруктоза, D - галактоза, пентоза D - ксилоза (кетопентоза), бірақ басқа пентозалар емес.Ашытудың негізгі биохимиялық процесі - ашитын қанттардың этил спиртіне және диоксид көміртегіне айналуы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
С6О12О6=СН3СН2ОН + СО2 + 234,5 кДж (г*моль) (56 ккал)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
180,1 г глюкозадан 92,1 этил спиртін және 88 г көміртегі диоксидін алуға болады. Мұнымен қатар қант бөлігі зиянды заттар және екіншілік өнімдер алуға жұмсалады. Соңында қанттан 92,1 г емес, ал 87 г-дай этил спирті түзіледі.Этил спирті мен көміртегі диоксиді спиртті ашуда негізгі өнім болып табылады.Егер қанттар аз болып, ауа жеткілікті болса қанттар дем алу процесіне қатысады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
С6О12О6 + 6О2 = 6 СО2 + 6Н2О + 2822 кДж (г*моль) (674 ккал)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі кезде ашытқылардың қоректенуінің екі фазасы белгілі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Заттардың жасуша қабығы мен цитоплазмалық мембранадан заттардың өтуі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Күрделі биохимиялық заттардың реакциялары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқылардың қоректенуінде макроэлементтер (калий, натрий, фосфор, магний, кальций) және микроэлементтер (темір, мыс, марганец, кобальт, цинк, молибдин)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3 Мелассалы ерітінді концентрациясының әсер етуі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқы өндірісінде негізгі ашытқы шикізаты, меласса, қоректік тұздар аммоний күкірт қышқылы, диаммоний фосфат, сонымен қатар күкірт қышқылы және магнитті күкірт қышқылы қолданады. Кейде ашытқы жасушасының көбеюі және өсуінің кідіруі үшін де заттар керек. Мұндай заттарға күкірт ангидриді, ұшқыш қылқылдар, бактерия түзуші нитриттер, сульфиттер мен сульфидтер, фтор, мышьяк, күміс, мыс және кейбір биорганикалық қышқылдар жатады. Бұлар культуралды ортаға түскеннен кейін олар көбею процесін кідіртуі мүмкін, сондай-ақ ашытқы жасушасының өміршеңдік кезеңінің тоқтауына алып келеді.Ашытқының көбею жылдамдығын, сондай-ақ бактерия түзуші нитридтер кідіреді, нитритдерде нитрадтардың қайта құрылуы 0,004% бастапқы ашытқылар үшін у болып табылады.Ашытқы өндірісіндегі құрал - жабдықтарды және құбырларды дезинфекциялау үшін формалин қолданылады. 0,001 % формалин концентрациясы ашытқылардың өсуін тоқтатады. Ал 0,09 % көлемде ортада құрылғанда жасушалардың орташа өмір сүргіштігі қосылады.Антибиотиктер, мысалы биомецин мен пенициллин, ашытқы жасушасының активтілігін ортаның 100 мл 50-100 мкм концентрациясын қосқанда төмендетеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқылардың көбеюі мен өсуі қоректік заттардың бірдей шартына ғана тәуелді екені белгілі, сонымен қатар жасуша шырынының концентрациясына және ортаның осмотикалық қысымы мен өсіруге және көбейтуге болады. Сахаромицеттің жасушасының осмотикалық қысымы 0,8-0,2 МПа жеткен кезде кідіре бастайды. Оның көбеюі ашытқыларды жоғары концентрациялық ортадан өсіргенде жоғарылайды. Культуралды ортаның осмотикалық қысымы құрамындағы құрғақ заттардың концентрациясының өсуімен жоғарлауы мүмкін, мысалы қанттың немесе осмотикалық активті заттардың, яғни натрий хлориді және тағы басқаға байланысты.Ортадағы қанттың концентрациясы мелассаны қосумен сипатталады, ол қою мелассаның массасына ортадағы культураның көлеміне қатынасымен анықталады, ашытқыны өсіру аппаратында өңдейді. Қазіргі таңда көптеген шетел және отандық заводтарда ашытқыларды Кр=8-10 болған жағдайда өсіреді, культуралды ортада қанттың концентрациясы 5-6 % құрайды.Оттегі қиын еритін газдарға жатады. Орташа қысымда және 300С температурада 1 литр суда 7,52 мл оттегі ериді.Культуралды ортаны жасушамен аэрирлеу процесін система түрінде көрсетуге болады, ол екі бөлімнен тұрады және қозғалмалы тепе-теңдікте болады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
О2 ауада -- О2 сұйық -- О2 жасушада
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқы жасушасында оттегінің ауысу процесі екі сатыдан тұрады:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сұйықтағы оттегінің еруі - Кv ұзындығымен сипатталады.
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кr ұзындығымен сипатталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кv адсорбция коэффициенті немесе оттегінің еру жылдамдығының константы болып табылады. Оттегі қысымы үнемі орташа болып келеді және температурасы да орташа болған кезде сұйық оттегінің адсорбциясының жылдамдығы төмендегі теңдікпен анықталады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
dcdt=Kla (С4-С),
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мұндағы: С - ерітілген оттегінің концентрациясы, яғни температура уақытысындағы, м Мольл;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
С4 - қанттың ерітілген оттегінің концентрациясы, м Мольл;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Kl - сұйықтықтағы коэффициентінің ауысуына пропорциональды константы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
а - газ - сұйықтықтың жоғарғы бөлігінің ауаны, см[2].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
К4 - туындысы, Кv адсорбция коэффициенті болып табылады. Адсорбция коэффициентін сонымен қатар май берудің көлемдік коэффициенті деп те атайды. Оның ұзындығы аэрация интенсивтілігімен сипатталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кr - ашытқыдағы абсолютті құрғақ заттардың синтезі үшін керекті (АҚ) ашытқыға оттегінің қажеттілігімен сипатталады. Бұл ұзындықтың көлемі г О2г. Ашытқыға оттегінің қажеттілігі олардың құрамындағы оттегін сіңіру жылдамдығына және лимитирлеу барысында қамтамасыз ету болып табылады.Культуральды ортада оттегінің еру жылдамдығы ашытқыда оны қолдану жылдамдығынан аз болмауы керек. Тек осы жағдайда ғана өсуі орташа жүруі мүмкін.Егер ашытқылардың өсу жылдамдығы мөлшерлі болса, онда биомассаның жиналу процесімен сипатталады, экономикалық жағынан сипаттамасы ретінде шикізатты қолдану коэффициенті болып табылады немесе ашытқыдағы биомассаның шығуымен сипатталады, % бойынша ашытқылардың шығуын төмендегі формуламен есептейді;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
В=Д*100М
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мұнда: М - шығындалған шикізаттың мөлшері, кг.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Д - ашытқылардың алынған мөлшері, кг.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ашытқы зауыттарында ашытқының шығуы әр түрлі болып келеді, ол құрал - жабдықтардың конструкциясына байланысты, сондай-ақ негізінде системаның аэрациясына, технологиялық сызба - нұсқасына, шикізаттың сапасына, өндірістің автоматизациялық деңгейіне және тағы басқа ерекшеліктеріне байланысты болады.Тәжірибе барысында ашытқының шығу құрамында 46 % қант бар мелассаға қатынасымен (М46) есептейді, негізгі көңіл аударғаны СВ құрамының есебімен және ашытқылар болып табылады.Шетелдерде ашытқының шығу құрамында 50% қант (М50) бар мелассаға қатынасымен есептейді.Осыған байланысты отандық зауыттардағы ашытқылардың шығу мөлшері төмен, шетел өндірістерінде жоғары болады, сонымен бірге алынған ашытқының мөлшері және жұмсалған мелассалары бірдей болған жағдайының өзінде шетелдеріне қарағанда төмен мөлшерде болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 Технологиялық бөлім
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Өндірістің негізгі шикізаты- мелассаның құрамына сипаттама
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Меласса - қант қызылшасы өндірісінің қалдығы . Яғни қант өндірісінде пайда болған қызылша қалдығы сироп болып табылады. Меласса сөзін француз тілінен аударсақ қара сірне деген мағынаны білдіреді. Оның өзіне тән иісі бар және қоңыр-қара түске ие. Кейбір жерлерде мелассаны жемдік сірне деп те атайды екен. АҚШ және Канада елдерінде оны тамақ жасау үшін қолданады. Меласса сироп ретінде қолданылуымен қатар құрамы жағынан витаминдер мен пайдалы элемнттерге өте бай болып келеді. Еуропа елдерінде және Ресейд мал шаруашылығында малға азық ретінде пайдаланады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Меласса қара-қоңыр түсті қою сұйықтық болып табылады. Оның құрамында (%-пен есептегенде): су 18-25%; құрғақ заттар 75-82%. Құрамында азот қосылыстары аз. Меласса - көмірсуларға өте бай. Мелассаның негізгі бөлігін сахароза құрайды, ол спирт өндірісінде толықтай спиртке ашиды.Мелассаны ашыту кезінде ол екі түрге бөлінеді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Аэробты ашыту- лимон, глюкон,фумар жіне оксал қышқылдары алынады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Анаэробты -бутирин, сүт және пропион қышқылы, этил спирті алынады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қант қызылшасы - ең бағалы техникалық дақыл, оны қант алу және мал азығы үшін өсіреді. Қант қызылшасының сорттарының тамыр жемісінде орта есеппен 17-19% қант бар. Қант қызылшасының бағалылығы азықтық қызылшадан артық: оның 100 кг тамыр жемісінде 26 азық өлшем және 1,2 кг қорытылған протеин, 0,5 кг кальций және 0,58 кг фосфор болады. Тамыр жемісінің 300 цга өнімінде және 150 цга жапырағында 10500 азық өлшемі бар. Қызылшаның жапырақтары ауадан көмірқышқыл газдарын алып, алғашқы рет қант құрайды. Қант қызылшаның түбіне жиналады. Тамыр жемісінің қанттылығы көбінесе қанттың тіршілігіне байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Меласса - дегеніміз центрифугада сахароза кристалдарын бөлу кезінде алынатын соңғы ерітінді. Мелассаның құрамында химиялық тазалауда жойылмайтын қызылша немесе қант құрағының шырынының қант еместері және кристалиязацияның классикалық әдістерінен баяу экономикалық тиімді емес сахароза кіреді. Қант қызылшасынан қантты өндіргенде сусызына есептегенде меласса шығыны оның мелассасынан 3,5-5%-ке дейін өзгереді. Мелассамен бірге өңделетін қызылшада болатын барлық қанттың 10-15% бөлінеді. Бастапқы шикізаттың түріне байланысты қант өндірісі үшін қызылшаны және қамысты мелассаны қолданылады. Елімізде қант құрағы өспейді, бірақ қант зауыттарында қызылшадан кейін-ақ қантта шетелден алынатын қант шикізаты өңделеді. Осыдан алынатын мелассаны шикізат деп атайды. Меласса карамельдің иісіне, қоңыр түсті қоймалжың сұйық, қызылшалы мелассаның беотинның ыдырауы кезінде түзілетін триметиламин және басқа да ұшқыш аминдердің иісі болады. Меласса ең жақсы шикізат болып табылады. Оның құндылығы мынада: оның құрамында қантпен бірге ашытқылардың тіршілік етуі үшін қажет барлық заттар бар..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қызылша мелассасы қиын, күрделі және тұрақсыз химиялық құрамға ие. Химиялық құрамы вегетациялық топырақ-климаттық жағдайларға, енгізілген тыңайтқыштарға, жинау әдістеріне, сақтау жағдайы мен ұзақтығына, қант пісіру технологиясына және басқа да факторларға байланысты. Мелассаның құрамында орта есеппен 80% құрғақ заттар және 20% су болады. Мелассаның осындай құрамын ескере отырып, судың едәуір бөлігі коллоидтар ерітіндісінде, сахароза молекуласында және минералды заттардың иондарының гидротация нәтижесінде байытылған жағдайда болады. Мелассадағы құрғақ заттар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.