Қылмысқа дайындалу және қылмысқа оқталу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х.ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

Кафедра: Экономика және құқық

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Қылмысқа дайындалу және қылмысқа оқталу

Пәні: ҚР Қылмыстық құқығы
Курс: 2 курс
Топ: 6B0421- Қылмыстық құқық және процесс
Студент: Баймаханов Нурсултан
Оқытушы: Бауберикова Айжан

Тараз 2021
МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
I. ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ ҚЫЛМЫСТЫ ЖАСАУ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
II. ҚЫЛМЫСТЫ ІСТЕУ САТЫЛАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Қылмысқа дайындалудың ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2.2. Қылмысқа оқталудың ұғымы және түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.3. Аяқталған қылмыс және оның белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 18
III. ҚЫЛМЫСТЫ ЖАСАУҒА ДАЙЫНДАЛУ ЖӘНЕ ОҚТАЛУ ҮШІН ЖАУАПТЫЛЫҚ ЖӘНЕ ЖАЗАЛАНУШЫЛЫҚТЫҢ НЕГІЗДЕРІ
3.1. Аяқталмаған және аяқталған қылмыстар үшін жауаптылықтың шектері20
3.2. Қылмысты жасаудан өз еркімен бас тарту және оның белгілері ... ... ... ...21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың мақсаты: қылмыстың дамуының барлық кезеңдерін ашу, қылмыс жасау кезеңін қылмысқа дайындық кезеңдерінен және аяқталған қылмыс кезеңдерінен ажырату, қылмысқа жасалған әрекеттің объективті және субъективті белгілерін бөліп көрсету, қылмыстан өз еркімен бас тарту ұғымын және оның қай сатысында мүмкін екенін ашу.
Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлігінің нормаларында қарастырылған қылмыс құрамы аяқталған қылмыстық әрекет ретінде тұжырымдалады. Алайда, нақты өмірде қылмыс әрқашан соңына дейін жеткізілмейді, кінәліге тәуелсіз жағдайларға байланысты ертерек кезеңдерде үзіледі. Сондықтан заңнама аяқталмаған қылмыс үшін жауапкершілікті біледі. Қылмыстың даму кезеңдері-оны дайындаудың және тікелей жүзеге асырудың белгілі бір кезеңдері (қылмыстық әрекеттің дамуының белгілі бір кезеңдері). Қылмыстың дамуының келесі кезеңдері бөлінеді:
1. Қылмысқа дайындалу.
2. Қылмысқа оқталу.
3. Аяқталған қылмыс.
4. Кейбір қылмыстық ғалымдар "ниетті анықтаудың" тағы бір кезеңін ажыратады - бұл белгілі бір қылмыс жасау ниетінің сыртқы көрінісі (ауызша жазбаша немесе басқа жолмен).
Төртінші кезең субъективті жағынан ниетпен сипатталады, Қылмыстық кодексте ниет үшін жаза жоқ, өйткені адам жай әзіл айта алады, ал объективті жағынан ниет өте қауіпті емес. Сонымен қатар, бұл кезең үш жетекшіден айырмашылығы мүлдем зиянсыз. Алғашқы екі кезең аяқталмаған қылмысты құрайды, оларды алдын-ала қылмыстық әрекет деп те атайды. Дайындау мен қастандық қылмыс аяқталғанға дейін және оны жүзеге асыру үшін жасалады. Алдын ала қылмыстық әрекет тікелей ниетпен жасалған қылмыстарда ғана мүмкін болады. Қылмысқа дайындалу және әрекет ету қылмыстық жауапкершілікке тартылады, бірақ егер адам осы екі кезеңнен өтіп, осы қылмыстың қоғамдық қауіптілігі мен оның жазаланатындығын түсінсе, не істеу керек, ол үшін заң шығарушы қылмыстық жауаптылықты қылмыс жасаудан өз еркімен бас тарту сияқты факторды қарастырды. Егер адам қылмыс жасауы мүмкін болса, бірақ қандай да бір моральдық жағдайды білдіргісі келмесе, егер бас тарту мәжбүр болғандығы дәлелденсе, адам жасаған іс-әрекеттің де, оның өзі де қауіпті болып қала береді, сондықтан адам қылмыстық жауапкершіліктен босатылмайды. Бас тарту, егер ол қылмысты аяғына дейін жеткізе алмаса, мәжбүр болады (мысалы, адам ұрлық мақсатында пәтерге кіре алмады, себебі пәтер соңғы құлыптармен жабдықталған, бұл адам оны бұза алмады). Сондай-ақ, бұл тақырып теориялық тұрғыдан қарастырылады, осы мақалаларға көптеген түсініктемелер, қылмыстық құқықтың әртүрлі тұлғаларының мәлімдемелері және басқа әдебиеттер бар.

I. ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ ҚЫЛМЫСТЫ ЖАСАУ

Қылмыстық құқық теориясы қылмысты жасау сатылары деп - қылмыстың дамуының арнайы кезеңдерін таниды . Олардың бір-бірінен айырмашылығы, белгілі бір қылмыстың объективтік жағын іске асыру кезеңдерінде және айыпкердің қасақаналықты іске асыру дәрежесінде болады, яғни қасақана қылмыстың дамуының арнайы кезеңдерінің қорытындысы - дайындалу; оқталу және іске асыру болып табылады.
Қылмыстық заңда қылмысты істеу сатыларының көрініс табуы -аяқталмаған
қоғамға қауіпті әрекет (әрекетсіздікті) жасаған адамдарды жазаға тарту және
қылмыстық жауаптылық мәселесін шешу болып табылады.
Біріншіден, қылмыстық жауаптылықтың негізі, қылмыстық заңда көрсетілген кылмыстың құрамын, жасалған іс-әрекеттен табу болып табылса, ал қылмыс жасау сатыларын анықтау ол қылмыстық мінез-құлықты, қылмыстық еместен ажыратуға мүмкіндік береді.
Екіншіден, сатыларды қалыптастыратын іс-әрекеттің өзі, қоғамға қауіптілік дәрежесінің әртүрлілігімен сипатталынады. Қылмыстың аяқталуына қай саты болмасын жақындаған сайын, соғұрлым жасалатын іс-әрекеттің қоғамға кауіптілік дәрежесі арта түседі, әрине бұл жағдай жаза тағайындағанда ескерілуі керек.
Қылмыс қолданылады:
1) Аяқталған қылмыс өткен кезеңдерді анықтау үшін;
2) Қылмыс жасаудың тоқтатылуына байланысты, жасалған қылмыстық әрекет үшін берілгер жазаның ерекшелігін анықтауда әрекеттің қай кезеңде аяқталғанын білу үшін.
Қылмыстық құқық теориясында қылмысты істеу сатылары туралы осы түсінік маңызды роль атқарады . Егер қылмыс аяқталса, онда алғашқыда істелінген адамның әрекеті және қылмыс жасауға оқталу әрекеті емес, қылмыстық зандарда, сол аяқталған қылмыстың өзі туралы ғана сөз болады.
Қылмыс жасау сатыларына зандылық тҥсінігінде аяқталған қылмысты әрекет пен қылмыс жасау барысында, не оған дайындық кезіндегі негізгі бір кезеңде тоқтаған қылмыстық әрекеттің айырмашылығын айтады. Қылмыстық құқық теориясында қылмысты істеу сатыларының атауы және санына байланысты әртүрлі позициялар орын алған болатын. 1997 жылғы Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі Жалпы бӛлімнің осы институтына жаңа ережелер еңгізбегендіктен, қолдануымызға болады.
Айталық, бірқатар қылмыстық құқықтың Жалпы бөлім оқулықтарының авторлары қылмысты істеу сатылары деп қылмыс құрамын орындауды және қылмыстық нәтиженің туындауын түсінеді. Менің ойымша, бұндай пікір бірінші кезекте, заңға сәйкес келмейді, заң авторлар ұсынған сатыларды атамайды. Сондай-ақ, ұсынылған атаулар тиімсіз, себебі, қылмысты орындау шын мәнісінде оқталу, яғни,қылмыстың объективтік жағын ішінара орындау. Нәтиженің туындауы қылмыстың сатысы мүлдем бола алмайды, себебі, формальді қылмыс құрамдарында нәтиже қылмыс құрамының белгісін құрамайды. Материалды қылмыс құрамдарына қатысты
нәтиже аяқталғандығын білдіреді де, қылмыстың сатысы ретінде таныла алмайды .
Қылмыстық құқық теориясында бір бірінен әрекет сипаты мен аяқталу дәрежесіне қарай ажыратылатын қасақана қылмыстың үш сатысы ккрсетіледі. Олар:
- Қылмысқа дайындалу
- Қылмысқа оқталу;
- Аяқталмаған қылмыс.
Осы үш саты тек қана тікелей ниетпен жасалған қысқаша қылмыстарда болады.
Қылмыс сатылары - қасақана қылмыстың дамуына байланысты анықталған кезеңдері, олар қылмысқа дайындалу, оқталу және қылмысты аяқтаумен жүзеге асады.
Қылмыстық әрекеттерінің сатыларының қылмыстық құқықтық түсінігі қылмыстың дамуына байланысты сонымен бірге объективті процесін көрсетеді.
Қасақана қылмыс 3 кезеңде өтеді: 1) дайындалу 2) оқталу 3) аяқтау. Осыған сәйкес қылмыстық әрекет 3 сатыларға бөлінеді: а) қылмысқа дайындалу сатысы б) қылмысқа оқталу сатысы в) аяқталған қылмыс сатысы. Бірінші екі сатысы алдын ала,яғни аяқталмаған әрекетті білдіреді. Оның ерекшелігі қылмыстық құрамының толық аяқталмауы, яғни ҚК-ң Ерекше бөлімінде көзделмеген белгілер, объективті жағының толық атқарылуы, қоғамға қауіпті жағдайдың болмауы. Ал аяқталмаған қылмыста кінәнің әрекетінде қылмыстық құрамының түгел белгілерінің жиынтығы болуы, соған қоса қоғамға қауіпті зардаптың жүзеге асуы.
Адам өзінің еркі мен тәртібін бағындыра отырып алдына белгілі мақсатты сезімді түрде белгілеп, осыны қабілеттік деп айтуға болады. Қасақана қылмыс жасамай тұрып кінәлі жететін нәтижесін көріп, елестетіп тҧрады. Осыны қолданып белгілі тәсілдермен соны жҥзеге асырғысы керек деп ойлайды. Қылмыстық ой тек қана ішкі психикалық процесс, бұл қасиет басқа адамға белгісіз болады. Ойлау, сезіну процесі қылмыс болып саналмайды, және саналуға мүмкін емес. Ойдың құрылуы қылмыстық сатысының дамуы деп санауға болмайды, өйткені нақты қылмыс жүзеге асқан жоқ. Қылмыстық құқықтың принциптерінің біреуі қылмыстық ойды көзқарасты жазалау керек деп көрсетіледі. Осы негіздер бойынша қылмыстық жауапкершілікке ойдың анықталуы жатпайды (яғни түрімен, сөзбен көрсетілген ойлар.). Анықталған ойлар оны анықтап ойлаған нәрсемен салыстыруға болмайды.
Адамның осындай тырысуы қоғамға қауіпті және құқыққа қайшы болып саналмайды. Ол қылмыстық қозғалуына сәйкес ешқандай кезеңдерге жатпайды, қылмыстық әрекет болып есептелмейді. Кейін қылмыстық сатысы болып саналуы мүмкін емес.
Сонымен қатар қасақана ойдың құрылуы, анықталуы қылмыстық қылмыстық саты болып саналмайды. Осыған байланысты Ш. Монтекьенің әйгілі айтылуы бар:
"Заңдар тек қана қылмыстық әрекеттерді жазалау керек". Ойдың анықталуын
қылмыстық қауіп төндірумен шатастыруға болмайды. Бұл қауіпті аса ауыр қылмыс жасаймын деп, сот жұмысшыларына қауіп (ҚК 341 б) т.б. сияқты. Бұл жайлы қауіпті аяқталған қылмыс деп санауға болады. Олардың қоғамға қауіптілігі жәбірленушіге психика арқылы қауіп төндіру жатады. Ауыр қылмыстың жасалу сатысынан яғни субъект жәбірленушіге қорқытқан кезде қауіп бұған ешқандай қатынасы жоқ. Мысалы, қызды күйеуге шық деп немесе өлтіремін деп қорқытса. Ал қарақшылық кезінде жасалған қауіп мүліктік баюды мақсат көздейді, бұл жерде жәбірленушінің өлімі керек жоқ. Менің ойымша, дайындық пен оқталуды жоғарыдағыдай ажыратып керсету тек сыртқы көрінісін ғана бере алады, ал қасақана қылмыс әрекетінде осы екі кезеңді нақты, толық білуге бұл пікір мүмкіндік бере алмайды. Мәселен, кейбір қылмыс құрамы формальді болып құрылған. Яғни, жасалған әрекеттің зардабы қылмыс құрамына жатпауы мүмкін. Ал екінші бір қылмыс құрамының құрылысы төмендегідей: материалды, яғни қылмыс аяқталуы үшін міндетті түрде заңда көрсетілген зардаптың туындауы қажет. Айталық, кісі өлтіру денсаулыққа зиян келтіру т.б. мысалдар келтіруге болады. Осыған байланысты, жасалған әрекеттің сыртқы белгісіне қарап (формальды) қылмыс құрамына жатқызу, қылмыс барысындағы әрекетті қай кезеңге жатқызу керегін әлі де болса шешпейді. Н.В. Лясс та өз қөзқарасында А.Н. Трайниннің бағытын жақтайды . Бұл ғалымдардың пікірінің түп нұсқасы: қылмыс тек аяқталған қылмыс құрамынан тұрады, қылмысқа дайындық, оқталу қылмыс құрамын құрамайды. Бұл пікір, біздің Қылмыстық іс жүргізу заңдарына қайшы келеді. Біздің заң бойынша айыпкердің әрекетінде қылмыс құрамы болғанда қылмыстық жауаптылық көзделетінін ұмытпауымыз керек.
Қылмыс құрамының белгілері Қылмыстық Кодекстің Ерекше бөлімімен қатар жалпы бөлімнің нормаларында да көрсетілген. Қылмысқа оқталу және қоғамға қауіпті дайындықта қылмыс құрамының белгілері бар, өйткені бұл екі кезең өз алдына, қоғамға қауіпті іс-әрекет, бұл екі кезеңге жауаптылық көздегенде, айыпкердің іс-әрекетінен қылмыс құрамының белгілерін бекіту керек. Сонымен қатар, қылмыстың нәтижесінің туу мүмкіндігі (оқталу) және қылмыстың нәтижесінің нақты тууы (аяқталған қылмыс) екеуінің мәнісі екі бөлек. Сондықтан да, қылмыстық заң, соттарға оқталу және аяқталған қылмыс үшін бірдей жаза қолдануға мүмкіндік бермегенімен, осы оқталу үшін жеңілірек жаза тағайындауға мүмкіндік береді. Қылмыстық тәртібінің жүзеге асу басталуының қылмысқа дайындалуы болады. Осы тек осы ғана ең басты сатысына жатқызуға болады. Ал бірінші сатысы бойынша жауапкершілікке дайындап іздеп тәсілдер қарап жатқан адамды тартуға болады (қасақана). Дайындау әректтері қылмыстық зардабының атқарылуына жол береді. Яғни осы әрекеттер қылмыстың жүзеге асуына жағдай жасайды. Екінші сатысының қылмыстық заң бойынша оқталу деп санаймыз. Ол былай аталады: "Тікелей қылмыс жасауға тура бағытталған ниет пен жасаған іс-әрекеттер (әрекетсіздік), егер бұл орайда қылмыс адамға байланысты емес мән-жайлар бойынша ақырына дейін жеткізілмесе қылмыс жасауға оқталу болып табылады". Осы саты тікелей ниеттің орындайтын процесін көрсетеді. Осы егер де кінәліге "жақсы" болған жағдайда аяқталса, онда ол қылмыстың аяқталуына жатады. Осы сатыда кінәлінің әрекетіне қылмыс құрамының барлық белгісі болады. Яғни жасаған әрекетінде заңмен көрсетілген объективті және субъективті жиынтығының толық көрсетілуін айтамыз.
Қылмыстық құқық бойынша жауапкершілік қоғамға қауіпті кінәлі жасаған қылмысы үшін орнатылады. Осы сатының ерекшелігі қылмыскердің өзіне байланысты емес мән-жайлар бойынша қылмысты аяқтамау. Оның әрекетінде аяқталған қылмыс құрамының болмауы бұл үшін ҚК-ң Ерекше бөлімі бойынша жауапкершіліктің көзделмеуін айтуға болады. Аяқталмаған қылмыстық әрекеттер қылмыстық нәтижесі болмайды, өйткені ол қылмыс құрамының қажетті белгісі болып есептеледі немесе объективті жағы бойынша әрекеттер толық жасалмайды. Қылмыстық әрекет объективтік жағы бойынша дайындалу орындалу болып мінезделеді. Қылмыстың
нәтижесі бұл нақты қоғамға қауіпті зардап кінәлінің келтірген зиян. Аяқталмаған қылмыстық әрекет заң бойынша нәтижеге барған, бірақ нақты залал келтірмейді және залалдық кетіруге қауіп төндірмейді. Аяқталмаған қылмыстық әрекетті объективті қоғамдық қауіптілігі осымен қорытындылады (дайындалған оқталу сатысының объективтік жағы). Субъективтік жағынан осы қылмыстарды қоғамға қауіптілігі - қасақана жасау. Қылмысқа дайындалу оқталу кезінде кінәлінің ойы қылмысты жасауға ұмтылады, бірақ оған қатысты емес мән-жай бойынша жүзеге аспайды. Қылмыстық кодекстің 9 бабына сәйкес қылмыс болып тек қана жауапкершілігі қылмыстық заңда көздедген қоғамға қауіпті әрекетті жатқызамыз. Қасақана қылмыстың сатысына тиым салумен бірге ҚК-тің 24-бабына сай қылмыстық әрекет мінезделіп, соған дайындалатын жаза көзделген. Дайындалу мен оқталу үшін арнайы жауапкершілік жоғарыда көрсетілген ерекшеліктер бойынша жүзеге асады. Соған байланысты ол ҚК-тің Ерекше бӛлімінде крсетілген қылмыс құрамының белгілерін ала алмайды. Сонымен қатар аяқталмаған қылмыстық әрекет дайындалу мен оқталу санында бүкіл белгілерге жауап береді, яғни қоғамға қауіптілік қылмыстық заңмен тиым салу.

II. ҚЫЛМЫСТЫ ІСТЕУ САТЫЛАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Қылмысқа дайындалудың ұғымы

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 24-бабының 1-бөлігіне сәйкес, тікелей ниетпен жасалған қылмыстар қылмысқа дайындалу деп танылады қылмыс құралдарын немесе құралдарын іздеу, жасау немесе бейімдеу, қылмысқа сыбайлас қатысушыларды іздеу, қылмыс жасауға сөз байласу не өзге де егер бұл ретте қылмыс жасау үшін қасақана жағдай жасау
қылмыс адамның еркінен тыс соңына дейін жеткізілген жоқ мән-жайлар.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 24-бабының 2-бөлігіне сәйкес тек ауыр немесе аса ауыр дайындауға жауапкершілік туындайды
қылмыс.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 24-бабының 3-бөлігіне сәйкес, жасалған әрекеттер (әрекетсіздік) қылмысқа оқталу деп танылады, қылмыс жасауға тікелей бағытталған тікелей пиғылмен, егер
бұл ретте қылмыс адамға тәуелсіз қылмыс бойынша соңына дейін жеткізілген жоқ мән-жайлар.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 24-бабының 4-бөлігіне сәйкес жауапкершілік тек орташа ауырлықтағы қылмысқа әрекет жасағаны үшін туындайды, ауыр немесе аса ауыр қылмыс.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 24-бабының 5-бөлігіне сәйкес қылмысқа дайындалғаны және қылмысқа оқталғаны үшін жауаптылық осы Кодекстің аяқталған қылмыс үшін жасалған бабы бойынша басталады осы мақаланың тиісті бөлігіне сілтеме.
Қылмысқа қарсы күрес практикасында адамға жиі кездесетін жағдайлар бар, қылмыс жасаушы өзінің жоспарын толығымен орындай алмайды және жоспарланған әрекетті соңына дейін жеткізіңіз. Мұндай жағдайларда қажеттілік туындайды алдын ала қылмыстық іс-әрекет тоқтатылған кезеңді анықтау, яғни, қылмыстық әрекеттің сатысы және осы жағдайды ескере отырып субъект жасаған әрекеттерді саралау. Дұрыс құқықтық бағалау үшін осы кезеңдерді бөлу қажет даралау үшін, ал жасалған қылмыс, біліктілік, қылмыстық жауапкершілік.
Қасақана қылмыс жасау кезеңдері бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленеді досынан қоғамдық қауіп дәрежесі ғана емес, мінезінің өзі де
кінәлі жасаған әрекеттер.
Заң шығарушы (ҚР ҚК 24-бабы) ниетті іске асырудың үш кезеңін ажыратады қылмыс жасауға арналған шарап:
а) қылмысқа дайындалу;
б) қылмысқа оқталу;
в) аяқталған қылмыс.
Қылмысқа дайындалу және оған қастандық жасау тұжырымдамамен біріктірілген қылмыстық шабуылдың әртүрлі кезеңдері алдын-ала қылмыстық іс-әрекеттің негізгі белгілері, қылмыс ұғымын сипаттайтын (9-бапты қараңыз) келесі кезеңдерге жатады, дайындық және әрекет ретінде.
Кез-келген қасақана қылмыс деп сену дұрыс болмас еді барлық көрсетілген кезеңдерден өтуді ұмытпаңыз. Жиі адамның ниеті жүзеге асырылады нақты аяқталған қылмысты айналып өтіп, тікелей жасау алдын-ала қылмыстық әрекет.
Кейбір жағдайларда дайындықты құрайтын іс-әрекеттер, заң ретінде қарастырады дербес аяқталған қылмыс. Бұл композициялар бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар: жоспарлау, дайындау,
басқыншылық соғысты тұтандыру( 156-бап); бандитизм (237-бап).
ҚК-нің 24-бабының екінші бөлігіне сәйкес қылмыстық жауаптылық
тек ауыр немесе аса ауыр қылмысқа дайындалу.
Алайда, бұл кез-келген қылмыс үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылу керек дегенді білдірмейді жауапкершілік. Дайындық әрекеттері үшін жауапкершілік туралы мәселені шешу, әрбір нақты жағдайда кінәлінің жеке басын, сондай-ақ мінезін және мұндай әрекеттердің қоғамдық қауіптілік дәрежесі. Көбінесе олар алыс уақыт пен кеңістікті тікелей қылмыс жасау. Күші бұл, шамалы дайындық әрекеттері көбіне оған жете бермейді адамға қолдануды талап ететін қоғамдық қауіптілік дәрежесі, олардың қылмыстық жазалау шараларын жасаған. Мұндай жағдайларда дайындық ҚК-нің 9-бабы екінші бөлігінің күші қолданылатын әрекеттер деп есептелмейді қылмыстық және қылмыстық жауапкершілікке тарту. Мәселенің осындай шешімі, ең алдымен, дайындық шаралары жүзеге асырылатын жерде орын алуы мүмкін. Елеулі емес болып табылатын елеусіз қылмысқа байланысты қоғамдық қауіп.Пісіру және әрекет ету туралы тек келесіге қатысты айтуға болады мақсатты қылмыстық әрекет. Бұл кезеңдер тек мүмкін тікелей немесе жанама ниетпен жасалатын қылмыстар дайындық пен қастандық мүмкін емес. Қоғамдық қауіпті жағдайлардың туындауын қаламау кінәлі, әрине, қылмысқа дайындала да, дайындала да алмайды оған әрекет етіңіз. Алдын ала қылмыстық әрекеттің жазалануының негізі болып табылады іс-әрекеттің объективті қоғамдық қауіптілігі қылмыстық қол сұғушылыққа бағытталған әрекет жасайды қауіп құқықпен қорғалатын мүдделерге. Сонымен бірге дайындау және қастандық адамның қоғамдық қауіптілігін көрсетеді, ол қылмыс жасауға шешім қабылдады және оған кірісті бірақ өзінің қылмыстық ниетін соңына дейін жеткізе алмады. Оған тәуелсіз себептер. Құқық қорғау мүдделеріне объективті түрде зиян келтіруге қабілетсіз әрекеттер және мұндай зиян келтіруге ниет білдіргендер бола алмайды алдын ала қылмыстық әрекет ретінде қарастырылады. Мысалы, жамандықтан қару үшін жарамсыз екенін біле отырып, тапаншаны адамға бағыттау жауынгерлік қолдану (жауынгерлік патрондармен оқталмаған).
Ниетті анықтау қылмыстық кезең емес. Соңғысы бұл белгілі бір қылмыс жасау ниетінен тыс көрініс. Сондықтан ойлар, тіпті қылмыс жасау ниеті, кем дегенде, айтылған қандай да бір нысанда және бөтен адамдарға тиесілі болса, олар қылмыстық жауапкершілік. Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасы қылмыстық және жазаланатын деп ойларды, ниеттерді немесе тілектерді емес, тек адамның әлеуметтік қауіпті әрекеттері. Егер ниет бір немесе басқа болса құқық қорғау мүдделеріне келтірілген зиян қауіп түрінде көрінеді, ол өзі жоспарланған қылмысқа қол жеткізу құралы ретінде қызмет етеді, содан кейін бұл мінез-құлық тәуелсіз әлеуметтік қауіп және Заң оны қылмыс деп таниды.
Дайындық әрекеттері өте әртүрлі. Объективті жағынан олар келесі нысандарда мүмкін:
а) қылмыс жасау құралдарын немесе құралдарын іздеу
б) қылмыс жасау құралдарын немесе құралдарын жасау
в) қылмыс жасау құралдарының немесе құралдарының бейімделуі
г) қылмысқа қатысушыларды іздеу
д) қылмыс жасауға сөз байласу
е) қылмыс жасау үшін өзге де қасақана жағдай жасау
Іздеу кез-келген сатып алу әдісін білдіреді (сатып алу, алу уақыт, ұрлық, шабуыл жасау, сыйлық алу және т.б.). Керек айта көрсетілген әрекеттер деп танылуы мүмкін дайындаумен, егер оларды нақты қылмыстық мақсаттарда пайдалану ниеті бұрын пайда болғандығы дәлелденді көрсетілген әрекеттері.
Құралдар дегеніміз-материалдық әлем үшін қолданылатын заттар жасалған қылмыс, сондай-ақ оны қамтамасыз ететін құрылғылар өткізу (мысалы, жалған құжаттар, ұрланған затты алып кетуге арналған автокөлік,
қылмыс жасауды жеңілдететін басқа да заттар).
Құралдар дегеніміз-кез-келген заттар жоспарланған қылмысты тікелей жүзеге асыру (мысалы, әртүрлі суық және атыс қаруының түрлері, пәтерді, қойманы ашуға арналған қылмысты жеңілдететін басқа құралдар).
Өндіріс дегеніміз-құралдарды өндірудің техникалық процесі және қылмыс құралдары, мысалы: жалған ақшаны басып шығаруға арналған алаяқтық жасау үшін құжаттар, атыс қаруы - бандитизм үшін, қарақшылық шабуыл жасау және тағы басқа.
Бейімделуге бағытталған кез-келген әрекеттер жатады мөлшерін, пішінін және пішінін өзгерту арқылы қолдануға жарамды күйге жатады. Серіктестерді іздеу дегеніміз орындаушыларды тарту және жасалған қылмыс актісін жасауға көмектесушілер. Бұл жерде қылмыс бір немесе басқа жағдайлар туралы айтылады мән-жайлар соңына дейін жеткізілмейді, яғни оған дейін жасау.
Сөз байласу деп кемінде екеу қатысатын топты ұйымдастыру түсініледі
бірлесіп алдын ала Келісуші адамдардың өздері ойлаған істі жасағаны туралы нақты қылмыс. Алайда, қандай да бір мән-жайлар бойынша қылмыс
оны жүзеге асыруды жоспарлау кезеңінде үзіліп, соңына дейін жеткізіледі. Мұндай жағдайларда жасалған әрекет тиісті жағдайға дайындық ретінде қарастырылады қылмыс.
Қылмыс жасау үшін өзге де қасақана жағдай жасау арқылы іздеу белгілеріне жатпайтын әртүрлі әрекеттер түсініледі немесе құралдарды немесе құралдарды, бірақ қылмыстық істі іске асыру үшін қажетті ойды. Бұған болжамды орынды зерттеу және зерттеу кіреді қылмыстар, кедергілерді жою, белгіленген қылмысты жасыруға бағытталған іс-әрекеттер жасау және тағы басқа.
Субъективті жағынан дайындық әрекеттері тек сипатталады тікелей ниет: кінәлі жоғарыда аталған әрекеттер арқылы не істейтінін түсінеді қылмыстың одан әрі жасалуына жағдай жасайды және оны жасағысы келеді. ҚК-нің 24-бабының 3-бөлігіне сәйкес қылмыстық жауаптылық ауырлығы орташа, ауыр немесе аса ауыр қылмысқа ғана оқталу қылмыс.
Қастандықты аяқталған және аяқталмаған бөлікке бөлу маңызды рөл атқарады жасалған әрекеттің қоғамдық қауіптілік дәрежесін айқындау, жаза тағайындау және қылмыстан өз еркімен бас тарту туралы мәселені шешу.
Дайындық іс-әрекеттегі түрлерінің көптеген түрлерінің ішінен кейбір дайындыққа тән ерекшеліктерді атап көрсетуге болады:
1. Қылмысқа дайындық әрқашанда қылмысты істеуден уақыт бойынша алшақ болады. Сонымен бірге дайындық іс-әрекеттері нысанға нұқсан келтірудің алдында немесе одан уақыт бойынша біраз алшақ болуы мүмкін. Дайындық іс-әрекеттерінің ерекшеліктері уақыт бойынша үлкен маңызға ие, бұл арқылы істелген қылмыстың қоғамға қаупі дәрежесі мен мінездемесін білуге болады. А.А.Пионтковскийдің пікірінше, бірнеше апталар мен айларға созылған дайындық іс-әрекеттері қылмыстың қоғамға деген қаупінің жоғарылығын білдіреді. Сонымен қатар, мұндай іс-әрекеттер қылмысты жасау ниетінің нақтылығын білдіреді.
Дегенмен, көптеген жағдайларда дайындық іс-әрекеттерінің көп уақытты қамтуы субъекттің сенімсіздігінен де, оның екіұдайылығынан, қылмыс жасаудан бас тарту ниетінен де болуы мүмкін екенін естен шығармау қажет.
2. Дайындық іс-әрекеттері көп жағдайда қылмысқа оқталудың кеңістік тұрғысынан алыста болады. Мысалы, өлтіру үшін алынатын ату қаруы көбінесе қылмысқа оқталу жасалатын нысанынан алыста алынатыны белгілі.
Тұлғаны қылмыстық жауапкершілікке тартудан бұрын ең алдымен оның іс-әрекетінде қылмысқа алдын-ала дайындалу белгілерінің бар не жоқ екені анықталып алынуы тиіс. Мұндай әрекеттерге, әсіресе, қоғамға төндірілетін қауіп жатады. Тек осы белгінің бар болуы ғана дайындық іс-әрекеттерінің қылмыстық сипатұа ие екендігін анықтайды. Осылайша, қылмысқа дайындалудағы қоғамға төнетін қауіп мәселесінің маңызды тәжірбиелік мәні бар екенін анықталады, бұл туралы Н.Д.Дурманованың монографиясына жазған рецензиясында Т.В.Церетели мен В.Г.Макашвили дұрыс ата өтеді.
Сонымен қатар, дайындық іс-әрекеттіндегі қоғамға қауіп төндіретін әрекетті анықтау барысында басты маңызға ие нәрсе не және ол қалай анықталады. Бұл, Н.Д.Дурмановтың пікірінше дайындық кезінде қолданылатын құрал-қаруларға байланысты болады. Қылмыс жасауға арналған арнайы құралдар (зорлық қылмыстарға арналған қасиеттер, ұрлыққа арналған құралдар, жалған құжаттарға арналған мөрлер мен штамптар және тағы басқа) олардың мұндай дайындық іс-әрекеттері қоғамға төндіретін қаупінің жоғары екеніне дәлел болады. Автордың пікірінше, тұрмыстық заттар (балта, сіріңке, керосин) қоғамға қауіп төндірмейді. Біздің ойымызша, бұл заттардың қоғамға қауіптілігі жөнінде айту бекер, ал бұл заттардың қоғамға қауіптілігі жөнінде айту бекер, ал бұл заттардың ойластырылған қылмысты жүзеге асыруға арналғанын дәлелдеу қиын.
Н.Ф.Кузнецованың пікірінше, ойластырылған қылмыстың қоғамға қауіптілігі ең бірінші оның оқталу жасалатын объектісімен анықталуы қажет объект неғұрлым құнды болса, - деп жазады автор, - алдын ала ерте даярлық іс-әрекеттер соғұрлым қоғамға қауіп төндіреді және осыған байланысты қылмыстық әрекет ретінде жазаланады. Ал неғұрлым құндылығы төмен объектілерге оқталу қылмыстық әрекетінде қылмыс жасалу алдындағы даярлық әрекеттер қауіпті болып табылады.
Қылмысқа дайындықтың қоғамға қауіптілігі анықтауға қажетті талаптардың бірі болып, біздің ойымызша, қылмыс жасаудың нақтылық дәрежесі табылады. Ол өз кезегінде біріншіден, дайындық әрекеттерінің сипаты және көлемімен, екіншіден, қылмыстық нәтижеге жақындығымен анықталады. Сипаты бойынша әртүрлі дайындық әрекеттері қоғамға әртүрлі дәрежеде қауіп тудырады. Төмендегі оқиға бұған мысал бола алады: күйеуін өлтіру мақсатымен жүйелі түрде ғылмыи кітапханаға келіп жүрді. Мұнда ол медициналық кітаптардан адамды улау тәсілдерін білді. Осыдай кейін дәріханадан ұйқы дәрісін алып , оны аса көп әкелетін мөлшерде күйеуіне алдап іштірген. Келтірілген мысал әртүрлі дайындық әрекеттердің арасындағы қоғамға қауіп төндіру дәрежесінің әртүрлі болатынын анық көрсетеді. Кітапханаға бару және улау - бір ғана оқталу жасалатын нысан кезінде болып тұр. Сонымен қатар, жоғарыда келтірілгендей, дайындық әрекеттердің қоғамға қауіптілік дәрежсі олардың қылмыс жасауға жақындығына да байланысты болады. Берілген өлтіру жағдайында қылмысқа жақыны және қауіптісі удың сатып алынуы болып табылады. Көрсетілген мысалда дайындық әрекеттерінің уақыт бойынша қоғамға қауіптілігі осы әрекеттердің сипаттамасы ретінде беріледі және бұл әрекеттердің қылмыстық нәтижеге жақындығын білдіреді. Дегенмен, қылмыстың тура алдында орындалатын дайындық әрекеттері әрқашан қоғамға қауіпті сипатқа ие бола бермейді.
Қылмысқа дайындалудың келесі негізгі белгісі болып қылмыстық әрекеттің тұлғаның еркінен тыс жағдайларға байланысты аяғына дейін жеткізілмеуі болып табылады. Келтірілген белгі дайындық түсінігін айқындауда біздің заңда да бар. Біздің пікірімізше, дайындық сипаты нақтылауды қажет етеді: субъект дайындық кезінде дайындық әрекеттерін іске асыру жолында кедергі кездестірсе, оны алып тастау мүмкін еместігін түсінсе және оған қатыссыз жағдайларға байланысты дайындалған қылмысты жасамаса қылмыстық жауаптылық мәселесін қалай шешетіндігін анықтауымыз қажет. Н.Ф.Кузнецова бұл мәселеге ерекше мән бере отырып, өз кезегінде кеңестік криминалистер - И.С.Тишкевич, Н.В.Лясе еңбектерінде бұл ауқымды мәселенің көтерілмегенін айта отыырп, И.О.Тишкевичпен тұлғаның оған байланыссыз жағдайларға байланысты қылмысты қылмысты жасамауы кезінде жауаптылықты кімге арту керек екені жөнінде пікір таластырады. Бұл мәселеде Н.Ф.Кузнецова бұл міндетті сот құзіретінде қалдырса, И.О.Тишкевичтің пікірнше. Бұл оқталу мен дайындықтың кез-келген түрін жазалай алмаушылыққа әкеліп соқтырады, себебі, сот кінәлінің қылмыстан өз еркімен бас тартқаны туралы мәлімдемесін жоққа шығара алмайды, сондықтан автор бұл міндетті заң шығарушыға жүктейді. Көрсетілген жағдайға автордың қылмысты ашу кезінде қылмысқа дайындалушының қылмысты аяғына жеткізуге деген ниетін анықтаудың маңыздылығы туралы келесі пікірі қарама-қайшылық тудырады. Осы мәселеге байланысты Н.Ф.Кузнецова, біздің пікірімізше, әділеті түрде сотттың басталған қылмыстық әрекетті ашу кезінде тұлғада оны соңына дейін жеткізуге деген нақты қасақаналық ойдын болғанын айқындау, қылмыстың оның еркінен тыс мән-жайларға байланысты іске аспағанының және оның қылмыстың өз еркімен бас тартпағанының дәлелі болады , деп көрсетеді.
Осылайша, істің нақты жағдайы мен жайтына негізделе отырып, сот, тұлғаның іс-әрекетінде қылмысқа дайындық белгілері - қоғамға қауіптілік және қылмыстың тұлғаның еркінен тыс мән-жайларға байланысты іске аспауы - бар не жоқ екенін анықтайды. Көрсетілген белгілерге сүйене отырып, қылмысқа дайындық деп нені түсіну керек екенін айқындауға болады. И.О.Тишкевич оны қылмыстың басы болып саналатын қылмыстың құрал-қаруларының алынуы мен дайындалуымен түсіндірілетін, сыбайлас ізделенетіні және жалпы алғанда аяқталған қылмыстық тізбекті орындауға арналған жағдайды жасауға негізделген қоғамдық қауіп төндіретін іс-әрекет. Дайындықтың осы тәріздес ұғымын кеңестік қылмыстық құқық бойынша қылмыстық әрекетті жасау кезеңдері авторефератында Н.В.Лясс та береді. Келтірілген авторларды сынға ала отырып Н.Ф.Кузнецова олардың еңбектеріндегі тұлғаның еркінсіз жасалмаған қылмыстың белгілерінің жоқтығын айта отырып, өз тарапынан анықтама береді. Ол бойынша қылмысқа дайындалу деген - қылмыстық жазаланатын әрекет, яғни, ойластырылып басталған қылмыстық әрекет қылмысты жүзеге асыруға арналған тудыру кезеңіне жетіп, қылмысты орындауға дейінгі аралықта тұлғаның еркінен тыс мән-жайларға байланысты үзіліп қалуы.
Дайындықты қылмыс жасаудың алдындағы әрекетке жатқызатындардың қатарында белгілі А.А.Герцензон сияқты белгілі ғалым-заңгерлер де бар. Ол өз кезегінде дайындық әрекеттер қылмыс істеудің басы болып табылмайды, белгілі бір мөлшерде субъектінің қылмыс жасауға шешім қабылдағанын білдіретін белгі болып табылады. Дайындық қылмыстық әрекетті іске асырудың басы болып табылмайды, өйткені әрекет ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.