Көмір кен орындарды геометризациялау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті КеАҚ

МІ және Г кафедрасы

ПК нысандары мен қасиеттерін геометризациялау пәні бойынша

КУРСТЫҚ ЖОБА
Тақырыбы: Көмір кен орындарды геометризациялау

Комиссия мүшелері:
Қабылдаған:
Игемберлина М.Б.
_________________
(қолы) (күні)
Рахимов Г.Н.
Жумадилова Д.К.
_________________
(қолы) (күні)
_______________________ (қолы) (күні)
Касымжанова А.Е.
_________________
(қолы) (күні)
Орындаған: МД-19-1 студенті Айдар Д.Б.
________________________

___________________
(сынақ кітапшасының шифрі)

Қарағанды 2022
ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Тау-кен факультеті
Маркшейдерлік іс және геодезия кафедрасы

БЕКІТЕМІН
МІ және Г кафедрасының меңг.
Е.Н. Хмырова
2022 ж.

ПК нысандары мен қасиеттерін геометризациялау пәні бойынша курстық жобасына (жұмысына)
ТАПСЫРМА

Студент Айдар Диана Базарбекқызы Тобы МД-19-1
Тақырыбы: Көмір кен орындарды геометризациялау
Берілген мәліметтер: Барлау сызықтарында орналасқан төтелдердердің пландық және биіктік координаталары, қисайған төтелдер бойынша азимуттар, құлама бұрыштар, тау-кен жыныстардың тереңдіктері мен кен денсі бойынша мыстың құрамдары берілген.

№№

Түсіндеме жазбасының мазмұны

Орындау мерзімі

Шамала с көлемі
Орын- далғаны
туралы белгі
1
Кіріспе. Курстық жобаның мақсаты және
оның негізгі кезеңдері.
07.02.2022
1-3
орындалды

2
1:2000 масштабында барлық төтелдер сағаларының биіктік белгілері бойынша барлау аймағының жер бедерінің планын
құру

23.02.2022

5-6

орындалды

3
1:2000 масштабта барлау сызықтары
бойынша геологиялық қималарды құру

10.03.2022

4-6

орындалды

4
Көмір тақтасының төбесі немесе табанының
бойынша гипсометриялық планды құру.

30.03.2022

4-6

орындалды

5
Көмір тақталар күлділіктері бойынша изосызықтар графигі. Көмір тақталар қуаттары бойынша изосызықтар графигі.
Балансты контур шектеріндегі қорларға есеп жүргізу.

20.04.2022

7-8

орындалды
6
Қорытынды. Қолданылған әдебиеттер тізімі.
25.04.2022
2-4
орындалды

Курстық жобаны орындау мерзімі 24.01.2022ж. бастап 28.04.2022ж. дейін
Курстық жобаның жетешісі
аға оқытушы, т.ғ.к. Г.Н. Рахимов ___________________________________ ______
(қолы)
Тапсырма орындалуға қабылданды ___________________________________ ___
(қолы)

ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
БМСК РМК
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОРТАЛЫҒЫ
АЙДАР ДИАНА БАЗАРБЕКҚЫЗЫ

АНЫҚТАМА
ҚарТУ БМСК РМК ақпараттық технологиялар орталығында МД-19-1 тобының студенті Айдар Диана Базарбекқызы ПК нысандары мен қасиеттерін геометризациялау пәні бойынша курстық жобаның салыстырмалы талдауы жүргізілді. Түпнұсқалық 99,04%. Барлық мәліметтер Антиплагиат жүйесінің технологиясына сәйкес алынды. Толық ақпарат алу үшін сарапшымен толық талдау жүргізілуі тиіс.

МІ және Г кафедрасының менгерушісі___________________________________ ________Хмырова Е.

АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОРТАЛЫҒЫ

Мазмұны
Кіріспе
6
1 Пайдалы қазбалардың қасиетін геометрияландыру
7
2 1:2000 масштабында барлық төтелдер сағаларының биіктік белгілері бойынша барлау аймағының жер бедерінің планын құру
9
3 1:2000 масштабта барлау сызықтары бойынша геологиялық қималарды құру
15
4 Көмір тақтасының төбесі немесе табанының бойынша гипсометриялық планды құру
20
5 Көмір тақталар күлділіктері бойынша изосызықтар графигі. Көмір тақталар қуаттары бойынша изосызықтар графигі.Балансты контур шектеріндегі қорларға есеп жүргізу

24
Қорытынды
30
Қолданған әдебиеттер тізімі
31

Кіріспе

Пайдалы кен рудасын, оның орнын, кеңістік түрлерін және оны өлшеу тәсілін зерттеу төмендегі мақсатты көздейді: қатты денелер мен пайдалы кен орнының құрылысын және түрлерінің ерекшеліктерін, олардың пайдалы және зиянды құрамдарының орналасуының негізгі заңдылықтарын, жекелеген қосындылардың өзара әрекеттестігін және кен орнының құрылымы мен құрамын анықтауға негізделеді.
Кеңістікті өлшеудің ең басты мақсаты - игеріліп зерттеліп отырған кен орнының ыңғайлы, қолайлы және көрнекті түрдегі жоспарын, блок - диаграммасын, кезеңін беру. Кен орнының кеңістік түрлерін және пайдалы кеннің қасиетін анықтайды.
Кен орнының құрылым ерекшеліктері және олардың бөліктері, пайдалы кен орны, оның күре тамыры, қатты кен денелері, тектоникасы және орналасу шартын зерттеу мен бейнелеудің негізгі көзі болып табылады.
Кеңістік қасиетіне байланысты оның аумағындағы пайдалы кеннің сапасының өзгеру ерекшеліктері мен кен жыныстарын зерттейді. Кеңістік құрылымы және кеңістік түрлерінің сапасы бір-бірімен тығыз байланысты және бір-бірінен бөлек жүзеге асырылмайды.
Кен шығарылатын жерді өңдеу, зерттеу кезеңдерінің барлығында кеңістік түрлерін өлшеу тәсілі қолданылады. Қойылған мақсат пен құрылған кестеге байланысты бұл жұмысты аймақтық, бөлшекті түрдегі және пайдаланысқа алу деп бөлуге болады.
Тек бұл кезеңде жерқабаты кеңістігінің кестесі ұсақ өлшеммен алғанда І ден: 50000-ге дейін және одан да ұсақ болуы ықтимал.
Геометриялық кесте І:1000 нан І:25000 ға дейін көлемді құрайды. Кесте белгіленетін тау жыныс қабатының үстінде қыртысын, аспалы қабатын, жатқан немесе қырынан тұрған кесінділерді, қатты кен денелерінің қуат күшін, олардың құрамындағы пайдалы және зиянды қосындыларды бейнелейді.
Тау-кен мамандығының студенттері өзінің тау-кен кәсіпорынындағы тәжірибелік қызметінде кен орынын тығыздығымен байланысты тұтас сұрақтармен көп кездеседі, сандық және сапалық графиктер тұрғызу, оларда пайдалы және зиянды компоненттер жатқанын анықтап бейнелеу және басқа да көптеген тапсырмалар. Осыған байланысты тау-кен мамандығының студенттері жер қойнауының тығыздығының сұрақтарын терең оқып және тау-кен кәсіпорындарындағы болашақ инженер қызметі барысында оларды мамангерлі шешуге дайын болу керек. Берілген тапсырмаға жетудің негізгі кезеңдеріне студенттердің берілген курстық жобаны орындауы қатысты.
Курстық жобаның мақсаты ПК нысандары мен қасиеттерін геометризациялау пәні бойынша теориялық білімін тереңдетіп және бекіту және де кен орындарының тығыздықты аудандарында тәжірибелік дағдыларды үйрену.

1 Пайдалы қазбалардың қасиетін геометрияландыру

Пайдалы қазба кені дегеніміз - тау кен жыныстарында орналасқан кеңістіктегі қатты дене, құрамында минералды қатпары бар, халық шаруашылығында сапа және сан жағынан пайдалануға жарамды.
Геометриялық көзқарас тұрғысынан алып қарағанда кен орны пайдалы кен қабатымен және оны қоршап тұрған кен қалдықтарымен шектелген қатты физикалық дене.
Геометриялық тұрғыдан пайдалы кен орындары күрделі және ыңғайлы болып бөлінеді.
Ыңғайлы жеңіл түріне ауқымды кеңістікті алып жатқан тегіс түрдегі кен (көмірлі, қатпарлы қыртыс).
Күрделі түріне үстінгі қабаты қатпарланып келген кен, сонымен қатар кез келген қабатталған кен тығыз біріктірілген бір-біріне жалғанып жатқан тегістік болуы мүмкін.
Пайдалы кеннің қыртыс, қабаттарын жапқан орнын игергенде оның алып жатқан орнын және жағдайын анықтап алудың маңызы зор.
Кеннің көлемі және орналасуы жоспарлау мен игеру жұмыстары басталмас бұрын зерттелуі қажет, тыңғылықты барлау жұмыстарымен және таукен дайындық жұмыстарының мәліметтерін пайдалану, игеру әрі қарай анықтылуы орынды.
Кеннің көлемі пайдалы қазбаны қамтып тұрған тау жынысының үстінгі қабаты бойынша анықталады. Қырынан жатқан кеннің үстінгі қабаты бұрыннан пайда болған тау жыныстарынан пайдалы қазба анықтайды.
Кеннің үстінгі төбесін немесе қырынан төмен қарай құлдырап тұрған кенді кейінгі кезде пайда болған тау жыныстарынан пайдалы қазба арқылы айыруға болады. Қыртыстын орналасуының екі түрі бар - тегіс келген қыртыс немесе қатпарлы қыртыс. Нашар шоғырланған пайдалы қазба бөлімінде қатпарлар көлденең түрінде орналасады немесе төмен қарай құлай. Сонымен қатар қыртысты шектеп тұрған ауқымды көлемнің үстіңгі қабаты айтарлықтай дәлдікпен тегіс жатқан аумақ деп есептеледі. Тыңғылықты шоғырланған кезде кен қыртыстары қатпарлана бастайды, кей жағдайда күрделі түрге айналуы мүмкін. Көрсетілген көлемдердің геометриялық қасиеттерін және қатпарлы кен орнын зерттеуге, игеруге байланысты геометриялық негізгі міндетті қарастырайық.
Пайдалы қазбаның қыртысы ылдилау орналасқан жағдайда олардың мөлшерін, көлемін, орналасу жайы үшін бағыт және бұрыш мөлшерінің сәйкес келуін, үйлесуін анықтау қажет.
Былайша айтқанда, кен қабатының орын алу элементі (геометриялық мөлшер)
Оларға жататыны:
1) алып жатқан орны (координаты Х,Y,Z) туралы, мәлімет өлшеу жүргізілетін кен орнының түйісу нүктесі;
2) алып жатқан көлемі, жоғарғы төбесінің түсуі;
3) кен қабатының қуаттылығы
4) орналасу тереңдігі.
Тегістіктің жазық жатқан шегі немесе аспалы түрдегі қыры көлемнің алып жатқан мөлшері деп аталады. Жер қабатының кен қыртысының жоғарғы бетінің едәуір құлдырауы - құлау жолы деп аталады.
Берілген нүктедегі кен орнының аумақ көлемі дирекциялық бұрыш деп аталады ( ), ақиқаты (А) немесе магнитті (Ам) кен мөлшерінің созылып жатқан бағыты.
Шартты түрде кен орнының алып жатқан аумақ бағытына тау жынысының оң жаққа қарай ауысып қалуы алынады. Кен қыртысының иілу бұрышы (б) құлау деп аталады.
Кен қыртысының қуаты (в) белгіленген бағыттығы үстінгі асылып тұрған беті мен қыры, кен қыртысының тереңдігі (Һ) асылып тұрған қыры мен жер бетінің тік сызығы аралығындағы ара қатынас тереңдігі барлық нүкте бойынша нолге тең бағыт кен қыртысының жердің үстіңгі қабатына жарыққа шығу жолы деп аталады.(немесе насос арқылы).
Кен қыртысын анықтаудың әртүрлі тәсәлдері бар. Тікелей түрі-кен жыныстары құрамынын табиғи түрде өлшеуіш құралдар арқылы өлшеу. Жанама түрде - орналасу құрамын геометриялық формаларды, кестелік құрылымды сараптау, басқа да көлемдерді өлшеу арқылы алынады. Тіркеу құжатына геологиялық сипаттама, зерттеу кезеңіндегі бейнелеуі кіреді.
Кен орнын зерттеудің, игерудің барлық кезеңінде жүйелі түрде құжаттау жұмысы жүргізіледі. Әртүрлі үлгідегі кен орнын ашу, зерттеу мен игерудегі тәсілдері геологиялық зерттеу жұмыстары мен шахты геологиясында келтірілген.
Табиғи және жасанды геологиялық құжат түрі де әртүрлі. Кен орындарын зерттеу тау - кен өнімдерін өндіру, түрлі барлау жұмыстарын жүргізу арқылы жүзеге асырылады: арналар, саңылау, шурф, жер бетіне шығатын көлбеу немесе тікелей кен өндіру. Өндіру кезінде забойлар мен қабырғаларға геологиялық суреттер және кен орнының құрамын анықтауға арналған кесіктер жасалған.
Осындай мәліметтердің жиынтығы бойынша кен орнының геологиялық құрылымы, көлемі туралы жалпы мәлімет алуға болатын. Жер бетінен қадағалай алынатын немесе саяз орналасқан барлау орындарынан арналар, шурфтар арқылы пайдалы кен орнын ашу геодезиялық байлам арқылы геодезиялық тірек нүктесімен немесе маркшейдірлік тор арқылы анықталады. Айтарлықтай көлемде барлау жұмыстары арқылы пайдалы кен байлығы ашылған болса, байлам арқылы бағыт бағдарын барлау арқылы өндірілген өнімнің өзегін табады. Өнім өндіретін забойдағы кен байлығынын бағыт - бағдарын ашу оның өзекке қарай орналасуына байланысты.
Кен өндіруде пайдалы байлықтарды ашу жағдайы маркшейдерлік бейнеге түсіру нүктесіне қатысты. Кен байлық орындарына барлау жұмысын жүргізгенде берілген бағытта саңылау бұрғылайды - тік, ылдилау, кейде көлденең болып табылады.

2 1:2000 масштабында барлық төтелдер сағаларының биіктік белгілері бойынша барлау аймағының жер бедерінің планын құру

Жер бедері (рельеф) дегеніміз - жер бетінің əртүрлі пішінді
құрылымдарының жиынтығы (тау, дала, ой, қырат, т.с.с.). Жер
бетіндегі кез келген нүктенің биіктігі олардың абсолюттік немесе салыстырмалы биіктігімен сипатталады. Мысалы, (1-сурет)
MN қисық сызығы, абсолюттік бастапқы (нөлдік) деңгей болып
есептелетін дүниежүзілік мұхиттың деңгей беті, яғни барлық
абсолюттік биіктік осы деңгей беттен басталып есептеледі.
Сонда А нүктесінің абсолюттік биіктігі нөлге тең, ал В
жəне С нүктелерінің биіктігі ВВ жəне СС кесінділермен
анықталады.

1-сурет - Абсолюттік жəне шартты (салыстырмалы) биіктік шамалары

Рельефті биіктік шамалары арқылы кескіндеу үшін план
бетінде жер бетінің айтулы тұстарының (көтерілген жəне төмендеген тұстарының) жеткілікті биіктіктері болуы керек. Бірақ
биіктік шамалары біршама көп болса да рельефтің пішінін жəне
элементтерін көзге елестетіп, толық сала алмайсыз. Сондықтан
инженерлік-геодезия тəжірибесінде биіктік шамалары арқылы
кескіндеу əдісін қолдану аясы шектелеген.
Рельефті горизонтальдар арқылы кескіндеу əдісі инженерлік-геодезия тəжірибесінде жəне картография өндірісінде жетілдірілген, көп қолданылатын əдіске жатады.
Биіктіктері бірдей нүктелерді қосатын (тең биіктікті сызық) сызықты горизонталь немесе изогипс деп атайды. Горизонтальдың қасиетін түсіну үшін су жағасы сызығын көзге елестетсе болғаны, яғни сол жағалық сызықтың барлық нүктесінде биіктік шамалары бірдей.
Тік жазықтықтағы горизонтальдар арасындағы арақашықтық
қима биіктігі деп аталады. Бұл қима биіктігі əр планға немесе əр
картаға тұрақты болады.

2-сурет - Жер бедерінің элементтері

Рельефтің элементтері көрсетілген. (2-сурет) Осы суреттегі іргелес екі горизонтальдар арасындағы d арақашықтығы көлбеулік табаны (заложение ската) деп аталады. Суреттен көлбеулік табаны, А жəне
В нүктелері арасындағы сызықтың сəулесі екені анық көрініп
тұр. Сол көлбеуліктің шамасы g əрпімен белгіленіп, жер бетінің
көлбеулік шамасын көрсетеді. 1.2-суреттен төмендегідей теңдеуді
жазуға болады,
(1.1)
яғни, көлбеулік табаны қима биіктігін, көлбеуліктік тангенсіне көбейткенге тең. Көлбеуліктің тангенсі еңкіштік деп аталады. План бетінде горизонтальдар арқылы инженерлік есептерді
шығару кезінде, горизонтальдардың келесі қасиеттерін еске ұстау
керек:
-горизонтальдарды салу тəсімі;
-горизонтальдар үстіндегі барлық нүктелердің биіктіктері бірдей болады;
- план бетінде, биіктік шамалары əртүрлі горизонтальдар бір-бірімен қиылыспайды;
- іргелес горизонтальдардың бір-бірінен арақашықтығы жер еңкіштігінің шамасын сипаттайды, яғни бір-біріне жақын болған сайын ол жерде еңкіштік шамасы жоғары (құлдиламалы);
- еңкіштік бірқалыпты болса горизонтальдар арасы бір-біріне тең болады;
- түзу еңкішті жазықтық бір-біріне паралель, бірқалыпты горизонтальдар арқылы бейнеленеді.
AutoCAD бағдарламасында көмір тақтасының төбесі бойынша гипсометриялық планды құру барысы.
Ең алдымен, көмір кенорнын барлау каталогында (көлбеу және вертикаль төтелдер) берілген мәліметтерді, яғни, Х,У,Z координаталарын және төтел номерлерін Excel бағдарламасына енгізіп, оны csv файлда сақтаймыз.

1-кесте - Төтел координаталарын Excel бағдарламасына енгізу

№
Y
X
Z
713
3662
101038
188.5
716
3728
100970
188.8
714
3760
100944
183.7
710
3788
100916
181.5
711
3883
100822
178.6
612
3914
100790
178.0
712
4032
100686
176.0
613
4098
100622
174.0
112
3529
100828
183.5
102
3557
100800
181.7
736
3622
100758
180.0
735
3663
100728
178.0
734
3838
100598
178.7
139
3395
100713
179.0
126
3458
100674
177.0
128
3577
100600
175.0
658
3663
100546
176.3
127
3758
100488
179.7
654
3825
100458
179.3
655
3882
100444
177.3
719
3300
100605
173.7
256
3374
100555
170.0
251
3454
100517
171.0
731
3522
100473
175.0
252
3562
100453
176.0
253
3610
100428
178.4
611
3686
100372
180.0
610
3764
100305
177.8
254
3949
100224
165.84

Сақталған файлды AutoCAD бағдарламасына импорт жасап, нүктелердің кескінін өзгертеміз. Сонан кейін, ол нүктелерді бір-бірімен 3D полилиниямен жалғап, барлау сызықтарын сызамыз (3-сурет).

3-сурет - Барлау сызығы

AutoCAD бағдарламасына Дорога бөлімінде горизонтальдар құруға арналған функциялар бар. Соларды қолдана отырып, алдымен ТИН-ды құрамыз (4-сурет).

4-сурет - ТИН құру

Келесі қадамымыз, ол горизонталдар құру. Қима биіктігінің шамасы (5-сурет) 5м. Қоңыр түспен белгіленген (6-сурет). Нәтижесінде шыққан горизонтальдар (7-сурет).

5-сурет - Горизонталь интервалы

6-сурет - Горизонталь баптаулары

7-сурет - Жер бедерін құру

3 1:2000 масштабта барлау сызықтары бойынша геологиялық қималарды құру

Геологиялық қима - бөлікшенің геологиялық құрылысының тік бағытты жазықтықтағы графикалық бейнесі. Оны берілген геологиялық деректері бойынша жасайды. Қима көрнекі түрде қабаттардың реттілігі мен тереңдігін, олардың жатыс пішіндерін, интрузиялық таужыныс массивтері мен пайдалы қазба денелерінің тік жазықтықтағы жатыс пішіндерін, орналасуын көрсетеді. Қималарды салу, бояу, индекстеу геологиялық карта мен шартты белгілерге толық сəйкес жүргізіледі.
Тау жыныстарының дизъюнктив және жарықтық нысанындағы жарылысы табиғи жағдайда көптеген фактордың әсерінен болады. Геологиядан белгілі болғандай, бұл жарылыстар диагенез процесінде немесе тау жыныстарына қосылған сыртқы күштердің, мысалы, тектоникалық, әсерінен болады.
Қосылған күш сипаты немесе жүк түрі және жыныстың физикалық қасиеттері деформацияның нысаны мен дәрежесін анықтайды. Деформация процесі, егер алынған қысым дененің тұрақтылық шегіне жауап бере алатын осындай жағдайдағы қажетті өлшемге жетсе, дененің бұзылуымен аяқталады. Дененің бұзылуы бөліну немесе түсу нысанында болады.
Қолданыстағы көз-қарастарға сәйкес бөліну әдеттегі созылмалы қысыммен анықталады. Ол осы қысымдар белгілі өлшемге жеткен кезде пайда болады, және басты оське перпендикуляр жарықтың пайда болуымен білінеді.
Бұзылудың екі типі бар - бөліну және түсу - олар бірге сирек болады. Бұл жағдайда бұзылудың екі түрі де кездесуі мүмкін, бірақ жағдай ауысқан кезде бір түрі екіншісіне ауысады.
Тектоникалық жарылыстың және массивтің интенсивті жарықтығының қалыптасуы жылжу деформациясының пайда болуы облысымен байланысты. Әдетте осы жағдайдағы жарылыстардың қалыптасу механизмі туралы барлық көз-қарастар жалпы теориялық ережелерге және сипаттаушы нысандағы табиғаттың фактілі бақылауларына негізделген.
Қазба жүргізумен байланысты массивтің бұзылуы кезіндегі тау жыныстарының бұзылу жағдайлары аса зерттелген.
Дизъюнктивті бұзулардың геометризациясы
П.К.Соболевскийдің дизъюнктивтердің жіктелуіне сәйкес бірлікті бұзылу нысаны екі тәуелсіз геометриялық түсініктерден - жылжу және қиысу - тұрады.
Тау жыныстарының шоғырлануындағы дизъюнктивті дислокация ретіндегі жылжу (смещение) - бұл шоғыр және сыйылысқан жыныс жарылысы болған жарықтың қалыптасуы бар тектоникалық бұзушылық және қалыптасқан блоктардың (қанаттардың) бір-бірінен жылжуы.
Қиысу (скрещение) - бұл кеңістікте қиылысатын екі жазықтықтың - қанаттардың ауысуы болған жылжытушының және пласттың өзара орналасуы.
Жарылыс жарықтары тектоникалық күштің әсерінен әдетте жарықтықтың дайын сеткасын пайдаланып салынады. Бастапқыда олар қарапайым жарықтардан айырмашылықтары көп болған жоқ. Блоктар ауысқан кезде шағын жарылыстар ақырын үлкейіп, бір-бірімен қосылған. Жылжытушының барлық ауытқулары мен бұтақтанулары жарылыстар желісін күрделендіріп консервіленген - апофиз, немесе әрі қарай дамып, жыныс блоктарының бөлінуіне және бұзылудың тектоникалық аймағының қалыптасуына әкелген. Ірі жарылыстардың дамуы кезінде жылжытушыға жабысқан жыныс қабаттарының учаскелерін ішінара бұзылуға әкелетін үлкен қысымдар әрекет етті. Осылайша негізгі бұзылумен тікелей байланысты, оның нысанын белгілі мөлшерде қайталайтын апофиз тобы пайда болды. Жылжытушы қалыптасқан кезде жалпы жағдайда толқынды сынық жарық болып табылады. Қимылдардың өсуіне қарай жылжытушы, жазықтық, қисық немесе сынық жазықтық түрінде орта шамаға жақындап, тегістеледі. Жарықтар кейінгі қимылдардың әсерінен жарық қабырғаларының шлифовкасына әкелетін сынық материалмен толықтырылады. Жылжытушы бөлшектеудің бірнеше ондық метрге дейінгі, екі жазықтықпен шектелген кең аймағымен көрінуі мүмкін. жарықтың жоғарғы жазықтығы - ілмелі бүйір, төменгісі жатқан бүйір деп аталады.
Жылжу кезінде - жылжу жарығына ілмелі бүйірдің жағынан жақын ілмелі қанат деп аталатын және жатқан бүйірі жағынан жақын болатын жатқан қанат деп аталатын қанаттар бар. Жылжудың ілмелі және жатқан қанаттарында орналасқан платтық шоғыр жылжытушымен бірге шоғырдың қиылысу линиялары деп аталатын екі линия береді. Ұзақтығы және амплитудасы бойынша жарылыс бұзылулары ірі, орта және ұсақ деп бөлінеді.
Ірі жарылыс бұзылуларға геологиялық съемкамен және бұрғылау жұмыстарымен ашылатын бұзылулар жатады. Әдетте оларға шахта жерінің табиғи шекараларын жатқызады.
Орта бұзылуларға эксплуатациялық барлаумен ашылған бұзылулар жатады. Олардың болуы шоғырдың жылжу бөлігін табу және ашу, тазалау забойларының жаңа нарезкасын жүргізу қажеттілігін тудырады.

8-сурет - Ілмелі қанат
Ұсақ жарылыстарға тау-кен жұмыстарымен ашылып және анықталатын, бірақ өңделетін бұзылған учаскелерінде тазалау забойларының тазалау нарезкасын қажет етпейтін бұзылулар жатады.
Тау-кен және геологиялық жұмыстардың кейінгі бағыты, кейде тіпті кеніштің (шахтаның) болуы жылжу геометриясын дұрыс түсінуіне тәуелді болады.
Дизъюнктивті дислокацияның негізгі белгісі жылжу жарығының болуы және жылжытушының екі жағынан тау жыныстарының стратиграфиялық сәйкес келмеуі.
Жылжу жарықтары жартастарда, сайларда, карьер борттарында және т.с.с. жерлерде анық көрінеді. Жер бетіндегі геологиялық съемка детальдік пен масштабқа сәйкес ірі бұзылуларды анықтайды. Ол бұзылулар және олардың кеңістікте орналасу туралы жалпы түсінік береді. Шоғырдың жарылыс бұзылулары туралы толық мәліметті бұрғылау барлау скважиналар мәліметтері береді. Бұл жағдайда жарылыс бұзылуының белгісі осы свитаға тән емес скважина жылжытушысының - тау-кен жынысы қабатының кездесуі болады. Егер де жылжытушы жұқа жарық ретінде болса, онда жылжытушының болуын бұрғылау кезіндегі керн бойынша табылған жыныстардың страттиграфиялық кезектеспеуі көрсетеді.
Тектоникалық бұзылудың белгісі ретінде геологиялық кесуді құру кезіндегі скважина керні бойынша учаскеде пласт құлауымен салыстырғанда пласттардың күрт жатуы болады. Жарылыс бұзылуы болуын маркалайтын қабаттар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.