Жоспарлап оқыту технологиясы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1 Қазіргі заманғы мектепте оқытуда қолданылатын инновациялық технологиялардың негізгі теориялары 5
1.1 Білім беру жүйесінде қолданылатын инновациялық технологиялар түрлері 5
1.2 Иновациялық технология құралдарының оқушы құзіреттілігін арттырудағы маңызы 19
1.3 Қазіргі заманғы мектепте инновациялық технологияны қолдану арқылы оқушыларды жан-жақты дамыту жолдары 37
ІІ Қазіргі заманғы мектепте биология сабағын оқытуда қолданылатын инновациялық технологиялар. 48
2.1 Жерде тіршіліктің дамуы сабағында Free Quiz Maker бағдарламасын қолдану жолдары. 48
2.2 Адамның шығу тегі сабағында Movavi Video Editor бағдарламасын қолдану жолдары. 51
ІІІ Зерттеу жұмысы мен нәтиженің талдануы 63
Қортынды 73
Пайдаланған әдебиеттер 74
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі:
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім беру мекемелерінің мұғалімдеріне, педагогтарына олардың пікірінше, педагогикалық процесті кез-келген модель, соның ішінде авторлық модель бойынша да құрастыруға мүмкіндік беретін оқытудың формаларының, әдістерінің және технологияларының оңтайлы нұсқаларын таңдауға мүмкіндік беретін қосымша қағидасы бекітілген.
Жаңа білім беру парадигмасы алғашқы орынға білімді, икемді және дағдыларды емес, баланың тұлғасын, оны білім арқылы дамытуды шығарады.
Заманауи педагогикалық ғылымның төл сипаты тұлғаны дамытуға бағытталған жаңа білім беру технологияларын жасауға ұмтылу болып табылады.
Сондықтан да оқу-тәрбиелеу процесінің тиімділігін қамтамасыз ететін іс-әрекеттің нақты түрлерін табудың, оқыту мен тәрбиелеудің әдістерін құрудың амалдарын қолға алу қажеттілігі туындайды.
Заманауи мектептің негізгі мақсаты әрбір оқушының білімге деген қажеттіліктерін оның икемділіктеріне, қызығушылықтарына және мүмкіндіктеріне сәйкес қамтамасыз ететін оқыту технологиясын табуға негізделеді.
Мұндай қағидаларға инновациялық оқыту технологиясы жауап береді. Инновациялық оқыту концепциясының пайда болуы оқытудың дидактикасы мен психологиясын дамытудағы жаңа кезең болды. Аталған концепция оның алдындағы тәсілдерге қарама-қайшы ретінде танымдық қабілеттер мен ойлауды жандандырудың жекелеген әдістерін ғана емес, білімнің практикасы мен теориясына оқытуға деген шығармашылық көзқарасты қалыптастыру жөніндегі тәсілді ендірді.
Оқытудың белсенді әдістерін кеңінен қолдану арқылы оқушыларға жаттанды емес, тиянақты білім беру керек. Сонымен қатар оқушылардың дербес ойлау, өз бетінше жұмыс істей білу қабілеттерін барынша дамытып, оларды өздігінен білім алуға баулу қажет.
Қазіргі кезде елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу - тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым - қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Олай болса барлық сабақтарды инновациялық технологияны пайдалану арқылы жүргізу бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі болып саналады.
Зерттеудің мақсаты
Орта мектепте химия пәнінің ерекшеліктерін анықтап, тиімді жолдарын көрсету. Химия пәнінің сабағында инновациялық технология арқылы оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырып, кәсіптік бағдар беру.
Зерттеудің міндеттері:
Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттерге шолу жасап, ғылыми тұрғыдан талдау, сараптау жүргізу.
Педагогикалық эксперимент жүргізу және оның нәтижесін сапалық және сандық талдау.
Зерттеу нысаны
Жалпы білім беретін орта мектептің химия пәнін оқыту әдістемесі.
Зерттеу пәні
Химия пәнін оқыту арқылы оқушылардың білімі мен білігін, тәрбиесін қалыптастыру.
Ғылыми жаңашылдығы мен практикалық маңыздылығы
Жалпы білім беретін орта мектепте химия пәнін оқыту ерекшеліктерін анықтап, тиімді жолдарын көрсету
Орта мектепте химия пәнін оқытудың әдістемелік жүйесін жасап, оқу үрдісіне енгізу.
Минералдық тыңайтқыштар тақырыбын оқытудың әдістемесін анықтау.
Оқу процесіне қосылған химиялық тәжірибелер оқушыларға олардағы білімді, икемді және дағдыларды белсенді пайдалануға, білімін тереңдетуге және оның деңгейін арттыруға, химиялық құбылыстардың мәнін түсінуге, шығармашылық міндеттерді шешу кезінде оқушылардың әлеуетін арттыруға мүмкіндік береді.
Кез-келген елдің химия бойынша мықты білімі мен икемі бар, біліктілігі жоғары мамандарға қажеттілігі оқушыларды химия бойынша тәжірибелік практикалық даярлаудың деңгейін күшейту мен арттырудың қажеттілігіне алып келеді.
Барлығымызға белгілі, мектеп партасынан бастап оқушылар химия немесе басқа да ғылымдарға өзінің қызығушылығын таныта бастайды. Одан ары қарай оқушылардың болашақ мамандығын таңдауға олардың белгілі бір мектеп пәніне қызығушылық танытуы ықпал етеді. Сондықтан да мектептегі химиялық тәжірибені қолдану оқушының химия пәніне қызығушылығы ықпал ететіндігі сөзсіз.
Зерттеу болжамы
Егер, химия пәнін инновациялық технология әдістері мен өткізуге көңіл бөлсе, онда оқушылардың химия пәніне деген қызығушылығын арттыруға және кәсіби бағдар беруге болады.
Зерттеу әдістері. Зерттеу тақырыбы бойынша педагогикалық - психологиялық, әдістемелік әдебиеттермен танысып, талдау жасау; озат мұғалімдердің іс-тәжірибелерімен танысу; әңгімелесу; бақылау; ізденушілік және зерттеушілік жұмыстар.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.
1 Қазіргі заманғы мектепте оқытуда қолданылатын SMART технологиялардың негізгі теориялары
1.1 Білім беру жүйесінде қолданылатын SMART технологиялар түрлері
Біз өмір сүріп отырған ғасыр жоғарғы технологиялар ғасыры. Қазіргі балалар интернет, компьютерлік ойындар мен әлеуметтік желілер әлемінде өмір сүреді. Осында ақпараттық мәдениет ортасында мұғалімнің ролінің ауысуы пайда болады, қазір ол балаларға түсіп отырған ақпараттың үйлестірушісі болады. Сондықтан балалармен мұғалімнің қарым- қатынасы бір тілде жүру үшін мұғалім жаңа әдістерді меңгеруі қажет.
Бүгінгі танда жас ұрпақ алдында "Қазақстан - 2050" бағдарламасындағы барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі мен әл-ауқатының артуы деген ұзақ мерзімдік міндетін үшінші мыңжылдықта іске асыру жауапкершілігі тұр. Оқытудың мәңгілік сауалы: "Нені оқыту, қалай оқыту" күрделіленіп барады. Біріншіден, білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді, технология дамып ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты. Ендігі жерде көз ілеспес жылдамдыкпен өзгеріп отыратын қоғамда өз күш-жігерін қай салаға бұру керектігін оқушы өзі таңдайды[14].
Қазіргі кезде оқушыларды ғылыми жұмыстарға баулу, заман талабына сай өз ойын еркін жеткізе білетін дарынды, білімді де салауатты тұлғаны қалыптастыру жолындағы жасампаз еңбек адам баласы қызметінің ең күрделі түріне жатады.
Инновациялық үрдістің негізі - жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану, жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға жатады. Бұл яғни, бір оқытушы үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық басқа оқытушы үшін өтілген материал тәрізді. Инновацияны жаңашыл, жаңа әдіс, өзгеріс, әдістеме, жаңашылдық, ал инновациялық үрдісті жаңа әдістеме құралы деп қарауға болады. Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады[15].
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Инновациялық технологияны меңгеру әрбір оқытушының интеллектуалдық, кәсіби, рухани-адамгершілік, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Инновациялық -педагогикалық технологиялар шығармашылық қабілеттерін арттыруға өз үлесін қосады[16].
Инновациялық білім беру - іскерліктің жаңа түрі. Инновациялық қызмет оқу ісін дамытуға, пәндердің мәнін тереңдетуге, оқытушының кәсіптік шеберлігін арттыруға басқа жаңа технологияларды енгізуге, пайдалануға және шығармашылық жұмыстар жүргізуге бағытталған. Мұндай технологияларды қолдану -- біріншіден, оқытушы ұтады, яғни ол сабақты тиімді ұйымдастыруға көмектеседі, оқушының пәнге деген қызығушылығы артады, екіншіден, оқушы ұтады, себебі оның тақырып бойынша танымы кеңейеді. Осылайша білім берудің қалыптасқан әдістемесіне оқытудың жаңа технологиясы тұрғысынан өзгерістер енгізілсе, білім сапасы да арта түспек .
Ол әр педагогтан өз қызметінде жеке тұлғаға, оның қызығушылығы мен проблемасына бет бұруда маңызды өзгерісті талап етеді. Біз де әрдайым білім берудің жаңа технологиясын меңгеріп, жұмыстың тиімді жолдарын табу үшін жұмыстану үстіндеміз. Мақсат та айқын. Ол -- балалардың мектепке қызығушылығын және оқуға ынтасын көтеруге мүмкіндік беретін қазіргі педагогикалық технологияларды қолдану, баланың жеке тұлғасын және шығармашылық ынтымақтастық жағдай қалыптастыру.
Инновация дегеніміз -- жаңа мазмұнды ұйымдастыру, жаңалық енгізу, жаңа үлгілердің бағытындағы нақты әрекет, нақтыланған мөлшердің шегінен шығатын кәсіптік іс-әрекеттің жаңа сапалы деңгейге көтерілуі, жаңа нәтижені қамтамасыз ететін жаңа теориялық, технологиялық және педагогикалық іс-әрекеттің біртұтас бағдарламасы. Кәсіптік білім беру жүйесінің негізгі міндеті - белгілі бір көлемдегі білім берумен шектелмей, алынған кәсіптік білімді адам өз қажетіне, өмірдің нақты жағдайларында қолдана біліп, қоғамға пайдасын келтіру.
Білім -- әлеуметтік жағдайды жақсартудың құралы ғана емес, бүкіл болашаққа апаратын даңғыл жол. Осы даңғылды жасайтын да, бағыттайтын да мектеп және оның ұстаздар ұжымы. А. Байтұрсынұлының Мектеп керектері еңбегінде былай делінген:
...Мұғалім қандай болса, мектеп һәм осындай болмақшы. Яғни, мұғалім білімді болса, ол мектептен балалар көбірек білім алып шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі мектепке керегі - білімді, педагогика әдістемеден хабардар, жақсы оқыта білетін мұғалім.
Ендеше, мектептегі білім мен тәрбие берудегі басты тұлға -- ұстаз..
Жалпы инновацияны модификациялық, комбинаторлық, радикалдық деп үш түрге бөлуге болады.
Модификациялық инновация - бұл бұрын қолда барды дамытумен, түрін өзгертумен айналысу. Бұған В.Ф. Шаталовтың математикаға жазған тірек конспектісі жэне оны көптеген мұғалімдердің пайдалануы мысал бола алады.
Комбинаторлық модификация - бұрын пайдаланылмаған, белгілі әдістеме элементтерін жаңаша құрастыру. Бұған пәндерді оқытудың қазіргі кездегі әдістемесі дәлел.
Радикалдық инновация - білімге мемлекеттік стандарттарды енгізу жатады. Мемлекеттік стандарт білім беруде, негізінен, мөлшерлерді, параметрлерді, деңгейлік және сапалы оқытудың көрсеткіштерін қалыптастырады.
Жаңа технология жүйесінде проблемалық және іскерлік ойын арқылы оқытудың да маңызы зор. Оқушылар әр түрлі проблемаларды талдайды, оның шешу жолдарын іздейді. Мұндай сабақтар оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытады, пәнге қызығуын арттырады, өмірде кездесетін түрлі қиындықтарды жеңуге тәрбиелейді.
Қазақстанда Ж.А.Қараевтың, Ә.Жүнісбектің, Ш.Т.Таубаеваның, Қ.Қ.Қабдықайыровтың, С.Н.Лактионованың, М.М.Жанпейсованың, Қ.М.Нағымжанованың және т.б. ғалымдардың ұсынған оқытудың жаңа технологиялары оқу үрдісінде белсенді түрде қолданылуда.
Оқытудың тиімділігін арттыру мақсатында жаңа білім парадигмасына сүйене отырып, біз оқыту технологияларын тиімді жақтарын таңдап алуымыз қажет және оқыту - тәрбие үрдісінде озық технологияларды белсенділікпен енгізілуі керек.
Қазіргі кездегі жаңа педагогикалық технологияларды оқу процесіне енгізу осы проблемаларды шешуге маңызды рөль атқарады. Оқу процесінде қолдану үшін ұсынылып жатқан технология түрлері өте көп.
Соңғы мәліметтерге қарағанда бес бағыттан бағдарланған 50 - ге жуық технологиялар ғылыми түрде негізделген. Сондықтан осындай жаңартылған технологиялардың ішінен өз қажеттісін таңдап алу - әр мұғалім үшін жауапкершілікті қажет ететін іс.
6-кесте.Педагогикалық жаңа технологиялар
Педагогикалық жаңа технологиялар
Г.К.Селевко "Өзін-өзі дамыта оқыту"
М. Жанпейісова
"модульдік
оқыту"
В.К. Дьяченко
"Ұжымдық
оқыту"
Монахов-Қараев "Міндетті нәтиже негізінде шағын мақсатпен оқыту"
В.Кодикованың "саралап оқыту"
Т.Ғалиевтің жүйелі оқыту технологиясы
Деңгейлеп оқыту педагогикалық технологиясы
Деңгейлеп оқыту педагогикалық технологиясын оқу процесіне енгізуді пән бойынша күнтізбе жоспарын жаңаша құруды бастайды. Ол үшін дәстүрлі оқытудағы екі бақылау жұмысының арасында өтетін оқу материалын Модуль деп қарастырып (ол тарау болуы мүмкін) оның құрылымы анықталады:
1 - сабақ: §1
2 - сабақ: §2
...
...
n - сабақ: §n
(n+1) - сабақ: (§1 - § n) бойынша 3 деңгейлік қорытынды өзіндік жұмыс
(n+2) - сабақ: Өзіндік жұмыстан шыққан қателерді түзету сабағы
(n+1) - сабақ: Модуль бойынша Бақылау жұмысы
Модульдің дәстүрлі оқытудағы тараудан негізгі айырмашылығы әр бақылау жұмысының алдында оған дайындық екі сабақ өтіледі. Бірінші (n+1) - сабақта оқушылардың модуль бойынша түсінбей қалған кемшіліктерін анықтап, оларды екінші (n+2) - сабақта жою мақсаты көзделген. Әр тоқсанның да алдында осындай екі дайындық сабақтары өтеді. Бұл жағдайда: модульдік бақылау жұмыстарынан - тоқсандық, төрт тоқсандық бақылау жұмыстарынан жылдық бақылау жұмыстары құрылады. Қосымша сағаттарды ұқсас материалдарды блокқа біріктіріп оқыту арқылы үнемдеуге болады. (n+1), (n+2) - сабақтарын біріктіріп бір 45 минутта өзкізсе де болады.
Әр параграфтың мазмұнын (45 минут немесе 90 минутқа арналуы мүмкін) технологияның талабы бойынша меңгертуді ұйымдастыру үшін оның үш кезеңі анықталған.
Жаңаша оқытудың негізгі түрлері болып, оқытудың дербес және топтық түрлері табылады. Оқытудың бұл түрлеріндегі ең бастысы - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйене отырып, өз беделі мен қадір - қасиет сезімін дамыту.
Жаңа технологияның жаңа мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет деп отырмыз. Ол - оқыту құралдарына деген көзқарасты да өзгертуді талап етеді. Бұл өзгерістер бойынша оқу құралдары оқушылардың өздігімен танымдық іс-әрекетін жүргізе алатындай құралдар болуы керек. Бұрынғы дәстүрлі оқулықтар мұндай талапты қанағаттандыра алмайды, сондықтан оқушылардың өз бетімен білім алуына аса бейімделген жаңа типтегі оқулықтар қажет. Ол оқулықтардың қандай болу керек екендігі төменде айтылады. Осы жерде компьютерлік техниканың да функционалдық мүмкіндіктерінің мол екендігі төменде айтылады. Осы жерде компьютерлік техниканың да функционалдық мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету қажет, себебі компьютерлік техника - оқушыға, ол ізденіс және зерттеу жұмыстарын жүргізе алатындай, оқытушы орта құруына мүмкіндік береді. Бұл оқу мазмұны мен жаңа мақсат талап ететін жаңа оқулықтарда - оқу материалдарының мазмұны жаңаша баяндалуы қажет.
Оқытудың басты мақсаты өздігімен білім алып дами алатын жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, оқулықтағы теориялық материалдардың берілу жолы осы мақсатты қанағаттандыра алатындай болып, оқушылардың өз бетімен білім ала алуына бейімделіп құрылуы керек. Ол бойынша өнер тапқыштық пен жаңалықтар ашуға жетелейтін баланың жаңа қасиеттерін ашуға болады екен. Технологияның тағы бір психологиялық негізі болып табылатын теория - Л.С. Выготскийдің оқыту процесінде оқытушының ақыл-ойының дамуы актуальды дамуы аймағынан жақын арадағы даму аймағына ауысу туралы теориясы. Бұл ауысу - тапсырмаларды қайталап орындауға ғана арналған бірінші деңгейден өнімді іс-әрекет арқылы жүзеге асады. Осындай төрт іс-әрекет деңгейлердің тапсырмаларын басынан бастап бірінен соң бірін орындау арқылы оқушы оқу материалының әр түрлі деңгейіне көтеріледі.
Ресей ғалымы В.П.Беспалько бұл деңгейлерді:
Бірінші деңгей - міндетті, оқушылық,
Екінші - алгоритмдік,
Үшінші - эвристикалық және
Төртінші - шығармашылық деңгейлердегі қабылдау деп атайды.
Сондықтан да, оқушылардың білім, білік, дағдыларын жетілдіру үшін, деңгейлеп оқытудың жаңа технологиясы бойынша, дифференциалды және дербес деңгейлік принциптернің талаптарына сәйкес өткізілетін әртүрлі сабақ түрлеріне арналған жаңа тұрпаттағы оқулықтар мен оқу құралдары қажет. Бұлар: әңгімелесуші - оқулықтар және оларға қосымша төрт деңгейдегі тапсырмалары берілген жұмыс дәптерлері.
Әңгімелесуші - оқулық бойынша (сабақтың 1,2 - кезеңдерінде): оқушылар а) жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеріп: анықтама, ережелерін өзі шығарады. Мұндағы тапсырмалар сұрақ-жауап диалогы түрінде келтіріледі; б) жаңа меңгерген теориялық білімін үлгі ретінде қарапайым жаттығу-мысалдармен бекітеді. Бұл тапсырмалар оқушылардың өздігімен танымдық іс-әрекетін дамытуға бағытталады.
Жұмыс дәптерлеріндегі (3-кезеңде): төрт деңгейлік тапсырмалар оқушылардың жаңа тақырып бойынша алған теориялық білімдерін дамытып, тереңдетуге арналады. Оларды барлық оқушы бірдей бірінші деңгейден бастап орындауға көшеді де, әркім орындап үлгерген тапсырмаларына сәйкес ұпайларына жинайды [17].
7-кесте. Деңгейлеп оқыту барысында оқушы мен мұғалім іс әрекетінің жүйесі.
Кезеңдер
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Дайындық кезең
Оқушыларды оқу материалын базалық , бағдарламалық күрделенген деңгейлер бойынша игеруін анықтау.
Диогностикалық кезең.
Білімді меңгеру деңгейін анықтайтын тапсырмаларды дайындау. Оқушылардың білімді меңгеру деңгейін диагностикалау . Оқушылардан сауалнама алу.Сынып жетекшілерімен оқушылар және олардың ата-аналарымен әңгімелесу.
Диагностика нәтижелері мен өз қызығушылықтары негізінде пәнді оқу деңгейі таңдалады.Оқушы өзіндік таңдау жасайды.
Оқушыларды топтарға бөлу кезеңі
Оқушыларды топқа бөлуді ұйымдастыру : әр топ үшін оқу мазмұнын анықтау . Әр деңгейде оқытуға қойылатын нақты талаптарды дайындау Дайындалған талаптарды оқушыларға ұсыну.
Белгілі топты оқушының таңдауы. Топтардағы оқыту талаптарының жобасын талқылауға қатысу.
Деңгейлеп оқыту жүзеге асырылу кезеңі.
Оқушылардың топтардағы жұмысын ұйымдастыру.
Таңдалған топта өзінің оқу іс-әрекетін ұйымдастыру.
Деңгейлеп оқыту жағдайына білімді меңгеру нәтижелерін бағалау кезеңі.
Атқарылған жұмыстар нәтижесі бойынша оқушыларды бағалау. Кері байланыстың дұрыс орнауы , жүзеге асыру.
Жеткен нәтижелер бойынша өзара бағалауды және өзін-өзі бағалауды жүзеге асыру.
3-сызбанұсқа. Деңгейлеп оқыту технологиясы
Деңгейлеп оқыту технологиясы
В.П. Беспалько
Деңгейлік
тапсырмаларға
қойылатын талаптар
Ж.А.Қараев
Міндетті, Оқушылық
Алгоритмдік
Танымдық іздену.
(эвристикалық)
Ойлау қабілетін жетілдіру
Жаңа өтілген тақырыпты
қайталап, пысықтау
Шығармашылық
Эвристикалық
Ұғым, түсінік , қиялын
Тәжірибеде қолдану
Деңгейлеп оқыту технологиясы
В.П. Беспалько
Деңгейлік
тапсырмаларға
қойылатын талаптар
Ж.А.Қараев
Міндетті, Оқушылық
Алгоритмдік
Танымдық іздену.
(эвристикалық)
Ойлау қабілетін жетілдіру
Жаңа өтілген тақырыпты
қайталап, пысықтау
Шығармашылық
Эвристикалық
Ұғым, түсінік , қиялын
Тәжірибеде қолдану
Электронды оқыту технологиясы - оқушылардың үздіксіз және өз бетімен білім алуына бағытталған білім беру процесінің жаңа әдістемесі. Бұл талаптардың максималды өзгеріс бере орындалуына білім беру ісінде компьютерлік қорлар мен технологияларды қолдануға негізделген дидактикалық жүйе құру арқылы қол жеткізуге болады. Оларға электронды пошта, телеконференциялар, электронды кітапаханалар, мәліметтер базасы, электронды оқулықтар, видео және аудио материалдар және т.б. жатады.
Мәскеулік әріптестеріміз электронды оқытуды келесідей бағалап отыр: технологияның жұмыс істеу мүмкіндігі - кең, ауқымды енгізілген, күрделілігі мен бағасы - орташа. Басқа технологиялармен, заттармен салыстырғанда бұл әлде қайда жоғары баға.
Авторлар электронды оқытуды келесі компоненттерді қамтитын дидактикалық жүйе ретінде қарастырып отыр:
Білім беру процесінің субъектілері. Педагог - білім беретін ортаның ұйымдастырушысы, консультант бақылаушы. Білім алушы өз білімінің бағдаршысы.
Білім беру ақпараттары.
Білім беру технологиясы.
Ақпараттық технологиялар.
Электронды оқыту білім беру ақпараттарының және ақпараттық технологияларының маңыздылығын ұсынады, сонымен қатар білім беру технологиясы негізінде білім беру процесінің (педагог, білім алушы) субъектілерінің арасындағы байланысты ұйымдастыру құралы болып табылады.
Бағдарламалап оқыту технологиясы
Дәстүрлі оқытудың кейбір кемшілік жақтарын бағдарламалап (жоспарлап) оқыту технологиясы толтырады. Бағдарламалап (жоспарлап) оқыту - оқыту бағдарламасына негізделген. Бұл бағдарламада 1) оқу материалының өзі; 2) оны меңгерудегі оқушының іс-әрекеті; 3) меңгеруді бақылау формасы қатаң жүйеге келтірілген. Оқу материалы бірнеше шағын бөліктерге бөлінеді, әр бөлік логикалық тұрғыдан аяқталған. Оқушы бір бөлікті меңгергеннен кейін бірнеше вариантта құрастырылған бақылау сұрақтарына жауап береді. Жауап дұрыс берілсе, тапсырманың келесі бөліміне көшіріледі, дұрыс берілмесе материал қайталанып беріледі. Жоспарлап оқытудың негізін салушы АҚШ ғалымы Скиннер бұл технологияның негізін екі талапқа сай құрған:
Жай бақылаудан өзін-өзі бақылауға көшу;
Педагогикалық жүйені оқушының өз бетімен білім алуына бейімдеу.
Бұл әдіс бір бағытты деп аталады.
Жоспарлап оқыту технологиясы
Жоспарлап оқытудың негізгі принциптері мен жетістік жақтары:
Оқу материалының мөлшерленіп берілуі
Студенттердің өздігінен белсенді жұмыстануы
Студенттердің материалды меңгеру деңгейінің үнемі бақылауда болуы
Оқыту типінің және оқу материалдары көлемінің жеке бас ерекшеліктеріне сәйкестігі
Оқытудың автоматтандырылған техникалық жүйелерін қолдану мүмкіндігі
Жоспарлап оқытудың шығуы, оқытуда техникалық құралдарды қолдануға және оларды жетілдіре түсуге жағдай жасады. Жоспарлап оқытудың басты міндеті - автоматтандырылған дағдыларды және мықты білім мен біліктерді қалыптастыру.
Аталған оқыту арнайы оқыту бағдарламалар көмегімен іске асады. Сондықтан да ол бағдарламалар оқыту жүйесінің құрылуына байланысты бір тармақты (Скиннер), көптармақты (Краудер) және адаптивтік (Ресей ғалымдары) оқыту бағдарламалары деп бөлінеді. Бағдарламалап оқытудың екі әдісі бар: компьютер көмегімен және дәстүрлік әдіспен.
Дәстүрлік әдісті қолданғанда оқыту бағдарламалары, оның құрамындағы блок материалдары мен тес сұрақтары баспа қағаз түрінде беріледі. Кеңес дәуірінде компьютердің әлі дами қоймаған кезде соңғы әдіс көп қолданылды.
Проблемалық және қарқынды күшейте оқыту технологиялары
Қазіргі заманның білім берудің басты мақсаты - мамандарды әлемді шығармашылық тұрғыдан өзгертудің әдістемесі мен қаруландыру. Осы тұрғыдан алғанда ғылыми міндеттерді дәстүрлі емес әдістермен шешудің жолы ретінде проблемалық оқыту жүйесі ұсынылуы заңды құбылыс.
Проблемалық оқытудың ерекшеліктері - мұнда мұғалім білімді дайын түрде баяндап бермейді, оқушылардың алдына проблемалық міндет қояды. Шешімді және шешу құралдарын оқушы өзі іздестіруі тиіс. Бұл технологиялық әдістегі ең маңызды мәселе - жаңа білім жаттау немесе есте сақтау үшін беріледі. Проблемалық оқыту педагогикада жаңа құбылыс емес, тарихта белгілі адамдардың (Сократ, Руссо, Дистервег, Ушинский т.б.) есімдерімен байланысты.
Проблемалық оқыту - оқытудың әдіс-тәсілдерін қолдана отырып білімді шығармашылық тұрғыдан меңгеруге негізделген дидактикалық жүйе.
Сабақтың проблемалық құрылымы олардың ерекше ұйымдастырылуын талап етеді, ал, мұның өзі оқытудың таңдалынған әдіс-тәсілдерінен көрініс табады. Мұның бәрі оқытудың құрылымына әсер етеді. Сондықтан да, проблемалық оқытуды өзінің ерекше технологиясы бар жаңа дидактикалық негізгі ұғымдары - проблемалық жағдай, оқу проблемасы, проблемалық міндет т.б.
Проблемалық жағдай - субьектіден жаңа білімді, іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін іздестіруді талап етеді. Оны оқыту процесінің кез-келген кезеңдерінде (түсіндіру, бекіту және бақылау) құруға болады.
Сонымен, проблемалық оқыту технологиясы бірнеше кезеңдерден өтеді. Оның негізгі кезеңі ойлаудың кедергісін түсінуге алып келетін проблемалық жағдай. Проблемалық жағдай барысында пайда болатын оқу проблемасы да қиын, бірақ оқушылар шеше алатындай дәрежеде болуы шарт. Проблеманың қойылуы және түсіндірілуімен бірінші кезең аяқталады. Екінші кезеңде оқушы сұрақтың жауабын толық алу үшін жетпейтін ақпараттарды белсенді түрде іздестіруге кіріседі. Үшінші кезеңде қажетті білімдермен қарулана отырып проблеманы шешіп, алған нәтижелерді бастапқы болжаммен салыстыра отырып тексереді.
Проблемалық оқытудың жағымды да, жағымсыз да жақтары бар екенін атап өтуге тиіспіз. Бұл технологияның артықшылығына - оқушының өзіндік шығармашылық іс-әрекеті негізінде білімді өз бетімен меңгеру мүмкіндіктері, соның негізінде білімді өз бетімен меңгеру мүмкіндіктері, соның нәтижесінде оқу еңбегіне деген жоғары қызығушылығының, жемісті ойлау қабілеттерінің дамуы жатады. Ал, кемшілік жағына - кей кездерде процеске қатысушылардың танымдық іс-әрекеттерінің әлсіз басқарылуын, жоспарланған мақсатқа қол жеткізуде уақыттың шамадан тыс көп шығындалуын атап көрсетуге болады.
Блок-модульдік оқыту технологиясы
Блок - модульдік оқыту технологиясы. Оқытудағы басты мақсат - жас жеткіншектерді ғылыми білім негіздері жүйесімен қаруландыру, ұрпақты патриотизмге, отаншылдыққа, елді, жерді сүюге, қорғауға тәрбиелеу, жас өспірімдердің қабілеттерін одан әрі дамыта түсу, соңынан мамандық беру. Шәкірттер қаланың әр түрлі мектептерінде, гимназияларында, лицейлерде, мектеп-жүйелерінде оқып-тәрбиеленетіндіктен, белгілі мамандық иелерін даярлау барысында жалпы білім берудің қиындығы жеткілікті. Кәсіптік-техникалық лицейлер, училищелерде бағдарламалы оқыту маңызды және қажет, мұндайда жалпы білім беру пәндерін оқыту мамандарына қатысты өзгерту шарт. Бұл аталған күрделі мәселені шешудің бір жолы - блокты модульдық әдіспен оқыту. Мұндай оқытудың мазмұны: оқытылатын - жалпы білім беретін пәндерді бағдарлама бойынша бөлімді, тақырыпты, сабақтастықты бұзбай, қажетті мөлшерге дейін сығымдау, жеке блок-модульдер және арнаулы, дәстүрлі оқыту әдістерімен шәкірттерге жеткізу.
Блок-модульдық оқытудың әдістемесі оқу материалдары тақырыптары мен бөлімдері, тарауларға қатысты жүйелі бөлінген. Жүйелі кванттау және модульдеу ұстанымы - әр түрлі белгілеулер: тілді, шартты белгі, графиктік, т.б. ұғындырулар арқылы оқытуды жақсарта түсу.
Технологиялық бағыттағы оқу ақпаратын сығымдау жұмысы пәнді модельдеу арқылы, құрылымды блок-сызба нұсқа, тірек конспектілеулер, белгілеулер, графиктік түрде өрнектеулер көмегімен жасалады. Оқыту үрдісінде жүргізілген талдаулар блокты-модульдық оқыту әдістемесінің артықшылықтарын және тиімділігін көрсетеді.
Біріншіден, модульдық оқытуда оқу ақпараттарын берудің белгілі және сөздік нышандарына назар аударылады, блокты-модульдік оқыту әдістемесінде суреттік және графиктік нышандар қоса беріледі. Сонымен, блок-модульдік өрнектеу толығады және олардың оқушыларға ықпалдары артады, бірінші кезекте естиді, екіншіден түсінік алады; бұдан соң сурет сызылады, жазылады, бекітіледі, қысқаша қайталанады.
Екіншіден, блок-модулін құрастыру, түзу толығымен және нақты сабақтаса оқу материалын жинақтайды, тұжырымдайды, оқушылардың ойлау қабілеттерін іске қосады және танымдық іс-әрекеттерін жаттықтырады.
Үшіншіден, блок-модульді сызу, құрастыру, жасау бөлігі психология-педагогикалық заңдылықтары мен шартты белгілеріне сүйене келе, есте сақтау, қабылдау, ойлау іс-әрекеттерін дамытып, оқу материалын жеңіл жеткізе, байланыстыра түсінуге, қайта шығара білуге үйрететін негізде болады, көру арқылы қабылданып, оқушы назарын өзіне тартып, зейін қоя ұғынуға баулиды.
Әрбір мұғалім оқушыларының оқу материалдарын терең ұғуларын, мазмұндарын түсініп, қажетті білім алып, тәрбиелі бола түсінулерін, сонымен бірге іс-әрекеттерде пайдалана алуларына және шәкірттердің, талдау жасай білуге жетулерін мақсат етеді. Блок-модуль әдісі - ұстаздардың сол мақсатты жүзеге асыруына мүмкіндік жасайтын тиімді әдіс.
Бұл әдісті үйрене келе, оның ерекшеліктерін ұға келе, көрнекілігі мен нақтылығын көріп, білу арқылы сабақтарда пайдаланулар, оның маңыздылығын, ең негізгісі шәкірттер шығармашылықпен білім алып, тыңдау, жазу, сызу арқылы терең ұғу, түсіну, игеру, білу, дамуға жетеді. Оқыту нәтижесі, сапалы болуы еселі еңбек етуге қанаттандыра түседі, шығармашылық мақсат - мұратқа бастайды.
Блокты - модульді оқыту барысында оқушы бойында бұрыннан қалыптасқан еңбек іс-әрекет тәсілдерімен жаңа іс-әрекет тәсілдерін өзара жинақтау нәтижесінде оқушылар бойында шығармашылық іс-әрекеттері қалыптасады.
Саралап оқыту - оқушының туа біткен ақыл - ой қабілетінің жеке дамуының жан - жақтылығына негізделінген білім беру жүйесі. Барлық педагогикалық жүйе құрам бөліктерінде инновация (жаңашылдық) үрдісі іске асу үшін төмендегідей жұмыстар істелінуі тиіс. Біріншіден, оқытудың дәстүрлі емес сабақ түрлері мен жаңа әдіс-тәсілдерін қолдану. Екіншіден, оқушылардың ойлау қабілетін, жаңалықтарды тез қабылдауын қалыптастыру мен жаңалықтарды өмірде қолдана білуді үйрету.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет деп Елбасы атап көрсеткендей, инновациялық әдіс-тәсілдер жаңа білім берудің бірден - бір шарты.
Орыс ғалымы Л. В. Зенков Жаңа технологиялық əдіс-тəсілдерді пайдалану - білім сапасын арттырудың бірден-бір жолы деп атап көрсеткен. Күн сайынғы, тіпті сағат сайын артып, өзгеріп отырған əлемдік ақпаратқа ілесу, ондағы жаңашыл əдіс-тəсілдерді меңгеріп пайдалана білу бүгінгі күннің мұғалімінен үлкен ізденісті, зор талапты, өз білімін жетілдіріп арттыруды қажет етіп отыр. Заманауи жоғары технологияларды пайдалану арқылы ғана біз сапалы білім беруге қол жеткізе аламыз. Қазіргі уақытта қолданыста жүрген 25-ке жуық оқыту технологиялары, 40-қа жуық сабақ түрлері бар. Бұл технологиялар өз ресурстарын тауысуға айналды. Бүгінгі таңда əлем жаңа, тың серпілістер үстінде. Қазіргі кезде мектептің оқу үрдісінде 50-ден астам педаго- гикалық технологиялардың қолданылып жүргені анық. Бұл технологиялардың бəрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан мектептегі əрбір пəнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу жəне оны іс-əрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Мұнда оқушының əрекеті технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс. Мектептердің оқу үрдісіне жаңа технологияны енгізу арқылы оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны жеделдетіліп, жеке тұлғамен жұмыс істей отырып, саралап, даралап оқытуға мүмкіндік туады. Жаңа технология оқушының өзіндік жұмыс атқаруына жəне ең бастысы - оқушының білім жетістіктерін жақсартуға ықпал етеді. Химия пəні бойынша оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштер тəсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар жүйесін дайындауға болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тəсілі ретінде қарастырылуы тиіс. Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-əрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нəтижелер тізбесін негізге ала отырып түрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана жауабы бар тапсырмалар, ашық жəне еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-əрекеттік тəсілге бейімделуіне мүмкіндік береді. Деңгейлік саралау технологиясы оқушының да, мұғалімнің де белсенді шығармашылық қызметін дамытуға бағытталған. Деңгейлік тапсырмалар бірінші, екінші, үшінші деңгейде беріледі. Бірінші деңгейдегі тапсырма мемлекеттік стандарт деңгей, мұны барлық оқушылар орындауға міндетті. Екінші деңгей күрделенеді, бұл деңгейлік тапсырманы орындауға оқушылардың барлығы құқылы, ал үшінші деңгейді шығармашылықпен жұмыс істей алатын, өзіндік пікірін жеткізе алатын, ойын дəлелдей алатын қабілетті оқушылар орындайды. Мен өз іс - тәжірибемде химия сабағында көбіне саралап - деңгейлеп оқыту технологиясының элементтерін, тесттік әдісті көп пайдаланамын және ақпараттық технологияны, яғни компьютерлік техниканы қолданамын. Себебі, кез-келген құбылыс пен лабораториялық эксперименттерді компьютерде анимация арқылы көрсетуге болады. Анимация - бұл мультипликацияның дамуындағы осы заманға сай компьютерлік бөлігі. Бұрын мультипликациялық кадрларды қолмен сызса, қазір анимациялар арнайы компьютерлік бағдарламалардың көмегімен бейнелерді "тірілтіп" (осыдан анимация сөзі шыққан) пішіні, бояуы т.б. өзгертеді.
3- сызбанұсқа Инновациялық жүйе
Иннoвaциялық
әдic-тәciлдep жaйлы бiлiм
Иннoвaциялық iздeнic қaжeттiлiгi
Иннoвaциялық әдicтep
Жаратылыстану пәндep жүйeciндe oқытудың иннoвaциялық әдic тәciлдepiн пaйдaлaнудың пeдaгoгикaлық шapттapы
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдiң тиiмдi жoлдapын үйрету
Иннoвaциялық
әдic - тәciлдepдiң нәтижeci
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдi пaйдaлaну жәнe бiлiм бepудi ұйымдacтыpуу
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдiң oзық тәжipибeлepін пaйдaлaну
Иннoвaциялық
әдic-тәciлдep жaйлы бiлiм
Иннoвaциялық iздeнic қaжeттiлiгi
Иннoвaциялық әдicтep
Жаратылыстану пәндep жүйeciндe oқытудың иннoвaциялық әдic тәciлдepiн пaйдaлaнудың пeдaгoгикaлық шapттapы
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдiң тиiмдi жoлдapын үйрету
Иннoвaциялық
әдic - тәciлдepдiң нәтижeci
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдi пaйдaлaну жәнe бiлiм бepудi ұйымдacтыpуу
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдiң oзық тәжipибeлepін пaйдaлaну
Интерактивтік технологиялар
Біз өмір сүріп отырған ғасыр жоғарғы технологиялар ғасыры. Қазіргі балалар интернет, компьютерлік ойындар мен әлеуметтік желілер әлемінде өмір сүреді. Осында ақпараттық мәдениет ортасында мұғалімнің ролінің ауысуы пайда болады, қазір ол балаларға түсіп отырған ақпараттың үйлестірушісі болады. Сондықтан балалармен мұғалімнің қарым- қатынасы бір тілде жүру үшін мұғалім жаңа әдістерді меңгеруі қажет[18].
Күнделікті оқу барысында ақпараттық технологияларды пайдалану оқу- тәрбие процесінің және де оқу барысының жоғарылауының ұтымды құралы болып табылады. Ақпараттық оқыту технологиясы оқу - танымдық ортаның пайда болуына қатысады, бұл түрлі дидактикалық міндеттердің шешілуінде пайдаланылады. Бұл ортаның негізгі ерекшелігі, ол ұжымдық және жеке оқыту мен өзін - өзі оқытуда пайдаланылады.
Білім беру барысында заманауи компьютерлік орта оқушы тұлғасының қалыптасуына және оның компьютерлік сауаттылығының пайда болуына, және де этикалық, эстетикалық, интеллектуалдық зеректігінің қалыптасуына қолайлы жағдай туғызады. Бастауыш сыныпта АКТ-ны пайдалану оқушыға қазіргі заманда ақпарат ағымында дұрыс бағдар жасауға, ақпаратпен дұрыс жұмыс жасауға, қатарларымен жаңа техникалық құрылғылармен араласуға мүмкіндік береді. Мұғалімге сабақты АКТ - ны пайдалану арқылы өткізу түсіндіру әдісінен басқа әрекеттік әдіске көшуге мүмкіндік береді. Бұл кезде оқушы бұл білім беру әрекетінің белсенді субьектісі болып табылады. АКТ-ны пайдалану арқылы өткен сабақ, күнделікті сабаққа қарағанда көрнекі, танымды болады. Сабақта ақпараттық коммуникативтік технологияны пайдаланудың негізгі түрлерін қарастырайық:
- мультимедиялық проектор, бұл сабақтан тыс іс-шаралармен ғылыми- зерттеушілік жұмыстарды өткізуде пайдаланылады;
- Бүкіләлемдік Internet компьютерлік желісі:
1. Әлемнің түкпір түкпіріндегі балалармен хат алмасу мүмкіндігі;
2. Ақпараттың барлық көздерінен ғылыми, мәдени ақпараттардың пайдаланылуы (мұражайлармен әлемнің барлық қоймалары);
3. Халықаралық сервер арқылы болып жатқан жағдайларды көру мүмкіндігі.
АКТ-ны бастауыш сыныпта белсенді түрде пайдалану білім берудің басты мақсаттарына жетуге мүмкіндік береді, деректерді жинауға мүмкіндік береді, тапқан деректерді талдап, өз ойын қағаз негізінде және де ауысша дұрыс жеткізуге көмектеседі. АКТ баланы логикалық пайымдауға, таңдау жасаумен дұрыс шешімді қабылдауға көмектеседі
Сабақта АКТ - ны пайдалану келесі жағдайларды жасауға мүмкіндік береді:
- дидактикалық материалды жасаумен оларды енгізуге;
- белгіленген тақырыптарда презентация жасау;
- заманауи бағдарламаларды пайдалану;
- оқу нәтижелерінің маниторингін бақылау;
- тест тапсырмаларын дайындау[19].
АКТ- ны пайдаланып өткізілген сабақтарда оқушының жеке қабілеттерін, ақпаратты тану біліктілігінің ашылуына көмектеседі. Жоғарыда айтылған қабілеттері өз бетімен оқу барысында ұйымдастырудың ең оңтайлы түрін таңдауда көрінеді. Төменгі сынып оқушыларына негізгі қызмет түрі ойын болып табылады, заманауи компьютерлік бағдарламалар арқылы оқытудың мақсаттарын көрсетуге болады: егер барлық мысалдар шешілсе сурет ашылады, барлық әріптер дұрыс қойылса кейіпкер ойында жеңіске жетеді, бұл кезде балада есепті шешуге оң мотивация пайда болады. Бастауыш сынып адамның болашақ әрекеттернің фундаменті болып табылатындықтан, педагогтың басты және жауапты мақсаты әр бала бағдарлама бойынша барлық материалды толық меңгеруі тиіс, ал балалардың дайындығы әр түрлі деңгейде болғандықтан оқушының орташа дайындық деңгейіне бағытталуы тиіс. Балалардың әр түрлі дайындық деңгейіндегі балаларды оқытудың жақсы тәсілі ол компьютерді пайдаланып оқыту болып табылады, өйткені барлық балалар іспен айналысып отырады. Басқаша айтқанда сабақты жіберіп алғандар материалды қуып жетуге мүмкіендіктері бар. Ал ойлау қабілеті төмен балалар өзіне қажет қарқынмен жұмыс жасай алады. Ал компьютерлік тесті пайдалану мұғалімге оқушылардың білім деңгейін білуге және керек болған жағдайда оларды түзетуге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта жаңа ақпараттық технологиялар нарығының жедел дамуы жүріп жатыр. Түрлі электрондық тақырыптық шығарылымдар, альбомдар, энциклопедиялар, және басқа да мультимедиялық құрылғылар оқыту барысында иллюстрациялар, жазбалар, шығармашылық жұмыста пайдаланылатын құралдар пайдаланылады. Сабақта әр түрлі материалдарды пайдалану формасы, әсіресе сабақта бейне роликтарды және басқа да материалдарды пайдалану оқушыларды эмоционалдық жағынан жоғарылап, пәнді оқуда қызуғушылығын тудырып, балалардың зерігуін төмендетеді. Компьютер сабақта көрнекі материалдарды көрсетудің, ақпаратты сақтаушы, және де білімді бақылаудың құралы бола алады. Оқытудың басты мәселелерінің бірі оқушылардың назарын сабаққа аудару болып табылады. АКТ-ны сабақта пайдалану сабақ барысында балалардың назарын сабаққа аударуды қамтамассыз етуге болады[21].
Осыған орай химия сабағында ақпараттық технологияларды пайдалану мұғалімнің жоғарғы дайындығының болуын талап етеді. Ол мұғалім бұл бағдарламалармен таныс қана емес, өз оқушыларын да жақсылап үйретуі тиіс. Химия сабағында ақпараттық технологиялар оқушылардың коммуникативтік қабілеттерінің дамуына бағытталады, осылайша мұғалімнің жұмысын жемісті етеді. Осылайша химия сабағында компьютерлік технологиялар: уақытты үнемдейді, мотивациясын арттырады, білімін, біліктілігін жан - жақты және комплекстік тексеру жүргізуге мүмкіндік береді, сабаққа деген қызығушылығын арттырады, материлды анық және әсем көрсетуге мүмкіндік береді.
Осылайша АКТ-ны қолдану оқушылардың өздігінен оқыту барысын ұйымдастырудың белсенді әдісі болып табылады.
Ақпараттық - коммуникативті технологияларды пайдалануда мұғалім тек білім бере қоймай оның шекарасымен көрсетеді, оқушыларға ақпартты өңдеудің әдістерін көрсетеді. Осындай жұмыстың арқасында оқушы барынша ашылып, өзінің барлық мүмкіндіктерін көрсете алады. Ең бастысы- өзін танып, өзінің ойлау, жаңа нәрсе жасауға мүмкінлдігі бар жеке тұлға екендігін түсінеді.
Білім беруде ақпараттандырудың мақсаты - болашақ ақпараттық қоғамның болашақ мүшелерінің сапалы жаңа моделін қамтамасыз ету, олар үшін білімді белсенді түрде меңгеру, еңбекте өз функцияларының өзгерту мен шығармашылық ойлау өмірлік қажеттілік болады.
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Оқу үдерісінде педагогикалық және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану - жалпы білім беруді дамытудың басты бағыттарының бірі, - деген.
Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болуы емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық-психологияға негізделуін және ақпараттық құралдарын кеңінен қолданылуын қажет етеді. Осылайша оқу-тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр.
Оқытудың ақпараттық технологиясы - бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино, аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).
Оқушының білімін көтерудің ең бастысы - пәнге деген қызығушылын арттыру. Қызығушылықты тудырудың тәсілдері көп. Олар: түрлі дидактикалық ойындар, сайыстар, жарыстар, кештер, үйірмелер, олимпиадалар. Сабақтың ойын түрінде өткізілуі сынып оқушыларының жалпы көңіл-күйлерінің көтерілуін, яғни белсендіктерін және пәнге деген қызығушылықтарын арттыруға ықпал етеді. Ал осы оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыруда АҚТ маңызы зор.
Білім саласында компьютер оқушы үшін оқу құралы, ал мұғалім үшін жұмысшы болып табылады.
1.2 Иновациялық технология құралдарының оқушы құзіреттілігін арттырудағы маңызы
Оқтыудың әдісі - оқыту мен тәрбиелеудің мақсаттары іске асырылатын дидактикалық тәсілдер мен құралдардың реттелген жиынтығы. Оқытудың әдістері - мұғалім мен оқушының мақсатты іс-әрекетінің өзара байанысқан тәсілдері. Оқытудың әдістерінен оқушылар мен мұғалімнің белгілі-бір дидактикалық мақсатқа жетуге бағытталған өзара әрекеті тәсілдерінің ретімен жүруін түсінеді. Әдіс - грек тілінде - бір нәрсеге апарар жол - мақсатқа жету тәсілі. Оқыту әдісі - білім алу тәсілі.
Оқытудың кез-келген тәсілі мақсатты, іс-әрекеттер жүйесін, оқытудың құралдары мен белгіленген нәтижені көздейді. Оқытудың объектісі мен субъектісі оқушы болып табылады.
Қандай-да бір әдістің таза түрінде пайдаланылуы сирек кездеседі. Әдетте мұғалім оқытудың әртүрлі әдістерін үйлестіреді. Әдістер таза түрінде арнайы жоспарланған оқу және зерттеу мақсаттарында қолданылады.
Оқытудың әдістері - тарихи категория. Падагогиканың тарихында оқытудың әдістері мәселесі әртүрлі көзқарастар тұрғысынан шешілді: іс-әрекет формалары арқылы; іс-әрекет формаларының құрылымы мен қызметтері арқылы; танымдық іс-әрекеттің сипаты арқылы. Қазіргі таңда оқыту әдістерінің заманауи теориясын әртүрлі тәсілдер бар.
Оқыту әдістері әртүрлі негіздер бойынша жіктеледі:
Танымдық іс-әрекеттің сипаты бойынша (М.Н. Скаткин, М.И. Махмутов, И.Я. Лернер):
:: түсіндіру - кейіптеу (әңгіме, лекция, сөйлеу, демонстрация және т.д.);
:: репродуктивті (есептерді шешу, тәжірибелерді қайталау, т,б.);
:: мәселелік (мәселелік есептер, танымдық есептер және т.б.);
:: ішінара-ізденістік - эвристкалық;
:: зерттеушілік.
Іс-әрекет компоненті бойынша (Ю.К. Бабанский):
:: ұйымдық-әрекеттік - оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру мен жүзеге асыру әдістері;
:: ынталандырушы - оқу-танымдық іс-әрекетін ынталандыру және ниеттендіру әдістері;
:: бақылау-бағалау - оқу-танымдық іс-әрекеттерінің тиімділігін бақылау және өзін-өзі бақылау әдістері.
Дидактикалық мақсаттар бойынша (жаңа білімдерді зерделеу әдістері, білімдерді бекіту әдістері, бақылау әдістері).
Оқу материалынының мазмұнын сипаттау тәсілдері бойынша:
:: монологиялық - ақпараттық-хабарлаушы (әңгіме, лекция, түсіндірме);
:: диалогтық (мәселелік мазмұндау, әңгіме, пікірталас).
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
1 Қазіргі заманғы мектепте оқытуда қолданылатын инновациялық технологиялардың негізгі теориялары 5
1.1 Білім беру жүйесінде қолданылатын инновациялық технологиялар түрлері 5
1.2 Иновациялық технология құралдарының оқушы құзіреттілігін арттырудағы маңызы 19
1.3 Қазіргі заманғы мектепте инновациялық технологияны қолдану арқылы оқушыларды жан-жақты дамыту жолдары 37
ІІ Қазіргі заманғы мектепте биология сабағын оқытуда қолданылатын инновациялық технологиялар. 48
2.1 Жерде тіршіліктің дамуы сабағында Free Quiz Maker бағдарламасын қолдану жолдары. 48
2.2 Адамның шығу тегі сабағында Movavi Video Editor бағдарламасын қолдану жолдары. 51
ІІІ Зерттеу жұмысы мен нәтиженің талдануы 63
Қортынды 73
Пайдаланған әдебиеттер 74
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі:
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім беру мекемелерінің мұғалімдеріне, педагогтарына олардың пікірінше, педагогикалық процесті кез-келген модель, соның ішінде авторлық модель бойынша да құрастыруға мүмкіндік беретін оқытудың формаларының, әдістерінің және технологияларының оңтайлы нұсқаларын таңдауға мүмкіндік беретін қосымша қағидасы бекітілген.
Жаңа білім беру парадигмасы алғашқы орынға білімді, икемді және дағдыларды емес, баланың тұлғасын, оны білім арқылы дамытуды шығарады.
Заманауи педагогикалық ғылымның төл сипаты тұлғаны дамытуға бағытталған жаңа білім беру технологияларын жасауға ұмтылу болып табылады.
Сондықтан да оқу-тәрбиелеу процесінің тиімділігін қамтамасыз ететін іс-әрекеттің нақты түрлерін табудың, оқыту мен тәрбиелеудің әдістерін құрудың амалдарын қолға алу қажеттілігі туындайды.
Заманауи мектептің негізгі мақсаты әрбір оқушының білімге деген қажеттіліктерін оның икемділіктеріне, қызығушылықтарына және мүмкіндіктеріне сәйкес қамтамасыз ететін оқыту технологиясын табуға негізделеді.
Мұндай қағидаларға инновациялық оқыту технологиясы жауап береді. Инновациялық оқыту концепциясының пайда болуы оқытудың дидактикасы мен психологиясын дамытудағы жаңа кезең болды. Аталған концепция оның алдындағы тәсілдерге қарама-қайшы ретінде танымдық қабілеттер мен ойлауды жандандырудың жекелеген әдістерін ғана емес, білімнің практикасы мен теориясына оқытуға деген шығармашылық көзқарасты қалыптастыру жөніндегі тәсілді ендірді.
Оқытудың белсенді әдістерін кеңінен қолдану арқылы оқушыларға жаттанды емес, тиянақты білім беру керек. Сонымен қатар оқушылардың дербес ойлау, өз бетінше жұмыс істей білу қабілеттерін барынша дамытып, оларды өздігінен білім алуға баулу қажет.
Қазіргі кезде елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу - тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасы өзгерді білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым - қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Олай болса барлық сабақтарды инновациялық технологияны пайдалану арқылы жүргізу бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі болып саналады.
Зерттеудің мақсаты
Орта мектепте химия пәнінің ерекшеліктерін анықтап, тиімді жолдарын көрсету. Химия пәнінің сабағында инновациялық технология арқылы оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырып, кәсіптік бағдар беру.
Зерттеудің міндеттері:
Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттерге шолу жасап, ғылыми тұрғыдан талдау, сараптау жүргізу.
Педагогикалық эксперимент жүргізу және оның нәтижесін сапалық және сандық талдау.
Зерттеу нысаны
Жалпы білім беретін орта мектептің химия пәнін оқыту әдістемесі.
Зерттеу пәні
Химия пәнін оқыту арқылы оқушылардың білімі мен білігін, тәрбиесін қалыптастыру.
Ғылыми жаңашылдығы мен практикалық маңыздылығы
Жалпы білім беретін орта мектепте химия пәнін оқыту ерекшеліктерін анықтап, тиімді жолдарын көрсету
Орта мектепте химия пәнін оқытудың әдістемелік жүйесін жасап, оқу үрдісіне енгізу.
Минералдық тыңайтқыштар тақырыбын оқытудың әдістемесін анықтау.
Оқу процесіне қосылған химиялық тәжірибелер оқушыларға олардағы білімді, икемді және дағдыларды белсенді пайдалануға, білімін тереңдетуге және оның деңгейін арттыруға, химиялық құбылыстардың мәнін түсінуге, шығармашылық міндеттерді шешу кезінде оқушылардың әлеуетін арттыруға мүмкіндік береді.
Кез-келген елдің химия бойынша мықты білімі мен икемі бар, біліктілігі жоғары мамандарға қажеттілігі оқушыларды химия бойынша тәжірибелік практикалық даярлаудың деңгейін күшейту мен арттырудың қажеттілігіне алып келеді.
Барлығымызға белгілі, мектеп партасынан бастап оқушылар химия немесе басқа да ғылымдарға өзінің қызығушылығын таныта бастайды. Одан ары қарай оқушылардың болашақ мамандығын таңдауға олардың белгілі бір мектеп пәніне қызығушылық танытуы ықпал етеді. Сондықтан да мектептегі химиялық тәжірибені қолдану оқушының химия пәніне қызығушылығы ықпал ететіндігі сөзсіз.
Зерттеу болжамы
Егер, химия пәнін инновациялық технология әдістері мен өткізуге көңіл бөлсе, онда оқушылардың химия пәніне деген қызығушылығын арттыруға және кәсіби бағдар беруге болады.
Зерттеу әдістері. Зерттеу тақырыбы бойынша педагогикалық - психологиялық, әдістемелік әдебиеттермен танысып, талдау жасау; озат мұғалімдердің іс-тәжірибелерімен танысу; әңгімелесу; бақылау; ізденушілік және зерттеушілік жұмыстар.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.
1 Қазіргі заманғы мектепте оқытуда қолданылатын SMART технологиялардың негізгі теориялары
1.1 Білім беру жүйесінде қолданылатын SMART технологиялар түрлері
Біз өмір сүріп отырған ғасыр жоғарғы технологиялар ғасыры. Қазіргі балалар интернет, компьютерлік ойындар мен әлеуметтік желілер әлемінде өмір сүреді. Осында ақпараттық мәдениет ортасында мұғалімнің ролінің ауысуы пайда болады, қазір ол балаларға түсіп отырған ақпараттың үйлестірушісі болады. Сондықтан балалармен мұғалімнің қарым- қатынасы бір тілде жүру үшін мұғалім жаңа әдістерді меңгеруі қажет.
Бүгінгі танда жас ұрпақ алдында "Қазақстан - 2050" бағдарламасындағы барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі мен әл-ауқатының артуы деген ұзақ мерзімдік міндетін үшінші мыңжылдықта іске асыру жауапкершілігі тұр. Оқытудың мәңгілік сауалы: "Нені оқыту, қалай оқыту" күрделіленіп барады. Біріншіден, білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді, технология дамып ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты. Ендігі жерде көз ілеспес жылдамдыкпен өзгеріп отыратын қоғамда өз күш-жігерін қай салаға бұру керектігін оқушы өзі таңдайды[14].
Қазіргі кезде оқушыларды ғылыми жұмыстарға баулу, заман талабына сай өз ойын еркін жеткізе білетін дарынды, білімді де салауатты тұлғаны қалыптастыру жолындағы жасампаз еңбек адам баласы қызметінің ең күрделі түріне жатады.
Инновациялық үрдістің негізі - жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану, жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға жатады. Бұл яғни, бір оқытушы үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық басқа оқытушы үшін өтілген материал тәрізді. Инновацияны жаңашыл, жаңа әдіс, өзгеріс, әдістеме, жаңашылдық, ал инновациялық үрдісті жаңа әдістеме құралы деп қарауға болады. Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады[15].
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Инновациялық технологияны меңгеру әрбір оқытушының интеллектуалдық, кәсіби, рухани-адамгершілік, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Инновациялық -педагогикалық технологиялар шығармашылық қабілеттерін арттыруға өз үлесін қосады[16].
Инновациялық білім беру - іскерліктің жаңа түрі. Инновациялық қызмет оқу ісін дамытуға, пәндердің мәнін тереңдетуге, оқытушының кәсіптік шеберлігін арттыруға басқа жаңа технологияларды енгізуге, пайдалануға және шығармашылық жұмыстар жүргізуге бағытталған. Мұндай технологияларды қолдану -- біріншіден, оқытушы ұтады, яғни ол сабақты тиімді ұйымдастыруға көмектеседі, оқушының пәнге деген қызығушылығы артады, екіншіден, оқушы ұтады, себебі оның тақырып бойынша танымы кеңейеді. Осылайша білім берудің қалыптасқан әдістемесіне оқытудың жаңа технологиясы тұрғысынан өзгерістер енгізілсе, білім сапасы да арта түспек .
Ол әр педагогтан өз қызметінде жеке тұлғаға, оның қызығушылығы мен проблемасына бет бұруда маңызды өзгерісті талап етеді. Біз де әрдайым білім берудің жаңа технологиясын меңгеріп, жұмыстың тиімді жолдарын табу үшін жұмыстану үстіндеміз. Мақсат та айқын. Ол -- балалардың мектепке қызығушылығын және оқуға ынтасын көтеруге мүмкіндік беретін қазіргі педагогикалық технологияларды қолдану, баланың жеке тұлғасын және шығармашылық ынтымақтастық жағдай қалыптастыру.
Инновация дегеніміз -- жаңа мазмұнды ұйымдастыру, жаңалық енгізу, жаңа үлгілердің бағытындағы нақты әрекет, нақтыланған мөлшердің шегінен шығатын кәсіптік іс-әрекеттің жаңа сапалы деңгейге көтерілуі, жаңа нәтижені қамтамасыз ететін жаңа теориялық, технологиялық және педагогикалық іс-әрекеттің біртұтас бағдарламасы. Кәсіптік білім беру жүйесінің негізгі міндеті - белгілі бір көлемдегі білім берумен шектелмей, алынған кәсіптік білімді адам өз қажетіне, өмірдің нақты жағдайларында қолдана біліп, қоғамға пайдасын келтіру.
Білім -- әлеуметтік жағдайды жақсартудың құралы ғана емес, бүкіл болашаққа апаратын даңғыл жол. Осы даңғылды жасайтын да, бағыттайтын да мектеп және оның ұстаздар ұжымы. А. Байтұрсынұлының Мектеп керектері еңбегінде былай делінген:
...Мұғалім қандай болса, мектеп һәм осындай болмақшы. Яғни, мұғалім білімді болса, ол мектептен балалар көбірек білім алып шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі мектепке керегі - білімді, педагогика әдістемеден хабардар, жақсы оқыта білетін мұғалім.
Ендеше, мектептегі білім мен тәрбие берудегі басты тұлға -- ұстаз..
Жалпы инновацияны модификациялық, комбинаторлық, радикалдық деп үш түрге бөлуге болады.
Модификациялық инновация - бұл бұрын қолда барды дамытумен, түрін өзгертумен айналысу. Бұған В.Ф. Шаталовтың математикаға жазған тірек конспектісі жэне оны көптеген мұғалімдердің пайдалануы мысал бола алады.
Комбинаторлық модификация - бұрын пайдаланылмаған, белгілі әдістеме элементтерін жаңаша құрастыру. Бұған пәндерді оқытудың қазіргі кездегі әдістемесі дәлел.
Радикалдық инновация - білімге мемлекеттік стандарттарды енгізу жатады. Мемлекеттік стандарт білім беруде, негізінен, мөлшерлерді, параметрлерді, деңгейлік және сапалы оқытудың көрсеткіштерін қалыптастырады.
Жаңа технология жүйесінде проблемалық және іскерлік ойын арқылы оқытудың да маңызы зор. Оқушылар әр түрлі проблемаларды талдайды, оның шешу жолдарын іздейді. Мұндай сабақтар оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытады, пәнге қызығуын арттырады, өмірде кездесетін түрлі қиындықтарды жеңуге тәрбиелейді.
Қазақстанда Ж.А.Қараевтың, Ә.Жүнісбектің, Ш.Т.Таубаеваның, Қ.Қ.Қабдықайыровтың, С.Н.Лактионованың, М.М.Жанпейсованың, Қ.М.Нағымжанованың және т.б. ғалымдардың ұсынған оқытудың жаңа технологиялары оқу үрдісінде белсенді түрде қолданылуда.
Оқытудың тиімділігін арттыру мақсатында жаңа білім парадигмасына сүйене отырып, біз оқыту технологияларын тиімді жақтарын таңдап алуымыз қажет және оқыту - тәрбие үрдісінде озық технологияларды белсенділікпен енгізілуі керек.
Қазіргі кездегі жаңа педагогикалық технологияларды оқу процесіне енгізу осы проблемаларды шешуге маңызды рөль атқарады. Оқу процесінде қолдану үшін ұсынылып жатқан технология түрлері өте көп.
Соңғы мәліметтерге қарағанда бес бағыттан бағдарланған 50 - ге жуық технологиялар ғылыми түрде негізделген. Сондықтан осындай жаңартылған технологиялардың ішінен өз қажеттісін таңдап алу - әр мұғалім үшін жауапкершілікті қажет ететін іс.
6-кесте.Педагогикалық жаңа технологиялар
Педагогикалық жаңа технологиялар
Г.К.Селевко "Өзін-өзі дамыта оқыту"
М. Жанпейісова
"модульдік
оқыту"
В.К. Дьяченко
"Ұжымдық
оқыту"
Монахов-Қараев "Міндетті нәтиже негізінде шағын мақсатпен оқыту"
В.Кодикованың "саралап оқыту"
Т.Ғалиевтің жүйелі оқыту технологиясы
Деңгейлеп оқыту педагогикалық технологиясы
Деңгейлеп оқыту педагогикалық технологиясын оқу процесіне енгізуді пән бойынша күнтізбе жоспарын жаңаша құруды бастайды. Ол үшін дәстүрлі оқытудағы екі бақылау жұмысының арасында өтетін оқу материалын Модуль деп қарастырып (ол тарау болуы мүмкін) оның құрылымы анықталады:
1 - сабақ: §1
2 - сабақ: §2
...
...
n - сабақ: §n
(n+1) - сабақ: (§1 - § n) бойынша 3 деңгейлік қорытынды өзіндік жұмыс
(n+2) - сабақ: Өзіндік жұмыстан шыққан қателерді түзету сабағы
(n+1) - сабақ: Модуль бойынша Бақылау жұмысы
Модульдің дәстүрлі оқытудағы тараудан негізгі айырмашылығы әр бақылау жұмысының алдында оған дайындық екі сабақ өтіледі. Бірінші (n+1) - сабақта оқушылардың модуль бойынша түсінбей қалған кемшіліктерін анықтап, оларды екінші (n+2) - сабақта жою мақсаты көзделген. Әр тоқсанның да алдында осындай екі дайындық сабақтары өтеді. Бұл жағдайда: модульдік бақылау жұмыстарынан - тоқсандық, төрт тоқсандық бақылау жұмыстарынан жылдық бақылау жұмыстары құрылады. Қосымша сағаттарды ұқсас материалдарды блокқа біріктіріп оқыту арқылы үнемдеуге болады. (n+1), (n+2) - сабақтарын біріктіріп бір 45 минутта өзкізсе де болады.
Әр параграфтың мазмұнын (45 минут немесе 90 минутқа арналуы мүмкін) технологияның талабы бойынша меңгертуді ұйымдастыру үшін оның үш кезеңі анықталған.
Жаңаша оқытудың негізгі түрлері болып, оқытудың дербес және топтық түрлері табылады. Оқытудың бұл түрлеріндегі ең бастысы - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйене отырып, өз беделі мен қадір - қасиет сезімін дамыту.
Жаңа технологияның жаңа мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет деп отырмыз. Ол - оқыту құралдарына деген көзқарасты да өзгертуді талап етеді. Бұл өзгерістер бойынша оқу құралдары оқушылардың өздігімен танымдық іс-әрекетін жүргізе алатындай құралдар болуы керек. Бұрынғы дәстүрлі оқулықтар мұндай талапты қанағаттандыра алмайды, сондықтан оқушылардың өз бетімен білім алуына аса бейімделген жаңа типтегі оқулықтар қажет. Ол оқулықтардың қандай болу керек екендігі төменде айтылады. Осы жерде компьютерлік техниканың да функционалдық мүмкіндіктерінің мол екендігі төменде айтылады. Осы жерде компьютерлік техниканың да функционалдық мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету қажет, себебі компьютерлік техника - оқушыға, ол ізденіс және зерттеу жұмыстарын жүргізе алатындай, оқытушы орта құруына мүмкіндік береді. Бұл оқу мазмұны мен жаңа мақсат талап ететін жаңа оқулықтарда - оқу материалдарының мазмұны жаңаша баяндалуы қажет.
Оқытудың басты мақсаты өздігімен білім алып дами алатын жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, оқулықтағы теориялық материалдардың берілу жолы осы мақсатты қанағаттандыра алатындай болып, оқушылардың өз бетімен білім ала алуына бейімделіп құрылуы керек. Ол бойынша өнер тапқыштық пен жаңалықтар ашуға жетелейтін баланың жаңа қасиеттерін ашуға болады екен. Технологияның тағы бір психологиялық негізі болып табылатын теория - Л.С. Выготскийдің оқыту процесінде оқытушының ақыл-ойының дамуы актуальды дамуы аймағынан жақын арадағы даму аймағына ауысу туралы теориясы. Бұл ауысу - тапсырмаларды қайталап орындауға ғана арналған бірінші деңгейден өнімді іс-әрекет арқылы жүзеге асады. Осындай төрт іс-әрекет деңгейлердің тапсырмаларын басынан бастап бірінен соң бірін орындау арқылы оқушы оқу материалының әр түрлі деңгейіне көтеріледі.
Ресей ғалымы В.П.Беспалько бұл деңгейлерді:
Бірінші деңгей - міндетті, оқушылық,
Екінші - алгоритмдік,
Үшінші - эвристикалық және
Төртінші - шығармашылық деңгейлердегі қабылдау деп атайды.
Сондықтан да, оқушылардың білім, білік, дағдыларын жетілдіру үшін, деңгейлеп оқытудың жаңа технологиясы бойынша, дифференциалды және дербес деңгейлік принциптернің талаптарына сәйкес өткізілетін әртүрлі сабақ түрлеріне арналған жаңа тұрпаттағы оқулықтар мен оқу құралдары қажет. Бұлар: әңгімелесуші - оқулықтар және оларға қосымша төрт деңгейдегі тапсырмалары берілген жұмыс дәптерлері.
Әңгімелесуші - оқулық бойынша (сабақтың 1,2 - кезеңдерінде): оқушылар а) жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеріп: анықтама, ережелерін өзі шығарады. Мұндағы тапсырмалар сұрақ-жауап диалогы түрінде келтіріледі; б) жаңа меңгерген теориялық білімін үлгі ретінде қарапайым жаттығу-мысалдармен бекітеді. Бұл тапсырмалар оқушылардың өздігімен танымдық іс-әрекетін дамытуға бағытталады.
Жұмыс дәптерлеріндегі (3-кезеңде): төрт деңгейлік тапсырмалар оқушылардың жаңа тақырып бойынша алған теориялық білімдерін дамытып, тереңдетуге арналады. Оларды барлық оқушы бірдей бірінші деңгейден бастап орындауға көшеді де, әркім орындап үлгерген тапсырмаларына сәйкес ұпайларына жинайды [17].
7-кесте. Деңгейлеп оқыту барысында оқушы мен мұғалім іс әрекетінің жүйесі.
Кезеңдер
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Дайындық кезең
Оқушыларды оқу материалын базалық , бағдарламалық күрделенген деңгейлер бойынша игеруін анықтау.
Диогностикалық кезең.
Білімді меңгеру деңгейін анықтайтын тапсырмаларды дайындау. Оқушылардың білімді меңгеру деңгейін диагностикалау . Оқушылардан сауалнама алу.Сынып жетекшілерімен оқушылар және олардың ата-аналарымен әңгімелесу.
Диагностика нәтижелері мен өз қызығушылықтары негізінде пәнді оқу деңгейі таңдалады.Оқушы өзіндік таңдау жасайды.
Оқушыларды топтарға бөлу кезеңі
Оқушыларды топқа бөлуді ұйымдастыру : әр топ үшін оқу мазмұнын анықтау . Әр деңгейде оқытуға қойылатын нақты талаптарды дайындау Дайындалған талаптарды оқушыларға ұсыну.
Белгілі топты оқушының таңдауы. Топтардағы оқыту талаптарының жобасын талқылауға қатысу.
Деңгейлеп оқыту жүзеге асырылу кезеңі.
Оқушылардың топтардағы жұмысын ұйымдастыру.
Таңдалған топта өзінің оқу іс-әрекетін ұйымдастыру.
Деңгейлеп оқыту жағдайына білімді меңгеру нәтижелерін бағалау кезеңі.
Атқарылған жұмыстар нәтижесі бойынша оқушыларды бағалау. Кері байланыстың дұрыс орнауы , жүзеге асыру.
Жеткен нәтижелер бойынша өзара бағалауды және өзін-өзі бағалауды жүзеге асыру.
3-сызбанұсқа. Деңгейлеп оқыту технологиясы
Деңгейлеп оқыту технологиясы
В.П. Беспалько
Деңгейлік
тапсырмаларға
қойылатын талаптар
Ж.А.Қараев
Міндетті, Оқушылық
Алгоритмдік
Танымдық іздену.
(эвристикалық)
Ойлау қабілетін жетілдіру
Жаңа өтілген тақырыпты
қайталап, пысықтау
Шығармашылық
Эвристикалық
Ұғым, түсінік , қиялын
Тәжірибеде қолдану
Деңгейлеп оқыту технологиясы
В.П. Беспалько
Деңгейлік
тапсырмаларға
қойылатын талаптар
Ж.А.Қараев
Міндетті, Оқушылық
Алгоритмдік
Танымдық іздену.
(эвристикалық)
Ойлау қабілетін жетілдіру
Жаңа өтілген тақырыпты
қайталап, пысықтау
Шығармашылық
Эвристикалық
Ұғым, түсінік , қиялын
Тәжірибеде қолдану
Электронды оқыту технологиясы - оқушылардың үздіксіз және өз бетімен білім алуына бағытталған білім беру процесінің жаңа әдістемесі. Бұл талаптардың максималды өзгеріс бере орындалуына білім беру ісінде компьютерлік қорлар мен технологияларды қолдануға негізделген дидактикалық жүйе құру арқылы қол жеткізуге болады. Оларға электронды пошта, телеконференциялар, электронды кітапаханалар, мәліметтер базасы, электронды оқулықтар, видео және аудио материалдар және т.б. жатады.
Мәскеулік әріптестеріміз электронды оқытуды келесідей бағалап отыр: технологияның жұмыс істеу мүмкіндігі - кең, ауқымды енгізілген, күрделілігі мен бағасы - орташа. Басқа технологиялармен, заттармен салыстырғанда бұл әлде қайда жоғары баға.
Авторлар электронды оқытуды келесі компоненттерді қамтитын дидактикалық жүйе ретінде қарастырып отыр:
Білім беру процесінің субъектілері. Педагог - білім беретін ортаның ұйымдастырушысы, консультант бақылаушы. Білім алушы өз білімінің бағдаршысы.
Білім беру ақпараттары.
Білім беру технологиясы.
Ақпараттық технологиялар.
Электронды оқыту білім беру ақпараттарының және ақпараттық технологияларының маңыздылығын ұсынады, сонымен қатар білім беру технологиясы негізінде білім беру процесінің (педагог, білім алушы) субъектілерінің арасындағы байланысты ұйымдастыру құралы болып табылады.
Бағдарламалап оқыту технологиясы
Дәстүрлі оқытудың кейбір кемшілік жақтарын бағдарламалап (жоспарлап) оқыту технологиясы толтырады. Бағдарламалап (жоспарлап) оқыту - оқыту бағдарламасына негізделген. Бұл бағдарламада 1) оқу материалының өзі; 2) оны меңгерудегі оқушының іс-әрекеті; 3) меңгеруді бақылау формасы қатаң жүйеге келтірілген. Оқу материалы бірнеше шағын бөліктерге бөлінеді, әр бөлік логикалық тұрғыдан аяқталған. Оқушы бір бөлікті меңгергеннен кейін бірнеше вариантта құрастырылған бақылау сұрақтарына жауап береді. Жауап дұрыс берілсе, тапсырманың келесі бөліміне көшіріледі, дұрыс берілмесе материал қайталанып беріледі. Жоспарлап оқытудың негізін салушы АҚШ ғалымы Скиннер бұл технологияның негізін екі талапқа сай құрған:
Жай бақылаудан өзін-өзі бақылауға көшу;
Педагогикалық жүйені оқушының өз бетімен білім алуына бейімдеу.
Бұл әдіс бір бағытты деп аталады.
Жоспарлап оқыту технологиясы
Жоспарлап оқытудың негізгі принциптері мен жетістік жақтары:
Оқу материалының мөлшерленіп берілуі
Студенттердің өздігінен белсенді жұмыстануы
Студенттердің материалды меңгеру деңгейінің үнемі бақылауда болуы
Оқыту типінің және оқу материалдары көлемінің жеке бас ерекшеліктеріне сәйкестігі
Оқытудың автоматтандырылған техникалық жүйелерін қолдану мүмкіндігі
Жоспарлап оқытудың шығуы, оқытуда техникалық құралдарды қолдануға және оларды жетілдіре түсуге жағдай жасады. Жоспарлап оқытудың басты міндеті - автоматтандырылған дағдыларды және мықты білім мен біліктерді қалыптастыру.
Аталған оқыту арнайы оқыту бағдарламалар көмегімен іске асады. Сондықтан да ол бағдарламалар оқыту жүйесінің құрылуына байланысты бір тармақты (Скиннер), көптармақты (Краудер) және адаптивтік (Ресей ғалымдары) оқыту бағдарламалары деп бөлінеді. Бағдарламалап оқытудың екі әдісі бар: компьютер көмегімен және дәстүрлік әдіспен.
Дәстүрлік әдісті қолданғанда оқыту бағдарламалары, оның құрамындағы блок материалдары мен тес сұрақтары баспа қағаз түрінде беріледі. Кеңес дәуірінде компьютердің әлі дами қоймаған кезде соңғы әдіс көп қолданылды.
Проблемалық және қарқынды күшейте оқыту технологиялары
Қазіргі заманның білім берудің басты мақсаты - мамандарды әлемді шығармашылық тұрғыдан өзгертудің әдістемесі мен қаруландыру. Осы тұрғыдан алғанда ғылыми міндеттерді дәстүрлі емес әдістермен шешудің жолы ретінде проблемалық оқыту жүйесі ұсынылуы заңды құбылыс.
Проблемалық оқытудың ерекшеліктері - мұнда мұғалім білімді дайын түрде баяндап бермейді, оқушылардың алдына проблемалық міндет қояды. Шешімді және шешу құралдарын оқушы өзі іздестіруі тиіс. Бұл технологиялық әдістегі ең маңызды мәселе - жаңа білім жаттау немесе есте сақтау үшін беріледі. Проблемалық оқыту педагогикада жаңа құбылыс емес, тарихта белгілі адамдардың (Сократ, Руссо, Дистервег, Ушинский т.б.) есімдерімен байланысты.
Проблемалық оқыту - оқытудың әдіс-тәсілдерін қолдана отырып білімді шығармашылық тұрғыдан меңгеруге негізделген дидактикалық жүйе.
Сабақтың проблемалық құрылымы олардың ерекше ұйымдастырылуын талап етеді, ал, мұның өзі оқытудың таңдалынған әдіс-тәсілдерінен көрініс табады. Мұның бәрі оқытудың құрылымына әсер етеді. Сондықтан да, проблемалық оқытуды өзінің ерекше технологиясы бар жаңа дидактикалық негізгі ұғымдары - проблемалық жағдай, оқу проблемасы, проблемалық міндет т.б.
Проблемалық жағдай - субьектіден жаңа білімді, іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін іздестіруді талап етеді. Оны оқыту процесінің кез-келген кезеңдерінде (түсіндіру, бекіту және бақылау) құруға болады.
Сонымен, проблемалық оқыту технологиясы бірнеше кезеңдерден өтеді. Оның негізгі кезеңі ойлаудың кедергісін түсінуге алып келетін проблемалық жағдай. Проблемалық жағдай барысында пайда болатын оқу проблемасы да қиын, бірақ оқушылар шеше алатындай дәрежеде болуы шарт. Проблеманың қойылуы және түсіндірілуімен бірінші кезең аяқталады. Екінші кезеңде оқушы сұрақтың жауабын толық алу үшін жетпейтін ақпараттарды белсенді түрде іздестіруге кіріседі. Үшінші кезеңде қажетті білімдермен қарулана отырып проблеманы шешіп, алған нәтижелерді бастапқы болжаммен салыстыра отырып тексереді.
Проблемалық оқытудың жағымды да, жағымсыз да жақтары бар екенін атап өтуге тиіспіз. Бұл технологияның артықшылығына - оқушының өзіндік шығармашылық іс-әрекеті негізінде білімді өз бетімен меңгеру мүмкіндіктері, соның негізінде білімді өз бетімен меңгеру мүмкіндіктері, соның нәтижесінде оқу еңбегіне деген жоғары қызығушылығының, жемісті ойлау қабілеттерінің дамуы жатады. Ал, кемшілік жағына - кей кездерде процеске қатысушылардың танымдық іс-әрекеттерінің әлсіз басқарылуын, жоспарланған мақсатқа қол жеткізуде уақыттың шамадан тыс көп шығындалуын атап көрсетуге болады.
Блок-модульдік оқыту технологиясы
Блок - модульдік оқыту технологиясы. Оқытудағы басты мақсат - жас жеткіншектерді ғылыми білім негіздері жүйесімен қаруландыру, ұрпақты патриотизмге, отаншылдыққа, елді, жерді сүюге, қорғауға тәрбиелеу, жас өспірімдердің қабілеттерін одан әрі дамыта түсу, соңынан мамандық беру. Шәкірттер қаланың әр түрлі мектептерінде, гимназияларында, лицейлерде, мектеп-жүйелерінде оқып-тәрбиеленетіндіктен, белгілі мамандық иелерін даярлау барысында жалпы білім берудің қиындығы жеткілікті. Кәсіптік-техникалық лицейлер, училищелерде бағдарламалы оқыту маңызды және қажет, мұндайда жалпы білім беру пәндерін оқыту мамандарына қатысты өзгерту шарт. Бұл аталған күрделі мәселені шешудің бір жолы - блокты модульдық әдіспен оқыту. Мұндай оқытудың мазмұны: оқытылатын - жалпы білім беретін пәндерді бағдарлама бойынша бөлімді, тақырыпты, сабақтастықты бұзбай, қажетті мөлшерге дейін сығымдау, жеке блок-модульдер және арнаулы, дәстүрлі оқыту әдістерімен шәкірттерге жеткізу.
Блок-модульдық оқытудың әдістемесі оқу материалдары тақырыптары мен бөлімдері, тарауларға қатысты жүйелі бөлінген. Жүйелі кванттау және модульдеу ұстанымы - әр түрлі белгілеулер: тілді, шартты белгі, графиктік, т.б. ұғындырулар арқылы оқытуды жақсарта түсу.
Технологиялық бағыттағы оқу ақпаратын сығымдау жұмысы пәнді модельдеу арқылы, құрылымды блок-сызба нұсқа, тірек конспектілеулер, белгілеулер, графиктік түрде өрнектеулер көмегімен жасалады. Оқыту үрдісінде жүргізілген талдаулар блокты-модульдық оқыту әдістемесінің артықшылықтарын және тиімділігін көрсетеді.
Біріншіден, модульдық оқытуда оқу ақпараттарын берудің белгілі және сөздік нышандарына назар аударылады, блокты-модульдік оқыту әдістемесінде суреттік және графиктік нышандар қоса беріледі. Сонымен, блок-модульдік өрнектеу толығады және олардың оқушыларға ықпалдары артады, бірінші кезекте естиді, екіншіден түсінік алады; бұдан соң сурет сызылады, жазылады, бекітіледі, қысқаша қайталанады.
Екіншіден, блок-модулін құрастыру, түзу толығымен және нақты сабақтаса оқу материалын жинақтайды, тұжырымдайды, оқушылардың ойлау қабілеттерін іске қосады және танымдық іс-әрекеттерін жаттықтырады.
Үшіншіден, блок-модульді сызу, құрастыру, жасау бөлігі психология-педагогикалық заңдылықтары мен шартты белгілеріне сүйене келе, есте сақтау, қабылдау, ойлау іс-әрекеттерін дамытып, оқу материалын жеңіл жеткізе, байланыстыра түсінуге, қайта шығара білуге үйрететін негізде болады, көру арқылы қабылданып, оқушы назарын өзіне тартып, зейін қоя ұғынуға баулиды.
Әрбір мұғалім оқушыларының оқу материалдарын терең ұғуларын, мазмұндарын түсініп, қажетті білім алып, тәрбиелі бола түсінулерін, сонымен бірге іс-әрекеттерде пайдалана алуларына және шәкірттердің, талдау жасай білуге жетулерін мақсат етеді. Блок-модуль әдісі - ұстаздардың сол мақсатты жүзеге асыруына мүмкіндік жасайтын тиімді әдіс.
Бұл әдісті үйрене келе, оның ерекшеліктерін ұға келе, көрнекілігі мен нақтылығын көріп, білу арқылы сабақтарда пайдаланулар, оның маңыздылығын, ең негізгісі шәкірттер шығармашылықпен білім алып, тыңдау, жазу, сызу арқылы терең ұғу, түсіну, игеру, білу, дамуға жетеді. Оқыту нәтижесі, сапалы болуы еселі еңбек етуге қанаттандыра түседі, шығармашылық мақсат - мұратқа бастайды.
Блокты - модульді оқыту барысында оқушы бойында бұрыннан қалыптасқан еңбек іс-әрекет тәсілдерімен жаңа іс-әрекет тәсілдерін өзара жинақтау нәтижесінде оқушылар бойында шығармашылық іс-әрекеттері қалыптасады.
Саралап оқыту - оқушының туа біткен ақыл - ой қабілетінің жеке дамуының жан - жақтылығына негізделінген білім беру жүйесі. Барлық педагогикалық жүйе құрам бөліктерінде инновация (жаңашылдық) үрдісі іске асу үшін төмендегідей жұмыстар істелінуі тиіс. Біріншіден, оқытудың дәстүрлі емес сабақ түрлері мен жаңа әдіс-тәсілдерін қолдану. Екіншіден, оқушылардың ойлау қабілетін, жаңалықтарды тез қабылдауын қалыптастыру мен жаңалықтарды өмірде қолдана білуді үйрету.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет деп Елбасы атап көрсеткендей, инновациялық әдіс-тәсілдер жаңа білім берудің бірден - бір шарты.
Орыс ғалымы Л. В. Зенков Жаңа технологиялық əдіс-тəсілдерді пайдалану - білім сапасын арттырудың бірден-бір жолы деп атап көрсеткен. Күн сайынғы, тіпті сағат сайын артып, өзгеріп отырған əлемдік ақпаратқа ілесу, ондағы жаңашыл əдіс-тəсілдерді меңгеріп пайдалана білу бүгінгі күннің мұғалімінен үлкен ізденісті, зор талапты, өз білімін жетілдіріп арттыруды қажет етіп отыр. Заманауи жоғары технологияларды пайдалану арқылы ғана біз сапалы білім беруге қол жеткізе аламыз. Қазіргі уақытта қолданыста жүрген 25-ке жуық оқыту технологиялары, 40-қа жуық сабақ түрлері бар. Бұл технологиялар өз ресурстарын тауысуға айналды. Бүгінгі таңда əлем жаңа, тың серпілістер үстінде. Қазіргі кезде мектептің оқу үрдісінде 50-ден астам педаго- гикалық технологиялардың қолданылып жүргені анық. Бұл технологиялардың бəрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан мектептегі əрбір пəнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу жəне оны іс-əрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Мұнда оқушының əрекеті технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс. Мектептердің оқу үрдісіне жаңа технологияны енгізу арқылы оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны жеделдетіліп, жеке тұлғамен жұмыс істей отырып, саралап, даралап оқытуға мүмкіндік туады. Жаңа технология оқушының өзіндік жұмыс атқаруына жəне ең бастысы - оқушының білім жетістіктерін жақсартуға ықпал етеді. Химия пəні бойынша оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштер тəсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар жүйесін дайындауға болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тəсілі ретінде қарастырылуы тиіс. Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-əрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нəтижелер тізбесін негізге ала отырып түрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана жауабы бар тапсырмалар, ашық жəне еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-əрекеттік тəсілге бейімделуіне мүмкіндік береді. Деңгейлік саралау технологиясы оқушының да, мұғалімнің де белсенді шығармашылық қызметін дамытуға бағытталған. Деңгейлік тапсырмалар бірінші, екінші, үшінші деңгейде беріледі. Бірінші деңгейдегі тапсырма мемлекеттік стандарт деңгей, мұны барлық оқушылар орындауға міндетті. Екінші деңгей күрделенеді, бұл деңгейлік тапсырманы орындауға оқушылардың барлығы құқылы, ал үшінші деңгейді шығармашылықпен жұмыс істей алатын, өзіндік пікірін жеткізе алатын, ойын дəлелдей алатын қабілетті оқушылар орындайды. Мен өз іс - тәжірибемде химия сабағында көбіне саралап - деңгейлеп оқыту технологиясының элементтерін, тесттік әдісті көп пайдаланамын және ақпараттық технологияны, яғни компьютерлік техниканы қолданамын. Себебі, кез-келген құбылыс пен лабораториялық эксперименттерді компьютерде анимация арқылы көрсетуге болады. Анимация - бұл мультипликацияның дамуындағы осы заманға сай компьютерлік бөлігі. Бұрын мультипликациялық кадрларды қолмен сызса, қазір анимациялар арнайы компьютерлік бағдарламалардың көмегімен бейнелерді "тірілтіп" (осыдан анимация сөзі шыққан) пішіні, бояуы т.б. өзгертеді.
3- сызбанұсқа Инновациялық жүйе
Иннoвaциялық
әдic-тәciлдep жaйлы бiлiм
Иннoвaциялық iздeнic қaжeттiлiгi
Иннoвaциялық әдicтep
Жаратылыстану пәндep жүйeciндe oқытудың иннoвaциялық әдic тәciлдepiн пaйдaлaнудың пeдaгoгикaлық шapттapы
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдiң тиiмдi жoлдapын үйрету
Иннoвaциялық
әдic - тәciлдepдiң нәтижeci
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдi пaйдaлaну жәнe бiлiм бepудi ұйымдacтыpуу
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдiң oзық тәжipибeлepін пaйдaлaну
Иннoвaциялық
әдic-тәciлдep жaйлы бiлiм
Иннoвaциялық iздeнic қaжeттiлiгi
Иннoвaциялық әдicтep
Жаратылыстану пәндep жүйeciндe oқытудың иннoвaциялық әдic тәciлдepiн пaйдaлaнудың пeдaгoгикaлық шapттapы
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдiң тиiмдi жoлдapын үйрету
Иннoвaциялық
әдic - тәciлдepдiң нәтижeci
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдi пaйдaлaну жәнe бiлiм бepудi ұйымдacтыpуу
Иннoвaциялық әдic - тәciлдepдiң oзық тәжipибeлepін пaйдaлaну
Интерактивтік технологиялар
Біз өмір сүріп отырған ғасыр жоғарғы технологиялар ғасыры. Қазіргі балалар интернет, компьютерлік ойындар мен әлеуметтік желілер әлемінде өмір сүреді. Осында ақпараттық мәдениет ортасында мұғалімнің ролінің ауысуы пайда болады, қазір ол балаларға түсіп отырған ақпараттың үйлестірушісі болады. Сондықтан балалармен мұғалімнің қарым- қатынасы бір тілде жүру үшін мұғалім жаңа әдістерді меңгеруі қажет[18].
Күнделікті оқу барысында ақпараттық технологияларды пайдалану оқу- тәрбие процесінің және де оқу барысының жоғарылауының ұтымды құралы болып табылады. Ақпараттық оқыту технологиясы оқу - танымдық ортаның пайда болуына қатысады, бұл түрлі дидактикалық міндеттердің шешілуінде пайдаланылады. Бұл ортаның негізгі ерекшелігі, ол ұжымдық және жеке оқыту мен өзін - өзі оқытуда пайдаланылады.
Білім беру барысында заманауи компьютерлік орта оқушы тұлғасының қалыптасуына және оның компьютерлік сауаттылығының пайда болуына, және де этикалық, эстетикалық, интеллектуалдық зеректігінің қалыптасуына қолайлы жағдай туғызады. Бастауыш сыныпта АКТ-ны пайдалану оқушыға қазіргі заманда ақпарат ағымында дұрыс бағдар жасауға, ақпаратпен дұрыс жұмыс жасауға, қатарларымен жаңа техникалық құрылғылармен араласуға мүмкіндік береді. Мұғалімге сабақты АКТ - ны пайдалану арқылы өткізу түсіндіру әдісінен басқа әрекеттік әдіске көшуге мүмкіндік береді. Бұл кезде оқушы бұл білім беру әрекетінің белсенді субьектісі болып табылады. АКТ-ны пайдалану арқылы өткен сабақ, күнделікті сабаққа қарағанда көрнекі, танымды болады. Сабақта ақпараттық коммуникативтік технологияны пайдаланудың негізгі түрлерін қарастырайық:
- мультимедиялық проектор, бұл сабақтан тыс іс-шаралармен ғылыми- зерттеушілік жұмыстарды өткізуде пайдаланылады;
- Бүкіләлемдік Internet компьютерлік желісі:
1. Әлемнің түкпір түкпіріндегі балалармен хат алмасу мүмкіндігі;
2. Ақпараттың барлық көздерінен ғылыми, мәдени ақпараттардың пайдаланылуы (мұражайлармен әлемнің барлық қоймалары);
3. Халықаралық сервер арқылы болып жатқан жағдайларды көру мүмкіндігі.
АКТ-ны бастауыш сыныпта белсенді түрде пайдалану білім берудің басты мақсаттарына жетуге мүмкіндік береді, деректерді жинауға мүмкіндік береді, тапқан деректерді талдап, өз ойын қағаз негізінде және де ауысша дұрыс жеткізуге көмектеседі. АКТ баланы логикалық пайымдауға, таңдау жасаумен дұрыс шешімді қабылдауға көмектеседі
Сабақта АКТ - ны пайдалану келесі жағдайларды жасауға мүмкіндік береді:
- дидактикалық материалды жасаумен оларды енгізуге;
- белгіленген тақырыптарда презентация жасау;
- заманауи бағдарламаларды пайдалану;
- оқу нәтижелерінің маниторингін бақылау;
- тест тапсырмаларын дайындау[19].
АКТ- ны пайдаланып өткізілген сабақтарда оқушының жеке қабілеттерін, ақпаратты тану біліктілігінің ашылуына көмектеседі. Жоғарыда айтылған қабілеттері өз бетімен оқу барысында ұйымдастырудың ең оңтайлы түрін таңдауда көрінеді. Төменгі сынып оқушыларына негізгі қызмет түрі ойын болып табылады, заманауи компьютерлік бағдарламалар арқылы оқытудың мақсаттарын көрсетуге болады: егер барлық мысалдар шешілсе сурет ашылады, барлық әріптер дұрыс қойылса кейіпкер ойында жеңіске жетеді, бұл кезде балада есепті шешуге оң мотивация пайда болады. Бастауыш сынып адамның болашақ әрекеттернің фундаменті болып табылатындықтан, педагогтың басты және жауапты мақсаты әр бала бағдарлама бойынша барлық материалды толық меңгеруі тиіс, ал балалардың дайындығы әр түрлі деңгейде болғандықтан оқушының орташа дайындық деңгейіне бағытталуы тиіс. Балалардың әр түрлі дайындық деңгейіндегі балаларды оқытудың жақсы тәсілі ол компьютерді пайдаланып оқыту болып табылады, өйткені барлық балалар іспен айналысып отырады. Басқаша айтқанда сабақты жіберіп алғандар материалды қуып жетуге мүмкіендіктері бар. Ал ойлау қабілеті төмен балалар өзіне қажет қарқынмен жұмыс жасай алады. Ал компьютерлік тесті пайдалану мұғалімге оқушылардың білім деңгейін білуге және керек болған жағдайда оларды түзетуге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта жаңа ақпараттық технологиялар нарығының жедел дамуы жүріп жатыр. Түрлі электрондық тақырыптық шығарылымдар, альбомдар, энциклопедиялар, және басқа да мультимедиялық құрылғылар оқыту барысында иллюстрациялар, жазбалар, шығармашылық жұмыста пайдаланылатын құралдар пайдаланылады. Сабақта әр түрлі материалдарды пайдалану формасы, әсіресе сабақта бейне роликтарды және басқа да материалдарды пайдалану оқушыларды эмоционалдық жағынан жоғарылап, пәнді оқуда қызуғушылығын тудырып, балалардың зерігуін төмендетеді. Компьютер сабақта көрнекі материалдарды көрсетудің, ақпаратты сақтаушы, және де білімді бақылаудың құралы бола алады. Оқытудың басты мәселелерінің бірі оқушылардың назарын сабаққа аудару болып табылады. АКТ-ны сабақта пайдалану сабақ барысында балалардың назарын сабаққа аударуды қамтамассыз етуге болады[21].
Осыған орай химия сабағында ақпараттық технологияларды пайдалану мұғалімнің жоғарғы дайындығының болуын талап етеді. Ол мұғалім бұл бағдарламалармен таныс қана емес, өз оқушыларын да жақсылап үйретуі тиіс. Химия сабағында ақпараттық технологиялар оқушылардың коммуникативтік қабілеттерінің дамуына бағытталады, осылайша мұғалімнің жұмысын жемісті етеді. Осылайша химия сабағында компьютерлік технологиялар: уақытты үнемдейді, мотивациясын арттырады, білімін, біліктілігін жан - жақты және комплекстік тексеру жүргізуге мүмкіндік береді, сабаққа деген қызығушылығын арттырады, материлды анық және әсем көрсетуге мүмкіндік береді.
Осылайша АКТ-ны қолдану оқушылардың өздігінен оқыту барысын ұйымдастырудың белсенді әдісі болып табылады.
Ақпараттық - коммуникативті технологияларды пайдалануда мұғалім тек білім бере қоймай оның шекарасымен көрсетеді, оқушыларға ақпартты өңдеудің әдістерін көрсетеді. Осындай жұмыстың арқасында оқушы барынша ашылып, өзінің барлық мүмкіндіктерін көрсете алады. Ең бастысы- өзін танып, өзінің ойлау, жаңа нәрсе жасауға мүмкінлдігі бар жеке тұлға екендігін түсінеді.
Білім беруде ақпараттандырудың мақсаты - болашақ ақпараттық қоғамның болашақ мүшелерінің сапалы жаңа моделін қамтамасыз ету, олар үшін білімді белсенді түрде меңгеру, еңбекте өз функцияларының өзгерту мен шығармашылық ойлау өмірлік қажеттілік болады.
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Оқу үдерісінде педагогикалық және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану - жалпы білім беруді дамытудың басты бағыттарының бірі, - деген.
Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болуы емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық-психологияға негізделуін және ақпараттық құралдарын кеңінен қолданылуын қажет етеді. Осылайша оқу-тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр.
Оқытудың ақпараттық технологиясы - бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино, аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).
Оқушының білімін көтерудің ең бастысы - пәнге деген қызығушылын арттыру. Қызығушылықты тудырудың тәсілдері көп. Олар: түрлі дидактикалық ойындар, сайыстар, жарыстар, кештер, үйірмелер, олимпиадалар. Сабақтың ойын түрінде өткізілуі сынып оқушыларының жалпы көңіл-күйлерінің көтерілуін, яғни белсендіктерін және пәнге деген қызығушылықтарын арттыруға ықпал етеді. Ал осы оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыруда АҚТ маңызы зор.
Білім саласында компьютер оқушы үшін оқу құралы, ал мұғалім үшін жұмысшы болып табылады.
1.2 Иновациялық технология құралдарының оқушы құзіреттілігін арттырудағы маңызы
Оқтыудың әдісі - оқыту мен тәрбиелеудің мақсаттары іске асырылатын дидактикалық тәсілдер мен құралдардың реттелген жиынтығы. Оқытудың әдістері - мұғалім мен оқушының мақсатты іс-әрекетінің өзара байанысқан тәсілдері. Оқытудың әдістерінен оқушылар мен мұғалімнің белгілі-бір дидактикалық мақсатқа жетуге бағытталған өзара әрекеті тәсілдерінің ретімен жүруін түсінеді. Әдіс - грек тілінде - бір нәрсеге апарар жол - мақсатқа жету тәсілі. Оқыту әдісі - білім алу тәсілі.
Оқытудың кез-келген тәсілі мақсатты, іс-әрекеттер жүйесін, оқытудың құралдары мен белгіленген нәтижені көздейді. Оқытудың объектісі мен субъектісі оқушы болып табылады.
Қандай-да бір әдістің таза түрінде пайдаланылуы сирек кездеседі. Әдетте мұғалім оқытудың әртүрлі әдістерін үйлестіреді. Әдістер таза түрінде арнайы жоспарланған оқу және зерттеу мақсаттарында қолданылады.
Оқытудың әдістері - тарихи категория. Падагогиканың тарихында оқытудың әдістері мәселесі әртүрлі көзқарастар тұрғысынан шешілді: іс-әрекет формалары арқылы; іс-әрекет формаларының құрылымы мен қызметтері арқылы; танымдық іс-әрекеттің сипаты арқылы. Қазіргі таңда оқыту әдістерінің заманауи теориясын әртүрлі тәсілдер бар.
Оқыту әдістері әртүрлі негіздер бойынша жіктеледі:
Танымдық іс-әрекеттің сипаты бойынша (М.Н. Скаткин, М.И. Махмутов, И.Я. Лернер):
:: түсіндіру - кейіптеу (әңгіме, лекция, сөйлеу, демонстрация және т.д.);
:: репродуктивті (есептерді шешу, тәжірибелерді қайталау, т,б.);
:: мәселелік (мәселелік есептер, танымдық есептер және т.б.);
:: ішінара-ізденістік - эвристкалық;
:: зерттеушілік.
Іс-әрекет компоненті бойынша (Ю.К. Бабанский):
:: ұйымдық-әрекеттік - оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру мен жүзеге асыру әдістері;
:: ынталандырушы - оқу-танымдық іс-әрекетін ынталандыру және ниеттендіру әдістері;
:: бақылау-бағалау - оқу-танымдық іс-әрекеттерінің тиімділігін бақылау және өзін-өзі бақылау әдістері.
Дидактикалық мақсаттар бойынша (жаңа білімдерді зерделеу әдістері, білімдерді бекіту әдістері, бақылау әдістері).
Оқу материалынының мазмұнын сипаттау тәсілдері бойынша:
:: монологиялық - ақпараттық-хабарлаушы (әңгіме, лекция, түсіндірме);
:: диалогтық (мәселелік мазмұндау, әңгіме, пікірталас).
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz