Бірінші Қарағанды телеарнасы
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Академик Е. А. Бөкетов атындағы
Қарағанды университеті
Тәжиева Халима Мақсатілләқызы
Өңірлік телеарналар: шығармашылық ізденіс, формалық өзгерістер
( Saryarqa, Бірінші Қарағанды, Сарыағаш аудандық Сәт телеарналары мысалында)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В0050400 - Журналистика мамандығы үшін
Қарағанды 2022
Мазмұны
Кіріспе
І Заманауи өңірлік теледидар жұмысын ұйымдастыру
1.1. 1990-шы жылдар мен XXI ғасырдың басында өңірлік телехабар тарату саласындағы мемлекеттік саясат
1.2. Қазіргі өңірлік теледидардың ерекшеліктері және оның функциялары
ІІ Өңірлік телеарналардағы шығармашылық ізденіс, формалық өзгерістер
2.1. "Бірінші Қарағанды", "Saryarqa", Сәт телеарналарының қалыптасу және даму тарихы.
2.2 Қазіргі кезеңдегі "Бірінші Қарағанды", "Saryarqa", Сәт телеарналары
2.3. Облыстық және аудандық телеарналардың жұмысындағы айырмашылықтар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ұлан байтақ қазақ даласында көгілдір экран сәуле шашқанына жарты ғасырға жуық уақыт өтті. Осы уақыт аралығында тәй-тәй басқан қазақ телевизиясы техника жағынан талай рет толықтырылып, көз ілеспес жылдамдықта қарқынды дамып, шығармашылық топтары да жетілді. Жарты ғасыр дегеніміз аз-кем уақыт емес. Кеңес дәуірінің өзінде-ақ негізін қалаған қазақ телевизиясы бүгінде 19 миллион халыққа ақпарат таратып келеді. Бертін келе өңірлік телеарналарда құрылып ондағы төртінші билік өкілдері халық пен билік арасында алтын көпір болып жергілікті тұрғындарға қалтқысыз қызмет етіп келеді. Телеарналарды соңғы 10 жылдықпен салыстырғанда оның құрылымында, хабар таратуында, техникалық жағынанда алып қарасақ айтарлықтай өзгерістер баршылық. Уақыт өте келе телеарналар арасында да қандай да бір өзара бәсекелестік пайда болды. Бұл бәсекелестік жаңа, заманауи жағдайда хабар тарататын өңірлік телеарналар арасында болатын... Шынайтуына келгенде бәсекелестік болған жерде тындырымды, қызу жұмыстар көптеп атқарылады.
Тақырыптың өзектілігі
Өңірлік телеарналар жергілікті тұрғындардың өмірінде үлкен рөлге ие. Телеарнадан шыққан әрбір сюжеттер мен бағдарламалардың тиімділігі, оның көптің арасында сұранысқа ие болуы тек қана журналистің кәсіби шеберлігіне, тақырыпты аша алуына, көгілдір экраннның арғы жағындағы көңілі патша көрерменді өзіне тарта алуына тікелей байланысты. Айтып өткеніміздей соңғы 10-15 жылдықта өңірлік телераналар дамып, көптеген облыстық, қалалық, аудандық медиа-холдингтер жергілікті тұрғындарға туған жерінде және елде, шетелде болып жатқан ақпараттармен қамтамасыз етіп отырды. Халыққа тұрғылықты жерінде қандай елеулі оқиғалар немесе қандай да бір проблемалар болып жатқаны қызық. Міне, осының арқасында адамдардың жергілікті телеарналарға деген қызығушылығы арта түсуде. Мен таңдаған тақырыптың өзектілігі мынада: қазіргі өңірлік телеарналар қандай деңгейде жұмыс істеп жатыр, аудандық телеарналардың ахуалы қалай? Техника мен қоса көші ілгерілеп жатыр ма? Мінекей осыларды анықтау.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері
Жұмысымның мақсаты - еліміздегі өңірлік телеарналардың бір-бірімен байланысын анықтау. Сондай-ақ өңірлік телеарналарадың жанрлық және тақырыптық ерекшеліктерін анықтау.
Міндеттері
1. Өңірлік телеарналардың дамуы мен қалыптасуына талдау жасау.
2. Өңірлік телеарналарда хабар тарату әдіс-тәсілдерін анықтау.
3. Өңірлік телеарналарда жұмыс істейтін тілшіге қандай кәсіби дағдылар қажет екендігін анықтау.
4. Сондай-ақ басқа телеарналармен бәсекеге қабілетті болуы үшін қандай жұмыстар жасау керектігін зерттеу.
Мұнан бөлек, өңірлік телеарналардың имиджін қалай көтеруге болатынан жан-жақты саралап, талқылап, оң шешімді табу. Сарыарқа, Бірінші Қарағанды, Сарыағаш аудандық Сәт телеарналарының жұмысына жіті тоқталу.
1.2 Қазіргі өңірлік теледидардың ерекшеліктері және оның функциялары
Газет, телевидение, радио - бүгінде әрбір үйдің күнделікті құтты қонағына айналып үлгерген. Шынайтуына келгенде, қазіргі өмірімізді теледидарсыз елестету мүмкін емес. Әр қаймана қазақтың төрінде теледидары таңнан кешке дейін сайрап тұрады. 1958 жылдың 8 наурызында Алматы қаласындағы 4000 ға жуық және облыстағы 100-ге тарта теледидар алдында жайғасқан халық қазақ телевизиясының дикторларымен келбеті келіскен көгілдір экран арқылы тұңғыш рет дидарласты. Бұл Қазақстан үшін тарихи сәт. Арна дикторлары көгілдір экран алдына жайғасқан көпшілікті телевизия хабарларының басталуымен, сонымен қатар шұғылалы көктемнің шуақыт күндерімен бірге келетін 8 наурыз Халықаралық әйелдер мерекесімен құттықтады. Ағымдағы жылды 15 сәуірінен бастап, Алматы телевизиясы жұмасына тұрақты түрде 5 рет хабарлар бере бастады. Ал жаңа студия ұжымында Мәскеу, Лениниград телестудияларының шығармашылық қызметкерлері көп көмек көрсеткен болатын. Она бөлек, 1958 жылы 16 наурызда Өскемен тұрғындары да тұңғыш телевизиялық хабарларды көру кереметіне ие болды. Расын айтқанда, олара көпке дейін тек кинофильмдер көруге тура келді. Кеншілер шаһары атанған Қарағандыда тұғңыш телевизия орталығының ашылуы кеншілер мейрамымен тұспа-тұс келді. Сол жылдың 31 тамызында студия ресми түрде эфирге шығып, кеншілердің ерен еңбегі мен адал қызметін суреттеді. Осыған орай, "Жарқыра, жана бер, жұлдызым!" атты фильм көрсетілді.
Белгілі анықтаушы-зерттеушілер ауыспалы заманда отандық телевизиялық жүйенің реформалануының екі кезеңін атап көрсетті. Олар: 1985-1991 жылдар аралығындағы және 1991 жылдан дәл қазіргі күнге дейін. Кей зерттеушілер кеңестік кезеңдегі теледидар жұмысынң жалпы тенденцияларын мынадай белгілер бойынша классификациялайды:
1. Хабар тарату бойынша:
- телефизиялық хабар таратуды жалпы мемлекеттік орталықтандыру;
- теледидардың көпұлттылығы;
2. Басқару ісі бойынша:
-теледидар қызметінің кақытын қатаң шектеу, жергілікті партиялық жетекшліктің диктатурасы;
3. Техникалық қамтамасыз етілуі бойынша:
- елдің барлық аймақтарына телевизиялық хабарларды арнайы техникалық жүйе арқылы тарату;
4. Қаржыландыру бойынша:
- республикалық бюджеттен қаржыландыру;
- жарнаманың болмауы;
1958 жылы қоғамның саяси, экономикалық, әлеуметтік, өмірінде күрделі өзгешеліктер орын алды. Ал бұл жағдай отандық телевизияға әсер етпей қоймады. Ал мұның барлығы билік басына М.С. Гарбочевтің келуіне байланысты еді. Сол уақытта "Қайта құру" идеясы қолға алынып, ақыр соңында КСРО сынды ұлы державаның құлдырауына әкеліп тынды. Міне осының арқасында жетпіс жылдық тоталитралық жүйеден кейін бұқаралық ақппрат құралдарына жеті сандық астында жатқан ақпараттар жайында хбар беруге мүмкіндік жаратылды. 1985 және 1991 жылдар аралығындағы әлемдік өзгерістер ТМД елдерімен қатар, Қазақ еліндегі телевизияны да жаңа қырынан, жаңа стильде дамытты.
Тәуелсіздік жылдарында еліміздің қоғамдық-саяси өмірінде жаңа елеулі өзгерістер болды. Мінекей соның нәтижесінде, бұқаралық ақпарат құралдары, оның ішінде телеарналарға көп өзгерісті керек қылды. Осы тұста өңірлік телеаарналардың хабар таратуында жаңа мақсат-міндеттер тұрды: ақпарат нарығында өз тәуелсіздігін нығайту, жаңа қолжетімжді үлгіні жасау. Қазақстандағы жаңа кезеңдегі телеарналардың дамуы үш сатыдан тұрды.
Бірінші кезең: 1985-1986 жылдар;
- өткен жылдарға жаңа көзқарас;
- жаңа экономикалық, шаруашылық басқаруға көзқарас;
- қазіргі мен бүгінгіні талқылау;
- батыс экономика үрдістерін қолдану;
- Әлем бойынша ақпараттық нүктелердің көбеюі;
- жарнама ағымы, жат хабарлар, батысмтық бейнетаспа өнімдері
- публицистика жанрларының, түрлерінің сондай-ақ негізгі қажеттіліктердің кеңеюі.
Екінші кезең: 1989-1991 жылдар аралығы
- сувернизация кезеңдері, автономизация, бір мемлекет ретінде, телеарналарда солай ортақ хабар тарату үрдісі;
- жекеменшік телеарналармен қатар жерсеріктік, кабельді телеарналардың пайда болуы;
- телеарна мен баспасөздегі жаңадан бекітілген жанрлар мен пішіндер;
- Бірыңғай телекеңістіктің пайда болуы мен дамуы;
- дүниежүзілік ақпараттар легіне қосылу;
Үшінші кезең: 1991- 1995 жылдар аралығында
- Мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарының қаржылай құлдырауға ұшырауы;
- қаламы қарымды журналистер дайндау үшін жасалған алғашқы қадамдар;
- телекеңістікте өзара бәсеклестіктің пайда болуы;
- даму және мәдени басқарманың бекітуі;
- электронды бұқаралық ақпарат құралдарына тендерлер жариялау;
- медиа - холдингетрдің даму жоспарлары;
- жерсеріктік, кабельдік телеарналардың республика көлемінде хабар таратуы;
Жалпы қазақ даласында телевидениенің дамуы жолындағы кезеңдер экономикалық, саяси және мәдени кезеңдерге тікелей байланысты болды. Алғашқы кезеңде КСРО-ның телеарна үлгісі сақталды. Аталмыш кезеңнің құлдырауына себеп болған ол, батыстық талаптарға сай мемлекеттік телеарналарда ақпараттық-танымдық бағдарламалардың көптеп ашылуы. КСРО дан алған тәжірибе мен батыстық үлгіні жаңадан бой түзеп келе жатқан қазақ телевизиясын ерекше көркемдеп тұрды.
Ішкі саясат негіздері Қазақстан Республикасындағы жалпы телеарналардың құрылымына тікелей жанама әсер етпей қоймады.
Ол:
- Елдегі аумалы төкпелі кезең;
- Қазақстанмен шекралас жатқан елдердің тұрақсыз жағдайда болуы;
- Елдегі ұлыс құрамының өте күрделі болуы;
Осы тұста әр аймақ өз күшімен жеке ақпарат орталықтарын құру жолында аянбай еңбек етті. Бұл қатарда жекеменшік БІрінші Қарағанды және Сарыағаш аудандық Сәт телеарналары да бар болатын. Дәл осы аумалы төкпелі заманда жекеменшік телеарналар өз шығындарын жарнама арқылы табамыз деген сенім және үмітпен жүрді. Ал онан бөлек басты және қосалқы қаржылай көмекті мемлекет беріп отырды. лімізде сол кездің өзінде тәуелсіз жекеменшік телевидениелер саны екі жүзге тарта еді. Бұл мекемелер өз беттерімен жұмыстарын жасап жатты. Айтып айтпай не керек, 70 пайызға жуығы мемлекеттің қолдауымен бой көтерген.
Өңірлік телеарналарды келесідей жіктеуді жөн көріп отырмын:
- "Qazaqstan" РТРК облыстық филиал; (Saryarqa)
- аймақтық телеарналар ("ТРК" "Қарағанды" ЖШС бағыныңқы компаниясы, "Сәт" Медиа Холдинг" ЖШС "Сәт" телеарнасы
Аймақтық телеарналар облыс және аймақ көлемінде аналогтық жиілікте, сандық мультиплекс операторында және ұлттық кабель желілерінде таратылады. Өңірлік телеарналардың ерекшеліктеріне тоқталсақ, бұл телеарналарда ақпаратты бағдарламалардың маңызы республикалықтардан төмен де емес. Жалпы біз ең алдымен, жаңалықтар қызметіне шолу жасайық. Ақпараттық редакция кез келген телеарнаның негізін құрайды. Әрбір телеарнаны жаңалықтарсыз елестету қиын. Мұнан бөлек ең қызық жайт, аталмыш редакцияда телекомпания немесе медиа холдинг болсын ондағы ең көп қызметкерлер осы бөлімде қызмет атқарады. Ең алдымен олардың жұмыс істеу ерекшелігі - материалдардың жинақталуы мен өңделуіне тығыз байланысты, негізгі мақсаты- облыста, қалада, аудан мен ауылдарда қандай шара болып жатқанының бәрін жаңалықта қамтамасыз ету. Бұл бөлімде режиссер, редактор, 3-4 журналист, 2-3оператор аздық етеді. Эфирге шығарылатын 1 ғана сюжетті алып қарасақ, оның арқасында көптеген журналистика саласы мамандарының ерен еңбегі жатыр. Телеарнаға жаңалық көрерменге өтімді болып шығуы үшін міндеттерді өзара қатаң бөліп алу керек. Міндетті түрді эфирді жоспарлау, журналистер мен операторлаға керек қасиет оперативтілік. Журналист пен оператор бірігіп ауызбіршілік пен ұйымшылдық арқылы жұмыс істейтін болса, онда эфирге шығарылатын хабар да халыққа ұнамды әрі өтімді болады. Телевидениені зерттеуші ғалым Г.В.Кузнецов "Ақпарат - кез келген арнаның бетке ұстары" -, деп айтқан. Жаңалықтар эфирге шықпас бұрын тележурналистер мен редакция құрылымына сәйкес бірнеше өңдеу кезеңінен өтеді. Өңірлік телеарналардың дамуын тежейтін бірқатар себептер бар, оны кез келген телеарнаның визиткасы іспеттес - жаңалықтар топтамасынан көруге болады. Өңірлік телеарналардың ақпаратты бағдарламаларында жергіліті басшылардың үні естіледі, билікке баға беріледі және өңір тұрғндарының өмір жағдайы көрсетіледі. Өңірлік телеарналар жергілікті масштабта болып жатқан барлық оқиғалардың тұрақты қатысушысы, ол респбликалық телевидениелерде назардан тыс қалып қойған жайттардан құлақдар етеді. Онан бөлек сол өңірде, облыста, ауданда ,қалада басқару мәселелріне аудиторияны жинайды. Көптеген зерттеушілер соңғы 10 жылдықта өңірлік телеарнаның қарқынды дамып келе жатқанын, әрмен қарай қалыптасып кележатқандығын айтады. Тәуелсіздік алған жылодары қазақ телевизиясының оның ішінде уақыт өте келе облыстар мен қалаларда одан қала берді аймақтарда көрермендерге хабар тарататын телеарналардың жоғары деңгейде дамуын елестету қиын болды. КСРО-ның таралуы Мемлекеттік телерадионың жойылуы мен ақпараттық телекеңістіктің жойылуына әкеліп соқты. Саяси цензураға тиым салынып, телевизияда түрлі сипаттағы жекешелік пайда болды, сондай-сқ қызметіне қарай телекоспанияның бөлінуі бағдарламалар нарығын және осы салада бәсекелстікті әкелді. Орын алған жайттың барлығы дерлік елдегі мемлекеттік және мемлекеттік емес өңірлік телеарналардың жұмысын жандандыра түсті.
Қазақ телевизиясын айшықтайтын дәстүрлі сипатымен қатар, телевизиялық индустрияда өзгерістерге сәйкес көптеген өзгерістер орын алды:
- өңірлік телехабар таратуды өзінің және орталық арнаның қоржынына қалыптастыру;
- жаңалықтар шығарылымының арнайы бекітелген кестесі болуы;
- ақпарат тарату стилі;
- жергілікті билік органдарымен байланыс ( әсіресе облыстық, қалалық, аудандық әкімдіктердің баспасөз хатшыларымен);
- Өңірлік телеарналар қызметкерлернің көпшілігінде журналистік білімнің болмауы;
Өңірлік телевидениенің жалпы бұқаралық ақпарат құралдары жүйесіндегі орны өзгергенімен, оның күнделікті қызметі өзгеріске ұшырағаны жоқ;
- ақпаратты өрістің шектеулігі (облыс, қала, аудандарда)
- белгілі бір өңір тұрғындарының өтніш, тілегіне жауап қайыру;
Өңірлік телеарналар қаншама тырысқанымен билік мемлекеттік орталық арнаның қолында немесе аудандық телеарналардың билігі ішкі саясаттың қолында. Қарапайым халық үшін кей уақыттар жете бермейді, мұндай әдейі қандай да бір бағдарлама туарсында айтылып жатқан жоқ. Жалпылама стиль жайында сөз қозғаймыз. Өңірлік тееларналардың басым көпшілігінде республикалық арналармен ұқсас бағдарламалар көптеп кездеседі. Бұл өте орынды. Кей зерттеушілер өңірлік телеарналар күннен-күнге дамып, бой алып келе жатқандығын айтады. Алдағы уақытта көгілдір экранның арғы жағындағы көрермендер үшін бәсекеге қабілетті болатындығын айтады. Жалпы жаңалықта диктордың алар орны ерек. Көрерменді арнаны тамашалауға тарту ол ең басты жұмыстардың бірі. Ең алдымен дауыс көркем, таза, тұнық болуы керек. Диктор оқу техникасын міндетті түрде сақтауы қажет. Сонымен қатар диктор арнаның айнасы іспеттес. Шынайтуына келгенде көрермендер республикалық арнадағы журналистерді ұнатып жатады. Дегенмен де, өңірлік телеарналардағы дикторлар халыққа ақпаратты жергілікті тілде, түсінікті етіп жеткізеді. Өңірлік теледидарлардың тағы бір ерекшелігі: респуликалық телеарналарға қарағанда, жергілікті теледидар халыққа етене жақын болады. Сондай-ақ, олар көбіне аудитоияға хабар таратқаннан гөрі, олармен көптеп жүздеседі.
Өңірлік телеарналарда көп талқыға салынатын мәселердің бірі журналистің шеберлігі. Жарты ғасыр бұрын қазақ телевизиясы көрерменге жол тартқан уақыттың өзінде білікті кадрлар жетіспеді. "Қазақ телевизиясы алғашқы жылдары техникалық әрі кадрлық құрам жағынан да көп қиындықтарға кезікті. Техника тапшы әрі кәсіби маманданған режиссер не оператор жоққа тән" [1,178] Міне өңірлік телеарналар алғаш хабар таратқан сәттің өзінде осындай жайттарға душар болды. Мәселен, мамандығы мал дәрігері бола тұра қазіргі таңда аудандық телеарнада жұмыс істеп жүрген қыз жігіттер баршылық. Алайда кәсіби журналистік білімі жоқ. Бойындағы қарым қабілеті арқылы меңгеріп кеткендер. Осылайша журналистика саласына кездейсоқ клетіндердің қатары қазіргі таңда артқан. Дегенмен де қазақта мынадай сөз бар: "Тауықты кім сойса да қасапшы сойсын". Иә, расымен де университет қабырғасында арнайы кәсіби теория түрінде білім алмай, жәй ғана тәжірибеден өткенің, күндердің күнінде әйтеуір қандай да бір сынақ болып алдыңнан шығады. "Журналистік білім берудің стандартын жетілдірмесе, жеңілдетпеу керек. Оның базалық негізі тек униыерситеттік білім болуға тиіс. Дүние жүзінеде солай. Оның сыртында қайта маманданудан өтетін, білімін толықтыратын әр түрлі курстар, семинарлар мен оқулар қарастырылса, нұр үстіне нұр. Журналист үшін ең негізгі нәрсе, бәрібір, машық емес, өмірлік құбылстарды таразылай алатын, өзіндік ой түйетін білім, парасат керек. Есті журналсит елдің бағы болса, есер журналист елодің соры екенін өмір көрсетті" Журналистика шығармашылыққа негізделген мамандық: сен оны емес, ол сені таңдайды.Теорияны тәжірибемен ұштастыра алсаң ған еңбегің жемісті болары сөзсіз. Түйгенім, кәсіби мамандықты міндетті түрде оқып, білу қажет. Себебі теория мен тәжірибе ұштаспаса халықтың жадында "есер" журналист болып қалуымыз әбден мүмкін. Журналистика саласына кездейсоқ келгендердің сол салада еңбек өтілі 5 жыл, мейлі 10 жылға жуықтаса да журналистиканың жанрларын білмей жататын сәттері болады. Бұл есті журналист үшін өте ұят. Менің осы ретте ұсынайын деп отырған жобам мынадай: кез келген өңірлік телеарнада жаза алатын, сөзге шешен мамандар болады. Алайда, бұқаралық ақпарат құралдары заңдарынан хабарсыз, журналистика жанрлары, пішіндері, қазақ журналистикасының тарихынан хабарсыздары тіпті қазақ телевизиясының алғаш рет қашан сәуле тартқанынан бей хабар журналистер қауымы кездесіп жатады. Осы олқылықтарды жою үшін, кәсіби мамандандырылған журналист өз әріптестеріне жоғарыда айтып өткен мәселерді түсіндіріп арнайы семинар сабақтарын өткізсе. Сонда ғана өзге телеарналармен тереземіз тең болып, бәсекеге қабілетті, өзіне сенімді телеарна ұжымы болып әрмен қарай болашаққа нық сеніммен қадам баса бермек.
Өңірлік теледидарлардың тағы бір ерекшелігі:
- көбіне жергілікті өңірде болып жатқан оқиғаны баяндайсың;
- Өзге республикалық арналарға қарағанда, халықпен тығым қарым-қатынаста жұмыс істейсің;
Өңірлік телеарналардың кемшін тұстары да жетерлік. Сыни материалды ішкі саясат бөлімінің рұқсатынсыз эфирге шығара алмайсың. Осыған бір тоқтау қою керек сияқты. Себебі, осындай іс-әрекеттер арқылы ішкі саясат бөлімі журналистердің құқұғын ескермей отыр. Жалпы кез келген телеарнада сыни материалдар шығу арқылы, ең алдымен халықтың сеніміне ие боласың, рейтинг жағы да көтеріледі. Шынайтуына келгенде қазір халыққа әкімдердің жиналыс өткізгені, ауылдарды аралағаны ешкімге қызық емес. Қарапайым халық тарапынан түсетін арыз-шағымдарға барып, журналистік зерттеу жүргізіп, эфирге шығарса халықтың төртінші билік өкілдеріне деген ойы өзгермек. Өйтпеген жағдайда , үкіметтің шашбауын көтеріп жүр деген жаңсақ пікір қалыптасады. Осыған байланысты тұрғындардан ауалнама жасап көрген болатынмын. 100 адамның 53 пайызы бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің халық үшін қызмет істеп жүргенін айтса, қалған 47 пайызы төртінші билік өкілдеріне жоғарыдағылар билік етіп отыр деген ойын жеткізді. Журналистің сөз еркіндігін шектеуге болмайды. Отандық бұқаралық ақпарат құралдарының жүйесін біз республикалық және өңірлік деп бөлеміз. Барлық бұқаралық ақпарат құралдарында көрінудің жалғыз объектісі - бұл саяси, экономикалық, мәдени проблемалар мен қоғамдық қатынастардың алуан түрлілігі бар нақты шындықты айқындау. Бір және белігі бір обьектіге әсер ету бұл жиынтық аудитория. Егерде барлық бұқаралық ақпарат құралдары өз дүниесін бір көрерменге, тыңдаушыға немесе оқырманға бағыттайтын болса, онда өзге бұқаралық ақпрат құралдары белгілі бір жақтарды көрсетуі міндетті. Жергілікті баспасөз мен журналистиканың қажеттілігі мемлекеттердің әкімшілік-аумақтық құрылымдарымен, сондай-ақ белгілі бір аймақтың, белгілі бір өңірдің ерекшеліктерімен байланысты және өзінің ақпараттық қажеттіліктері бар әртүрлі әлеуметтік, ұлттық, кәсіби, этникалық топтардың болуымен анықталады. Жалпы жергілікті журналистиканың, атап айтқанда теледидардың болуы кейбір әлеуметтік, ұйымдастырушылық және мәдени-рекреациялық функциялармен де анықталады. Жергілікті телебағдарламалар саралануы тиіс негізгі белгілерді көрсетуге болады. Бұл белгілер бір-бірімен өзара байланысты. Біз, біріншіден, аймақтың географиялық, экономикалық және әлеуметтік-мәдени ерекшеліктері туралы, екіншіден, аудиторияның ерекшеліктері туралы айтып отырмыз. Құрылған студиялардың қызметін жоспарлау кезінде және бұрыннан барларын таратуды ретке келтіру кезінде сыртқы орта мен аудитория құрамының нақты ерекшеліктерін жеткілікті дәл білу қажет деп қорытынды жасауға болады. Алайда, аймақтардағы "сыртқы ортаның" көп факторлы ерекшеліктерін зерттеу, ол, тиімді жүргізілмейді. Бағдарламалардың рейтингісін және оның телеарналардың хабар тарату саясатына әсерін өлшеу объективті зерттеушіні қанағаттандыра алмайды. Жергілікті студиялардың іс-әрекетінде аймақтық теледидар аудиториясының әлеуметтанулық зерттеулері одан да аз сезіледі.
Егер зерттеулер жүргізуде жергілікті медиа төмен болса, онда эксклюзивтілік тұрғысынан өңірлік тележурналистер бәсекелестіктен тысқары, әсіресе жергілікті жаңалықтар туралы сөз болғанда. Жеделдікке келетін болсақ, ол тиісті техникалық базаны қажет етеді, бұл көп жағдайда аймақтық телекомпанияларға қол жетімді емес. Осыған қарамастан, аймақтық телеарна кез-келген республикалық арнаға қарағанда қолжетімдірек, өйткені ол бүкіл республикалық емес , жергілікті мәселелерді талқылайды. Адамдар өздерінің көшелерін экранда көргісі келеді, жергілікті басшылардың мәселелерімен талқылағысы, экология мәселелерін, өздері тұратын қаланың немесе ауылдың жолдарын ортаға салғысы келеді. Өңірлік журналистің келесі ерекше қасиеті-өңірлік телевизиядағы қызметтің әмбебаптығы. Республикалық арналарда нақты өндіріс технологиясы бар және әр адам өзінің лауазымы мен келісімшартына сәйкес не істеу керектігін ғана жасайды. Аймақтық теледидарда бұл өте сирек кездеседі. Қарапайым ған мысал: Сәт, Бірінші Қарағанды телеарналары. Жергілікті телеарналардың жаңалықтар бағдарламасын жиі көруге тура келеді, онда журналист жүргізуші, тілші, редактор, режиссер, кейде тіпті монтажер қызметін атқарады. Аймақтық телеарнада мамандар мен ресурстардың шектеулі болуына байланысты бұған жол бермеу мүмкін емес. Аймақтық телеарнадағы әмбебаптылық журналистке әртүрлі рөлдерде өзін сынап көруге мүмкіндік береді. Бұл жаман емес, бірақ оны абсурдқа жеткізбеу керек. Әмбебаптылық интернеттің дамуы мен теледидардың сандық форматқа көшуіне байланысты уақыттың маңызды тенденциясы екенін атап өткен жөн. Мысалы, " BBC " қазіргі уақытта телевизиялық тілші рөлінде жұмыс істей алатын және материалды интернетте жариялау үшін өңдей алатын қызметкерлерге басымдық береді. Егер біз қазір аймақтық телеарнадағы жағдайды қысқаша тұжырымдайтын болсақ, онда республикалық телеарналарға еліктеу жолы дұрыс емес. Мәселе технологиялық мүмкіндіктердің айырмашылығында ғана емес, сонымен қатар хабар таратудың әртүрлі ерекшелігінде.
ІІ Өңірлік телеарналардағы шығармашылық ізденіс, формалық өзгерістер
2.1 Бірінші Қарағанды, Сарыарқа, Сәт телеарналарының қалыптасу және даму тарихы
Қарағанды қаласында барлығы 3 телеарна бар. Қазіргі уақытта жаңалықтар қызметінде болсын, ток-шоу түсірумен алда келе жатқан Бірінші Қарағанды телеарнасы мен Сарыарқа телеарнасы туралы сөз қозғасам. Бірінші Қарағанды телеарнасы
Бірінші Қарағанды телернасы Қарағанды қаласы мен Қарағанды облысының ақпараттық ойын-сауық телеарнасы. Арнаның мазмұны әртүрлі жанрдағы қызықты рейтингтік бағдарламалардан, екі тілдегі жаңалықтар блоктарынан, сондай-ақ оқиға орнынан тікелей эфирден тұрады. Қарағанды телерадиокомпаниясы ЖШС 2003 жылдың тамыз айында хабар тарата бастады, арна ол кезде ТВК деп аталды. Ол кездегі арна форматы ақпараттық ойын-сауық болды (REN TV-мен келісімге қол қойылған). Эфир уақыты таңғы 10-нан 12-ге дейін 14 сағатты құрады. 2005 жылы телеарна тәулік бойы хабар таратуға көшті.
2009 жылы ребрендингтен кейін арна ТК Бірінші Қарағанды болып өзгертілді. Желілік серіктес өзгерді, алайда, пішім өзгеріссіз қалды. Бұрынғыдай ақпараттық ойын-сауық арнасы тез танымал болып, аудиториясын көбейте бастады. Қуаты 2 кВт таратқыш арқылы телеарна 100 км радиуста елді мекендерді қамтиды.
2018 жылы арна 16:9 форматына көшті. Қазір желі серіктесі 31 арна болып табылады. Арна 31 арнаның бағдарламаларына трансляция жасайды. Қазір телеарна басшысы Мақатов Ержан. Атқарушы директор Жаслан Иса.
Жалпы телеарна жаңалықтар, бағдарлама, монтаж, техникалық және жарнама бөлімдерінен тұрады. Телеарнаның жүрегі қашанда жаңалықтар қызметі болған. Аталмыш арнадан қазіргі таңда беделді арналарда, министірліктерде қызмет ететін, бетке ұстар журналистер шықты. 2018 жылы журналистер күніне орай Орталық Қазақстан гезетінде мақала шықты. Ол жерде әр арнаның өзіндік брендіне тоқталып кеткен болатын. Аталмыш арнаға Бірінші Қарағанды телеарнасы тележурналистер фабрикасы деген ат берді. Бұның себебі жоғарыда айтып өттім. Бұл арна бірталай журналистерді дайында, қанаттандырып, тәжірибе жинатқан. Атап айтатын болсақ, қазіргі таңда Хабар24 арнасының жаңалықтар қызметінің шығарушы редакторы Аслан Иса, Алматы телеарнасындағы Қайрат Айдашев, Атамекен Бизнес арнасының жүргізушісі Ануар Карбозов пен Мирамгүл Салқынбаева, Хабар агенттігіндегі Ирина Камышова, сондай-ақ, Алмас Мұсабеков қазірде ҚР Білім және ғылым министірінің баспасөз қызметкері болып жұмыс жасайды. Сонымен қатар бүгінде республикалық арналардың Қарағанды облысындағы меншікті тілшілері де осы ТВК арнасынан шыққанын ауыз толтырып айта аламыз. Айта берсең таусылмайды әрине.
Телеарнаның қазіргі атқарушы директоры Жаслан Иса 2004 жылы арнаға бағдарлама редакторы қызметіне келген. Ол кісінің айтуынша 2006-2007 жылдары арнада Бағыт, Сақ болыңыздар Мерейлі отбасы бағдарламалары ашыла бастаған. Қазіргі уақытта аранда Бағыт, Тіл тұғыры бағдарламалары бар.
Жаслан Исаның айтуынша болашақта арнаның көркеюі үшін талай жұмыстар атқарылмақ ниетте. Алайда, арна коммерциялық проект емес екенін алға тартты. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев өз жолдауында БАҚ туралы заңды қайта қарау керектігін айтты. "Бұқаралық ақпарат құралдары бәсекеге қабілетті және еркін болуы керек. Бұл қағидат қазір кез келген өркениетті ел үшін айрықша маңызды. Отандық ақпарат құралдарының Қазақстанда, өңірде және әлемде болып жатқан үдерістер туралы өз көзқарасы болуы қажет. Еліміздің ақпараттық қауіпсіздігі, тіпті идеологиялық дербестігі осыған тікелей байланысты", - деген мемлекет басшысы ашық ақпарат алаңын құруға көңіл бөлді. "Мемлекет ашық ақпараттық алаңын құруға айрықша көңіл бөледі. Билік пен халық арасындағы коммуникацияның тиімді арнасы болып табылатын сұранысқа ие және мықты медиа. БАҚ өзекті мәселелерді көтере алады және көтеруге міндетті. Бірақ бұны үлкен азаматтық жауапкершілікпен атқаруы тиіс", - дейді президент. Сондай-ақ, мемлекет басшысы өз сөзінде сыртқы тапсырыспен жұмыс істейтін журналистер туралы айтты. Оның айтуынша, бұлай жұмыс істеу қоғамның полимерленуіне ықпал етеді. "БАҚ саяси кландардың жасырын күресіне қатысатын көлеңкелі төлемдер үшін жұмыс істемеуі керек. Журналистер өз елі мен оның азаматтары үшін шын жүректен алаңдауы керек. БАҚ-ты босқа төртінші билік деп атамайды. Сіздер адамдардың ақыл-ойы мен жүрегіне әсер етуіңіз керек", - деп баса айтты Тоқаев. Одан бөлек, БАҚ туралы заңға өзгерістер енгізу қажеттігі сөз болды. "Әрі қарай демократиялық қайта құру тәуелсіз және жауапты БАҚ-тарсыз мүмкін емес деп сенемін. Сондықтан мемлекеттің мүдделерін, қоғамның сұраныстарын және медиа саланың даму үрдісін ескере отырып, БАҚ туралы заңды қайта қарыстыру қажет", - деді Қасым-Жомарт Тоқаев. Осыған орай телеарна басшылығы БАҚ болашағынан зор үміт күтетінін айтты.
Бүгінгі таңда Бірінші Қарағанды теларнасында университетімізден, кафедрамыздан түлеп ұшқан Жаңабек Нар, Айдар Дәуренұлы, Айжарқын Сейсен, Дидар Ахметова және Айнұр Азаматқызы қызмет етеді. Ал қазіргі таңда арна жаңалықтар қызметінде Айжарқын Сейсен редактор. Бұл журналистика кафедрасының мықты кадрды университет қабырғасынан дайындайтынына дәлел. Жаңалықтар қызметінің үзбей жұмыс жасап отырғанына келесі жылы 20 жыл толады. (1)
Сарыарқа телеарнасының тарихы немесе телеарна тынысы.
1958 жылы 31 тамыз күні тұңғыш рет тікелей эфирден хабар таратты. Сол күні кеншілер мерекесі болатын. Шахтерлер күніне арналған арнайы бағдарлама көрсетілді. Содан соң 30-40 күн бойына техниканы сынақтан өткізу жүргізілді. Дәл сол жылы 11 қазанда Азия және Африка жазушыларының съезі жайында түсірілген алғашқы студиялық хабар қарағындылық кеншілердің көзайымына айналды. Оның авторы журналист Амантай Сатаев. Хабардың режисері Өксікбай Тойбаев болды. Бұл бағдарламаны телестудияның тұңғыш дикторы Майра Ахметова жүргізді.
Алғашқы журналистердің қатарында В.Ярошилов, А.Ким, Л.Маркман, А.Әлғожин, Б.Мұстафин, Қ.Әкімбаев, В.Татенко, сияқты азаматтар еңбек еткен. Режиссерлік қызметке театр мамандары мен Алматы өнер институтының түлектері А.Салықов, Қ.Ералин, Х.Ысқақова, А.Гарин, А.Штейнбретх келе бастады.
Коммитет пен студия басшылығы болашақ дикторларды конкурстық негізде таңдап алды. Осы талап деңгейінен Галина Рахимова, Ескендір Тишмағанбетов, Светлана Тарасова сынбай сүрініп өтті.
Алғашқы жарты жылда Қарағанды телевизиясының алуан тақырыптарды қамтыған хабарлары аптасына үш рет эфирге шығып тұрды. Бұл бағдарламаларды жалпы-қоғамдық саяси, әдеби-драммалық және балалар мен жастар редакцияларының шығармашылық ұйымы дайындайтын. Кейінірек көрсетілім уақыты артып, музыкалық хабарлар редакциясымен толықты. (1
64 жылдық тарихы бар телевизия Арқа өмірінің шежіресі деуге тұрарлық. Өйткені, Қарағанды облысының барлық саласынан түсіңрілген материалдар саны қазір 4 мыңнан асып жығылады. Телестудия 60-тан астам телевизиялық фильмдер түсірген.
Сонау 1950-ші жылдары телевизиялық техникамен жабдықталған радиотелеорталық тек 1975 жылы ғана жаңа, заманауи қондырғылармен қайта жабдықталды. Бейне магнитофондар мен біраз телекамералар сатып алынды.Жылжымалы телевизиялық станция яғни, ПТС-ке қол жетті. Соның арқасында Теміртау, Шахтинск, Абай, Саран сияқты қанаттас қалалар мен аудандық жерлерден арнайы хабарлар дайындап, тікелей репортаждар жүргізілді. Сол кездегі Қазақстан-Қарағанды телеарнасы Алматы мен Өскеменнен кейінгі ел бойынша алғашқы телестудиялардың бірі атанды.
Айта кететін жағдай, телеарнадан бұрын облыстық радио ашылған болатын. Өкінішке қарай 1999 жылы Республикалық корпорацияның бұйрығымен филиалы болып саналатын облыстардағы радиолар жабылып қалды. Алпыс жылдан бері көрерменнен көз жазбай келе жатқан Қарағанды облыстық телерадиокомпаниясы қазір республикамыздағы өзіндік қолтанбасы қалыптасқан, алдыңғы қатарлы байырғы телеарналардың біріне айналды.
Қазіргі уақытта бұл арнаның да басты жүрегі жаңалықтар қызметі. Көрерменге облыс көлеміндегі күнделікті соңғы жаңалықтарды әр үш сағат сайын жедел, әрі нақты жеткізудің маңызы зор. Оның ішінде бір рет қазақ және орыс тіліндегі жаңалықтар сурдоаудармамен беріледі.
Бұған дейін әр жылдар Қарағанды , Кар тв-3 , Қазақстан-Қарағанды деп аталып келген телеарна бүгінде Саырарқа деген атқа ие. Арна қазір 30-дагн астам хабар дайындайды. Олардың қатарында Шаңырақ, Это наша с тобой биография, Таным мен талғам, В интересах людей, Ойталқы, 100 шагов, Арена, Уақыт КЗ Хочу знать, ғират сияқты бағдарламалар бар.
Сарыарқа телеарнасында талай жыл осы салада еңбек етіп жүрген жандар мен университет қабырғасын кеше ғана аяқтаған жас мамандар жұмыс жасайды. Алпыстан астам жыл тарихы бар қасиетті қара шаңырақта кадр мәселесі оң шешім тапқан. Білікті де білімді, мол тәжірибесі бар мамандар жетерлік. Білімге құштарлық өмір талабы. 2017 жылы 44 қызметкер біліктілігін арттыру курстарынан өтті. Олар Қарағанды телеарнасының еңбек мектебінен өтіп, нағыз кәсіби мамандығының қыр-сырын үйреніп алды. Тіпті соңғы он жылда осы шаңырақтан қанаттанып шыққан журналистердің саны 21 ден астам.Қазір олар Республикамыздағы байырғы басылымдар мен жетекші арналарда, министірлік пен мемлекеттік комитеттердің баспасөз бөлімдерінде жұмыс жасап жүр. Тіпті, қайсы бірі Мәскеуде, енді бірі шет елдерде меншікті тілші болып қызмет атқаруда.
Ынтымағы мен бірлігі жарасқан шығармашылық ұжым кез келген тапсырысты жедел түрде орындап, жақсы жетістіктерге жетуде. Мысалыға, жыл сайын аймақта маңызды нысандар пайдалануға беріліп өндіріс саласы өркендеп отыр. Ол жайында аталмыш арна ұдайы Елбасымен болған телекөпір байланысына қосылып, өз міндетін абыройлы атқарып жүр. Бұл-аса жауапкершілікті талап ететін, білікті маман кадрлардың ерен еңбегінің жемісі.
Ендігі кезекте арнаның алғашқы бағдарламалары туралы сөз қозғасам. Келіңіз спектакль көрейік бағдарламасы алғаш рет 1958 жылдың 25 желтоқсан күні бір сағат көлемінде эфирге шықты. Редакторы А.Әлқожин. Аталмыш хабар 1959-60 жылдары тікелей эфирден көрсетіліп тұрды.
Соңғы хабарлар 1962 жылдың 4 қаңтарынан бастап, облыс жаңалықтары осындай айдармен қазақ және орыс тілінде күн сайын 10 минут көлемінде беріліп тұрды. Бұған дейін апталық жаңалықтар жұмасына 2 рет, содан соң 3 рет шығатын еді. Рас алғашқыда ббұл жаңалықтардың радиодағы хабарлардан өзгешелігі көп бола қоймайтын. Көбіне ауызша , бейнесюжеттер аз көрсетілетін. Оның көлемі де шамалы болатын. Өйткені, таспаға түсірілетін пленкалар ол кезде жетіспейтін еді. Кейіннен телевизия жанрына тән хабарлар беріле бастады.
Ынтымағы жарасқан ұжымның алғашқы хабары Қарағанды телевидениесінен 1958 жыдың 11 қазан күні эфирден көрсетілді. Авторы жас журналист Амантай Сатаев. Режиссері Өксікбай Тойбаев еді. Олар Қарағандыда өткен Азия мен Африка елдері жазушыларының кезекті съезінен материалдар дайындап, студияға қонақтар шақырды. Бағдарламаны телеарнаның алғашқы дикторы Майра Ахметова жүргізді.
Теледидар-дикторлармен көрікті.Телеарнаның халыққа танымаалдылығына сол дикторлардың тигізер оң ықпалы зор. Қарағанды телевизиясының қандай бір хабарын біреу буліп, біреу білмеуі мүмкін. Ал, дикторларды жалпы жұрт жақсы біледі. Сыйлап, құрмет тұтады.
60 жылдан артық уақыт өтсе де алғашқы диктор Майра Ахметованы әлі күнге көрермендер ұмытқан емес. Кеншілер шаһарының көзайымына айналған Қарағанды телевидеиесінің өткені мен бүгіні сөз бола қалса, сол апамыздың есімін ерекше еске алады. Өйткені көкжәшіктен көп көрінген М.Ахметова 40 жылғы ғұмырын осы салаға арнады.
1958-1984 жылдар Қарағанды телестудиясында диктор кейіннен телебағдарламалардың жүргізушісі болып істеді .Майра Ахметова тартымды, әрі әдемі даусымен көрермендердің есінде мәңгі қалды . Лениннің туғанына жүз жыл толуына орай ерен еңбегі үшін медалімен қазақ СССР Жоғары кеңесі президиумының Құрмет грамотасымен Қарағанды облыстық атқару комитеті және облыстық кәсіподақтар комитетінің мақтау қағаздарымен марапатталды.
Көгілдір экран ханымы. Елімізде үлкен жетістікке жетті, оны миллиондаған қазақстандықтар есте сақтайды және жақсы көреді.
Светлана Татенко (Тарасова) - 60-шы жылдардағы тау-кен астанасындағы алғашқы және сүйікті теледидар дикторларының бірі. Светлана Тарасова Қарағанды телевидениесінің студиясына өзі туып-өскен Томск қаласынан келіп, осында 15 жылға жуық еңбек етті. Содан кейін ол Алматыға көшіп келді, танымал Алматы және алматылықтар бағдарламасын жүргізді, Рахат-ТВ телекомпаниясын құрды. Ол қарапайым жұмысшылардан еліміздің Тұңғыш Президентіне дейін көптеген қазақстандықтардан сұхбат алды. Отандық телевидениенің дамуына қосқан үлесі үшін Құрмет орденімен, Президенттің Бейбітшілік және рухани келісім сыйлығымен марапатталды. Оның жұмыс істеу қабілеті және керемет есте сақтау қабілеті болды, ол жарты сағаттық мәтіндерді жатқа оқи алатын. Ол қарағандылықтар мен қалаға ессіз ғашық, өзі тұратын, балалары туып-өскен, тұлға ретінде, азамат ретінде, кәсіби маман ретінде өткен елдің ұлы патриоты.
Қарағандылық аға буын Светлана Татенконы (Тарасова) біледі және есте сақтайды. Ол облыстық телестудия құрылған алғашқы күннен бастап жұмыс істей бастады. 1958 жылдың жазында Қарағанды телевизиясы алғаш рет Шахтер күніне арналған кинобағдарламасымен эфирге шықты. Ал бір-екі жылдан кейін Светлана Тарасова дикторлар тобында болды. Ол кезде қарағандылықтарда бес мың ғана теледидар болған. Әрбір қабылдаушы тіркеліп, ай сайынғы абоненттік төлемді төлеуі керек еді.
Соңғы жылы Қарағанды облыстық прокуратурасында бакалавриат тәжірибесінде жүргенде байқаусызда телестудияға дикторларды қабылдау туралы хабарландыруды көріп қалады. Үлкен киностудия пайдалануға берілсе, штат кеңейе бастады. Светлана өзін сынап көрейін деп шешті. олар оны бірден алып, ол конкурстан сәтті өтті. Қолында дипломмен осы қалаға оралғанда, ол теледидарға баруды шешті және ол өмірінің соңына дейін осы аймақта қалды.
Жас маман Майра Ахметова, Галина Рахимова, Ескендір Тышмағамбетов, Владимир Жоров сияқты тамаша дикторлармен жұмыс істей бастады. Ол келгеннен кейін бір жыл өткен соң, ПТС арқылы 1 мамырға арналған жұмысшылардың мерекелік демонстрациясынан алғашқы трансляция жасалды. 1962 жылы Жаңалықтар және Оқиғалар және адамдар атты күнделікті ақпараттық басылымдар шыға бастады. Теледидардағы барлық жаңалықтар олардың көз алдында туып, жүзеге асты. Светлана, басқа әріптестері сияқты, өзін толығымен өз жұмысына арнады және көп ұзамай көрермендердің сүйіспеншілігіне бөленді, қала тұрғындары арасында жоғары танымалдылық пен құрметке ие болды.
"Мәтінмен жұмыс, репетициялар, фильмдер көру диктордың қиын жұмыс процесін шаршатпайды. Диктор - студияның бет-бейнесі, белгілі бір бағдарламаның, бүкіл телебағдарламаның сәтті болуы көп жағдайда оған байланысты. табысқа жету үшін жүргізушінің кең эрудициясы қажет.Светлана үнемі білімін жетілдіріп отырады, көп оқиды, музыканы жақсы көреді.Концерттік нөмірлерді жарияласа да, композиторлардың шығармашылығы туралы айтса да, мұны механикалық оқу емес деп есептейміз. мәтін, бірақ біздің теле дикторға жақсы белгілі, түсінікті, қымбат нәрсе туралы толығымен саналы әңгіме .
Светлана көптеген бағдарламаларға қатысты. Жаңалықтарды оқыды, дөңгелек үстелде әңгімені жандандырды, қала кәсіпорындарын аралап, сол жерден тікелей эфирде хабарлады. Жүктеме керемет жоғары болды, күндер шегіне дейін қанық болды, жұмыстан басқа уақыт жеткіліксіз болған. Күніне 15-16 сағат жұмыс істеу керек еді, олар үйге түнеу үшін ғана келді. Ол кездің журналистері өте еңбекқор және өз мамандықтарын сүйетін жандар болған.
Оның қалай өткенін эфирден соң телерадио комитеттің тұңғыш төрағасы Құрманжан Қасымжанов коллективті кабинетіне шақырып ерекше ықыласпен құттықтағанын Майра апай жиі еске алатын еді. Әрине, сол жылдарда кадр мәселесі жеткілікті бола қоймады. Біртіндеп журналистердің қатары жергілікті жастармен толыға түсіт. Олардың арасында Амантай Сатаев, Қаратай Қаюпов, Л.Маркман болды.
Қарағанды телевизиясының негізін қалаушылардың бірі Виктор Холодков. Телевивзия техникаларының қыр сырын жетік біліп, жас операторларға білгенін үйретіп, өзінің тәжірибесімен бөлісті. Ол бағдарламаларды эфирге шығарғанда және түсірлім алаңында жаңа камераны қолданудың түрлі әдіс-тәсілдерін меңгеріп, техникалық ақаулардың шешімін оңай табумен ерекшеленді. 1983 жыл жоғарғы санатты телеоператор атанды. Телевизия және радиохабарларын тарату жөніндегі КСРО мемлекеттік комитеттің мақтау грамоталарын иеленді.
Рахимова Галина
Галина Сағындыққызы Көкшетау қаласының тумасы. Кешегі диктор бүгінгі ардагер студент кезінен бастап ерекше дауысымен көпшілікке танылған. Ол 1959 жылы Қарағанды телестудиясына жұмысқа орналасады. Ал, 1968 жылы Мәскеудегі әйгілі Орталық телеарнасында жұмыс істейді. Кеншілер шаһарына келісімен Қарағанды телеарнасында еңбекке қайта кіріседі. Ол кезде қазақ тілді көрермен аз болғандықтан орыс тілінде де хабар жүргізген. Бүгін мерейтой иесі әріптестері, тәлімгерлері мен достарының ыстық лебіздерін қабыл алуда.
Галина Сағындыққызы өмірінің 40 жылын Қарағанды телеарнасына арнаған. Көгілдір экранның көркі мен келбеті атанып, радио мен телеарнаны қатар алып жүріп, екі тізгін бір шылбырды тең ұстады. Өзіндік мектебін қалыптастырған тележұлдыздың еліне сіңірген еңбегі де ескерусіз қалмады. Мақтау-мадақтамалары да жетіп артылады. Еңбек ардагері және Қазақстан Тәуелсіздігіне 20 жыл медалімен марапатталған. Дара тұлға ҚР мәдениет қайраткері белгісінің иегері. Галина Сағындыққызы көпшілік алдында шығып, қысылмай сөйлеуді бала кезінен жақсы көрген. Мектеп жасында, студенттік шағында да белсенділік танытып, тек алдыңғы қатардан көрінген. Сондықтан, студияға келген қонақтармен өзімді әрқашан еркін ұстап, тіл табысып кету еш қиынға соқпады.Галина Сағындықықы экрандағы өзіндік ұстанымы, қоңыр үнімен қарағандылықтар назарында қала берері анық. Зейнетке шықса да, ардагердің әлі күнге дейін зейіні зерделі, сыңғыр үні мен сұлу жүзін де жоғалтпаған.
Қарағандының Левитаны мен Байжанбаевы атанған, телерадио хабарларын жүргізудің хас шебері, КСРО телерадиосының үздігі Ескендір Тишмағанбетов 1937 жыл Қарағанды қаласындағы атақты кеншінің шаңырағында дүниеге келген. Ол - Жамбыл атындағы №7 мектеп-интернатының түлегі. 33 жыл Қарағанды облыстық телевидениесі мен радиосында диктор болып қызмет атқарды. Жаны жайсаң ағамыз Ескеңмен көп жылдар бойы тонның ішкі бауындай бірге жұмыс істедік. Ескендір Асанханұлының асқан еңбекқорлығы, адами асыл қасиеті, жадыраған жандүниесі, дикторлық қарым қабілеті, кісілерге жасаған қайырымдылығы, әлі күнге есімде. Арамыздан алыстап кеткен ағаның, осындай жақсы қасиеттерін ұмытқан жоқпын. Оның бәрі жүрегімнің төрінде, көңілімнің көкжиегінде сайрап тұр. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Академик Е. А. Бөкетов атындағы
Қарағанды университеті
Тәжиева Халима Мақсатілләқызы
Өңірлік телеарналар: шығармашылық ізденіс, формалық өзгерістер
( Saryarqa, Бірінші Қарағанды, Сарыағаш аудандық Сәт телеарналары мысалында)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В0050400 - Журналистика мамандығы үшін
Қарағанды 2022
Мазмұны
Кіріспе
І Заманауи өңірлік теледидар жұмысын ұйымдастыру
1.1. 1990-шы жылдар мен XXI ғасырдың басында өңірлік телехабар тарату саласындағы мемлекеттік саясат
1.2. Қазіргі өңірлік теледидардың ерекшеліктері және оның функциялары
ІІ Өңірлік телеарналардағы шығармашылық ізденіс, формалық өзгерістер
2.1. "Бірінші Қарағанды", "Saryarqa", Сәт телеарналарының қалыптасу және даму тарихы.
2.2 Қазіргі кезеңдегі "Бірінші Қарағанды", "Saryarqa", Сәт телеарналары
2.3. Облыстық және аудандық телеарналардың жұмысындағы айырмашылықтар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ұлан байтақ қазақ даласында көгілдір экран сәуле шашқанына жарты ғасырға жуық уақыт өтті. Осы уақыт аралығында тәй-тәй басқан қазақ телевизиясы техника жағынан талай рет толықтырылып, көз ілеспес жылдамдықта қарқынды дамып, шығармашылық топтары да жетілді. Жарты ғасыр дегеніміз аз-кем уақыт емес. Кеңес дәуірінің өзінде-ақ негізін қалаған қазақ телевизиясы бүгінде 19 миллион халыққа ақпарат таратып келеді. Бертін келе өңірлік телеарналарда құрылып ондағы төртінші билік өкілдері халық пен билік арасында алтын көпір болып жергілікті тұрғындарға қалтқысыз қызмет етіп келеді. Телеарналарды соңғы 10 жылдықпен салыстырғанда оның құрылымында, хабар таратуында, техникалық жағынанда алып қарасақ айтарлықтай өзгерістер баршылық. Уақыт өте келе телеарналар арасында да қандай да бір өзара бәсекелестік пайда болды. Бұл бәсекелестік жаңа, заманауи жағдайда хабар тарататын өңірлік телеарналар арасында болатын... Шынайтуына келгенде бәсекелестік болған жерде тындырымды, қызу жұмыстар көптеп атқарылады.
Тақырыптың өзектілігі
Өңірлік телеарналар жергілікті тұрғындардың өмірінде үлкен рөлге ие. Телеарнадан шыққан әрбір сюжеттер мен бағдарламалардың тиімділігі, оның көптің арасында сұранысқа ие болуы тек қана журналистің кәсіби шеберлігіне, тақырыпты аша алуына, көгілдір экраннның арғы жағындағы көңілі патша көрерменді өзіне тарта алуына тікелей байланысты. Айтып өткеніміздей соңғы 10-15 жылдықта өңірлік телераналар дамып, көптеген облыстық, қалалық, аудандық медиа-холдингтер жергілікті тұрғындарға туған жерінде және елде, шетелде болып жатқан ақпараттармен қамтамасыз етіп отырды. Халыққа тұрғылықты жерінде қандай елеулі оқиғалар немесе қандай да бір проблемалар болып жатқаны қызық. Міне, осының арқасында адамдардың жергілікті телеарналарға деген қызығушылығы арта түсуде. Мен таңдаған тақырыптың өзектілігі мынада: қазіргі өңірлік телеарналар қандай деңгейде жұмыс істеп жатыр, аудандық телеарналардың ахуалы қалай? Техника мен қоса көші ілгерілеп жатыр ма? Мінекей осыларды анықтау.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері
Жұмысымның мақсаты - еліміздегі өңірлік телеарналардың бір-бірімен байланысын анықтау. Сондай-ақ өңірлік телеарналарадың жанрлық және тақырыптық ерекшеліктерін анықтау.
Міндеттері
1. Өңірлік телеарналардың дамуы мен қалыптасуына талдау жасау.
2. Өңірлік телеарналарда хабар тарату әдіс-тәсілдерін анықтау.
3. Өңірлік телеарналарда жұмыс істейтін тілшіге қандай кәсіби дағдылар қажет екендігін анықтау.
4. Сондай-ақ басқа телеарналармен бәсекеге қабілетті болуы үшін қандай жұмыстар жасау керектігін зерттеу.
Мұнан бөлек, өңірлік телеарналардың имиджін қалай көтеруге болатынан жан-жақты саралап, талқылап, оң шешімді табу. Сарыарқа, Бірінші Қарағанды, Сарыағаш аудандық Сәт телеарналарының жұмысына жіті тоқталу.
1.2 Қазіргі өңірлік теледидардың ерекшеліктері және оның функциялары
Газет, телевидение, радио - бүгінде әрбір үйдің күнделікті құтты қонағына айналып үлгерген. Шынайтуына келгенде, қазіргі өмірімізді теледидарсыз елестету мүмкін емес. Әр қаймана қазақтың төрінде теледидары таңнан кешке дейін сайрап тұрады. 1958 жылдың 8 наурызында Алматы қаласындағы 4000 ға жуық және облыстағы 100-ге тарта теледидар алдында жайғасқан халық қазақ телевизиясының дикторларымен келбеті келіскен көгілдір экран арқылы тұңғыш рет дидарласты. Бұл Қазақстан үшін тарихи сәт. Арна дикторлары көгілдір экран алдына жайғасқан көпшілікті телевизия хабарларының басталуымен, сонымен қатар шұғылалы көктемнің шуақыт күндерімен бірге келетін 8 наурыз Халықаралық әйелдер мерекесімен құттықтады. Ағымдағы жылды 15 сәуірінен бастап, Алматы телевизиясы жұмасына тұрақты түрде 5 рет хабарлар бере бастады. Ал жаңа студия ұжымында Мәскеу, Лениниград телестудияларының шығармашылық қызметкерлері көп көмек көрсеткен болатын. Она бөлек, 1958 жылы 16 наурызда Өскемен тұрғындары да тұңғыш телевизиялық хабарларды көру кереметіне ие болды. Расын айтқанда, олара көпке дейін тек кинофильмдер көруге тура келді. Кеншілер шаһары атанған Қарағандыда тұғңыш телевизия орталығының ашылуы кеншілер мейрамымен тұспа-тұс келді. Сол жылдың 31 тамызында студия ресми түрде эфирге шығып, кеншілердің ерен еңбегі мен адал қызметін суреттеді. Осыған орай, "Жарқыра, жана бер, жұлдызым!" атты фильм көрсетілді.
Белгілі анықтаушы-зерттеушілер ауыспалы заманда отандық телевизиялық жүйенің реформалануының екі кезеңін атап көрсетті. Олар: 1985-1991 жылдар аралығындағы және 1991 жылдан дәл қазіргі күнге дейін. Кей зерттеушілер кеңестік кезеңдегі теледидар жұмысынң жалпы тенденцияларын мынадай белгілер бойынша классификациялайды:
1. Хабар тарату бойынша:
- телефизиялық хабар таратуды жалпы мемлекеттік орталықтандыру;
- теледидардың көпұлттылығы;
2. Басқару ісі бойынша:
-теледидар қызметінің кақытын қатаң шектеу, жергілікті партиялық жетекшліктің диктатурасы;
3. Техникалық қамтамасыз етілуі бойынша:
- елдің барлық аймақтарына телевизиялық хабарларды арнайы техникалық жүйе арқылы тарату;
4. Қаржыландыру бойынша:
- республикалық бюджеттен қаржыландыру;
- жарнаманың болмауы;
1958 жылы қоғамның саяси, экономикалық, әлеуметтік, өмірінде күрделі өзгешеліктер орын алды. Ал бұл жағдай отандық телевизияға әсер етпей қоймады. Ал мұның барлығы билік басына М.С. Гарбочевтің келуіне байланысты еді. Сол уақытта "Қайта құру" идеясы қолға алынып, ақыр соңында КСРО сынды ұлы державаның құлдырауына әкеліп тынды. Міне осының арқасында жетпіс жылдық тоталитралық жүйеден кейін бұқаралық ақппрат құралдарына жеті сандық астында жатқан ақпараттар жайында хбар беруге мүмкіндік жаратылды. 1985 және 1991 жылдар аралығындағы әлемдік өзгерістер ТМД елдерімен қатар, Қазақ еліндегі телевизияны да жаңа қырынан, жаңа стильде дамытты.
Тәуелсіздік жылдарында еліміздің қоғамдық-саяси өмірінде жаңа елеулі өзгерістер болды. Мінекей соның нәтижесінде, бұқаралық ақпарат құралдары, оның ішінде телеарналарға көп өзгерісті керек қылды. Осы тұста өңірлік телеаарналардың хабар таратуында жаңа мақсат-міндеттер тұрды: ақпарат нарығында өз тәуелсіздігін нығайту, жаңа қолжетімжді үлгіні жасау. Қазақстандағы жаңа кезеңдегі телеарналардың дамуы үш сатыдан тұрды.
Бірінші кезең: 1985-1986 жылдар;
- өткен жылдарға жаңа көзқарас;
- жаңа экономикалық, шаруашылық басқаруға көзқарас;
- қазіргі мен бүгінгіні талқылау;
- батыс экономика үрдістерін қолдану;
- Әлем бойынша ақпараттық нүктелердің көбеюі;
- жарнама ағымы, жат хабарлар, батысмтық бейнетаспа өнімдері
- публицистика жанрларының, түрлерінің сондай-ақ негізгі қажеттіліктердің кеңеюі.
Екінші кезең: 1989-1991 жылдар аралығы
- сувернизация кезеңдері, автономизация, бір мемлекет ретінде, телеарналарда солай ортақ хабар тарату үрдісі;
- жекеменшік телеарналармен қатар жерсеріктік, кабельді телеарналардың пайда болуы;
- телеарна мен баспасөздегі жаңадан бекітілген жанрлар мен пішіндер;
- Бірыңғай телекеңістіктің пайда болуы мен дамуы;
- дүниежүзілік ақпараттар легіне қосылу;
Үшінші кезең: 1991- 1995 жылдар аралығында
- Мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарының қаржылай құлдырауға ұшырауы;
- қаламы қарымды журналистер дайндау үшін жасалған алғашқы қадамдар;
- телекеңістікте өзара бәсеклестіктің пайда болуы;
- даму және мәдени басқарманың бекітуі;
- электронды бұқаралық ақпарат құралдарына тендерлер жариялау;
- медиа - холдингетрдің даму жоспарлары;
- жерсеріктік, кабельдік телеарналардың республика көлемінде хабар таратуы;
Жалпы қазақ даласында телевидениенің дамуы жолындағы кезеңдер экономикалық, саяси және мәдени кезеңдерге тікелей байланысты болды. Алғашқы кезеңде КСРО-ның телеарна үлгісі сақталды. Аталмыш кезеңнің құлдырауына себеп болған ол, батыстық талаптарға сай мемлекеттік телеарналарда ақпараттық-танымдық бағдарламалардың көптеп ашылуы. КСРО дан алған тәжірибе мен батыстық үлгіні жаңадан бой түзеп келе жатқан қазақ телевизиясын ерекше көркемдеп тұрды.
Ішкі саясат негіздері Қазақстан Республикасындағы жалпы телеарналардың құрылымына тікелей жанама әсер етпей қоймады.
Ол:
- Елдегі аумалы төкпелі кезең;
- Қазақстанмен шекралас жатқан елдердің тұрақсыз жағдайда болуы;
- Елдегі ұлыс құрамының өте күрделі болуы;
Осы тұста әр аймақ өз күшімен жеке ақпарат орталықтарын құру жолында аянбай еңбек етті. Бұл қатарда жекеменшік БІрінші Қарағанды және Сарыағаш аудандық Сәт телеарналары да бар болатын. Дәл осы аумалы төкпелі заманда жекеменшік телеарналар өз шығындарын жарнама арқылы табамыз деген сенім және үмітпен жүрді. Ал онан бөлек басты және қосалқы қаржылай көмекті мемлекет беріп отырды. лімізде сол кездің өзінде тәуелсіз жекеменшік телевидениелер саны екі жүзге тарта еді. Бұл мекемелер өз беттерімен жұмыстарын жасап жатты. Айтып айтпай не керек, 70 пайызға жуығы мемлекеттің қолдауымен бой көтерген.
Өңірлік телеарналарды келесідей жіктеуді жөн көріп отырмын:
- "Qazaqstan" РТРК облыстық филиал; (Saryarqa)
- аймақтық телеарналар ("ТРК" "Қарағанды" ЖШС бағыныңқы компаниясы, "Сәт" Медиа Холдинг" ЖШС "Сәт" телеарнасы
Аймақтық телеарналар облыс және аймақ көлемінде аналогтық жиілікте, сандық мультиплекс операторында және ұлттық кабель желілерінде таратылады. Өңірлік телеарналардың ерекшеліктеріне тоқталсақ, бұл телеарналарда ақпаратты бағдарламалардың маңызы республикалықтардан төмен де емес. Жалпы біз ең алдымен, жаңалықтар қызметіне шолу жасайық. Ақпараттық редакция кез келген телеарнаның негізін құрайды. Әрбір телеарнаны жаңалықтарсыз елестету қиын. Мұнан бөлек ең қызық жайт, аталмыш редакцияда телекомпания немесе медиа холдинг болсын ондағы ең көп қызметкерлер осы бөлімде қызмет атқарады. Ең алдымен олардың жұмыс істеу ерекшелігі - материалдардың жинақталуы мен өңделуіне тығыз байланысты, негізгі мақсаты- облыста, қалада, аудан мен ауылдарда қандай шара болып жатқанының бәрін жаңалықта қамтамасыз ету. Бұл бөлімде режиссер, редактор, 3-4 журналист, 2-3оператор аздық етеді. Эфирге шығарылатын 1 ғана сюжетті алып қарасақ, оның арқасында көптеген журналистика саласы мамандарының ерен еңбегі жатыр. Телеарнаға жаңалық көрерменге өтімді болып шығуы үшін міндеттерді өзара қатаң бөліп алу керек. Міндетті түрді эфирді жоспарлау, журналистер мен операторлаға керек қасиет оперативтілік. Журналист пен оператор бірігіп ауызбіршілік пен ұйымшылдық арқылы жұмыс істейтін болса, онда эфирге шығарылатын хабар да халыққа ұнамды әрі өтімді болады. Телевидениені зерттеуші ғалым Г.В.Кузнецов "Ақпарат - кез келген арнаның бетке ұстары" -, деп айтқан. Жаңалықтар эфирге шықпас бұрын тележурналистер мен редакция құрылымына сәйкес бірнеше өңдеу кезеңінен өтеді. Өңірлік телеарналардың дамуын тежейтін бірқатар себептер бар, оны кез келген телеарнаның визиткасы іспеттес - жаңалықтар топтамасынан көруге болады. Өңірлік телеарналардың ақпаратты бағдарламаларында жергіліті басшылардың үні естіледі, билікке баға беріледі және өңір тұрғндарының өмір жағдайы көрсетіледі. Өңірлік телеарналар жергілікті масштабта болып жатқан барлық оқиғалардың тұрақты қатысушысы, ол респбликалық телевидениелерде назардан тыс қалып қойған жайттардан құлақдар етеді. Онан бөлек сол өңірде, облыста, ауданда ,қалада басқару мәселелріне аудиторияны жинайды. Көптеген зерттеушілер соңғы 10 жылдықта өңірлік телеарнаның қарқынды дамып келе жатқанын, әрмен қарай қалыптасып кележатқандығын айтады. Тәуелсіздік алған жылодары қазақ телевизиясының оның ішінде уақыт өте келе облыстар мен қалаларда одан қала берді аймақтарда көрермендерге хабар тарататын телеарналардың жоғары деңгейде дамуын елестету қиын болды. КСРО-ның таралуы Мемлекеттік телерадионың жойылуы мен ақпараттық телекеңістіктің жойылуына әкеліп соқты. Саяси цензураға тиым салынып, телевизияда түрлі сипаттағы жекешелік пайда болды, сондай-сқ қызметіне қарай телекоспанияның бөлінуі бағдарламалар нарығын және осы салада бәсекелстікті әкелді. Орын алған жайттың барлығы дерлік елдегі мемлекеттік және мемлекеттік емес өңірлік телеарналардың жұмысын жандандыра түсті.
Қазақ телевизиясын айшықтайтын дәстүрлі сипатымен қатар, телевизиялық индустрияда өзгерістерге сәйкес көптеген өзгерістер орын алды:
- өңірлік телехабар таратуды өзінің және орталық арнаның қоржынына қалыптастыру;
- жаңалықтар шығарылымының арнайы бекітелген кестесі болуы;
- ақпарат тарату стилі;
- жергілікті билік органдарымен байланыс ( әсіресе облыстық, қалалық, аудандық әкімдіктердің баспасөз хатшыларымен);
- Өңірлік телеарналар қызметкерлернің көпшілігінде журналистік білімнің болмауы;
Өңірлік телевидениенің жалпы бұқаралық ақпарат құралдары жүйесіндегі орны өзгергенімен, оның күнделікті қызметі өзгеріске ұшырағаны жоқ;
- ақпаратты өрістің шектеулігі (облыс, қала, аудандарда)
- белгілі бір өңір тұрғындарының өтніш, тілегіне жауап қайыру;
Өңірлік телеарналар қаншама тырысқанымен билік мемлекеттік орталық арнаның қолында немесе аудандық телеарналардың билігі ішкі саясаттың қолында. Қарапайым халық үшін кей уақыттар жете бермейді, мұндай әдейі қандай да бір бағдарлама туарсында айтылып жатқан жоқ. Жалпылама стиль жайында сөз қозғаймыз. Өңірлік тееларналардың басым көпшілігінде республикалық арналармен ұқсас бағдарламалар көптеп кездеседі. Бұл өте орынды. Кей зерттеушілер өңірлік телеарналар күннен-күнге дамып, бой алып келе жатқандығын айтады. Алдағы уақытта көгілдір экранның арғы жағындағы көрермендер үшін бәсекеге қабілетті болатындығын айтады. Жалпы жаңалықта диктордың алар орны ерек. Көрерменді арнаны тамашалауға тарту ол ең басты жұмыстардың бірі. Ең алдымен дауыс көркем, таза, тұнық болуы керек. Диктор оқу техникасын міндетті түрде сақтауы қажет. Сонымен қатар диктор арнаның айнасы іспеттес. Шынайтуына келгенде көрермендер республикалық арнадағы журналистерді ұнатып жатады. Дегенмен де, өңірлік телеарналардағы дикторлар халыққа ақпаратты жергілікті тілде, түсінікті етіп жеткізеді. Өңірлік теледидарлардың тағы бір ерекшелігі: респуликалық телеарналарға қарағанда, жергілікті теледидар халыққа етене жақын болады. Сондай-ақ, олар көбіне аудитоияға хабар таратқаннан гөрі, олармен көптеп жүздеседі.
Өңірлік телеарналарда көп талқыға салынатын мәселердің бірі журналистің шеберлігі. Жарты ғасыр бұрын қазақ телевизиясы көрерменге жол тартқан уақыттың өзінде білікті кадрлар жетіспеді. "Қазақ телевизиясы алғашқы жылдары техникалық әрі кадрлық құрам жағынан да көп қиындықтарға кезікті. Техника тапшы әрі кәсіби маманданған режиссер не оператор жоққа тән" [1,178] Міне өңірлік телеарналар алғаш хабар таратқан сәттің өзінде осындай жайттарға душар болды. Мәселен, мамандығы мал дәрігері бола тұра қазіргі таңда аудандық телеарнада жұмыс істеп жүрген қыз жігіттер баршылық. Алайда кәсіби журналистік білімі жоқ. Бойындағы қарым қабілеті арқылы меңгеріп кеткендер. Осылайша журналистика саласына кездейсоқ клетіндердің қатары қазіргі таңда артқан. Дегенмен де қазақта мынадай сөз бар: "Тауықты кім сойса да қасапшы сойсын". Иә, расымен де университет қабырғасында арнайы кәсіби теория түрінде білім алмай, жәй ғана тәжірибеден өткенің, күндердің күнінде әйтеуір қандай да бір сынақ болып алдыңнан шығады. "Журналистік білім берудің стандартын жетілдірмесе, жеңілдетпеу керек. Оның базалық негізі тек униыерситеттік білім болуға тиіс. Дүние жүзінеде солай. Оның сыртында қайта маманданудан өтетін, білімін толықтыратын әр түрлі курстар, семинарлар мен оқулар қарастырылса, нұр үстіне нұр. Журналист үшін ең негізгі нәрсе, бәрібір, машық емес, өмірлік құбылстарды таразылай алатын, өзіндік ой түйетін білім, парасат керек. Есті журналсит елдің бағы болса, есер журналист елодің соры екенін өмір көрсетті" Журналистика шығармашылыққа негізделген мамандық: сен оны емес, ол сені таңдайды.Теорияны тәжірибемен ұштастыра алсаң ған еңбегің жемісті болары сөзсіз. Түйгенім, кәсіби мамандықты міндетті түрде оқып, білу қажет. Себебі теория мен тәжірибе ұштаспаса халықтың жадында "есер" журналист болып қалуымыз әбден мүмкін. Журналистика саласына кездейсоқ келгендердің сол салада еңбек өтілі 5 жыл, мейлі 10 жылға жуықтаса да журналистиканың жанрларын білмей жататын сәттері болады. Бұл есті журналист үшін өте ұят. Менің осы ретте ұсынайын деп отырған жобам мынадай: кез келген өңірлік телеарнада жаза алатын, сөзге шешен мамандар болады. Алайда, бұқаралық ақпарат құралдары заңдарынан хабарсыз, журналистика жанрлары, пішіндері, қазақ журналистикасының тарихынан хабарсыздары тіпті қазақ телевизиясының алғаш рет қашан сәуле тартқанынан бей хабар журналистер қауымы кездесіп жатады. Осы олқылықтарды жою үшін, кәсіби мамандандырылған журналист өз әріптестеріне жоғарыда айтып өткен мәселерді түсіндіріп арнайы семинар сабақтарын өткізсе. Сонда ғана өзге телеарналармен тереземіз тең болып, бәсекеге қабілетті, өзіне сенімді телеарна ұжымы болып әрмен қарай болашаққа нық сеніммен қадам баса бермек.
Өңірлік теледидарлардың тағы бір ерекшелігі:
- көбіне жергілікті өңірде болып жатқан оқиғаны баяндайсың;
- Өзге республикалық арналарға қарағанда, халықпен тығым қарым-қатынаста жұмыс істейсің;
Өңірлік телеарналардың кемшін тұстары да жетерлік. Сыни материалды ішкі саясат бөлімінің рұқсатынсыз эфирге шығара алмайсың. Осыған бір тоқтау қою керек сияқты. Себебі, осындай іс-әрекеттер арқылы ішкі саясат бөлімі журналистердің құқұғын ескермей отыр. Жалпы кез келген телеарнада сыни материалдар шығу арқылы, ең алдымен халықтың сеніміне ие боласың, рейтинг жағы да көтеріледі. Шынайтуына келгенде қазір халыққа әкімдердің жиналыс өткізгені, ауылдарды аралағаны ешкімге қызық емес. Қарапайым халық тарапынан түсетін арыз-шағымдарға барып, журналистік зерттеу жүргізіп, эфирге шығарса халықтың төртінші билік өкілдеріне деген ойы өзгермек. Өйтпеген жағдайда , үкіметтің шашбауын көтеріп жүр деген жаңсақ пікір қалыптасады. Осыған байланысты тұрғындардан ауалнама жасап көрген болатынмын. 100 адамның 53 пайызы бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің халық үшін қызмет істеп жүргенін айтса, қалған 47 пайызы төртінші билік өкілдеріне жоғарыдағылар билік етіп отыр деген ойын жеткізді. Журналистің сөз еркіндігін шектеуге болмайды. Отандық бұқаралық ақпарат құралдарының жүйесін біз республикалық және өңірлік деп бөлеміз. Барлық бұқаралық ақпарат құралдарында көрінудің жалғыз объектісі - бұл саяси, экономикалық, мәдени проблемалар мен қоғамдық қатынастардың алуан түрлілігі бар нақты шындықты айқындау. Бір және белігі бір обьектіге әсер ету бұл жиынтық аудитория. Егерде барлық бұқаралық ақпарат құралдары өз дүниесін бір көрерменге, тыңдаушыға немесе оқырманға бағыттайтын болса, онда өзге бұқаралық ақпрат құралдары белгілі бір жақтарды көрсетуі міндетті. Жергілікті баспасөз мен журналистиканың қажеттілігі мемлекеттердің әкімшілік-аумақтық құрылымдарымен, сондай-ақ белгілі бір аймақтың, белгілі бір өңірдің ерекшеліктерімен байланысты және өзінің ақпараттық қажеттіліктері бар әртүрлі әлеуметтік, ұлттық, кәсіби, этникалық топтардың болуымен анықталады. Жалпы жергілікті журналистиканың, атап айтқанда теледидардың болуы кейбір әлеуметтік, ұйымдастырушылық және мәдени-рекреациялық функциялармен де анықталады. Жергілікті телебағдарламалар саралануы тиіс негізгі белгілерді көрсетуге болады. Бұл белгілер бір-бірімен өзара байланысты. Біз, біріншіден, аймақтың географиялық, экономикалық және әлеуметтік-мәдени ерекшеліктері туралы, екіншіден, аудиторияның ерекшеліктері туралы айтып отырмыз. Құрылған студиялардың қызметін жоспарлау кезінде және бұрыннан барларын таратуды ретке келтіру кезінде сыртқы орта мен аудитория құрамының нақты ерекшеліктерін жеткілікті дәл білу қажет деп қорытынды жасауға болады. Алайда, аймақтардағы "сыртқы ортаның" көп факторлы ерекшеліктерін зерттеу, ол, тиімді жүргізілмейді. Бағдарламалардың рейтингісін және оның телеарналардың хабар тарату саясатына әсерін өлшеу объективті зерттеушіні қанағаттандыра алмайды. Жергілікті студиялардың іс-әрекетінде аймақтық теледидар аудиториясының әлеуметтанулық зерттеулері одан да аз сезіледі.
Егер зерттеулер жүргізуде жергілікті медиа төмен болса, онда эксклюзивтілік тұрғысынан өңірлік тележурналистер бәсекелестіктен тысқары, әсіресе жергілікті жаңалықтар туралы сөз болғанда. Жеделдікке келетін болсақ, ол тиісті техникалық базаны қажет етеді, бұл көп жағдайда аймақтық телекомпанияларға қол жетімді емес. Осыған қарамастан, аймақтық телеарна кез-келген республикалық арнаға қарағанда қолжетімдірек, өйткені ол бүкіл республикалық емес , жергілікті мәселелерді талқылайды. Адамдар өздерінің көшелерін экранда көргісі келеді, жергілікті басшылардың мәселелерімен талқылағысы, экология мәселелерін, өздері тұратын қаланың немесе ауылдың жолдарын ортаға салғысы келеді. Өңірлік журналистің келесі ерекше қасиеті-өңірлік телевизиядағы қызметтің әмбебаптығы. Республикалық арналарда нақты өндіріс технологиясы бар және әр адам өзінің лауазымы мен келісімшартына сәйкес не істеу керектігін ғана жасайды. Аймақтық теледидарда бұл өте сирек кездеседі. Қарапайым ған мысал: Сәт, Бірінші Қарағанды телеарналары. Жергілікті телеарналардың жаңалықтар бағдарламасын жиі көруге тура келеді, онда журналист жүргізуші, тілші, редактор, режиссер, кейде тіпті монтажер қызметін атқарады. Аймақтық телеарнада мамандар мен ресурстардың шектеулі болуына байланысты бұған жол бермеу мүмкін емес. Аймақтық телеарнадағы әмбебаптылық журналистке әртүрлі рөлдерде өзін сынап көруге мүмкіндік береді. Бұл жаман емес, бірақ оны абсурдқа жеткізбеу керек. Әмбебаптылық интернеттің дамуы мен теледидардың сандық форматқа көшуіне байланысты уақыттың маңызды тенденциясы екенін атап өткен жөн. Мысалы, " BBC " қазіргі уақытта телевизиялық тілші рөлінде жұмыс істей алатын және материалды интернетте жариялау үшін өңдей алатын қызметкерлерге басымдық береді. Егер біз қазір аймақтық телеарнадағы жағдайды қысқаша тұжырымдайтын болсақ, онда республикалық телеарналарға еліктеу жолы дұрыс емес. Мәселе технологиялық мүмкіндіктердің айырмашылығында ғана емес, сонымен қатар хабар таратудың әртүрлі ерекшелігінде.
ІІ Өңірлік телеарналардағы шығармашылық ізденіс, формалық өзгерістер
2.1 Бірінші Қарағанды, Сарыарқа, Сәт телеарналарының қалыптасу және даму тарихы
Қарағанды қаласында барлығы 3 телеарна бар. Қазіргі уақытта жаңалықтар қызметінде болсын, ток-шоу түсірумен алда келе жатқан Бірінші Қарағанды телеарнасы мен Сарыарқа телеарнасы туралы сөз қозғасам. Бірінші Қарағанды телеарнасы
Бірінші Қарағанды телернасы Қарағанды қаласы мен Қарағанды облысының ақпараттық ойын-сауық телеарнасы. Арнаның мазмұны әртүрлі жанрдағы қызықты рейтингтік бағдарламалардан, екі тілдегі жаңалықтар блоктарынан, сондай-ақ оқиға орнынан тікелей эфирден тұрады. Қарағанды телерадиокомпаниясы ЖШС 2003 жылдың тамыз айында хабар тарата бастады, арна ол кезде ТВК деп аталды. Ол кездегі арна форматы ақпараттық ойын-сауық болды (REN TV-мен келісімге қол қойылған). Эфир уақыты таңғы 10-нан 12-ге дейін 14 сағатты құрады. 2005 жылы телеарна тәулік бойы хабар таратуға көшті.
2009 жылы ребрендингтен кейін арна ТК Бірінші Қарағанды болып өзгертілді. Желілік серіктес өзгерді, алайда, пішім өзгеріссіз қалды. Бұрынғыдай ақпараттық ойын-сауық арнасы тез танымал болып, аудиториясын көбейте бастады. Қуаты 2 кВт таратқыш арқылы телеарна 100 км радиуста елді мекендерді қамтиды.
2018 жылы арна 16:9 форматына көшті. Қазір желі серіктесі 31 арна болып табылады. Арна 31 арнаның бағдарламаларына трансляция жасайды. Қазір телеарна басшысы Мақатов Ержан. Атқарушы директор Жаслан Иса.
Жалпы телеарна жаңалықтар, бағдарлама, монтаж, техникалық және жарнама бөлімдерінен тұрады. Телеарнаның жүрегі қашанда жаңалықтар қызметі болған. Аталмыш арнадан қазіргі таңда беделді арналарда, министірліктерде қызмет ететін, бетке ұстар журналистер шықты. 2018 жылы журналистер күніне орай Орталық Қазақстан гезетінде мақала шықты. Ол жерде әр арнаның өзіндік брендіне тоқталып кеткен болатын. Аталмыш арнаға Бірінші Қарағанды телеарнасы тележурналистер фабрикасы деген ат берді. Бұның себебі жоғарыда айтып өттім. Бұл арна бірталай журналистерді дайында, қанаттандырып, тәжірибе жинатқан. Атап айтатын болсақ, қазіргі таңда Хабар24 арнасының жаңалықтар қызметінің шығарушы редакторы Аслан Иса, Алматы телеарнасындағы Қайрат Айдашев, Атамекен Бизнес арнасының жүргізушісі Ануар Карбозов пен Мирамгүл Салқынбаева, Хабар агенттігіндегі Ирина Камышова, сондай-ақ, Алмас Мұсабеков қазірде ҚР Білім және ғылым министірінің баспасөз қызметкері болып жұмыс жасайды. Сонымен қатар бүгінде республикалық арналардың Қарағанды облысындағы меншікті тілшілері де осы ТВК арнасынан шыққанын ауыз толтырып айта аламыз. Айта берсең таусылмайды әрине.
Телеарнаның қазіргі атқарушы директоры Жаслан Иса 2004 жылы арнаға бағдарлама редакторы қызметіне келген. Ол кісінің айтуынша 2006-2007 жылдары арнада Бағыт, Сақ болыңыздар Мерейлі отбасы бағдарламалары ашыла бастаған. Қазіргі уақытта аранда Бағыт, Тіл тұғыры бағдарламалары бар.
Жаслан Исаның айтуынша болашақта арнаның көркеюі үшін талай жұмыстар атқарылмақ ниетте. Алайда, арна коммерциялық проект емес екенін алға тартты. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев өз жолдауында БАҚ туралы заңды қайта қарау керектігін айтты. "Бұқаралық ақпарат құралдары бәсекеге қабілетті және еркін болуы керек. Бұл қағидат қазір кез келген өркениетті ел үшін айрықша маңызды. Отандық ақпарат құралдарының Қазақстанда, өңірде және әлемде болып жатқан үдерістер туралы өз көзқарасы болуы қажет. Еліміздің ақпараттық қауіпсіздігі, тіпті идеологиялық дербестігі осыған тікелей байланысты", - деген мемлекет басшысы ашық ақпарат алаңын құруға көңіл бөлді. "Мемлекет ашық ақпараттық алаңын құруға айрықша көңіл бөледі. Билік пен халық арасындағы коммуникацияның тиімді арнасы болып табылатын сұранысқа ие және мықты медиа. БАҚ өзекті мәселелерді көтере алады және көтеруге міндетті. Бірақ бұны үлкен азаматтық жауапкершілікпен атқаруы тиіс", - дейді президент. Сондай-ақ, мемлекет басшысы өз сөзінде сыртқы тапсырыспен жұмыс істейтін журналистер туралы айтты. Оның айтуынша, бұлай жұмыс істеу қоғамның полимерленуіне ықпал етеді. "БАҚ саяси кландардың жасырын күресіне қатысатын көлеңкелі төлемдер үшін жұмыс істемеуі керек. Журналистер өз елі мен оның азаматтары үшін шын жүректен алаңдауы керек. БАҚ-ты босқа төртінші билік деп атамайды. Сіздер адамдардың ақыл-ойы мен жүрегіне әсер етуіңіз керек", - деп баса айтты Тоқаев. Одан бөлек, БАҚ туралы заңға өзгерістер енгізу қажеттігі сөз болды. "Әрі қарай демократиялық қайта құру тәуелсіз және жауапты БАҚ-тарсыз мүмкін емес деп сенемін. Сондықтан мемлекеттің мүдделерін, қоғамның сұраныстарын және медиа саланың даму үрдісін ескере отырып, БАҚ туралы заңды қайта қарыстыру қажет", - деді Қасым-Жомарт Тоқаев. Осыған орай телеарна басшылығы БАҚ болашағынан зор үміт күтетінін айтты.
Бүгінгі таңда Бірінші Қарағанды теларнасында университетімізден, кафедрамыздан түлеп ұшқан Жаңабек Нар, Айдар Дәуренұлы, Айжарқын Сейсен, Дидар Ахметова және Айнұр Азаматқызы қызмет етеді. Ал қазіргі таңда арна жаңалықтар қызметінде Айжарқын Сейсен редактор. Бұл журналистика кафедрасының мықты кадрды университет қабырғасынан дайындайтынына дәлел. Жаңалықтар қызметінің үзбей жұмыс жасап отырғанына келесі жылы 20 жыл толады. (1)
Сарыарқа телеарнасының тарихы немесе телеарна тынысы.
1958 жылы 31 тамыз күні тұңғыш рет тікелей эфирден хабар таратты. Сол күні кеншілер мерекесі болатын. Шахтерлер күніне арналған арнайы бағдарлама көрсетілді. Содан соң 30-40 күн бойына техниканы сынақтан өткізу жүргізілді. Дәл сол жылы 11 қазанда Азия және Африка жазушыларының съезі жайында түсірілген алғашқы студиялық хабар қарағындылық кеншілердің көзайымына айналды. Оның авторы журналист Амантай Сатаев. Хабардың режисері Өксікбай Тойбаев болды. Бұл бағдарламаны телестудияның тұңғыш дикторы Майра Ахметова жүргізді.
Алғашқы журналистердің қатарында В.Ярошилов, А.Ким, Л.Маркман, А.Әлғожин, Б.Мұстафин, Қ.Әкімбаев, В.Татенко, сияқты азаматтар еңбек еткен. Режиссерлік қызметке театр мамандары мен Алматы өнер институтының түлектері А.Салықов, Қ.Ералин, Х.Ысқақова, А.Гарин, А.Штейнбретх келе бастады.
Коммитет пен студия басшылығы болашақ дикторларды конкурстық негізде таңдап алды. Осы талап деңгейінен Галина Рахимова, Ескендір Тишмағанбетов, Светлана Тарасова сынбай сүрініп өтті.
Алғашқы жарты жылда Қарағанды телевизиясының алуан тақырыптарды қамтыған хабарлары аптасына үш рет эфирге шығып тұрды. Бұл бағдарламаларды жалпы-қоғамдық саяси, әдеби-драммалық және балалар мен жастар редакцияларының шығармашылық ұйымы дайындайтын. Кейінірек көрсетілім уақыты артып, музыкалық хабарлар редакциясымен толықты. (1
64 жылдық тарихы бар телевизия Арқа өмірінің шежіресі деуге тұрарлық. Өйткені, Қарағанды облысының барлық саласынан түсіңрілген материалдар саны қазір 4 мыңнан асып жығылады. Телестудия 60-тан астам телевизиялық фильмдер түсірген.
Сонау 1950-ші жылдары телевизиялық техникамен жабдықталған радиотелеорталық тек 1975 жылы ғана жаңа, заманауи қондырғылармен қайта жабдықталды. Бейне магнитофондар мен біраз телекамералар сатып алынды.Жылжымалы телевизиялық станция яғни, ПТС-ке қол жетті. Соның арқасында Теміртау, Шахтинск, Абай, Саран сияқты қанаттас қалалар мен аудандық жерлерден арнайы хабарлар дайындап, тікелей репортаждар жүргізілді. Сол кездегі Қазақстан-Қарағанды телеарнасы Алматы мен Өскеменнен кейінгі ел бойынша алғашқы телестудиялардың бірі атанды.
Айта кететін жағдай, телеарнадан бұрын облыстық радио ашылған болатын. Өкінішке қарай 1999 жылы Республикалық корпорацияның бұйрығымен филиалы болып саналатын облыстардағы радиолар жабылып қалды. Алпыс жылдан бері көрерменнен көз жазбай келе жатқан Қарағанды облыстық телерадиокомпаниясы қазір республикамыздағы өзіндік қолтанбасы қалыптасқан, алдыңғы қатарлы байырғы телеарналардың біріне айналды.
Қазіргі уақытта бұл арнаның да басты жүрегі жаңалықтар қызметі. Көрерменге облыс көлеміндегі күнделікті соңғы жаңалықтарды әр үш сағат сайын жедел, әрі нақты жеткізудің маңызы зор. Оның ішінде бір рет қазақ және орыс тіліндегі жаңалықтар сурдоаудармамен беріледі.
Бұған дейін әр жылдар Қарағанды , Кар тв-3 , Қазақстан-Қарағанды деп аталып келген телеарна бүгінде Саырарқа деген атқа ие. Арна қазір 30-дагн астам хабар дайындайды. Олардың қатарында Шаңырақ, Это наша с тобой биография, Таным мен талғам, В интересах людей, Ойталқы, 100 шагов, Арена, Уақыт КЗ Хочу знать, ғират сияқты бағдарламалар бар.
Сарыарқа телеарнасында талай жыл осы салада еңбек етіп жүрген жандар мен университет қабырғасын кеше ғана аяқтаған жас мамандар жұмыс жасайды. Алпыстан астам жыл тарихы бар қасиетті қара шаңырақта кадр мәселесі оң шешім тапқан. Білікті де білімді, мол тәжірибесі бар мамандар жетерлік. Білімге құштарлық өмір талабы. 2017 жылы 44 қызметкер біліктілігін арттыру курстарынан өтті. Олар Қарағанды телеарнасының еңбек мектебінен өтіп, нағыз кәсіби мамандығының қыр-сырын үйреніп алды. Тіпті соңғы он жылда осы шаңырақтан қанаттанып шыққан журналистердің саны 21 ден астам.Қазір олар Республикамыздағы байырғы басылымдар мен жетекші арналарда, министірлік пен мемлекеттік комитеттердің баспасөз бөлімдерінде жұмыс жасап жүр. Тіпті, қайсы бірі Мәскеуде, енді бірі шет елдерде меншікті тілші болып қызмет атқаруда.
Ынтымағы мен бірлігі жарасқан шығармашылық ұжым кез келген тапсырысты жедел түрде орындап, жақсы жетістіктерге жетуде. Мысалыға, жыл сайын аймақта маңызды нысандар пайдалануға беріліп өндіріс саласы өркендеп отыр. Ол жайында аталмыш арна ұдайы Елбасымен болған телекөпір байланысына қосылып, өз міндетін абыройлы атқарып жүр. Бұл-аса жауапкершілікті талап ететін, білікті маман кадрлардың ерен еңбегінің жемісі.
Ендігі кезекте арнаның алғашқы бағдарламалары туралы сөз қозғасам. Келіңіз спектакль көрейік бағдарламасы алғаш рет 1958 жылдың 25 желтоқсан күні бір сағат көлемінде эфирге шықты. Редакторы А.Әлқожин. Аталмыш хабар 1959-60 жылдары тікелей эфирден көрсетіліп тұрды.
Соңғы хабарлар 1962 жылдың 4 қаңтарынан бастап, облыс жаңалықтары осындай айдармен қазақ және орыс тілінде күн сайын 10 минут көлемінде беріліп тұрды. Бұған дейін апталық жаңалықтар жұмасына 2 рет, содан соң 3 рет шығатын еді. Рас алғашқыда ббұл жаңалықтардың радиодағы хабарлардан өзгешелігі көп бола қоймайтын. Көбіне ауызша , бейнесюжеттер аз көрсетілетін. Оның көлемі де шамалы болатын. Өйткені, таспаға түсірілетін пленкалар ол кезде жетіспейтін еді. Кейіннен телевизия жанрына тән хабарлар беріле бастады.
Ынтымағы жарасқан ұжымның алғашқы хабары Қарағанды телевидениесінен 1958 жыдың 11 қазан күні эфирден көрсетілді. Авторы жас журналист Амантай Сатаев. Режиссері Өксікбай Тойбаев еді. Олар Қарағандыда өткен Азия мен Африка елдері жазушыларының кезекті съезінен материалдар дайындап, студияға қонақтар шақырды. Бағдарламаны телеарнаның алғашқы дикторы Майра Ахметова жүргізді.
Теледидар-дикторлармен көрікті.Телеарнаның халыққа танымаалдылығына сол дикторлардың тигізер оң ықпалы зор. Қарағанды телевизиясының қандай бір хабарын біреу буліп, біреу білмеуі мүмкін. Ал, дикторларды жалпы жұрт жақсы біледі. Сыйлап, құрмет тұтады.
60 жылдан артық уақыт өтсе де алғашқы диктор Майра Ахметованы әлі күнге көрермендер ұмытқан емес. Кеншілер шаһарының көзайымына айналған Қарағанды телевидеиесінің өткені мен бүгіні сөз бола қалса, сол апамыздың есімін ерекше еске алады. Өйткені көкжәшіктен көп көрінген М.Ахметова 40 жылғы ғұмырын осы салаға арнады.
1958-1984 жылдар Қарағанды телестудиясында диктор кейіннен телебағдарламалардың жүргізушісі болып істеді .Майра Ахметова тартымды, әрі әдемі даусымен көрермендердің есінде мәңгі қалды . Лениннің туғанына жүз жыл толуына орай ерен еңбегі үшін медалімен қазақ СССР Жоғары кеңесі президиумының Құрмет грамотасымен Қарағанды облыстық атқару комитеті және облыстық кәсіподақтар комитетінің мақтау қағаздарымен марапатталды.
Көгілдір экран ханымы. Елімізде үлкен жетістікке жетті, оны миллиондаған қазақстандықтар есте сақтайды және жақсы көреді.
Светлана Татенко (Тарасова) - 60-шы жылдардағы тау-кен астанасындағы алғашқы және сүйікті теледидар дикторларының бірі. Светлана Тарасова Қарағанды телевидениесінің студиясына өзі туып-өскен Томск қаласынан келіп, осында 15 жылға жуық еңбек етті. Содан кейін ол Алматыға көшіп келді, танымал Алматы және алматылықтар бағдарламасын жүргізді, Рахат-ТВ телекомпаниясын құрды. Ол қарапайым жұмысшылардан еліміздің Тұңғыш Президентіне дейін көптеген қазақстандықтардан сұхбат алды. Отандық телевидениенің дамуына қосқан үлесі үшін Құрмет орденімен, Президенттің Бейбітшілік және рухани келісім сыйлығымен марапатталды. Оның жұмыс істеу қабілеті және керемет есте сақтау қабілеті болды, ол жарты сағаттық мәтіндерді жатқа оқи алатын. Ол қарағандылықтар мен қалаға ессіз ғашық, өзі тұратын, балалары туып-өскен, тұлға ретінде, азамат ретінде, кәсіби маман ретінде өткен елдің ұлы патриоты.
Қарағандылық аға буын Светлана Татенконы (Тарасова) біледі және есте сақтайды. Ол облыстық телестудия құрылған алғашқы күннен бастап жұмыс істей бастады. 1958 жылдың жазында Қарағанды телевизиясы алғаш рет Шахтер күніне арналған кинобағдарламасымен эфирге шықты. Ал бір-екі жылдан кейін Светлана Тарасова дикторлар тобында болды. Ол кезде қарағандылықтарда бес мың ғана теледидар болған. Әрбір қабылдаушы тіркеліп, ай сайынғы абоненттік төлемді төлеуі керек еді.
Соңғы жылы Қарағанды облыстық прокуратурасында бакалавриат тәжірибесінде жүргенде байқаусызда телестудияға дикторларды қабылдау туралы хабарландыруды көріп қалады. Үлкен киностудия пайдалануға берілсе, штат кеңейе бастады. Светлана өзін сынап көрейін деп шешті. олар оны бірден алып, ол конкурстан сәтті өтті. Қолында дипломмен осы қалаға оралғанда, ол теледидарға баруды шешті және ол өмірінің соңына дейін осы аймақта қалды.
Жас маман Майра Ахметова, Галина Рахимова, Ескендір Тышмағамбетов, Владимир Жоров сияқты тамаша дикторлармен жұмыс істей бастады. Ол келгеннен кейін бір жыл өткен соң, ПТС арқылы 1 мамырға арналған жұмысшылардың мерекелік демонстрациясынан алғашқы трансляция жасалды. 1962 жылы Жаңалықтар және Оқиғалар және адамдар атты күнделікті ақпараттық басылымдар шыға бастады. Теледидардағы барлық жаңалықтар олардың көз алдында туып, жүзеге асты. Светлана, басқа әріптестері сияқты, өзін толығымен өз жұмысына арнады және көп ұзамай көрермендердің сүйіспеншілігіне бөленді, қала тұрғындары арасында жоғары танымалдылық пен құрметке ие болды.
"Мәтінмен жұмыс, репетициялар, фильмдер көру диктордың қиын жұмыс процесін шаршатпайды. Диктор - студияның бет-бейнесі, белгілі бір бағдарламаның, бүкіл телебағдарламаның сәтті болуы көп жағдайда оған байланысты. табысқа жету үшін жүргізушінің кең эрудициясы қажет.Светлана үнемі білімін жетілдіріп отырады, көп оқиды, музыканы жақсы көреді.Концерттік нөмірлерді жарияласа да, композиторлардың шығармашылығы туралы айтса да, мұны механикалық оқу емес деп есептейміз. мәтін, бірақ біздің теле дикторға жақсы белгілі, түсінікті, қымбат нәрсе туралы толығымен саналы әңгіме .
Светлана көптеген бағдарламаларға қатысты. Жаңалықтарды оқыды, дөңгелек үстелде әңгімені жандандырды, қала кәсіпорындарын аралап, сол жерден тікелей эфирде хабарлады. Жүктеме керемет жоғары болды, күндер шегіне дейін қанық болды, жұмыстан басқа уақыт жеткіліксіз болған. Күніне 15-16 сағат жұмыс істеу керек еді, олар үйге түнеу үшін ғана келді. Ол кездің журналистері өте еңбекқор және өз мамандықтарын сүйетін жандар болған.
Оның қалай өткенін эфирден соң телерадио комитеттің тұңғыш төрағасы Құрманжан Қасымжанов коллективті кабинетіне шақырып ерекше ықыласпен құттықтағанын Майра апай жиі еске алатын еді. Әрине, сол жылдарда кадр мәселесі жеткілікті бола қоймады. Біртіндеп журналистердің қатары жергілікті жастармен толыға түсіт. Олардың арасында Амантай Сатаев, Қаратай Қаюпов, Л.Маркман болды.
Қарағанды телевизиясының негізін қалаушылардың бірі Виктор Холодков. Телевивзия техникаларының қыр сырын жетік біліп, жас операторларға білгенін үйретіп, өзінің тәжірибесімен бөлісті. Ол бағдарламаларды эфирге шығарғанда және түсірлім алаңында жаңа камераны қолданудың түрлі әдіс-тәсілдерін меңгеріп, техникалық ақаулардың шешімін оңай табумен ерекшеленді. 1983 жыл жоғарғы санатты телеоператор атанды. Телевизия және радиохабарларын тарату жөніндегі КСРО мемлекеттік комитеттің мақтау грамоталарын иеленді.
Рахимова Галина
Галина Сағындыққызы Көкшетау қаласының тумасы. Кешегі диктор бүгінгі ардагер студент кезінен бастап ерекше дауысымен көпшілікке танылған. Ол 1959 жылы Қарағанды телестудиясына жұмысқа орналасады. Ал, 1968 жылы Мәскеудегі әйгілі Орталық телеарнасында жұмыс істейді. Кеншілер шаһарына келісімен Қарағанды телеарнасында еңбекке қайта кіріседі. Ол кезде қазақ тілді көрермен аз болғандықтан орыс тілінде де хабар жүргізген. Бүгін мерейтой иесі әріптестері, тәлімгерлері мен достарының ыстық лебіздерін қабыл алуда.
Галина Сағындыққызы өмірінің 40 жылын Қарағанды телеарнасына арнаған. Көгілдір экранның көркі мен келбеті атанып, радио мен телеарнаны қатар алып жүріп, екі тізгін бір шылбырды тең ұстады. Өзіндік мектебін қалыптастырған тележұлдыздың еліне сіңірген еңбегі де ескерусіз қалмады. Мақтау-мадақтамалары да жетіп артылады. Еңбек ардагері және Қазақстан Тәуелсіздігіне 20 жыл медалімен марапатталған. Дара тұлға ҚР мәдениет қайраткері белгісінің иегері. Галина Сағындыққызы көпшілік алдында шығып, қысылмай сөйлеуді бала кезінен жақсы көрген. Мектеп жасында, студенттік шағында да белсенділік танытып, тек алдыңғы қатардан көрінген. Сондықтан, студияға келген қонақтармен өзімді әрқашан еркін ұстап, тіл табысып кету еш қиынға соқпады.Галина Сағындықықы экрандағы өзіндік ұстанымы, қоңыр үнімен қарағандылықтар назарында қала берері анық. Зейнетке шықса да, ардагердің әлі күнге дейін зейіні зерделі, сыңғыр үні мен сұлу жүзін де жоғалтпаған.
Қарағандының Левитаны мен Байжанбаевы атанған, телерадио хабарларын жүргізудің хас шебері, КСРО телерадиосының үздігі Ескендір Тишмағанбетов 1937 жыл Қарағанды қаласындағы атақты кеншінің шаңырағында дүниеге келген. Ол - Жамбыл атындағы №7 мектеп-интернатының түлегі. 33 жыл Қарағанды облыстық телевидениесі мен радиосында диктор болып қызмет атқарды. Жаны жайсаң ағамыз Ескеңмен көп жылдар бойы тонның ішкі бауындай бірге жұмыс істедік. Ескендір Асанханұлының асқан еңбекқорлығы, адами асыл қасиеті, жадыраған жандүниесі, дикторлық қарым қабілеті, кісілерге жасаған қайырымдылығы, әлі күнге есімде. Арамыздан алыстап кеткен ағаның, осындай жақсы қасиеттерін ұмытқан жоқпын. Оның бәрі жүрегімнің төрінде, көңілімнің көкжиегінде сайрап тұр. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz