Ағылшын тілін оқыту барысында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамыту жолдарын анықтап ұсыну
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Тулегенова Дильназ
Ағылшын тілі сабағында жоғары сынып оқушыларының аудармашылық дағдысын дамыту ерекшеліктері.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы: 5B011900 Шетел тілі:екі шетел тілі
Орал 2022
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Қорғауға жіберілді
Каф.меңгерушісі
_____ _______________
(қолы) (ТАӘ)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Ағылшын тілі сабағында жоғары сынып оқушыларының аудармашылық дағдысын дамыту ерекшеліктері
5B011900 - Шетел тілі:екі шетел тілі мамандығы
Орындаған: Д.Э. Тулегенова
Ғылыми жетекшісі: Р.Г. Шамгонова
Орал 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Аударма құзыреттілігі көп аспектілі ғылымның саласы ретінде ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Аудармашылық құзыреттілік туралы жалпы теориялық-әдістемелік түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қазақстандағы аударма құзыреттілігінің әдістемесі ... ... ... ... ... .
Коммуникативтік және аударма құзыреттерін қалыптастырудың өзекті мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Аударма құзыреттілігі аударма қызметінде маңызды дағды ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Бірінші бөлім бойынша қорытынды
Ағылшын тілі сабағында жоғары сынып оқушыларының аудармашылық құзіреттілігін дамыту ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қалыптастырудағы танымдық аспектілер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .
Заманауи технологиялар арқылы аударма құзіреттілігін қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Екінші бөлім бойынша қорытынды
Жаттығулар тиімділігін тәжірибелік-эксперимент жүзінде тексерудің нәтижелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Үшінші бөлім бойынша қорытынды
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Мәңгілік Ел: бір ел - бір тағдыр атты тақырыппен өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХІІ сессиясы барысында Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті, Ассамблея Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаев осылай айтты. Кез келген мемлекеттің өзегі - оның бірегей мемлекеттік тілі. Бүгін мен қазақ тілін меңгеріп, оқып жүргендерге шынайы алғысымды білдіргім келеді. Өз балаларын Отанының мемлекеттік тілінде оқытып, қазақ тілін білуі үшін балабақшаларға беріп жатқан ата-аналарға да алғысым шексіз. Бұл біздің бірегей азаматтығымызды білдіреді. Қазақ тілінің дамуы тарихта осындай ауқымды қарқынмен жүргізілген емес, - деді Н.Назарбаев. Сонымен қатар Елбасы Қазақстанда барлық этникалық топтардың тілдерді дамытуына жағдай жасап отырғанын атап өтті. Біз үштілділікті дамыту қарқынын үдетіп отырмыз. Бұл ойдан шығарған дүние емес, қажеттілік. Қазірдің өзінде қазақстандықтардың 20 пайызы ағылшын тілін меңгерді. Яғни, үш тілді меңгеру, білу - бұл жаһандық әлемге жолдама деген сөз. Бұл адамның өмірдегі табыстылық, жетістік принципі. Жаһандық әлемде біздің балаларымыз Планета азаматы болады. Сондықтан да олар әлемнің кез келген өңірінде жұмыс істеп, күнін көре алатын болады. Яғни, бүгінгі күрделі әлемде біздің балаларымыз өздерін судағы балықтай сезінуі керек, біз соған жағдай жасап жатырмыз, - деді Н.Назарбаев [1].
Тұңғыш елбасымыз білім беру ордасы мектептердің басты мақсаты мен міндеттерін де атап өткен болатын. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіптік шыңдауға бағытталған сапалы білім үшін қажетті жағдайлар жасау; жеке адамның шығармашылық, рухани және күш қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту деп атап көрсетілген [2].
Жоғарыда атап өтілген міндеттерді жүзеге асыру үшін, мектептер жаңа технологияны енгізіп, оны қолдана білуі керек. Сапалы білім алып, оқуға инвестиция жасайтын, өз бойын үздіксіз білімге толтыратын, бәсекеге төтеп бере алатын адам ғана болашақтың кілтін қолына ұстайды. Бұл кілттің есігі жаңа ғасыр, жаңа технологиялар мен бәсегеке толы заманды ашады. Бәсекеге төтеп бере алатын адам технология, ғылымнан бөлек, Әлем тілі - ағылшын тілін білетін адам. Қазір барлық технологиялар, компьютер тілдері ағылшын тіліне салынады. Осыдан ағылшын тілін оқып, үйренуден бөлек, оны аударып білу маңыздылығы байқалады.
Үштілтілділіктің маңыздылығы туралы еліміздің тұңғыш Президенті бұдан бұрын бірқатар ресми жиындарда және жолдамаларында сөйлеген болатын. Ең алғашқы рет үштілділіктің өзектілігі 2006 жылы жылы Қазақстан Халқы Ассамблеясының ХІІ -ші сессиясында айтылған еді. Ал 2007 жылы өткен Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан жолдауында осы жобаны әрі қарай дамытып, жүзеге асыру керектігін атап өткен болатын.
Әлемде Қазақстан халқы үш тілді білетін, жоғары білімді ел ретінде танылуы керек. Бұл: қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикамен сәтті ықпалдасудың тілі, [3]-деген еді Президент.
Осы жолдамадан Үштілділік жобасының ішкі саясаттың бір бағыты ретінде дамуымен қатар, сыртқы саясатқа да берер көмегі бар екенін түсіне аламыз.
Адамдар экономика, ғылым және мәдениет сияқты өмірдің бірнеше салаларында халықаралық байланыстары бар әлемде өмір сүреді. Көптеген халықаралық коммуникациялар ағылшын тілінде жүзеге асырылады. Соңғы бірнеше онжылдықта жоғары білікті аудармашыларға сұраныс айтарлықтай өсті. Аударма - жазбаша да, ауызша да адамның ең көне тәжірибесінің бірі. Әртүрлі мәдениет өкілдерінің арасындағы қарым-қатынасты мүмкін ету үшін аударманың маңызды екені сөзсіз. Бұл тілді білу - әлемдік ғылыми әдебиеттерге қол жеткізудің, шетелдік серіктестермен бизнес жүргізудің және сыртқы нарыққа интеграцияланудың негізгі шарты.
Аударма - өмір шындығын бейнелеу құралы. Көптеген адамдар саяхаттау кезінде немесе интернетке жүгінген кезде екі немесе одан да көп тілді пайдаланады. Бір тілден екінші тілге аудару студенттерден мақсатты мағынаны дәл жеткізуді қарастыруды талап етеді. Студенттерге сөздік элементтерді, қолайлы тілдік құрылымдарды барабар меңгеру қажет. Оқушылар араб тілінен ағылшын тіліне немесе керісінше аударғанда, екі тілде де грамматикалық ережелерді дұрыс қолдануы керек. Түпнұсқаның барлық идеяларын, сондай-ақ оның құрылымдық және мәдени ерекшеліктерін қамтитын аударма жақсы.
Аударманың бірнеше артықшылығы бар. Аударма әрекеттері оқушылардың ауызша сөйлеу қабілетін жақсартады, сөздік қорын кеңейтеді және стилін, грамматикасын дамытады және аударма және бастапқы тілдердің мәдениеті туралы хабардарлығын арттырады. Түпнұсқаның барлық идеяларын, сондай-ақ оның құрылымдық және мәдени ерекшеліктерін қамтитын аударма жақсы.
Тарихта аударма халықтар арасындағы тіл аралық қатынасты мүмкін етті. Аударма шеберлігі, әсіресе, бүгінгі күні маңыздылыққа ие болуда. Бірнеше адам әлемнің әр түкпіріндегі аударма процесіне ғалымдар, әдебиетшілер және тіл үйренушілер қызығушылық танытады.
Ғылыми жұмыстың өзектілігі: жалпы білім беретін орта мектептердегі жоғарғы сынып оқушыларының аудармашылық қабілеттері мен құзыреттіліктерін дамытуда әдіс-тәсілдерді пайдалану және тиімділігін көрсету.
Ғылыми жұмыстың мақсаты - ағылшын тілі сабағында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамытуға арналған ең тиімді әдіс тәсілдерді қарастыру.
Ғылыми жұмыстың нысаны - орта мектепте ағылшын тілін оқыту үдерісі.
Ғылыми жұмыстың пәні - ағылшын тілі сабағында жоғары сынып оқушыларының аудармашылық дағдысын дамыту ерекшеліктері мен үдерісі.
Ғылыми жұмыстың гипотезасы: жалпы орта білім беретін мектептерде ағылшын тілін оқыту барысында аудармашылық дағдыны қалыптастыруға арналаған тиімді әдіс-тәсілдерді тауып, одан нәтиже көріп қана қоймай, сонымен қатар, оқушылардың шет тілін түсіну және жаңа ақпарат пен әдістердің қабылдай алуын қалыптастырады.
Ғылыми жұмыстың міндеттері:
Шетел тілін меңгеру барысында оқушылардың аудармашылық құзыреттіліктерін дамытуға арналған теориялар мен әдістерді анықтау;
Шетел тілін меңгеру барысында оқушылардың аудармашылық құзыреттіліктерін дамытуға арналаған жаңа технологияларды айқындау;
Шетел тілін меңгеру барысында оқушылардың аудармашылық құзыреттіліктерін дамытуға арналаған арнайы жаттығулар дайындау;
Дайындалған жаттығулардың тиімділігін эксперимент жүзінде тексеру.
Зерттеу барысында келесі ғылыми әдістер қолданылалы: оқулық құжаттамасын зерттеу және педагогикалық құбыластар мен факторларды салыстырмалы түрде талдау; бақылау зерттеулер мен тексеру жасау; гепотезаны анықтау; мәлімет жинау; жинақталған міліметтерге анализ жасау; жиналған мәліметтер бойынша қорытынды шығару; соңғы қорытындыларды жинақтап, методистке көрсету; экспериментті тағы да жасау; оқушылармен әңгімелесу, сауалнамалар жүргізу, педагогикалық бақылаулар жасау.
Зерттеу жұмысының теориялық-әдіснамалық негіздеріне: білім алу мазмұнының теориясы, тілдік және шетел тіліндегі білім теориясы мен әдіснамасы, таным теориясы, тұлғаға бағдарлы теория, лингвистика, тұлға және іс-әрекет теориясы, ғылым мен тәжірибені кіріктіру теориясы, шеттілдік білім беру тұжырымдамасы, технологиялық білімді оқыту және т.б.
Зерттеу қайнар көздері: ҚР дамыған 30 елдің қатарына кіру жолдамасы, ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 ж.ж. арналған мемлекеттік бағдарламасы, ҚР 2015-2020 ж.ж. бағдарламалық құжат, Қазақстан Республикасының Қазақстан - 2050 стратегиясы, Қазақстан Республикасының Тілдер туралы Заңы, 2007-2010 жж арналған мемлекеттік тілдің бәсекеге қабілеттілігін арттыру және т.б.
Зерттеу базасы: Батыс Қазақстан облысы, Бөрлі ауданы, Ақсай қаласы, №6 мектеп-лицейі, 9-шы сыныптарында өткізілді.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңашылдығы және теориялық маңыздылығы:
Ағылшын тілін оқытуда оқушылардың аудармашылық дағдысын дамытудың теориялық және әдістемелік негізін айқындау;
Ағылышын тілін оқыту барысында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамытуға жағдай жасаушы факторларды айқындау;
Ағылшын тілін оқыту барысында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамыту жолдарын анықтап ұсыну.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңыздылығын айқындау үшін ағылшын тілі сабақтарында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамыту үшін арнайы жаттығу жұмыстары әзірленді.
Зерттеу нәтижелерін енгізу Батыс Қазақстан облысы, Бөрлі ауданы, Ақсай қаласының №6 мектеп-лицейінің 9-сынып оқушыларына өткізілген ағылшын тілінен сынақ сабақтарына негізделген.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды, пайдаланаған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
Кіріспе бөлімінде дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі, оның мақсаты, тапсырмалары зерттеу жұмысының пәні, нысаны, басты идеясы, зерттеу жұмысының маңыздылығы мен ғылыми жаңашылдығы, негізгі қағидалар, зерттеу жұмысының әдістері және кезеңдері сипатталады.
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында аудармашылық дағдының шетел тілін оқытудағы мәні мен мазмұны, аудармашылық құзыреттілік жөнінде жалпы түсінік және оның өзектілігіне тоқталады.
Дипломдық жұмыстың екінші тарауында ағылшын тілі сабағында оқушылардың аудармашылық қабілетін дамыту шарттары мен жолдары, оны оқытудың ерекшеліктеріне шолу жасалады.
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында аудармашылық дағдыны дамытуға бағытталған жаттығулар түрлері оқушылардың аудармашылық дағдыны дамытуда аталған жаттығуларды қолдану амалдары қарастырылды. Дайындалған жаттығулар жүйесінің тиімділігін тексерудегі эксперименттік жұмыс сипатталады.
Қорытынды бөлімінде білім берудегі мұғалімнің рөлі, әңгімелесу іскерліктері мен аудармашылық құзыреттілікті дамытудың маңыздылығы туралы айтылады.
Пайдаланылған әдебиет тізімінде зерттеу жұмысын жазу барысында қолданылған әдебиттер және ғылыми еңбектердің, сөздіктер мен жинақтардың тізімі берілді.
Қосымшада ағылшын тілі сабағында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамытуға мотивациялық сұрақтар және сауалнамалар, тақырыптық-күнтізбелік жоспар, эксперимент нәтижелерін анықтауға қажетті тапсырмалар берілді.
Зерттеу жұмысының негізгі тұжырымдары ғылыми мақалада баяндалған.
АУДАРМА ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ КӨП АСПЕКТІЛІ ҒЫЛЫМНЫҢ САЛАСЫ РЕТІНДЕ РЕТІНДЕ
Аудармашылық құзыреттілік туралы жалпы теориялық-әдістемелік түсінік
Аудармашылық құзыреттілік теориялық концепция ретінде соңғы он жылда педагогика ғылымы мен аударматанудың басты назарында болды. Кәсіптік жоғары білім беру аясында оқу-тәрбие процесінің кешенді педагогикалық аспектілерін дамыту, болашақ аудармашыны дайындаудың теориялық және әдістемелік негіздері, оның сауатты маман және кәсіби маман ретінде қалыптасуы мәселелері көптеген И.А Зимняя, В.Н Коиссаров, Л.К Латышев сияқты жетекші педагогтардың және аудармашылардың еңбектерінде орын алады.
Ғылым мен техниканың дамыған заманында жоғары оқу орындарынан бөлек, мекептерде жоғарғы сынып оқушылары да аудармашылық дағдымен қоса, қажетті білімді өздігінен меңгере алатын, туындаған ситуациялық проблемалардан оңай жол таба алатын, критикалық ойлау қасиеті жоғары, меңгерген білімін өмірде қолдана алатындай оқушылар мен студенттер қажет.
Аударашылық құзыреттілік және екі тілді қатар алып отыру бұл стресске толы жұмыс. Өз ісінің маманы болу үшін жоғарғы сынып оқушылары қазірден-ақ ұтымды шешімдерді қабылдау жолдарын үйреніп, сыни тұрғысынан ойлап , стандартқа бағынбайтын жан-жақты, стресстік күйзелістен оңай шыға алатын, үздіксіз жеке және кәсіби жетілуге ұмтылатын бірнеше бағытта жұмыс істей алуы қажет. Яғни, аудармашылық құзыреттілік тек аудару ғана емес, ол жоғары мамандандырылған сала, аударма технологиялары аппаратының саласы, коммуникация процесін ұйымдастыру білім саласы болып есептеледі.
Аудармашылық дағды қазіргі уақытта өте өзекті мәселе. Дамыған заманда білімді адамдардан жоғары технологиялар күннен күнге пайда болуда, мысалы, әртүрлі аударма қолданбалары күннен күнге пайда болып жатыр. Ал алдағы уақытта синхронды аудармашылық гаджеттер шығады деген болжамдар да бар. Сондықтан та, аудармашылық құзыреттілік қазіргі таңда өте керекті және бәсекелестікке қарсы тұра алатындай дағды болғалы тұр. Осындай аудармашылық құзыреттіліктің маңыздылығы туралы жоғары оқу орындарында жұмыс жасайтын Е.Ф.Зеер, А.В.Краевский сияқты педагогика пен психологияның зерттеушілері құзыреттілік мәселесін зерттеуде.
Ғылыми зерттеулерде құзіреттілік ұғымының маңыздылығы мен дәрежесін көрсететін категория ретінде қарастырылады. Белгілі бір мамандандырылған қызмет түрін жоғары сапалы орындау мүмкіндігін білдіретін біліктілікпен құзыреттіліктің айырмашылығы, құзыреттілік категориясы кеңірек, интеграцияланған тақырып. Бұл түбегейлі айырмашылық өте маңызды, өйткені қазіргі үздіксіз өзгеріп отыратын әлемде интегративті нәтижемен білім беру мәселесін көтеру өзекті болып табылады. Жоғарыда айтылғандардың барлығын ескере отырып, құзыреттілік - нақты, әрекетте белсендірілетін және байытылатын өзара әрекеттесетін компоненттерді қамтитын процедуралық, құндылық-семантикалық және декларативті білімдердің ашық жүйесі деп қорытынды жасауға болады. .
Құзырет ұғымын біз былай бөліп қарастыра аламыз:
Білім, дағды, шеберлік дәстүрлі триадасының құрамдас бөліктері арасындағы байланыстырушы буын.
Білімді үнемі жаңартып отыру, берілген уақытта және берілген шарттарда, әрбір трансляцияға жақын жағдайда оның барлық алуан түрлілігінде есептерді шешу үшін жаңа ақпаратқа ие болу.
Көпшілік арасынан ең оңтайлы шешімді таңдау, жалған шешімдерді негізді түрде теріске шығару, тиімді мәселелерді дұрыс қолдана білу, тиімді емес шешімдерге сұрақ қою арқылы - аудармаға қатысты сыни ойлауға ие болу.
Мазмұндық (білім) және процедуралық (дағдылық) құрамдастарды қамтитын шешім әдісін меңгеру.
Аударма құзіреттілігінің теориялық тұжырымдамасының көп өлшемділігі оның құрамдас бөліктерінің екі өлшемділігінде жатыр. И.А. Зимняя, кәсіби (біздің жағдайда аудармашылық) құзыреттілікті қалыптастырудың үлгісін жасау үшін пәндік құзыреттермен қатар жалпы құзыреттіліктердің болуын ескеру қажет екендікін атап өтіп, зерттелетін теориялық концепцияның жалпы және пәндік құзыреттіліктерінің құрамдас бөліктерін қарастыруды ұсынған болатын.
И.А. Зимняя барлық жалпы құзіреттіліктерді үш топқа бөлуді ұсынады:
Тұлға, субъект ретіндегі тұлғаның өзіне байланысты қарым-қатынас қызметінің құзыреттіліктері;
Адам мен әлеуметтік саланың әлеуметтік өзара әрекеттестігіне байланысты құзыреттер;
Адам әрекетімен байланысты құзыреттер.
Аудармашылық құзіреттілік ұғымы үлкен теориялық және практикалық қызығушылық тудырады. Cондықтан да, бұл тақырыпты әртүрлі аудармашы ғалымдар қарастырып жатыр.
Әрбір зерттеуші оның құраушы факторларын, қалыптасу және даму жолдарын нақтылауға ұмтылады.
Бұл ұғымды В.Н. Комиссаров пен Ж.И.К. Латышев зерттеген теориялық тұжырымдаманың пәндік құзыреттіліктерінің мазмұнын қарастырайық. В.Н. Комиссаров, пәндік құзіреттіліктердің құрылымдық мазмұны мынадай құзыреттерден құралады:
бірнеше тілдің грамматикалық, лексикалық құрылымын білуді ғана емес, сонымен қатар үнемі кеңейіп отыратын осы білімнің ауқымын білдіретін тілдік құзыреттілік;
белгілі бір тілдің ережелеріне сәйкес әртүрлі мәтіндер құра білуді ғана емес, сонымен қатар осы ережелерді екі (үш) тіл арасындағы корреляцияны қоса білуді қамтитын мәтін құраушы құзыреттілік;
салыстырмалы динамикалық сипатпен сипатталатын коммуникативтік құзыреттілік: аудармашы аударма процесінде оның мазмұнына қарамастан, мағынаны толық жеткізу үшін әлеуметтік-мәдени ақпаратты берудің жеткіліктілік дәрежесін анықтай алуы керек. түпнұсқа мәтін;
аударманың сәтті процесін қамтамасыз ететін жеке қасиеттердің болуымен анықталатын тұлғалық құзыреттілік: психикалық ұйымның пластикасы мен икемділігі, қызығушылықтардың кеңдігі, эрудицияның жоғары дәрежесі, толеранттылық, өз іс-әрекетінің мотивациясын білу;
аударма қызметінің сол немесе басқа түрін орындауға мүмкіндік беретін нақты білім, білік және дағдының болуымен сипатталатын техникалық құзырет.
Аудармашының таңдаған стратегиясы, ең алдымен, аударманың мақсаты мен оны жүзеге асыру шарттарына байланысты. Л.К. Латышев аударма құзіреттілігін ...аудармашыға өзінің кәсіби міндеттерін ойдағыдай шешуге мүмкіндік беретін білім, білік және дағдылардың жиынтығы... [4] деп анықтай отырып, бұл білім жиынтығын аудармашылық құзіреттілік қағидасы бойынша екі бөлікке бөледі. Аударма процесіне қатысу дәрежесі. Зерттеуші аударма құзіреттілігінің негізгі және прагматикалық бөліктерін ажыратады, олар өз кезегінде жұптарға бөлінеді.
Жалпы алғанда, құзыреттілік ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова Құзыреттілік ұғымы - соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субьектілік тәжірибесіне ерекше көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым. Құзыреттіліктің латын тілінен аудармасы competens белгілі сала бойынша жан-жақты, хабардар, білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір сұрақтар төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді деп көрсетеді [5].
Бұл жайлы Б. Тұрғынбаева ...өзінің практикалық әрекеті арқылы алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуге қолдана алуын - құзырлылықтар деп атаймыз деп анықтаса [6], Ресей ғалымы Н. Кузьминаның көзқарасы бойынша, Құзырлылық дегеніміз - педагогтің басқа бір адамның дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы.
Кесте 1
Құзыреттілік ұғымына берілген анықтама
Берілген түсініктемелер
Түсініктеме авторлары
Аудармашыға өзінің кәсіби міндеттерін сәтті шешуге мүмкіндік беретін білім, білік және дағдылардың жиынтығы...", бұл білім жиынтығын аударма процесіне қатысу дәрежесі қағидаты бойынша екі бөлікке бөледі.
Л.К. Латышев
Құзыреттілік - тұлғаның теориялық білімді және практикалық тәжірибені белгілі бір міндеттерді шеше білуге қолдануға қабілеттілігі және дайындығы
Қ.С. Құдайбергенова
Белгілі бір кәсіби қызметке байланысты, қандай да болмасын мәселеден хабардар болу, беделділік
С. Ожегов
Құзырлылық - адамның өздік дамужолындағы ізгілік идеялар мен ұстанымдарға негізделген кіріктірілген сипаттамасы
М.В. Рыжков
Құзыреттілік және аударма құзіреттілігі ұғымдарын түсіндіру тәсілдеріне ұсынылған шолу аудармашы қызметінің үш саласына аударма құзіреттілігінің құрамдастарын бөлуге мүмкіндік береді: жоғары мамандандырылған білім саласы, аударма саласы, аударма стратегиялары мен технологиялары және коммуникация процесін ұйымдастыру саласы.
Сонымен, аударма құзіреттілігін тұтастай көп өлшемді теориялық концепция ретінде зерттеуді талдауымыз пәндік-мамандандырылған, біліктілік, пәндік-коммуникативтік компоненттер зерттелетін ұғымның құрылымын құрайды деген болжамды растайды. Сонымен бірге, тіл мамандарының аудармашылық құзіреттілігін қалыптастырудың ең күрделі мәселесін әзірлеуге бағытталған тәсілдердің бірі ғана екенін нақтылау орынды.
Жалпы Құзыреттілік ұғымының бірнеше түрі бар:
мәтін құрушылық құзыреттілік,
коммуникативті құзыреттілік,
техникалық құзыреттілік.
Аудармашы - түпнұсқа тіліндегі сөзді басқа тілде қалай айтуға болады, бұл сөздің мағынасы неде, немесе белгілі бір жағдаятта мұны қалай түсіндіруге болады деген сұрақтар төңірегінде өз-өзінен жауап күтетін, үнемі ізденіс үстінде жүретін тұлға[6].
Бұдан біз аударашының жұмысында тілдік құзыреттілік ерекше рөл атқаратынын байқай аламыз.
Мәтін құрай білуші құзыреттілік дегеніміз аудармашының барлық лексика және грамматикалық нормаларды қолдана алуы арқылы, әр түрлі типтегі мәтіндерді құрауы.
Коммуникативті құзыреттілік - аудармашының түпнұсқа мәтінінде айтылғандарды түсіне отырып, оны тыңдарандарға жеткізе білуі. Аудармашы әрдайым аялық (фондық) білімдердегі ерекшеліктерді және аударма қабылдаушыларының қарым-қатынасы жағдайын ескере отырып, бастапқы мәтіннің тілдік мазмұны аудармада тиісті деңгейде берілді ме деген сияқты сұрақтарды шешуге мәжбүр болады. Қажет болған жағдайда аудармашы жеткізілмей қалған фондық ақпаратты айтылымның ішінде немесе оны ескертпе, сілтеме ретінде айта отырып, тілдік мазмұнды түзетеді. Осыған байланысты, әдеттегі коммуниканттарға қарағанда, аудармашының коммуникативті құзыреттілігі салыстырмалы-динамикалық сипатқа ие болады.
Аудармашының кәсіби құзыреттілігі өзінің кәсіби қызметін оларсыз табысты орындай алмайтын кейбір жекелеген сипаттардан тұрады. Аударма - ақыл-ой қызметінің күрделі түрі. Ол ерекше психикалық ұйымдасушылықты, ұтқырлықты, тез арада көңіл аудара білуді, бір тілден екінші тілге, бір мәдениеттен екінші бір мәдениетке, бір коммуникативті жағдаяттан басқасына өтуді қажет етеді. Аудармашыдан ойын жинақтай білу, жады ресурстарын, бүкіл интеллектуалды және эмоционалды әлеуеттерін тиімді пайдалану талап етіледі.
Аударма -- бір тілде бейнеленген мазмұнды екінші бір тілге әрі дәл әрі толық қайталап бейнелейтін тілдік құрал.
Тіл ғалымдарының деректерін негізге ала отырып, қазіргі таңда дүниеде 2796 тіл бар екенін ескерек, аударма қызметінің қаншалықты маңызды екенін білеміз.
Аударма - бір тілдегі мәтіннің мағынасын түсіндіру және басқа тілде жаңа баламалы мәтін жасау әрекеті. Бастапқыда тек қолмен аударма болды, бірақ табиғи тілдерге аударуды автоматтандыру немесе аудармада көмекші ретінде компьютерді пайдалану әрекеттері болды.
Аударманың мақсаты бастапқы және аударма мәтіндер арасында эквиваленттік қатынастарды орнату болып табылады, нәтижесінде екі мәтін де өздері жасалған тілдердің мәдени және үйреншікті ерекшеліктері негізінде бірдей мағынаға ие болады. Аудармаға әсер ететін негізгі факторлардың ішінде контекст, негізгі деңгейлер мен грамматикалық құрылым, жазба және ауызша сөйлеу дәстүрлері, фразеологиялық айналымдар, т.б.
Аударма қызметі аударманың екі түрлі түріне бөлінеді.
Жазбаша аударма - екі мәтіннің де жазбаша сөйлеу нормалары мен ерекшеліктерін ескере отырып, бастапқы мәтіннің мағынасын жазбаша немесе электронды тасымалдағышта жазба мәтінге беру. Ауызша аударма екі тілдегі ауызша сөйлеу ерекшеліктерін ескере отырып, түпнұсқа тіл мәдениеті өкілінің тұжырымының мағынасын аударма тіліне аударуды мақсат етеді. Ауызша аударма ілеспе және дәйекті болып екіге бөлінеді. Айта кету керек, ымдау тілінің аудармасы әдетте ауызша аударма түріне жатпайды.
Кәсіби дәйекті аударманың бастауы Париж бейбіт конференциясы кезінде қаланды. Ілеспе аударманың тарихта жазылған алғашқы кең тарауы Нюрнберг сотында болды. Болашақта ол БҰҰ-да түсіндірудің негізгі түріне айналды.
Компьютердің өнертабысы электронды сөздіктердің, кейінірек компьютерлік аударма бағдарламаларының жасалуына ықпал етті. Олардың көмегімен жасалған аударма мәтіннің семантикалық және одан туындайтын эмоционалдық жағының берілуін қамтымайды. Мұндай көмекші аудармашы құралдарының мәселесі жасанды интеллекттің өзін-өзі үйренуіне ұқсас. Дегенмен, мұндай құралдар аудармашылық қызметте, әсіресе ірі аударма агенттіктерінде таптырмас пайдалы құрал. Адамдардың жеке сөз тіркестерін аударуы туралы статистикалық ақпаратқа негізделген жеке сөздерді, сөйлемдерді және тұтас сөз тіркестерін (мысалы, Google Translate) автоматты түрде аударуға арналған онлайн қызметтері бар.
Аударма агенттіктерінің қызметтері әлемнің көптеген елдерінде айтарлықтай сұранысқа ие, өйткені аударма қажеттілігі адам қызметінің көптеген салаларында бар. Осылайша, аударма техникалық, іскерлік, туристік, тұрмыстық және т.б салаларды қамтамасыз етеді және планетамыздағы миллиондаған адамдарға күнделікті тіл кедергісін жеңуге көмектеседі.
Аударма процесінде оның нысанына қарамастан келесі негізгі кезеңдерді бөліп көрсетуге болады:
бастапқы тілдегі мәтінді декодтау немесе түсіну (оқу, тыңдау);
тікелей аударма;
алынған мәтінді аударма тілінде кодтау (жазып алу, айту).
Бастапқы мәтіннің толық мағынасын декодтау үшін аудармашы оның барлық белгілерін саналы және әдістемелік тұрғыдан түсіндіріп, талдауы керек. Бұл процесс шет тілінің лексикасы мен грамматикасын білуді талап етеді.
Аударма мен аударма арасындағы практикалық айырмашылықтар осы жерде пайда болады. Аудармашылар жеткілікті күрделі жазба мәтінді (мысалы, көркем әдебиет) ана тілінде сөйлейтін адам аударуы керек екенін біледі. Өйткені, тек маман ғана емес, кез келген дайын оқырман да шетелдіктің ана тіліне аудармасын оңай тани алады.
Аудармада қарама-қарсы жағдай байқалады (жеткілікті күрделілікте - ілеспе немесе дәйекті аударма). Бұл жағдайда аудармашының шет тілінде жұмыс істеуі қолайлырақ. Бұл құбылыс әдетте ана тіліне аударғанда аудармашының жаттанды конструкцияларды автоматты түрде қолдануымен, ал ана тіліне аударған кезде мүмкін болатын нұсқалардың сан алуандығынан адасып, бір жерге тоқтауға мәжбүр болуымен түсіндіріледі.
Аудармашы еңсеруге тура келетін әртүрлі кедергілерге қарамастан, сәтті аударма екі критерийге сәйкес келеді:
дәлдік - аударманың бастапқы мәтіннің мағынасын қаншалықты дәл жеткізуімен сипатталады; ол мұны мағынаға бірдеңені қосу немесе азайту арқылы жасай ма, әлде мағына элементтерін күшейту немесе әлсірету арқылы жасай ма т.б.
транспаренттілік - бұл жерде аударманың ана тілінде сөйлеушінің аударма ретінде емес, тілдің грамматикалық, синтаксистік және идиоматикалық нормаларына сәйкес келетін аударма тіліндегі түпнұсқа мәтіні ретінде қабылдау дәрежесі туралы сөз болып отыр.
Бірінші критерийге сәйкес келетін аударманы дұрыс аударма деп атауға болады; екінші критерийге сәйкес келетін аударма идиоматикалық аударма ретінде сипатталады. Дегенмен, белгілі бір жағдайларда аудармашы сөзбе-сөз аударманы саналы түрде орындауы мүмкін. Мысалы, көркем әдебиет пен діни мәтіндерді аудармашылар көбінесе бастапқы мәтінді мүмкіндігінше тығыз ұстанады. Осы мақсатта олар қолданылған тілдің шекарасын әдейі созып, идиоматикалық емес мәтін шығарады.
Аударма халықтар арасындағы қатынас құралы қызметін атқарады. Гердинг (2000:1) аударманың негізгі мақсаты - халықтар арасындағы мәдениетаралық қос тілді қатынас құралы ретінде қызмет ету деп мәлімдейді. Соңғы бірнеше онжылдықта бұл қызмет халықаралық сауданың өсуіне, көші-қонның артуына, жаһандануға, тілдік азшылықтарды мойындауға және бұқаралық ақпарат құралдары мен технологияның кеңеюіне байланысты дамыды. Осы себепті аудармашы әртүрлі мәтіндердегі ұғымдар мен сөйлеуді мүмкіндігінше шынайы және дәл түсіндіруге тырысып, мәдениет пен шындықты екі тілді немесе көптілді мәдениетаралық тасымалдаушы ретінде маңызды рөл атқарады. Аудармада ең маңыздысы - хабарды дәл және дұрыс жеткізу. Стивенс (2016) егер тіл дұрыс болмаса, онда айтылған нәрсе айтылмағаны туралы айтады; егер айтылған нәрсе айтылмаған болса, онда істеу керек нәрсе орындалмаған болып қалады; егер бұл орындалмаса, адамгершілік пен өнер нашарлайды. Ян (2016) айтуынша, аударма шет тілі сабағында қажеттілік болып табылады. Аударма жасау кезінде студенттер аудармашылық қабілетін арттыру үшін материалдарды жақсы түсініп, негізгі аударма теорияларымен қарулануы керек.
Аударма, сөзсіз, әлемнің әртүрлі мәдениеттерін байланыстыруға үлкен үлес қосты, адам білімін байытуға әкелді және хабарларды тілдерден тасымалдау процесіне әкелді. Осылайша, бұл бүкіл әлемде мәдениетаралық өзара әрекеттесуді дамытуды жеңілдетеді. Аударманың маңыздылығы туралы Кук (2007) аударма ұзақ уақыт бойы ағылшын тілін оқытудың маңызды бөлігі болды деп есептейді, бірақ коммуникативті әдістемелер басым болғаннан бері ол бас тартылды.
Бір қызығы, аударма ағылшын тілінің мамандарының көңілінен шықпаса да, ол ағылшын тілінен басқа тілдерді үйретуде өлуден қайсарлықпен бас тартты. Сол сияқты Ордудари (2008) адамзаттың тарих бойы басқа халықтардың білімін пайдалану және сол білімді келер ұрпақ үшін сақтап қалу мақсатында қарым-қатынастың әртүрлі әдістерін пайдалану үшін бірнеше күш-жігер жұмсағанын айтады. Қазіргі әлемде тілдері әртүрлі ұлттар арасындағы қарым-қатынас аударма арқылы жүзеге асады.
Аудармаға қатысты бірнеше көзқарастар бар. Бакир мен Лазим (2010) аударманың бірнеше анықтамаларын атап өтті, бірақ үстірт әртүрлі болса да, бұл әрекет бір тілден екінші тілге қандай да бір ақпаратты жеткізуді білдіреді деген пікірде келісетін сияқты. Қарапайым болып көрінуі мүмкін бұл процесс, шын мәнінде, кейбір аспектілері бойынша қиын болмаса да, қиын, өйткені ол рецепторлық тілге жеке сөздердің немесе құрылымдардың мағыналарын ғана емес, сонымен қатар стильдік ерекшеліктер мен импликациялық мағыналарды да қамтиды. Демек, аударма - көптеген құрылымдық және лексикалық түзетулер қолдануға болатын түпнұсқа мәтіндегі ойлар мен мағыналардың аударылған нұсқасында қайта шығару.
Бейкер (1998) аударманың жеке оқу пәні екенін көрсетсе, Бейкер (1998:4) аударманың жеке академиялық пән екенін атап көрсетеді, ол кез келген жас пән сияқты, ... зерттеулердің нәтижелері мен теорияларына сүйену қажет. өз әдістерін әзірлеу және тұжырымдау үшін басқа да байланысты пәндер. Дегенмен, Габр (2001:2) аударманы қолөнер деп те, ғылымды да қарастырса, Габр аударманы әрі қолөнер, әрі ғылым деп есептейді: Аударма бір жағынан қолөнер болғандықтан, оқытуды қажет етеді, яғни бақылаудағы тәжірибе және ғылым, екінші жағынан, тіл теорияларына негізделуі керек. Дегенмен, көркем аударманы өнер құралы деп есептей отырып, Герцфельд (2003: 110) көркем аударма мәтінді шығару үшін пайдаланылған деп жазады.
Соған қарамастан Азизинежад (2004:3) аударманың ғылыммен қатар өнермен де ортақ тұстары көп екенін атап көрсетеді. Ол кейде аудармашының өзіндік ерекшеліктері мен түйсігіне қатты тәуелді болады. Композиторлар мен суретшілер сияқты аудармашылар да өз шығармаларында өз көңіл-күйлері мен тұлғаларын жиі табады. Аударманы өнер деп санауға кедергі келтіретін басты фактор, әр түрлі мәселелерді шешуге тура келетін аудармашыларға қарағанда, суретші шығармашылығын анықтаушы фактор эстетика болып табылады.
Гердинг (2000) қате аударманың салдары апатты болуы мүмкін екенін айтты. Жіберілген қателер емделуші үшін ауруханадағы аудармашы сияқты түзетілмейтін болуы мүмкін. Мұндай қателіктер өмір немесе өлім мәселесі болуы мүмкін. Сондықтан аудармашыларды тілдерді меңгеру мен меңгеруге, аударма стратегиялары мен процедураларына үйрету маңызды.
Al Shubaily (2008) аударма дағдыларын және оқыту әдісіне деген көзқарасты дамытуда аударманы оқытуда автономды оқыту тәсілін қолданудың әсерін зерттеді. Студенттердің үлгісі Сауд Арабиясы жанындағы Тілдер және аударма колледжінің коммерциялық аударма курсында оқитын екі топ студенттері болды. Зерттеу субъектілері коммерциялық аударма курсына қатысатын сегізінші деңгейдегі алпыс жеті студент қыз болды және олар дәстүрлі әдіс бойынша оқытылатын бақылау тобына (33 студент) және автономды оқыту бойынша оқытылатын эксперименттік топқа (34 студент) бөлінді. көзқарас. Зерттеуде тексерілген төрт негізгі аспектілер болды; (1) лексикалық дәлдік, (2) құрылымдық дәлдік, (3) студенттердің аудармасының жалпы дәлдігі және (4) олардың автономды оқуға деген көзқарасы. Нәтижелер лексикалық және құрылымдық дәлдік бойынша екі топтың ұпайлары арасында айтарлықтай айырмашылық жоқ екенін көрсетті, бірақ эксперименттік топ жалпы дәлдік бойынша бақылау тобынан асып түсті. Одан басқа, зерттеу субъектілерінің автономды оқытуға оң көзқарасы бар екенін көрсетті. Bahameed (2008) сонымен қатар аудармашылар SL мәтіні алынған ортаның мәдени өлшемдерін білуі және жақсы білуі керек екенін айтады. Автономды оқыту: Дам (1995) автономды оқытуды оқушыларды өз оқуын басқаруға үйрету мәселесі ретінде анықтайды. Бұл зерттеу автономды оқытуды оқушылар топта жұмыс істейтін және әрбір адам мұғалім көмекші және бағыттаушы болған кезде сыныптағы оқу іс-әрекетінде белгілі бір рөл атқаруға жауапты болатын тәсіл ретінде анықтайды.
Аударма: Аударма - бұл әртүрлі тәсілдермен түсінуге болатын кең термин. Ньюмарк (1991:27) аударма актісін: созылу немесе тіл бірлігінің, мәтіннің тұтас немесе бір бөлігінің мағынасын бір тілден екінші тілге ауыстыру деп анықтайды. Oxford Advanced Learner's Dictionary (2003) негізінде аударма жай ғана басқа тілге жазылған немесе айтылған нәрсені өзгерту процесі ретінде анықталады. Хатим және Мундей (2004:3-4) бойынша аударма - бұл процесс немесе өнім және көркем аударма, техникалық аударма, субтитр және машиналық аударма сияқты ішкі түрлерге жіктелуі мүмкін. Қазіргі зерттеу бойынша аударма - мәтіннің мағынасын бір тілден екінші тілге көшіру.
Дәл аударма: Гамбиердің (2014) пікірінше, сәтті аударма бастапқы тілдің анық және жасырын мағынасын аударма тілге мүмкіндігінше толық және дәл жеткізетін аударма болып табылады. Дегенмен, бұл зерттеуде аударма мәтінінің дәлдігі хабардың екі тілде де дәл берілуіне байланысты анықталады.
Бірлескен тіркестер: Зерттеуші коллокацияны негізінен бір-біріне ілесіп тұратын және белгілі бір мағынаға ие екі сөз деп анықтайды. Аударма және сәйкес дәлелдер
Аударманы тілді оқыту құралы ретінде пайдалануға қарсы келтірілген негізгі дәлелдер мен болжамдарды төмендегідей қорытындылауға болады:
Дафф (1989) сияқты көптеген авторлар; Забалбеаскоа (1990); Санки (1991); Карререс (2006); Малмкяер (2010); Vermes (2010); Могахед (2011); және Пан және Пан (2012) аударманың тіл үйретудегі коммуникативті тәсілге ешқандай қатысы жоқ деп мәлімдейді.
Дафф (1989) аударма қызықсыз және ынталандырмайтын тапсырма деп мәлімдейді.
Забалбеаскоа (1990:76) аударма - бұл оқу мен жазуға басты назар аударылатын және студенттердің ауызша сөйлеу дағдыларын жаттықтырмайтын жасанды жаттығу деп есептейді.
Санкей (1991:418) аударма тапсырмаларының ана тілін меңгеру тәсіліне еш қатысы жоқ, сондықтан олар FL тілін табиғи түрде үйренуге ықпал етпейді дейді.
Marley (1994) аударманы жұқтыратын, мәнсіз, қиын, маңызды және ақырында коммуникативті емес деп санайды, өйткені дәстүрлі түрде көптеген ағылшын мұғалімдері аударма қызметін әдіс ретінде грамматикалық аудармамен байланыстырады.
Карререс (2006) аударма әсіресе студенттердің көңілін қалдырады және мотивациясын төмендетеді деп мәлімдейді.
Carreres (2006) "аударма тапсырмалары пайдасыз және шынайы әлемдік тәжірибеге ұқсамайды, өйткені аудармашылар әдетте ана тілінде емес, ана тілінде жұмыс істейді.
Malmkjaer (2010:186) "аударма қарапайым және ана тілі мен шет тілі арасында мінсіз бір жақты байланыс бар деген жалған сенім.
Вермес (2010:84) аударма тіл үйренудің мақсаты емес, бұл аудармашы дайындаудың мақсаты және екеуі де дербес зерттеу саласы деп дәлелдейді.
Mogahed (2011) аударма барлық оқушыларға жарамайды, өйткені ол тек әдебиетке қызығушылық танытатындармен немесе FL-де айтарлықтай деңгейге ие болғандармен ғана жақсы жұмыс істей алады дейді.
Pan and Pan (2012:4) аударма екі тілді қолдануды қамтиды және осылайша студенттерді FL бойынша жеткілікті ақпаратты алу мүмкіндіктерінен айырады деп ойлайды.
Тілдік сыныпта аударманы қолдануға қарсы осы мәлімдемелерге қарамастан, соңғы зерттеулер аударманың шет тілін үйренуге үлкен көмек болатынын көрсетеді. Жоғарыда аталған барлық болжамдарға қарсы дәлелдер де ұсынылды:
Каримиан (2013). ағылшын тілін үйренушілерді шет тілі ретінде алға жылжыту үшін аударманы пайдалану идеясын қорғайды, оқушыға бағытталған тілді оқытудың маңыздылығы артып келе жатқандықтан, зерттеушілер тіл үйрену жүктемесін жеңілдетуге тырысты және үйренушілерге жету үшін не пайдалы екенін зерттеді. олардың мақсаты барынша үнемді түрде.Олардың ішінде аударманы пайдалану. Каримиан (2013) аударма тілді үйренушілерді үйрену және жетілдіру мақсатында тіл педагогикасының қолдаушы факторы екенін айтады. Аударма студенттерге әртүрлі дағдыларға қатысты ағылшын тіліндегі білімдерін жетілдіруге және тілдік мәселелерді шешуге көмектеседі. Simões және т.б. (2013) бір тілден екінші тілге аудару актісі өте му деп ойлаймын табиғи және стихиялық психикалық бірнеше тілмен байланыста болатын көптеген адамдардың әрекеті.
Bataineh (2002) EFL студенттері идиомаларды араб тіліне аударуда кездесетін мәселелерді зерттеді. Зерттеуге Ярмук университетінің де, Иордания университетінің де 45 студенті қатысты. Зерттеуші қиындығы бойынша әртүрлі 45 тапсырмадан тұратын тест құрастырды. Зерттеу барысында студенттердің идиомаларды араб тіліне аударуынан туындайтын мәселелер анықталды: мағынаның кейбір реңктерін жоғалту, сөйлемнің мағынасын дұрыс түсінбеу, мәтіннің сәйкестігін бұзу және сөзбе-сөз аударманы қолдану арқылы түсініксіздік. . Сондай-ақ, зерттеу барысында студенттер үшін ең көп проблема туғызатын идиомалар - фразалық етістіктер, етістіктері бар идиомалар, to be етістігі бар идиомалар, идиоматикалық сөздер, сын есім мен зат есімдердің тіркестері және үстеулері бар идиомалар екені анықталды.
Джарвелла және т.б. (2002), жақсы аударма білім мен біліктілікті біріктіруді талап ететінін көрсетіңіз. Оларға белгілі бір пәндік саладағы білім, адам тілі және оның қолданылуы туралы теориялық және функционалдық білім, бастапқы және аударма тілдерді білу, қолданылатын тілдік жанрды түсіну кіреді. Сонымен қатар, зерттеушінің пікірінше, аудармадағы құзіреттілік коммуникация мақсатына сәйкес мәтіндерді адекватты түрде түсіну және шығару қабілетін қамтиды.
Махмуд (2005) EFL тілін үйренушілердің лексикалық қателері мен коллокация қателерін зерттеді. Зерттеу құралы ретінде эссе-жазу тесті пайдаланылды. Ағылшын тілінде оқитын араб тілді университет студенттері жазған 42 эсседе барлығы 420 тіркес табылды. Бұл тіркестердің шамамен үштен екісі (64%) қате болды және олардың 80% грамматикалық емес, лексикалық тіркестер болды. Қате тіркестердің алпыс бір пайызы араб тілінен теріс көшіруге байланысты болуы мүмкін. Ол оларды табиғи емес сөз тіркестері деп атады.
Аль-Хассан (2007) Бахрейндегі EFL үйренушілердің бейтаныс көпсөздік бірліктерді түсіну қабілетін зерттеген, араб тіліндегі EFL мамандығы студенттерінің аударма арқылы сол лексикалық тіркестердің мағыналарын болжау қабілетін бағалау. Оқушылардың үлгісі таңдалды. Деректерді жинау үшін қорытынды тапсырма әзірленді. Нәтижелер студенттердің бейтаныс лексикалық тіркестерді қамтитын элементтер санының жартысына жуығында дұрыс аударманы таба алмағанын көрсетті. Екінші жағынан, қатысушылар қалған элементтерде дұрыс немесе ішінара дұрыс аударманы қамтамасыз етті.
Badawi (2008) EFL Сауд Арабиясының болашақ мұғалімдерінің мәдениетке байланысты өрнектерді аудару қабілетін және олардың аударма стратегиялары туралы хабардарлығын зерттеді. Табук қаласында университеттің төртінші курсындағы 43 студенттің үлгісі таңдалды. Деректерді жинау үшін аударма тесті және аударма сауалнамасы пайдаланылды. Қатысушыларға 20 тапсырманы аудару және тест тапсырмаларын аудару үшін қолданылған стратегияларды белгілеу арқылы аударманы білу сауалнамасына жауап беру ұсынылды. Нәтижелер EFL саудиялық студенттердің 86,05% тест тапсырмаларын аудара алмағанын көрсетті. Сондай-ақ, ол студенттердің аударма стратегиясын білуі нашар екенін анықтады, өйткені олар 40,24% және шекті деңгей 50% құрады.
Кохил (2009) ағылшын тіліндегі идиоматикалық фразалық етістіктерді араб тіліне аударуда баламасын табудың қиындықтарын зерттеді. Ол студенттердің лингвистикалық құзыреттілігі олардың аударма процесіне қалай әсер еткенін зерттеуді мақсат етті. Жазбаша аударма сынағына жауап беру үшін үшінші курстың жиырма бес студенті кездейсоқ таңдалды. Нәтижелер оқушылардың дұрыс жауаптарынан гөрі жіберген қателері көп екенін көрсетті. Олар сондай-ақ студенттердің идиоматикалық фразалық етістіктерді ағылшын тілінен араб тіліне аударуда қиындықтарға тап болғанын көрсетті. Студенттердің қиындықтарының негізгі себептері олардың шектеулі лингвистикалық құзыреттілігімен, тура мағынасымен және бастапқы білімімен байланысты болды. Dweik және Abu Shakra (2010) EF студенттері кездесетін қиындықтарды зерттеді. Ағылшын тілінде оқитын саудиялық 50 студенттің үлгісі жасаған ағылшын тіліндегі аудармалардан араб тіліндегі тіркестерді ағылшын тіліне аудару өте қиын болғаны анықталды және басым көпшілігі оны ұстанды. негізінен екі тілді сөздіктерге сүйенгеннен кейін сөзбе-сөз аударма.
Boussalia (2010) кейбір алжирлік EF студенттері ағылшын мәтіндерін араб тіліне аударған кезде қандай қиындықтарға тап болғанын зерттеді. Ол мұндай қиындықтың ағылшын және араб тілдері арасындағы тілдік және мәдени айырмашылықтарға байланысты екенін білді. Араб студенттерінің ағылшын тіліне дұрыс аудара алмауының бір себебі сөзбе-сөз аударма болды. Араб тіліндегі коллокацияларды ағылшын тіліне аудару олар үшін ең қиын сала болды.
Alrishan and Smadi (2015) Иорданиялық EFL университетінің студенттері ағылшын идиомаларын араб тіліне аударуда кездесетін қиындықтарды зерттеді. Зерттеуге қатысушылардың барлығы Ярмук университетінің және Иордания университетінің мақсатты түрде таңдалған студенттері болды. Түрлі санаттағы 16 идиоманы қамтитын аударма сынағына қатысқан студенттердің жалпы саны 90 болды. Зерттеудің сандық нәтижелері Йордания университетінің EFL университетінің студенттері ағылшын идиомаларын араб тіліне аударуда қиындықтарға тап болғанын көрсетті.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Тулегенова Дильназ
Ағылшын тілі сабағында жоғары сынып оқушыларының аудармашылық дағдысын дамыту ерекшеліктері.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы: 5B011900 Шетел тілі:екі шетел тілі
Орал 2022
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Қорғауға жіберілді
Каф.меңгерушісі
_____ _______________
(қолы) (ТАӘ)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Ағылшын тілі сабағында жоғары сынып оқушыларының аудармашылық дағдысын дамыту ерекшеліктері
5B011900 - Шетел тілі:екі шетел тілі мамандығы
Орындаған: Д.Э. Тулегенова
Ғылыми жетекшісі: Р.Г. Шамгонова
Орал 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Аударма құзыреттілігі көп аспектілі ғылымның саласы ретінде ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Аудармашылық құзыреттілік туралы жалпы теориялық-әдістемелік түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қазақстандағы аударма құзыреттілігінің әдістемесі ... ... ... ... ... .
Коммуникативтік және аударма құзыреттерін қалыптастырудың өзекті мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Аударма құзыреттілігі аударма қызметінде маңызды дағды ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Бірінші бөлім бойынша қорытынды
Ағылшын тілі сабағында жоғары сынып оқушыларының аудармашылық құзіреттілігін дамыту ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қалыптастырудағы танымдық аспектілер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .
Заманауи технологиялар арқылы аударма құзіреттілігін қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Екінші бөлім бойынша қорытынды
Жаттығулар тиімділігін тәжірибелік-эксперимент жүзінде тексерудің нәтижелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Үшінші бөлім бойынша қорытынды
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Мәңгілік Ел: бір ел - бір тағдыр атты тақырыппен өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХІІ сессиясы барысында Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті, Ассамблея Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаев осылай айтты. Кез келген мемлекеттің өзегі - оның бірегей мемлекеттік тілі. Бүгін мен қазақ тілін меңгеріп, оқып жүргендерге шынайы алғысымды білдіргім келеді. Өз балаларын Отанының мемлекеттік тілінде оқытып, қазақ тілін білуі үшін балабақшаларға беріп жатқан ата-аналарға да алғысым шексіз. Бұл біздің бірегей азаматтығымызды білдіреді. Қазақ тілінің дамуы тарихта осындай ауқымды қарқынмен жүргізілген емес, - деді Н.Назарбаев. Сонымен қатар Елбасы Қазақстанда барлық этникалық топтардың тілдерді дамытуына жағдай жасап отырғанын атап өтті. Біз үштілділікті дамыту қарқынын үдетіп отырмыз. Бұл ойдан шығарған дүние емес, қажеттілік. Қазірдің өзінде қазақстандықтардың 20 пайызы ағылшын тілін меңгерді. Яғни, үш тілді меңгеру, білу - бұл жаһандық әлемге жолдама деген сөз. Бұл адамның өмірдегі табыстылық, жетістік принципі. Жаһандық әлемде біздің балаларымыз Планета азаматы болады. Сондықтан да олар әлемнің кез келген өңірінде жұмыс істеп, күнін көре алатын болады. Яғни, бүгінгі күрделі әлемде біздің балаларымыз өздерін судағы балықтай сезінуі керек, біз соған жағдай жасап жатырмыз, - деді Н.Назарбаев [1].
Тұңғыш елбасымыз білім беру ордасы мектептердің басты мақсаты мен міндеттерін де атап өткен болатын. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіптік шыңдауға бағытталған сапалы білім үшін қажетті жағдайлар жасау; жеке адамның шығармашылық, рухани және күш қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту деп атап көрсетілген [2].
Жоғарыда атап өтілген міндеттерді жүзеге асыру үшін, мектептер жаңа технологияны енгізіп, оны қолдана білуі керек. Сапалы білім алып, оқуға инвестиция жасайтын, өз бойын үздіксіз білімге толтыратын, бәсекеге төтеп бере алатын адам ғана болашақтың кілтін қолына ұстайды. Бұл кілттің есігі жаңа ғасыр, жаңа технологиялар мен бәсегеке толы заманды ашады. Бәсекеге төтеп бере алатын адам технология, ғылымнан бөлек, Әлем тілі - ағылшын тілін білетін адам. Қазір барлық технологиялар, компьютер тілдері ағылшын тіліне салынады. Осыдан ағылшын тілін оқып, үйренуден бөлек, оны аударып білу маңыздылығы байқалады.
Үштілтілділіктің маңыздылығы туралы еліміздің тұңғыш Президенті бұдан бұрын бірқатар ресми жиындарда және жолдамаларында сөйлеген болатын. Ең алғашқы рет үштілділіктің өзектілігі 2006 жылы жылы Қазақстан Халқы Ассамблеясының ХІІ -ші сессиясында айтылған еді. Ал 2007 жылы өткен Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан жолдауында осы жобаны әрі қарай дамытып, жүзеге асыру керектігін атап өткен болатын.
Әлемде Қазақстан халқы үш тілді білетін, жоғары білімді ел ретінде танылуы керек. Бұл: қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикамен сәтті ықпалдасудың тілі, [3]-деген еді Президент.
Осы жолдамадан Үштілділік жобасының ішкі саясаттың бір бағыты ретінде дамуымен қатар, сыртқы саясатқа да берер көмегі бар екенін түсіне аламыз.
Адамдар экономика, ғылым және мәдениет сияқты өмірдің бірнеше салаларында халықаралық байланыстары бар әлемде өмір сүреді. Көптеген халықаралық коммуникациялар ағылшын тілінде жүзеге асырылады. Соңғы бірнеше онжылдықта жоғары білікті аудармашыларға сұраныс айтарлықтай өсті. Аударма - жазбаша да, ауызша да адамның ең көне тәжірибесінің бірі. Әртүрлі мәдениет өкілдерінің арасындағы қарым-қатынасты мүмкін ету үшін аударманың маңызды екені сөзсіз. Бұл тілді білу - әлемдік ғылыми әдебиеттерге қол жеткізудің, шетелдік серіктестермен бизнес жүргізудің және сыртқы нарыққа интеграцияланудың негізгі шарты.
Аударма - өмір шындығын бейнелеу құралы. Көптеген адамдар саяхаттау кезінде немесе интернетке жүгінген кезде екі немесе одан да көп тілді пайдаланады. Бір тілден екінші тілге аудару студенттерден мақсатты мағынаны дәл жеткізуді қарастыруды талап етеді. Студенттерге сөздік элементтерді, қолайлы тілдік құрылымдарды барабар меңгеру қажет. Оқушылар араб тілінен ағылшын тіліне немесе керісінше аударғанда, екі тілде де грамматикалық ережелерді дұрыс қолдануы керек. Түпнұсқаның барлық идеяларын, сондай-ақ оның құрылымдық және мәдени ерекшеліктерін қамтитын аударма жақсы.
Аударманың бірнеше артықшылығы бар. Аударма әрекеттері оқушылардың ауызша сөйлеу қабілетін жақсартады, сөздік қорын кеңейтеді және стилін, грамматикасын дамытады және аударма және бастапқы тілдердің мәдениеті туралы хабардарлығын арттырады. Түпнұсқаның барлық идеяларын, сондай-ақ оның құрылымдық және мәдени ерекшеліктерін қамтитын аударма жақсы.
Тарихта аударма халықтар арасындағы тіл аралық қатынасты мүмкін етті. Аударма шеберлігі, әсіресе, бүгінгі күні маңыздылыққа ие болуда. Бірнеше адам әлемнің әр түкпіріндегі аударма процесіне ғалымдар, әдебиетшілер және тіл үйренушілер қызығушылық танытады.
Ғылыми жұмыстың өзектілігі: жалпы білім беретін орта мектептердегі жоғарғы сынып оқушыларының аудармашылық қабілеттері мен құзыреттіліктерін дамытуда әдіс-тәсілдерді пайдалану және тиімділігін көрсету.
Ғылыми жұмыстың мақсаты - ағылшын тілі сабағында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамытуға арналған ең тиімді әдіс тәсілдерді қарастыру.
Ғылыми жұмыстың нысаны - орта мектепте ағылшын тілін оқыту үдерісі.
Ғылыми жұмыстың пәні - ағылшын тілі сабағында жоғары сынып оқушыларының аудармашылық дағдысын дамыту ерекшеліктері мен үдерісі.
Ғылыми жұмыстың гипотезасы: жалпы орта білім беретін мектептерде ағылшын тілін оқыту барысында аудармашылық дағдыны қалыптастыруға арналаған тиімді әдіс-тәсілдерді тауып, одан нәтиже көріп қана қоймай, сонымен қатар, оқушылардың шет тілін түсіну және жаңа ақпарат пен әдістердің қабылдай алуын қалыптастырады.
Ғылыми жұмыстың міндеттері:
Шетел тілін меңгеру барысында оқушылардың аудармашылық құзыреттіліктерін дамытуға арналған теориялар мен әдістерді анықтау;
Шетел тілін меңгеру барысында оқушылардың аудармашылық құзыреттіліктерін дамытуға арналаған жаңа технологияларды айқындау;
Шетел тілін меңгеру барысында оқушылардың аудармашылық құзыреттіліктерін дамытуға арналаған арнайы жаттығулар дайындау;
Дайындалған жаттығулардың тиімділігін эксперимент жүзінде тексеру.
Зерттеу барысында келесі ғылыми әдістер қолданылалы: оқулық құжаттамасын зерттеу және педагогикалық құбыластар мен факторларды салыстырмалы түрде талдау; бақылау зерттеулер мен тексеру жасау; гепотезаны анықтау; мәлімет жинау; жинақталған міліметтерге анализ жасау; жиналған мәліметтер бойынша қорытынды шығару; соңғы қорытындыларды жинақтап, методистке көрсету; экспериментті тағы да жасау; оқушылармен әңгімелесу, сауалнамалар жүргізу, педагогикалық бақылаулар жасау.
Зерттеу жұмысының теориялық-әдіснамалық негіздеріне: білім алу мазмұнының теориясы, тілдік және шетел тіліндегі білім теориясы мен әдіснамасы, таным теориясы, тұлғаға бағдарлы теория, лингвистика, тұлға және іс-әрекет теориясы, ғылым мен тәжірибені кіріктіру теориясы, шеттілдік білім беру тұжырымдамасы, технологиялық білімді оқыту және т.б.
Зерттеу қайнар көздері: ҚР дамыған 30 елдің қатарына кіру жолдамасы, ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 ж.ж. арналған мемлекеттік бағдарламасы, ҚР 2015-2020 ж.ж. бағдарламалық құжат, Қазақстан Республикасының Қазақстан - 2050 стратегиясы, Қазақстан Республикасының Тілдер туралы Заңы, 2007-2010 жж арналған мемлекеттік тілдің бәсекеге қабілеттілігін арттыру және т.б.
Зерттеу базасы: Батыс Қазақстан облысы, Бөрлі ауданы, Ақсай қаласы, №6 мектеп-лицейі, 9-шы сыныптарында өткізілді.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңашылдығы және теориялық маңыздылығы:
Ағылшын тілін оқытуда оқушылардың аудармашылық дағдысын дамытудың теориялық және әдістемелік негізін айқындау;
Ағылышын тілін оқыту барысында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамытуға жағдай жасаушы факторларды айқындау;
Ағылшын тілін оқыту барысында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамыту жолдарын анықтап ұсыну.
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңыздылығын айқындау үшін ағылшын тілі сабақтарында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамыту үшін арнайы жаттығу жұмыстары әзірленді.
Зерттеу нәтижелерін енгізу Батыс Қазақстан облысы, Бөрлі ауданы, Ақсай қаласының №6 мектеп-лицейінің 9-сынып оқушыларына өткізілген ағылшын тілінен сынақ сабақтарына негізделген.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды, пайдаланаған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
Кіріспе бөлімінде дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі, оның мақсаты, тапсырмалары зерттеу жұмысының пәні, нысаны, басты идеясы, зерттеу жұмысының маңыздылығы мен ғылыми жаңашылдығы, негізгі қағидалар, зерттеу жұмысының әдістері және кезеңдері сипатталады.
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында аудармашылық дағдының шетел тілін оқытудағы мәні мен мазмұны, аудармашылық құзыреттілік жөнінде жалпы түсінік және оның өзектілігіне тоқталады.
Дипломдық жұмыстың екінші тарауында ағылшын тілі сабағында оқушылардың аудармашылық қабілетін дамыту шарттары мен жолдары, оны оқытудың ерекшеліктеріне шолу жасалады.
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында аудармашылық дағдыны дамытуға бағытталған жаттығулар түрлері оқушылардың аудармашылық дағдыны дамытуда аталған жаттығуларды қолдану амалдары қарастырылды. Дайындалған жаттығулар жүйесінің тиімділігін тексерудегі эксперименттік жұмыс сипатталады.
Қорытынды бөлімінде білім берудегі мұғалімнің рөлі, әңгімелесу іскерліктері мен аудармашылық құзыреттілікті дамытудың маңыздылығы туралы айтылады.
Пайдаланылған әдебиет тізімінде зерттеу жұмысын жазу барысында қолданылған әдебиттер және ғылыми еңбектердің, сөздіктер мен жинақтардың тізімі берілді.
Қосымшада ағылшын тілі сабағында оқушылардың аудармашылық дағдысын дамытуға мотивациялық сұрақтар және сауалнамалар, тақырыптық-күнтізбелік жоспар, эксперимент нәтижелерін анықтауға қажетті тапсырмалар берілді.
Зерттеу жұмысының негізгі тұжырымдары ғылыми мақалада баяндалған.
АУДАРМА ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ КӨП АСПЕКТІЛІ ҒЫЛЫМНЫҢ САЛАСЫ РЕТІНДЕ РЕТІНДЕ
Аудармашылық құзыреттілік туралы жалпы теориялық-әдістемелік түсінік
Аудармашылық құзыреттілік теориялық концепция ретінде соңғы он жылда педагогика ғылымы мен аударматанудың басты назарында болды. Кәсіптік жоғары білім беру аясында оқу-тәрбие процесінің кешенді педагогикалық аспектілерін дамыту, болашақ аудармашыны дайындаудың теориялық және әдістемелік негіздері, оның сауатты маман және кәсіби маман ретінде қалыптасуы мәселелері көптеген И.А Зимняя, В.Н Коиссаров, Л.К Латышев сияқты жетекші педагогтардың және аудармашылардың еңбектерінде орын алады.
Ғылым мен техниканың дамыған заманында жоғары оқу орындарынан бөлек, мекептерде жоғарғы сынып оқушылары да аудармашылық дағдымен қоса, қажетті білімді өздігінен меңгере алатын, туындаған ситуациялық проблемалардан оңай жол таба алатын, критикалық ойлау қасиеті жоғары, меңгерген білімін өмірде қолдана алатындай оқушылар мен студенттер қажет.
Аударашылық құзыреттілік және екі тілді қатар алып отыру бұл стресске толы жұмыс. Өз ісінің маманы болу үшін жоғарғы сынып оқушылары қазірден-ақ ұтымды шешімдерді қабылдау жолдарын үйреніп, сыни тұрғысынан ойлап , стандартқа бағынбайтын жан-жақты, стресстік күйзелістен оңай шыға алатын, үздіксіз жеке және кәсіби жетілуге ұмтылатын бірнеше бағытта жұмыс істей алуы қажет. Яғни, аудармашылық құзыреттілік тек аудару ғана емес, ол жоғары мамандандырылған сала, аударма технологиялары аппаратының саласы, коммуникация процесін ұйымдастыру білім саласы болып есептеледі.
Аудармашылық дағды қазіргі уақытта өте өзекті мәселе. Дамыған заманда білімді адамдардан жоғары технологиялар күннен күнге пайда болуда, мысалы, әртүрлі аударма қолданбалары күннен күнге пайда болып жатыр. Ал алдағы уақытта синхронды аудармашылық гаджеттер шығады деген болжамдар да бар. Сондықтан та, аудармашылық құзыреттілік қазіргі таңда өте керекті және бәсекелестікке қарсы тұра алатындай дағды болғалы тұр. Осындай аудармашылық құзыреттіліктің маңыздылығы туралы жоғары оқу орындарында жұмыс жасайтын Е.Ф.Зеер, А.В.Краевский сияқты педагогика пен психологияның зерттеушілері құзыреттілік мәселесін зерттеуде.
Ғылыми зерттеулерде құзіреттілік ұғымының маңыздылығы мен дәрежесін көрсететін категория ретінде қарастырылады. Белгілі бір мамандандырылған қызмет түрін жоғары сапалы орындау мүмкіндігін білдіретін біліктілікпен құзыреттіліктің айырмашылығы, құзыреттілік категориясы кеңірек, интеграцияланған тақырып. Бұл түбегейлі айырмашылық өте маңызды, өйткені қазіргі үздіксіз өзгеріп отыратын әлемде интегративті нәтижемен білім беру мәселесін көтеру өзекті болып табылады. Жоғарыда айтылғандардың барлығын ескере отырып, құзыреттілік - нақты, әрекетте белсендірілетін және байытылатын өзара әрекеттесетін компоненттерді қамтитын процедуралық, құндылық-семантикалық және декларативті білімдердің ашық жүйесі деп қорытынды жасауға болады. .
Құзырет ұғымын біз былай бөліп қарастыра аламыз:
Білім, дағды, шеберлік дәстүрлі триадасының құрамдас бөліктері арасындағы байланыстырушы буын.
Білімді үнемі жаңартып отыру, берілген уақытта және берілген шарттарда, әрбір трансляцияға жақын жағдайда оның барлық алуан түрлілігінде есептерді шешу үшін жаңа ақпаратқа ие болу.
Көпшілік арасынан ең оңтайлы шешімді таңдау, жалған шешімдерді негізді түрде теріске шығару, тиімді мәселелерді дұрыс қолдана білу, тиімді емес шешімдерге сұрақ қою арқылы - аудармаға қатысты сыни ойлауға ие болу.
Мазмұндық (білім) және процедуралық (дағдылық) құрамдастарды қамтитын шешім әдісін меңгеру.
Аударма құзіреттілігінің теориялық тұжырымдамасының көп өлшемділігі оның құрамдас бөліктерінің екі өлшемділігінде жатыр. И.А. Зимняя, кәсіби (біздің жағдайда аудармашылық) құзыреттілікті қалыптастырудың үлгісін жасау үшін пәндік құзыреттермен қатар жалпы құзыреттіліктердің болуын ескеру қажет екендікін атап өтіп, зерттелетін теориялық концепцияның жалпы және пәндік құзыреттіліктерінің құрамдас бөліктерін қарастыруды ұсынған болатын.
И.А. Зимняя барлық жалпы құзіреттіліктерді үш топқа бөлуді ұсынады:
Тұлға, субъект ретіндегі тұлғаның өзіне байланысты қарым-қатынас қызметінің құзыреттіліктері;
Адам мен әлеуметтік саланың әлеуметтік өзара әрекеттестігіне байланысты құзыреттер;
Адам әрекетімен байланысты құзыреттер.
Аудармашылық құзіреттілік ұғымы үлкен теориялық және практикалық қызығушылық тудырады. Cондықтан да, бұл тақырыпты әртүрлі аудармашы ғалымдар қарастырып жатыр.
Әрбір зерттеуші оның құраушы факторларын, қалыптасу және даму жолдарын нақтылауға ұмтылады.
Бұл ұғымды В.Н. Комиссаров пен Ж.И.К. Латышев зерттеген теориялық тұжырымдаманың пәндік құзыреттіліктерінің мазмұнын қарастырайық. В.Н. Комиссаров, пәндік құзіреттіліктердің құрылымдық мазмұны мынадай құзыреттерден құралады:
бірнеше тілдің грамматикалық, лексикалық құрылымын білуді ғана емес, сонымен қатар үнемі кеңейіп отыратын осы білімнің ауқымын білдіретін тілдік құзыреттілік;
белгілі бір тілдің ережелеріне сәйкес әртүрлі мәтіндер құра білуді ғана емес, сонымен қатар осы ережелерді екі (үш) тіл арасындағы корреляцияны қоса білуді қамтитын мәтін құраушы құзыреттілік;
салыстырмалы динамикалық сипатпен сипатталатын коммуникативтік құзыреттілік: аудармашы аударма процесінде оның мазмұнына қарамастан, мағынаны толық жеткізу үшін әлеуметтік-мәдени ақпаратты берудің жеткіліктілік дәрежесін анықтай алуы керек. түпнұсқа мәтін;
аударманың сәтті процесін қамтамасыз ететін жеке қасиеттердің болуымен анықталатын тұлғалық құзыреттілік: психикалық ұйымның пластикасы мен икемділігі, қызығушылықтардың кеңдігі, эрудицияның жоғары дәрежесі, толеранттылық, өз іс-әрекетінің мотивациясын білу;
аударма қызметінің сол немесе басқа түрін орындауға мүмкіндік беретін нақты білім, білік және дағдының болуымен сипатталатын техникалық құзырет.
Аудармашының таңдаған стратегиясы, ең алдымен, аударманың мақсаты мен оны жүзеге асыру шарттарына байланысты. Л.К. Латышев аударма құзіреттілігін ...аудармашыға өзінің кәсіби міндеттерін ойдағыдай шешуге мүмкіндік беретін білім, білік және дағдылардың жиынтығы... [4] деп анықтай отырып, бұл білім жиынтығын аудармашылық құзіреттілік қағидасы бойынша екі бөлікке бөледі. Аударма процесіне қатысу дәрежесі. Зерттеуші аударма құзіреттілігінің негізгі және прагматикалық бөліктерін ажыратады, олар өз кезегінде жұптарға бөлінеді.
Жалпы алғанда, құзыреттілік ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова Құзыреттілік ұғымы - соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субьектілік тәжірибесіне ерекше көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым. Құзыреттіліктің латын тілінен аудармасы competens белгілі сала бойынша жан-жақты, хабардар, білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір сұрақтар төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді деп көрсетеді [5].
Бұл жайлы Б. Тұрғынбаева ...өзінің практикалық әрекеті арқылы алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуге қолдана алуын - құзырлылықтар деп атаймыз деп анықтаса [6], Ресей ғалымы Н. Кузьминаның көзқарасы бойынша, Құзырлылық дегеніміз - педагогтің басқа бір адамның дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы.
Кесте 1
Құзыреттілік ұғымына берілген анықтама
Берілген түсініктемелер
Түсініктеме авторлары
Аудармашыға өзінің кәсіби міндеттерін сәтті шешуге мүмкіндік беретін білім, білік және дағдылардың жиынтығы...", бұл білім жиынтығын аударма процесіне қатысу дәрежесі қағидаты бойынша екі бөлікке бөледі.
Л.К. Латышев
Құзыреттілік - тұлғаның теориялық білімді және практикалық тәжірибені белгілі бір міндеттерді шеше білуге қолдануға қабілеттілігі және дайындығы
Қ.С. Құдайбергенова
Белгілі бір кәсіби қызметке байланысты, қандай да болмасын мәселеден хабардар болу, беделділік
С. Ожегов
Құзырлылық - адамның өздік дамужолындағы ізгілік идеялар мен ұстанымдарға негізделген кіріктірілген сипаттамасы
М.В. Рыжков
Құзыреттілік және аударма құзіреттілігі ұғымдарын түсіндіру тәсілдеріне ұсынылған шолу аудармашы қызметінің үш саласына аударма құзіреттілігінің құрамдастарын бөлуге мүмкіндік береді: жоғары мамандандырылған білім саласы, аударма саласы, аударма стратегиялары мен технологиялары және коммуникация процесін ұйымдастыру саласы.
Сонымен, аударма құзіреттілігін тұтастай көп өлшемді теориялық концепция ретінде зерттеуді талдауымыз пәндік-мамандандырылған, біліктілік, пәндік-коммуникативтік компоненттер зерттелетін ұғымның құрылымын құрайды деген болжамды растайды. Сонымен бірге, тіл мамандарының аудармашылық құзіреттілігін қалыптастырудың ең күрделі мәселесін әзірлеуге бағытталған тәсілдердің бірі ғана екенін нақтылау орынды.
Жалпы Құзыреттілік ұғымының бірнеше түрі бар:
мәтін құрушылық құзыреттілік,
коммуникативті құзыреттілік,
техникалық құзыреттілік.
Аудармашы - түпнұсқа тіліндегі сөзді басқа тілде қалай айтуға болады, бұл сөздің мағынасы неде, немесе белгілі бір жағдаятта мұны қалай түсіндіруге болады деген сұрақтар төңірегінде өз-өзінен жауап күтетін, үнемі ізденіс үстінде жүретін тұлға[6].
Бұдан біз аударашының жұмысында тілдік құзыреттілік ерекше рөл атқаратынын байқай аламыз.
Мәтін құрай білуші құзыреттілік дегеніміз аудармашының барлық лексика және грамматикалық нормаларды қолдана алуы арқылы, әр түрлі типтегі мәтіндерді құрауы.
Коммуникативті құзыреттілік - аудармашының түпнұсқа мәтінінде айтылғандарды түсіне отырып, оны тыңдарандарға жеткізе білуі. Аудармашы әрдайым аялық (фондық) білімдердегі ерекшеліктерді және аударма қабылдаушыларының қарым-қатынасы жағдайын ескере отырып, бастапқы мәтіннің тілдік мазмұны аудармада тиісті деңгейде берілді ме деген сияқты сұрақтарды шешуге мәжбүр болады. Қажет болған жағдайда аудармашы жеткізілмей қалған фондық ақпаратты айтылымның ішінде немесе оны ескертпе, сілтеме ретінде айта отырып, тілдік мазмұнды түзетеді. Осыған байланысты, әдеттегі коммуниканттарға қарағанда, аудармашының коммуникативті құзыреттілігі салыстырмалы-динамикалық сипатқа ие болады.
Аудармашының кәсіби құзыреттілігі өзінің кәсіби қызметін оларсыз табысты орындай алмайтын кейбір жекелеген сипаттардан тұрады. Аударма - ақыл-ой қызметінің күрделі түрі. Ол ерекше психикалық ұйымдасушылықты, ұтқырлықты, тез арада көңіл аудара білуді, бір тілден екінші тілге, бір мәдениеттен екінші бір мәдениетке, бір коммуникативті жағдаяттан басқасына өтуді қажет етеді. Аудармашыдан ойын жинақтай білу, жады ресурстарын, бүкіл интеллектуалды және эмоционалды әлеуеттерін тиімді пайдалану талап етіледі.
Аударма -- бір тілде бейнеленген мазмұнды екінші бір тілге әрі дәл әрі толық қайталап бейнелейтін тілдік құрал.
Тіл ғалымдарының деректерін негізге ала отырып, қазіргі таңда дүниеде 2796 тіл бар екенін ескерек, аударма қызметінің қаншалықты маңызды екенін білеміз.
Аударма - бір тілдегі мәтіннің мағынасын түсіндіру және басқа тілде жаңа баламалы мәтін жасау әрекеті. Бастапқыда тек қолмен аударма болды, бірақ табиғи тілдерге аударуды автоматтандыру немесе аудармада көмекші ретінде компьютерді пайдалану әрекеттері болды.
Аударманың мақсаты бастапқы және аударма мәтіндер арасында эквиваленттік қатынастарды орнату болып табылады, нәтижесінде екі мәтін де өздері жасалған тілдердің мәдени және үйреншікті ерекшеліктері негізінде бірдей мағынаға ие болады. Аудармаға әсер ететін негізгі факторлардың ішінде контекст, негізгі деңгейлер мен грамматикалық құрылым, жазба және ауызша сөйлеу дәстүрлері, фразеологиялық айналымдар, т.б.
Аударма қызметі аударманың екі түрлі түріне бөлінеді.
Жазбаша аударма - екі мәтіннің де жазбаша сөйлеу нормалары мен ерекшеліктерін ескере отырып, бастапқы мәтіннің мағынасын жазбаша немесе электронды тасымалдағышта жазба мәтінге беру. Ауызша аударма екі тілдегі ауызша сөйлеу ерекшеліктерін ескере отырып, түпнұсқа тіл мәдениеті өкілінің тұжырымының мағынасын аударма тіліне аударуды мақсат етеді. Ауызша аударма ілеспе және дәйекті болып екіге бөлінеді. Айта кету керек, ымдау тілінің аудармасы әдетте ауызша аударма түріне жатпайды.
Кәсіби дәйекті аударманың бастауы Париж бейбіт конференциясы кезінде қаланды. Ілеспе аударманың тарихта жазылған алғашқы кең тарауы Нюрнберг сотында болды. Болашақта ол БҰҰ-да түсіндірудің негізгі түріне айналды.
Компьютердің өнертабысы электронды сөздіктердің, кейінірек компьютерлік аударма бағдарламаларының жасалуына ықпал етті. Олардың көмегімен жасалған аударма мәтіннің семантикалық және одан туындайтын эмоционалдық жағының берілуін қамтымайды. Мұндай көмекші аудармашы құралдарының мәселесі жасанды интеллекттің өзін-өзі үйренуіне ұқсас. Дегенмен, мұндай құралдар аудармашылық қызметте, әсіресе ірі аударма агенттіктерінде таптырмас пайдалы құрал. Адамдардың жеке сөз тіркестерін аударуы туралы статистикалық ақпаратқа негізделген жеке сөздерді, сөйлемдерді және тұтас сөз тіркестерін (мысалы, Google Translate) автоматты түрде аударуға арналған онлайн қызметтері бар.
Аударма агенттіктерінің қызметтері әлемнің көптеген елдерінде айтарлықтай сұранысқа ие, өйткені аударма қажеттілігі адам қызметінің көптеген салаларында бар. Осылайша, аударма техникалық, іскерлік, туристік, тұрмыстық және т.б салаларды қамтамасыз етеді және планетамыздағы миллиондаған адамдарға күнделікті тіл кедергісін жеңуге көмектеседі.
Аударма процесінде оның нысанына қарамастан келесі негізгі кезеңдерді бөліп көрсетуге болады:
бастапқы тілдегі мәтінді декодтау немесе түсіну (оқу, тыңдау);
тікелей аударма;
алынған мәтінді аударма тілінде кодтау (жазып алу, айту).
Бастапқы мәтіннің толық мағынасын декодтау үшін аудармашы оның барлық белгілерін саналы және әдістемелік тұрғыдан түсіндіріп, талдауы керек. Бұл процесс шет тілінің лексикасы мен грамматикасын білуді талап етеді.
Аударма мен аударма арасындағы практикалық айырмашылықтар осы жерде пайда болады. Аудармашылар жеткілікті күрделі жазба мәтінді (мысалы, көркем әдебиет) ана тілінде сөйлейтін адам аударуы керек екенін біледі. Өйткені, тек маман ғана емес, кез келген дайын оқырман да шетелдіктің ана тіліне аудармасын оңай тани алады.
Аудармада қарама-қарсы жағдай байқалады (жеткілікті күрделілікте - ілеспе немесе дәйекті аударма). Бұл жағдайда аудармашының шет тілінде жұмыс істеуі қолайлырақ. Бұл құбылыс әдетте ана тіліне аударғанда аудармашының жаттанды конструкцияларды автоматты түрде қолдануымен, ал ана тіліне аударған кезде мүмкін болатын нұсқалардың сан алуандығынан адасып, бір жерге тоқтауға мәжбүр болуымен түсіндіріледі.
Аудармашы еңсеруге тура келетін әртүрлі кедергілерге қарамастан, сәтті аударма екі критерийге сәйкес келеді:
дәлдік - аударманың бастапқы мәтіннің мағынасын қаншалықты дәл жеткізуімен сипатталады; ол мұны мағынаға бірдеңені қосу немесе азайту арқылы жасай ма, әлде мағына элементтерін күшейту немесе әлсірету арқылы жасай ма т.б.
транспаренттілік - бұл жерде аударманың ана тілінде сөйлеушінің аударма ретінде емес, тілдің грамматикалық, синтаксистік және идиоматикалық нормаларына сәйкес келетін аударма тіліндегі түпнұсқа мәтіні ретінде қабылдау дәрежесі туралы сөз болып отыр.
Бірінші критерийге сәйкес келетін аударманы дұрыс аударма деп атауға болады; екінші критерийге сәйкес келетін аударма идиоматикалық аударма ретінде сипатталады. Дегенмен, белгілі бір жағдайларда аудармашы сөзбе-сөз аударманы саналы түрде орындауы мүмкін. Мысалы, көркем әдебиет пен діни мәтіндерді аудармашылар көбінесе бастапқы мәтінді мүмкіндігінше тығыз ұстанады. Осы мақсатта олар қолданылған тілдің шекарасын әдейі созып, идиоматикалық емес мәтін шығарады.
Аударма халықтар арасындағы қатынас құралы қызметін атқарады. Гердинг (2000:1) аударманың негізгі мақсаты - халықтар арасындағы мәдениетаралық қос тілді қатынас құралы ретінде қызмет ету деп мәлімдейді. Соңғы бірнеше онжылдықта бұл қызмет халықаралық сауданың өсуіне, көші-қонның артуына, жаһандануға, тілдік азшылықтарды мойындауға және бұқаралық ақпарат құралдары мен технологияның кеңеюіне байланысты дамыды. Осы себепті аудармашы әртүрлі мәтіндердегі ұғымдар мен сөйлеуді мүмкіндігінше шынайы және дәл түсіндіруге тырысып, мәдениет пен шындықты екі тілді немесе көптілді мәдениетаралық тасымалдаушы ретінде маңызды рөл атқарады. Аудармада ең маңыздысы - хабарды дәл және дұрыс жеткізу. Стивенс (2016) егер тіл дұрыс болмаса, онда айтылған нәрсе айтылмағаны туралы айтады; егер айтылған нәрсе айтылмаған болса, онда істеу керек нәрсе орындалмаған болып қалады; егер бұл орындалмаса, адамгершілік пен өнер нашарлайды. Ян (2016) айтуынша, аударма шет тілі сабағында қажеттілік болып табылады. Аударма жасау кезінде студенттер аудармашылық қабілетін арттыру үшін материалдарды жақсы түсініп, негізгі аударма теорияларымен қарулануы керек.
Аударма, сөзсіз, әлемнің әртүрлі мәдениеттерін байланыстыруға үлкен үлес қосты, адам білімін байытуға әкелді және хабарларды тілдерден тасымалдау процесіне әкелді. Осылайша, бұл бүкіл әлемде мәдениетаралық өзара әрекеттесуді дамытуды жеңілдетеді. Аударманың маңыздылығы туралы Кук (2007) аударма ұзақ уақыт бойы ағылшын тілін оқытудың маңызды бөлігі болды деп есептейді, бірақ коммуникативті әдістемелер басым болғаннан бері ол бас тартылды.
Бір қызығы, аударма ағылшын тілінің мамандарының көңілінен шықпаса да, ол ағылшын тілінен басқа тілдерді үйретуде өлуден қайсарлықпен бас тартты. Сол сияқты Ордудари (2008) адамзаттың тарих бойы басқа халықтардың білімін пайдалану және сол білімді келер ұрпақ үшін сақтап қалу мақсатында қарым-қатынастың әртүрлі әдістерін пайдалану үшін бірнеше күш-жігер жұмсағанын айтады. Қазіргі әлемде тілдері әртүрлі ұлттар арасындағы қарым-қатынас аударма арқылы жүзеге асады.
Аудармаға қатысты бірнеше көзқарастар бар. Бакир мен Лазим (2010) аударманың бірнеше анықтамаларын атап өтті, бірақ үстірт әртүрлі болса да, бұл әрекет бір тілден екінші тілге қандай да бір ақпаратты жеткізуді білдіреді деген пікірде келісетін сияқты. Қарапайым болып көрінуі мүмкін бұл процесс, шын мәнінде, кейбір аспектілері бойынша қиын болмаса да, қиын, өйткені ол рецепторлық тілге жеке сөздердің немесе құрылымдардың мағыналарын ғана емес, сонымен қатар стильдік ерекшеліктер мен импликациялық мағыналарды да қамтиды. Демек, аударма - көптеген құрылымдық және лексикалық түзетулер қолдануға болатын түпнұсқа мәтіндегі ойлар мен мағыналардың аударылған нұсқасында қайта шығару.
Бейкер (1998) аударманың жеке оқу пәні екенін көрсетсе, Бейкер (1998:4) аударманың жеке академиялық пән екенін атап көрсетеді, ол кез келген жас пән сияқты, ... зерттеулердің нәтижелері мен теорияларына сүйену қажет. өз әдістерін әзірлеу және тұжырымдау үшін басқа да байланысты пәндер. Дегенмен, Габр (2001:2) аударманы қолөнер деп те, ғылымды да қарастырса, Габр аударманы әрі қолөнер, әрі ғылым деп есептейді: Аударма бір жағынан қолөнер болғандықтан, оқытуды қажет етеді, яғни бақылаудағы тәжірибе және ғылым, екінші жағынан, тіл теорияларына негізделуі керек. Дегенмен, көркем аударманы өнер құралы деп есептей отырып, Герцфельд (2003: 110) көркем аударма мәтінді шығару үшін пайдаланылған деп жазады.
Соған қарамастан Азизинежад (2004:3) аударманың ғылыммен қатар өнермен де ортақ тұстары көп екенін атап көрсетеді. Ол кейде аудармашының өзіндік ерекшеліктері мен түйсігіне қатты тәуелді болады. Композиторлар мен суретшілер сияқты аудармашылар да өз шығармаларында өз көңіл-күйлері мен тұлғаларын жиі табады. Аударманы өнер деп санауға кедергі келтіретін басты фактор, әр түрлі мәселелерді шешуге тура келетін аудармашыларға қарағанда, суретші шығармашылығын анықтаушы фактор эстетика болып табылады.
Гердинг (2000) қате аударманың салдары апатты болуы мүмкін екенін айтты. Жіберілген қателер емделуші үшін ауруханадағы аудармашы сияқты түзетілмейтін болуы мүмкін. Мұндай қателіктер өмір немесе өлім мәселесі болуы мүмкін. Сондықтан аудармашыларды тілдерді меңгеру мен меңгеруге, аударма стратегиялары мен процедураларына үйрету маңызды.
Al Shubaily (2008) аударма дағдыларын және оқыту әдісіне деген көзқарасты дамытуда аударманы оқытуда автономды оқыту тәсілін қолданудың әсерін зерттеді. Студенттердің үлгісі Сауд Арабиясы жанындағы Тілдер және аударма колледжінің коммерциялық аударма курсында оқитын екі топ студенттері болды. Зерттеу субъектілері коммерциялық аударма курсына қатысатын сегізінші деңгейдегі алпыс жеті студент қыз болды және олар дәстүрлі әдіс бойынша оқытылатын бақылау тобына (33 студент) және автономды оқыту бойынша оқытылатын эксперименттік топқа (34 студент) бөлінді. көзқарас. Зерттеуде тексерілген төрт негізгі аспектілер болды; (1) лексикалық дәлдік, (2) құрылымдық дәлдік, (3) студенттердің аудармасының жалпы дәлдігі және (4) олардың автономды оқуға деген көзқарасы. Нәтижелер лексикалық және құрылымдық дәлдік бойынша екі топтың ұпайлары арасында айтарлықтай айырмашылық жоқ екенін көрсетті, бірақ эксперименттік топ жалпы дәлдік бойынша бақылау тобынан асып түсті. Одан басқа, зерттеу субъектілерінің автономды оқытуға оң көзқарасы бар екенін көрсетті. Bahameed (2008) сонымен қатар аудармашылар SL мәтіні алынған ортаның мәдени өлшемдерін білуі және жақсы білуі керек екенін айтады. Автономды оқыту: Дам (1995) автономды оқытуды оқушыларды өз оқуын басқаруға үйрету мәселесі ретінде анықтайды. Бұл зерттеу автономды оқытуды оқушылар топта жұмыс істейтін және әрбір адам мұғалім көмекші және бағыттаушы болған кезде сыныптағы оқу іс-әрекетінде белгілі бір рөл атқаруға жауапты болатын тәсіл ретінде анықтайды.
Аударма: Аударма - бұл әртүрлі тәсілдермен түсінуге болатын кең термин. Ньюмарк (1991:27) аударма актісін: созылу немесе тіл бірлігінің, мәтіннің тұтас немесе бір бөлігінің мағынасын бір тілден екінші тілге ауыстыру деп анықтайды. Oxford Advanced Learner's Dictionary (2003) негізінде аударма жай ғана басқа тілге жазылған немесе айтылған нәрсені өзгерту процесі ретінде анықталады. Хатим және Мундей (2004:3-4) бойынша аударма - бұл процесс немесе өнім және көркем аударма, техникалық аударма, субтитр және машиналық аударма сияқты ішкі түрлерге жіктелуі мүмкін. Қазіргі зерттеу бойынша аударма - мәтіннің мағынасын бір тілден екінші тілге көшіру.
Дәл аударма: Гамбиердің (2014) пікірінше, сәтті аударма бастапқы тілдің анық және жасырын мағынасын аударма тілге мүмкіндігінше толық және дәл жеткізетін аударма болып табылады. Дегенмен, бұл зерттеуде аударма мәтінінің дәлдігі хабардың екі тілде де дәл берілуіне байланысты анықталады.
Бірлескен тіркестер: Зерттеуші коллокацияны негізінен бір-біріне ілесіп тұратын және белгілі бір мағынаға ие екі сөз деп анықтайды. Аударма және сәйкес дәлелдер
Аударманы тілді оқыту құралы ретінде пайдалануға қарсы келтірілген негізгі дәлелдер мен болжамдарды төмендегідей қорытындылауға болады:
Дафф (1989) сияқты көптеген авторлар; Забалбеаскоа (1990); Санки (1991); Карререс (2006); Малмкяер (2010); Vermes (2010); Могахед (2011); және Пан және Пан (2012) аударманың тіл үйретудегі коммуникативті тәсілге ешқандай қатысы жоқ деп мәлімдейді.
Дафф (1989) аударма қызықсыз және ынталандырмайтын тапсырма деп мәлімдейді.
Забалбеаскоа (1990:76) аударма - бұл оқу мен жазуға басты назар аударылатын және студенттердің ауызша сөйлеу дағдыларын жаттықтырмайтын жасанды жаттығу деп есептейді.
Санкей (1991:418) аударма тапсырмаларының ана тілін меңгеру тәсіліне еш қатысы жоқ, сондықтан олар FL тілін табиғи түрде үйренуге ықпал етпейді дейді.
Marley (1994) аударманы жұқтыратын, мәнсіз, қиын, маңызды және ақырында коммуникативті емес деп санайды, өйткені дәстүрлі түрде көптеген ағылшын мұғалімдері аударма қызметін әдіс ретінде грамматикалық аудармамен байланыстырады.
Карререс (2006) аударма әсіресе студенттердің көңілін қалдырады және мотивациясын төмендетеді деп мәлімдейді.
Carreres (2006) "аударма тапсырмалары пайдасыз және шынайы әлемдік тәжірибеге ұқсамайды, өйткені аудармашылар әдетте ана тілінде емес, ана тілінде жұмыс істейді.
Malmkjaer (2010:186) "аударма қарапайым және ана тілі мен шет тілі арасында мінсіз бір жақты байланыс бар деген жалған сенім.
Вермес (2010:84) аударма тіл үйренудің мақсаты емес, бұл аудармашы дайындаудың мақсаты және екеуі де дербес зерттеу саласы деп дәлелдейді.
Mogahed (2011) аударма барлық оқушыларға жарамайды, өйткені ол тек әдебиетке қызығушылық танытатындармен немесе FL-де айтарлықтай деңгейге ие болғандармен ғана жақсы жұмыс істей алады дейді.
Pan and Pan (2012:4) аударма екі тілді қолдануды қамтиды және осылайша студенттерді FL бойынша жеткілікті ақпаратты алу мүмкіндіктерінен айырады деп ойлайды.
Тілдік сыныпта аударманы қолдануға қарсы осы мәлімдемелерге қарамастан, соңғы зерттеулер аударманың шет тілін үйренуге үлкен көмек болатынын көрсетеді. Жоғарыда аталған барлық болжамдарға қарсы дәлелдер де ұсынылды:
Каримиан (2013). ағылшын тілін үйренушілерді шет тілі ретінде алға жылжыту үшін аударманы пайдалану идеясын қорғайды, оқушыға бағытталған тілді оқытудың маңыздылығы артып келе жатқандықтан, зерттеушілер тіл үйрену жүктемесін жеңілдетуге тырысты және үйренушілерге жету үшін не пайдалы екенін зерттеді. олардың мақсаты барынша үнемді түрде.Олардың ішінде аударманы пайдалану. Каримиан (2013) аударма тілді үйренушілерді үйрену және жетілдіру мақсатында тіл педагогикасының қолдаушы факторы екенін айтады. Аударма студенттерге әртүрлі дағдыларға қатысты ағылшын тіліндегі білімдерін жетілдіруге және тілдік мәселелерді шешуге көмектеседі. Simões және т.б. (2013) бір тілден екінші тілге аудару актісі өте му деп ойлаймын табиғи және стихиялық психикалық бірнеше тілмен байланыста болатын көптеген адамдардың әрекеті.
Bataineh (2002) EFL студенттері идиомаларды араб тіліне аударуда кездесетін мәселелерді зерттеді. Зерттеуге Ярмук университетінің де, Иордания университетінің де 45 студенті қатысты. Зерттеуші қиындығы бойынша әртүрлі 45 тапсырмадан тұратын тест құрастырды. Зерттеу барысында студенттердің идиомаларды араб тіліне аударуынан туындайтын мәселелер анықталды: мағынаның кейбір реңктерін жоғалту, сөйлемнің мағынасын дұрыс түсінбеу, мәтіннің сәйкестігін бұзу және сөзбе-сөз аударманы қолдану арқылы түсініксіздік. . Сондай-ақ, зерттеу барысында студенттер үшін ең көп проблема туғызатын идиомалар - фразалық етістіктер, етістіктері бар идиомалар, to be етістігі бар идиомалар, идиоматикалық сөздер, сын есім мен зат есімдердің тіркестері және үстеулері бар идиомалар екені анықталды.
Джарвелла және т.б. (2002), жақсы аударма білім мен біліктілікті біріктіруді талап ететінін көрсетіңіз. Оларға белгілі бір пәндік саладағы білім, адам тілі және оның қолданылуы туралы теориялық және функционалдық білім, бастапқы және аударма тілдерді білу, қолданылатын тілдік жанрды түсіну кіреді. Сонымен қатар, зерттеушінің пікірінше, аудармадағы құзіреттілік коммуникация мақсатына сәйкес мәтіндерді адекватты түрде түсіну және шығару қабілетін қамтиды.
Махмуд (2005) EFL тілін үйренушілердің лексикалық қателері мен коллокация қателерін зерттеді. Зерттеу құралы ретінде эссе-жазу тесті пайдаланылды. Ағылшын тілінде оқитын араб тілді университет студенттері жазған 42 эсседе барлығы 420 тіркес табылды. Бұл тіркестердің шамамен үштен екісі (64%) қате болды және олардың 80% грамматикалық емес, лексикалық тіркестер болды. Қате тіркестердің алпыс бір пайызы араб тілінен теріс көшіруге байланысты болуы мүмкін. Ол оларды табиғи емес сөз тіркестері деп атады.
Аль-Хассан (2007) Бахрейндегі EFL үйренушілердің бейтаныс көпсөздік бірліктерді түсіну қабілетін зерттеген, араб тіліндегі EFL мамандығы студенттерінің аударма арқылы сол лексикалық тіркестердің мағыналарын болжау қабілетін бағалау. Оқушылардың үлгісі таңдалды. Деректерді жинау үшін қорытынды тапсырма әзірленді. Нәтижелер студенттердің бейтаныс лексикалық тіркестерді қамтитын элементтер санының жартысына жуығында дұрыс аударманы таба алмағанын көрсетті. Екінші жағынан, қатысушылар қалған элементтерде дұрыс немесе ішінара дұрыс аударманы қамтамасыз етті.
Badawi (2008) EFL Сауд Арабиясының болашақ мұғалімдерінің мәдениетке байланысты өрнектерді аудару қабілетін және олардың аударма стратегиялары туралы хабардарлығын зерттеді. Табук қаласында университеттің төртінші курсындағы 43 студенттің үлгісі таңдалды. Деректерді жинау үшін аударма тесті және аударма сауалнамасы пайдаланылды. Қатысушыларға 20 тапсырманы аудару және тест тапсырмаларын аудару үшін қолданылған стратегияларды белгілеу арқылы аударманы білу сауалнамасына жауап беру ұсынылды. Нәтижелер EFL саудиялық студенттердің 86,05% тест тапсырмаларын аудара алмағанын көрсетті. Сондай-ақ, ол студенттердің аударма стратегиясын білуі нашар екенін анықтады, өйткені олар 40,24% және шекті деңгей 50% құрады.
Кохил (2009) ағылшын тіліндегі идиоматикалық фразалық етістіктерді араб тіліне аударуда баламасын табудың қиындықтарын зерттеді. Ол студенттердің лингвистикалық құзыреттілігі олардың аударма процесіне қалай әсер еткенін зерттеуді мақсат етті. Жазбаша аударма сынағына жауап беру үшін үшінші курстың жиырма бес студенті кездейсоқ таңдалды. Нәтижелер оқушылардың дұрыс жауаптарынан гөрі жіберген қателері көп екенін көрсетті. Олар сондай-ақ студенттердің идиоматикалық фразалық етістіктерді ағылшын тілінен араб тіліне аударуда қиындықтарға тап болғанын көрсетті. Студенттердің қиындықтарының негізгі себептері олардың шектеулі лингвистикалық құзыреттілігімен, тура мағынасымен және бастапқы білімімен байланысты болды. Dweik және Abu Shakra (2010) EF студенттері кездесетін қиындықтарды зерттеді. Ағылшын тілінде оқитын саудиялық 50 студенттің үлгісі жасаған ағылшын тіліндегі аудармалардан араб тіліндегі тіркестерді ағылшын тіліне аудару өте қиын болғаны анықталды және басым көпшілігі оны ұстанды. негізінен екі тілді сөздіктерге сүйенгеннен кейін сөзбе-сөз аударма.
Boussalia (2010) кейбір алжирлік EF студенттері ағылшын мәтіндерін араб тіліне аударған кезде қандай қиындықтарға тап болғанын зерттеді. Ол мұндай қиындықтың ағылшын және араб тілдері арасындағы тілдік және мәдени айырмашылықтарға байланысты екенін білді. Араб студенттерінің ағылшын тіліне дұрыс аудара алмауының бір себебі сөзбе-сөз аударма болды. Араб тіліндегі коллокацияларды ағылшын тіліне аудару олар үшін ең қиын сала болды.
Alrishan and Smadi (2015) Иорданиялық EFL университетінің студенттері ағылшын идиомаларын араб тіліне аударуда кездесетін қиындықтарды зерттеді. Зерттеуге қатысушылардың барлығы Ярмук университетінің және Иордания университетінің мақсатты түрде таңдалған студенттері болды. Түрлі санаттағы 16 идиоманы қамтитын аударма сынағына қатысқан студенттердің жалпы саны 90 болды. Зерттеудің сандық нәтижелері Йордания университетінің EFL университетінің студенттері ағылшын идиомаларын араб тіліне аударуда қиындықтарға тап болғанын көрсетті.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz