Ибн - Сина философиясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды Университеті

Реферат

Пәні: Философия
Тақырыбы: Ибн-Сина және Ибн-Рушд философиясы

Орындаған: Нұрханқызы Жамал
Қабылдаған: Анламасова Ырсалды Жиентайқызы

Қарағанды 2022жыл

Жоспар:
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1 Ибн-Сина философиясы
2.2 Ибн-Рушд философиясы
3. Қорытынды

Кіріспе
Адамзат мәдениетінде тарихи тұрғыдан алып қарағанда үзілмес байланыс, сабақтастық бар. Мәдениеттің бір бөлігі есептелетін ғылымның даму жолы мұның айқын айғағы болса керек. Ғылымның, білімнің зәулім сарайы салынып салтанат құру ісіне көп халықтың озық ойлы, ұшқыр қиялды ардагер азаматтары ат салысқан: бірі іргетасын қаласа, екiншiсi қабырғасын тұрғызды, үшіншісі: басқа кем - кетігін толтырды. Ол ғалым, өнерпаздардың ерте заманда өткен көпшілігінің тарихта аты қалмады, бірақ олардың еңбегі, ашқан жаңалығы адамзат игілігі үшін қалаған асыл мұра ретінде ұрпақтан ұрпаққа, халықтан халыкка ауысып келеді, барған сайын молайып, кемелденіп жарқырай түсуде, мәңгі солай бола бермек.
Ғылымды дамытуда орасан зор қызмет етіп, мол үлес қосқан ғұламлардың үлкен бір шоғыры орта ғасыр заманында Таяу және Орта Шығысты мекендеген елдерден шыққан.
Орта ғасырларда дамып, гүлденген араб және түркі тілдес философия туралы әдебиеттер баршылық, дегенмен де ол әлі толык зерттелмеген. Бүгінгі таңда Шығыс мәдениеті мен философиясы, өркениетті әлемдік деңгейде рухани мәдениеттің бар саласына белсенді әсер етіп үлкен үміт арттырып отыр.
Осы орта ғасырда пайда болып, жаңа заманға дейін философия тарихында көрнекті орын алған, еңбектерін араб тiлiнде жазған, негізінен мұсылман елдерінен шыққан ойшылдар тобының ілімін ғылымда " Фалсафа " деп атау дәстүрі бар. Фалсафа философия дегеннің арабшаланған түрі. Демек, араб тілі орта ғасырда философиялық мәдениеттің тіліне айналған. Философияның бір тілдік негiзде өрбігені тарихта белгілі, айталық антикалық философия грек тiлi негiзiнде болса, Шығыс Азия мен Қытайда тибет тiлiнде, Орта Азия мен Еуразиялық кеңістікте түркi тiлiнде, Батыс Еуропада орта ғасырлардан жаңа дәуірге дейiн латын тілінде, қазіргі заманда мұндай міндетті ағылшын тілі игеріп кетуі ықтимал.
Фәлсафаның араб тілінде ербуіне мәдени тарихи, саяси - әлеуметтік жағдайлар болған. Бұл жерде еріксіз мойындайтын мәдени - әлеуметтік жағдай ислам діні оны таратушы басты саяси күш Араб халифаты. Халифат мемлекеттік құрылым ретінде Аравияда VII ғасырдың жиырмасыншы жылдары пайғамбарымыз Мұхаммедтің діни реформасы нәтижесінде өмірге келген. Пайғамбарымыз дүние салғаннан кейін Халифат мүлдем ұлан - асыр империяға айналды. Әдетте, мұндай империялардың ғұмыры ұзақ болмаушы еді, халифат болса жеті ғасырдай уақыт өмір сүрді. Бұл империялар тарихында болмаған мерзiм. Араб халифатының қол өнері, шаруашылығы, атап айтқанда суармалы жерді пайдалану мәдениеті мен техникасы, саудасы мен өндірісі Еуропаға қарағанда анағұрлым жоғары дәрежеде едi. Осы себептердің бәрі жиналып келіп, орта ғасырлық ғылым мен философияның күрт дамып өркен жаюына игі ықпал жасады.
Алайда араб мәдениеті араб халифаты сияқты көп ұлтты болды. Оның көркеюіне , дамуына арабтармен бірге түріктер де, берберлер де ( мавр ), парсылармен египеттіктер де атсалысты. Екінші жағынан араб тілінің негiзiнде ежелгі Шығыс мәдениеті мен антикалық мәдениет ұштастырыла дамытылды, өзіндік жалғасын тапты.
Осыған орай Бағдат қаласы үлкен мәдени, рухани орталыққа айналды. Мұнда Платонның, Аристотельдің, Гиппрокат пен Галеннің, Эвклид, Архимед және Птоломейдің шығармалары араб тіліне аударылып, басылып, мұсылман әлеміне кеңінен танымал болды. Аристотелизм ағымының ықпалы философия саласында өте күшті болды. Сөйтіп мұсылман перипатизмінің негізі каланды. Ол негiзiнен екі бағытқа бөлінген едi. Бiрiншiсi, Әл - Кинди, Әл Фараби және Ибн Синанын ( Авиценна ) атымен байланысты шығыстық аристотелизм. Екiншiсi Ибн - Туфейль және Ибн Рушдтың ( Аверроэс ) атымен байланысты, испан аристотелизмі. Алғашқы кезде арабтар Аристотель Философиясының неоплатониктер бұрмалаған нұсқасымен танысканды. Кейiнен, Аристотельдiң түпнұсқа еңбектерi араб тiлiне тiкелей аударылып, зерттеу объектісіне айналған кезде ғана ол бұрмалаушылықтардың ықпалы жойылды. Сөйтіп, араб мұсылман әлемі Платон және Аристотель еңбектерімен тiкелей танысуға мүмкіндік алды.

Негізгі бөлім
2.1 Ибн-Сина философиясы
Әл - Кинди мен Әл - Фарабидің ілімдерін одан әрі дамытушы, әрі жалғастырушы ибн Сина болды.
Ибн Сина ( Авиценна ) дүниетанымының қалыптасуына философ әрі жаратылыстану ғылымдарының озық улгiлi бiлгiрi ретiнде араб мұсылман әлемінде танымал болуына Әл - Кинди мен Әл - Фараби философиясының тікелей ықпал тигізгені белгілі.

Кейбiр толық емес деректерге қарағанда, Әбу Әли ірілі - ұсақты 274 еңбек жазған. Бұлардың басым көпшілігі ( 182 ) философия мен теологияға, 50 еңбек медицинаға, 24 еңбек жаратылыстану, математика ғылымдарына, 4 еңбек поэзияға т.с.
Әбу Әли ибн Синаның өз қолымен жазылған мағлұматтар онын улкен ғылыми тверчестволық жұмысқа жастай дайындалып, кол артқанын көрсетеді, бұл жолда аса зор шыдамдылық, үлкен дарын мен қабiлет, есепсіз еңбексүйгіштік қажет болғаны байқалады. Мәселен, кемеңгер Аристотельдің данышпандық мұраларын игеру орта ғасыр заманында оңайлыкка түспейтін міндет еді, өйткені, біріншіден, Аристотельдің жазу стилі өте киын болса, екіншіден, аудармашылар мен түсіндірушілер кейде әдейі, кейде білмегендіктен Аристотель еңбектерінің мазмұнын бұзып жіберетін, Бiзге тек үзiндiлер күйінде жеткен " Шығыс Философиясы " атты атақты еңбегінде ибн Сина өзiнiң Аристотель философиясына қатысып тұжырымдаған." Аристотель, - деп жазады ибн Сина, - шым - шытырық қиын мәселерді шешуді, дұрыс пен терiстi ажыратуды қолға бiрiншi болып алып, адам баласы мүмкіндігінен асып түсетін іс тындырды, ал кейiн келгендер оның қатесін түзетулері ләзім еді. Алайда Аристотельдiң жолын қуушылар оның күшті ықпалынан шыға алмай, ұлы ғұламаның дұрысын да, терiсiн де қызғыштай қорғаумен өмiрлерiн сарп етті ".
Шығыста Фараби, ибн Сина бастаған философтар тобы Аристотельдің кағидаларының дұрысын терiсiнен ажыратып, оның iлiмiн кейiннен косылган былыктардан тазартуга коп куш, енбек жұмсайды.
Философияда Фараби бағытын жалғастырғанымен Ибн Сина араб перапатетизмнің негiзiн калаушы болды . Оның болмыс туралы ілімі материяның мәңгі жаратылыстан тыс кұбылыс ретiнде карастырады . Алайда бұл қағиданы діни көзқарастармен қарастыруға мәжбүр болған . Мысалы , ол кұдайдың бар екеніне шүбә келтiрмейдi . Дүние шындықтың мүмкіндігі ғана . Ол уакыттан тыскары кұдайдың жағдай туғызуына байланысты шындыққа айналды . Адамның рухын Ибн Сина дененiн бейзаттық формасы ретінде қарастырды. Денелердің қайта тірілуі мүмкін емес дейді.
Ибн Сина жалпы ұғымдар ( универсиялар ) мәселесiн өте қызық түрде шешкен . Оның ілімі бойынша жалпы ұғымдар үш ұдайы өмiр сүреді:
1. Заттарға дейiн , құдіреттің ақыл ойында;
2. Заттың өзiнде , себебі ол сол заттын мәнi;
3. Заттан кейін адамдардың санасында.
Таным теориясында ибн Сина Әл - Фарабидің жолын қуып оны одан әрi дамытуға ат салысады . Дегенмен онын кейбiр мистикалык тұжырымдарға бай негізгі тәсілдерінің бірi ретiнде кұдай шапағатын мойындап ұсынады .
Әбу - Әли заманындағы аса көрнектi педагог болғаны белгiлi . Мәселен , оның көз қарасы бойынша мұғалім тәрбие туралы бiр сыпыра ережелерді білуге міндетті . Ол шәкірттердi жаман әдеттен аулақ ұстауы парыз , мұғалім шәкiрттiң жақсы кылықтарын кұптап , мадақтап отыруы керек к . Қажет болған жағдайда қаталдық та көрсетуi тиiс . Алайда тым қаталдық өте зиян . Өйткені шәкірт томаға - тұйыктыққа салынып ұстазбен акылдасып тұрудан тыйылуы мумкiн . Осымен қатар ибн Сина мен Фараби талаптары бiр жерден шығады , мұның түп төркiнi екеуiнiн не ұстанған методикалық принциптерiнде жатса керек .
Әбу Әли аумалы - төкпелi заманда өмір сүрді . Саманидтер династиясы, Қараханидтер үстемдiгi, Махмұд Ғазнауидің жорықтары мен басқыншылығы бұлардың әркайсысы Әбу - Әлидiң өмiрiне әсер етпей калмады . Ол Бұқарды тастап Хорезмге кетуге мәжбүр болды . Мұнда ол атақты " Мамун академиясы " окымыстыларымен байланысады . Бұл академияда ұлы энциклопедист - ғалым ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.